________________
સમ્રાઢ ચંદ્રગુપ્તના
*
૩૫૮માં તેનું મરણુ નથી થયું, પણ તેના રાજ્યના અંત આવ્યા છે. એટલે ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ તે તેના રાજ્યના અંત તેનુ માથુ, તે બન્ને કે બનાવા એકજ માં આવી શકે છે. ( એટલે ગમે તે રીતીએ ગણત્રી કરા, તે પણ કહેવાના ભાવાં એમ જ થયા કે, તે ઇ. સ. પૂ. ૩૮૨માં ગાદી પતિ થયા છે અને ઇ. સ.પુ. ૩૫૮ માં તેના રાજ્યના અંત આવ્યા છે, જે હકીકત આપણે ઉપરમાં ૧. ૧૪૬ પ્રમાણે સાબિત કરી ગયા છીએ.
પશુ પારાણિક અને બૌદ્ધ ગ્રંથામાં લખ્યા પ્રમાણે ૨૪ વર્ષ રાજ્ય કર્યાને અદલ જૈન ગ્રંથાએપ ૧૬ વર્ષ રાજ્ય કર્યાંનુ લખ્યું છે, તેના હિસાબ કરીએ તે તે રાજગાદીએ આન્યા તે દૃષ્ટિથી નથી લખાયું, પણ્ મગતિ તથા અવતિપતિ તરીકે ભારત સમ્રાટ પોતે અન્યા હતા, તે દૃષ્ટિથી જ લખાયું છે. મતલબ કે ચંદ્રગુપ્તના સમ્રાટ પણાના કાળ દર્શાવ્યા છે, અને
( ૫ ) પરિશિષ્ટકારે તા વતિનું નન કરતાં માત્ર વનિપતિ છુ અને ક્યાં સુધી થયા તેનાજ નિર્દેશ કર્યો છે, અને તે ગણત્રીથીજ ૧૬ નો આંક મૂક્યા ગણાય; એટલે કે અતિપતિ તરીકેનાં ૬ વ અને અનિતિ તા જ્યારે તે મગધપતિ થયા ત્યારથીજ ગણાય, માટે મગધ સમ્રાટ તરીકે તેના રાજ્યકાળ ૧૬ વર્ષીના ગણવા પડે છે,
( ૧૭ ) ઉપરના પારિત્રામાં આ હકીકત આપણે સાબિત કરી ગયા છીએ. તથા જી ટીપ્પણ ન કર તથા ઉપરનું ડીપ્પાનું ન'. ૫૬.
( ૫ ) એક પ્રથકાર લખે છે કે Undragupta, grandfather of Asoka and first paramount sovereign of India, according to Jain tradition abdicated the throne in 297 B, C, (?) eenme a Jain notice & del 12 years later by voluntary starvation in Shruvnna Belagon in Mysore જ્યારે એક બીન મધકાર લખે છે કે Chandragupta died 19 years, after doing penance on the Chandragiri hill, may be taken as a historical
[ ચતુ
તે તા આપણે જોઇ ગયા છીએ કે, મ. સ’. ૧૫૫ માં=ઇ. સ. પૂ. ૩૭૨ માં નંદરાજાને હરાવ્યા પછી જ શરૂ થયે છે. જેથી ઇ. સ. પૂ. ૩૭૨ થી શરૂ થઇને ઇ. સ. પૂ. ૩૫૭૫૭ સુધી લંબાતો હોવાથી સાળ વનાજ તે આવી રહે છે. હવે આ ઉપરથી સ્પષ્ટપણે સમજાયું હશે કે ચંદ્રગુપ્તનુ રાજ્ય ૨૪ વ ચાહ્યું છે, એમ કહેવામાં ન તો પૌરાણિક કે બૌદ્ધ ગ્રંથકારા એ ગળતી કરી છે, તેમ સેાળ વર્ષી રાજ્ય ચાલ્યુ' છે એમ લખવામાં ન તા જૈન ગ્રંથકારાએ ભૂલ કરી છે. સ` ગ્રંથકારાએ પોતપોતાની શૈલીએ ગણત્રી કરીને સ્ફાટ કરી બતાવ્યા છે. આ પ્રમાણે ચંદ્રગુપ્તના રાજ્યના કાળ નક્કી થઇ ગયો. હવે તેવુ. મરણુ ક્યારે નીપજ્યું. ડાવુ જોઇએ તે સંબધી. પણ ક/ક ચર્ચા કરવાની જરૂર રહે છે.
એક ગ્રંથકાર લખે છે કે, પરાકના દાદા, અને હિંદુસ્તાનના પહેલા ચક્રવર્તી સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત,
a
net વળે તેજ જાય ly, Ili, VIII . 11 by Dr. Fleet and Ind, Ant. XXI P. 166ના આધાર ટાંકીને જણાવે છે કે, “ Strongly supported (that Chandragupta was Jain ) by eminent scholars by Mr. Thomas and Lewis Rice. Chandrgupta abdicated his throne in favour of his son, very soon the Srutakovli died. '' વળી Epigraph Karmationમાં પણ લખે છે કે “ Tra• dition says that he lived for 12 years after the decease of Bhadrabahu. His death then occurred when he was about sixty two years of age, which seems more natural. '” જ્યારે મિ. વિન્સેટ સ્મિથ કે * રિધ ઇતિહાસના એક પ્રખર અભ્યાસી અને સત્તાસમાન શોધ જાય છે. તે પાનાન મનમ રજી કરતાં જણાવે છે કે “ In the 2nd Edition he ( author ) reported thr theory of Chandragupta's abdication of the throne but now at the time of compilation of this
