________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आगतविस
26
आगन्ता
किए हुए मार्ग की ओर अभिमुख - खं पु., वि. वि., ए. व. - ... रथं निवत्तापेत्वा आगतमग्गाभिमुखं कत्वा..., जा. अट्ठ. 7.367; - खी स्त्री, प्र. वि., ए. व. - सा इथिमायाकुसलताय तापसं अनुपसङ्कमित्वा आगतमग्गाभिमुखी पायासि, जा. अट्ठ. 5.152; - नि नपुं., प्र. वि., ब. व. - ... रथसहस्सानि आगतमग्गाभिमुखानेव ठपापेत्वा ..., जा.
अट्ठ. 7.365. आगतविस त्रि., ब. स. [आगतविष], तीव्र विष वाला (सर्प),
चार प्रकार के तेज विष वाले सर्पो या उनके समान मनुष्यों में से एक, जिसका विष तुरन्त आ जाता है या चढ़ जाता है परन्तु लम्बे समय तक पीड़ित नहीं करता – सं पु., द्वि. वि., ए. व. - तत्थ आसीविसम्पि में सन्तन्ति में आगतविसं समानं, जा. अट्ट. 2.200; - सो पु., प्र. वि., ए. व. -- आगतविसो न घोरविसो, घोरविसो न आगतविसो, आगतविसो च घोरविसो च, नेवागतविसो न घोरविसो. ... चत्तारो आसीविसा, अ. नि. 1(2).127; ... आसीविसो ताव यरस विसं आसु आगच्छति सीघं फरति, घोर पन न होति, चिरकालं न पीळेति- अयं आगतविसो नो घोरविसो ..., प. प. अट्ठ. 74; दसमे आगतविसो न घोरविसोति यस्स विसं आगच्छति, घोरं पन न होति, चिरकालं न पीळेति, अ. नि. अट्ठ. 2.323. आगतागम त्रि., ब. स. [आगतागम], आगमों का पूर्ण ज्ञान पा चुका व्यक्ति, आगमों में पूर्णरूप से निष्णात - मो पु., प्र. वि., ए. व. - "एसो खो, महाराज, उपासको बहुस्सुतो आगतागमो कामेसु वीतरागो ति, पाचि. 209; - मा ब. व. - आगतागमाति दीघादीस यो कोचि आगमो आगतो एतेसन्ति आगतागमा, अ. नि. अट्ठ. 3.121; ... पञ्च निकाया पञ्च आगमा नाम, एतेसु आगमेसु येसं एकोपि आगमो आगतो पगुणो पवत्तितो, ते आगतागमा नाम, अ. नि. अट्ठ. 2.89; ... बहुस्सुता आगतागमा धम्मधरा विनय
रा मातिकाधरा .... दी. नि. 2.95. आगति स्त्री., सदा गति के साथ ही प्रयुक्त [आगति], शा.
अ., आगमन, आने की क्रिया - तिं द्वि. वि., ए. व. - ... न च नेसं जानाम आगतिं वा गतिं वा, म. नि. 1.211; आगतिं वा गतिं वाति इमिना नाम ठानेन आगच्छन्ति, अमुत्र गच्छन्तीति इदं नेसं न जानाम, म. नि. अट्ट (मू.प.) 1(2).65; ला. अ., पुनर्जन्म, भवचक्र में आगमन (मृत्यु अर्थ वाले गति के साथ) - ..., अङ्गीरसस्स गतिं आगतिं वा, पे. व. 279; सो मं अवेदी गतिमागतिञ्च, जा. अट्ठ. 4.295;
सो मं अवेदीति सो मम इदानि गन्तबहानञ्च गतद्वानञ्च .... सब्ब मं... कथेसीति अत्थो, जा. अट्ट, 4.296; - ति प्र. वि., ए. व. - अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति, अ. नि. 2(1).51; नतिया असति आगतिगति न होति, म. नि. 3.319; - गति स्त्री., द्व. स. [आगतिगति], शा. अ., आगमन एवं गमन, ला. अ.. जन्म एवं मृत्यु - ति प्र. वि., ए. व. --- नतिया असति आगतिगति न होति, उदा. 165; आगतिगति न होतीति पटिसन्धिवसेन इध आगति आगमनं चुतिवसेन गति इतो परलोकगमनं पेच्चभावो न होति न पवत्तति, उदा. अट्ठ. 323; - या सप्त. वि., ए. व. -- आगतिगतिया असति चुतूपपातो न होति, उदा. 165. आगद/आगदन पु./नपुं., आ +vगद से व्यु., क्रि. ना. [आगद], स्पष्ट रूप से बोला गया वचन, वाणी, कथन, तथागत शब्द के आठ प्रकार के निर्वचनों में से छठे निर्वचन के सन्दर्भ में प्रयुक्त - दो पु., प्र. वि., ए. व. - गदत्थो हेत्थ गतसद्दो, एवं तथवादिताय तथागतो, अपि च आगदनं आगदो, वचनन्ति अत्थो, दी. नि. अट्ठ. 1.62; यञ्च तथेव होति, तस्स गदनतो च "तथागतो"ति वुच्चति, खु. पा. अट्ठ. 155; टि. - अट्ट के अनुसार तथागत के उ. प. में प्रयुक्त 'गत' शब्द 'गद' का अर्थ प्रकाशित करता है, फलस्वरूप जो धर्म वस्तुतः जैसा है, उसे उसी रूप में बोलने वाला ही 'तथागत' (तथागद) कहलाता है. आगन्तब्बता/आगन्तब्बट्ठानता स्त्री., निब्बान के सन्दर्भ में प्रयुक्त, आ + गम के सं. कृ. का भाव [आगन्तव्यत्व, नपुं./आगन्तव्यस्थानत्व, नपुं.], शा. अ., आगमन-योग्य दशा में होना, ला. अ., संसार में आने योग्य अर्थात् जन्म ग्रहण करने योग्य रहना - य तृ. वि., ए. व. - एवं तस्मिम्पि आयतने निब्बाने कुतोचि आगतिं आगमनं नेव वदामि आगन्तबहानताय अभावतो, उदा. अट्ट. 318; तम्पि आयतनं गामन्तरतो गामन्तरं विय न आगन्तब्बताय न
आगति, उदा. अट्ठ. 318. आगन्ता आ + गम का क. ना., पु.. प्र. वि., ए. व. [आगन्ता], शा. अ., आगे आने वाला, आ पहुंचने वाला - ता पु.. प्र. वि., ए. व. - इदानि सो इधागन्त्वा , अतिथी युत्तसेवको, जा. अट्ट, 2.345; अप. आगन्त्वा; इदानि कतिपाहस्सेव सो... इध अतिथि हुत्वा आगतो भविस्सति, तदे.; ला. अ., पुनः आने वाला, पुनर्जन्म ग्रहण करने वाला - बह्मा आगन्ता इत्थत्तं, यदि वा अनागन्ता
For Private and Personal Use Only