________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आवज्जनवसी
224
आवज्जित
को लगातार उन्मुख बनाए रखने की क्षमता, प्र. वि., ए. व. - पञ्चसु झानङ्गेसु एकेकारम्मणे उप्पन्नावज्जनानन्तरं चतुपञ्चजवनकतिपयभवङ्गतो परं अगन्त्वा अपरापरं झानगावज्जनसमत्थता आवज्जनवसिता नाम, अभि. ध. वि. टी. 229; एतेन कसिनावज्जनवसेन आवज्जनवसिता वुता होति, पटि. म. अट्ठ. 1.197; - ताय तृ. वि., ए. व. - पच्चवेक्खणवसिता पन आवज्जनवसिताय एव सिद्धा, अभि. ध. वि. टी. 229. आवज्जनवसी स्त्री., तत्पु. स., चित्त को यथेच्छ एवं उपयुक्त ध्यानाङ्ग अथवा आलम्बन की ओर मोड़ देने का बल, 5 प्रकार के ध्यानोपयोगी बलो में से प्रथम बल, प्र. वि., ए. व. - आवज्जनाय वसो आवज्जनवसो, सो अस्स अत्थीति आवज्जनवसी, पटि. म. अट्ट. 1.258; वसीति पञ्च वसियो, आवज्जनवसी, समापज्जनवसी, अधिद्वानवसी, वुट्ठानवसी, पच्चवेक्षणावसी, पठम झानं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं आवज्जति, आवज्जनाय दन्धायितत्तं नत्थीति-आवज्जनवसी, पटि. म. 92; विसुद्धि. 2.344; पठमज्झानतो बुद्धाय वितक्कं आवज्जयतो भवङ्ग उपच्छिन्दित्वा पवत्तावज्जनानन्तरं वितक्कारम्मणानेव चत्तारि पञ्च वा जवनानि जवन्ति, ततो द्वे भवङ्गानि, ततो पुन विचारारम्मणं आवज्जनं वुत्तनयेनेव जवनानीति एवं पञ्चसु झानङ्गेसु यदा निरन्तरं चित्तं पेसेतुं सक्कोति अथरस
आवज्जनवसी सिद्धाव होति, पटि. म. अट्ठ. 1.258. आवज्जनविकलमत्तक त्रि., ब. स., वह, जिसके अन्दर केवल आवर्जन (आलम्बन का मानसिक संप्रत्यय करने) की क्षमता न हो, केवल आवर्जनमात्र की विकलता या न्यूनता वाला, मनसिकार-रहित - कं नपुं.. प्र. वि., ए. व. --- तथागतस्स आवज्जनविकलमत्तकं सब्बञ्जतञाणं मि. प. 116; - केन त. वि., ए. व. - आवज्जनविकलमत्तकेन न तावता बुद्धा भगवन्तो असब्बञ्जनो नाम होन्ती'ति. मि. प. 116. आवज्जनसमत्थता स्त्री., भाव., ध्यानाङ्गों की ओर मन को मोड़ देने का सामर्थ्य, अभीप्सित आलम्बन के प्रति मन को सचेत कर देने की क्षमता, प्र. वि., ए. व. - आवज्जनावलञ्चेवाति .... आवज्जनसमत्थता, विसुद्धि. 2.278... आवज्जनसमय पु., विषय या अभीप्सित आलम्बन में मन को लगा देने का समय - ये सप्त. वि., ए. व. - सचे आवज्जनसमये जानाति... आवज्जनसमये आते एव सीस एन्ति, पारा. अट्ट, 1.197.
आवज्जना/आवट्टना स्त्री., आ + Vवज्ज से व्यु., क्रि. ना., लिङ्ग विपर्यय, नपुं. के स्थान पर स्त्री॰ [आवर्जन], आलम्बन के प्रति चित्त का सचेत होना, विषय की ओर मन को मोड़ देना, आलम्बन की ओर ध्यान ले जाना, प्र. वि., ए. व. - चित्तस्स आवट्टना अनावट्टना आभोगो, विभ. 435; कुसलेन चित्तेन... अस्थि तस्स आवट्टना, कथा. 314; - य ष. वि., ए. व. - आवज्जनाय समुदयोति मनोद्वारावज्जनचित्तस्स समुदयो, पटि. म. अट्ठ. 2.122. आवज्जनानन्तर त्रि., आवज्जन-चित्त की उत्पत्ति के उपरान्त उदित या उत्पन्न (चक्षुविज्ञान), पञ्चद्वारावज्जनचित्त की उत्पत्ति के बाद वाला – रं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - मनोद्वारावज्जनानन्तरं उप्पज्जनकचित्तं नाम नत्थीति दस्सनत्थं एवकारग्गहणं विसुद्धि. महाटी. 2.124; - रं? नपुं. द्वि. वि., ए. व. - आवज्जनानन्तरं पन चक्खुद्वारे ताव दस्सनकिच्चं साधयमानं चक्खुपसादवत्थुक चक्खुविज्ञआणं, विसुद्धि. 2.85; आवज्जनानन्तरन्ति पञ्चद्वारावज्जनानन्तरं विसुद्धि. महाटी. 2.124. आवज्जनाबल नपुं, तत्पु. स., एक आलम्बन का अंग हो जाने पर दूसरे नए आलम्बन की ओर मुड़ जाने का बल - लं प्र. वि., ए. व. - आवज्जना बलञ्चेव पटिसङ्घाविपस्सना, पटि. म. 51; विसुद्धि. 2.276%; आवज्जनाबलञ्चेवाति रूपस्स भङ्ग दिस्वा पुन भङ्गारम्मणस्स चित्तस्स भङ्गदस्सनत्थं अनन्तरमेव आवज्जनसमत्थता, विसुद्धि. 2.278. आवज्जनुपेक्खा स्त्री., मनोद्वारावज्जन-चित्त की वह चेतना
जो अत्यन्त दृढ़ उपेक्षाभाव के साथ आलम्बन के ग्रहण में प्रवृत्त होती है, प्र. वि., ए. व. - उपेक्खाति विपस्सनुपेक्खा चे व आवज्जनुपेक्खा च, विसु द्धि. 2.271; मनोद्वारावज्जनचित्तसम्पयुत्ता चेतना आवज्जने अज्झुपेक्खनवसेन पवत्तिया आवज्जनुपेक्खा ति वुत्ता, विसुद्धि. महाटी. 2.405. आवज्जित त्रि., आ + Vवज्ज का भू, क. कृ. [आवर्जित],
वह, जिसकी ओर चित्त को मोड़ दिया गया है, अनुचिन्तित, विचारित, चिन्तन का विषय बना दिया गया, चित्त के सम्पर्क में आया हुआ - तं नपुं, द्वि. वि., ए. व. - एवमेवं पादकज्झाना वुट्ठाय पुब्बे आवज्जितं अनावज्जित्वा पटिसन्धिमेव आवज्जन्तो ..., विसुद्धि. 2.41; - ते नपुं.. सप्त. वि., ए. व. - चित्ते आवज्जिते पन, अभि. अव. 1130; एवमावज्जिते तस्मि, अभि. अव. 1081; वरससतेपि
For Private and Personal Use Only