Book Title: Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02
Author(s): Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
349
इरियापथ
इरियन/इरीयना/इरियना इरियन/इरीयना/इरियना नपुं./स्त्री., Vईर से व्यु., क्रि. ना., जीवन-स्थिति, जीवित-इन्द्रिय, जीवन का स्पन्दन, आयु, चेष्टा - ना स्त्री., प्र. वि., ए. व. -- जीवितन्ति आयु ठिति यपना यापना इरियना वत्तना पालना जीवित जीवितिन्द्रियं, महानि. 30; दुहितिकोति एत्थ इहितीति इरियना... तस्मिं इरियना दुक्खा होति, स. नि. अट्ठ. 3.103; - नं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - ईहा इरियनं पवत्तनं जीवितन्तिआदीनि पदानि एकत्थानि, पारा. अट्ठ. 1.132; - तो प. वि., ए. व. - अरियाति आरकत्ता किलेसेहि, अनये ।
न इरियनतो, अये इरियनतो, स. नि. अट्ठ. 2.221. इरिया स्त्री., Vईर से व्यु., क्रि. ना. [बौ. सं. ईर्या], शा.
अ., शारीरिक चेष्टा, शारीरिक क्रिया, ला. अ., शालीन अथवा उत्तम हावभाव, भिक्षु अथवा तापस का उचित एवं धर्मानुमोदित व्यवहार, ऊंची जीवनवृत्ति, उत्तम आचरण - यं द्वि. वि., ए. व. - ये च सङ्घातधम्मासे, ये च सेखा पृथू इध, तेसं मे निपको इरियं, पुट्ठो पब्रूहि मारिस, सु. नि. 1044; इरियन्ति वुत्तिं आचारं गोचरं विहारं पटिपत्तिं, स. नि. अट्ट, 2.53; इरियं पुट्ठो पब्रूहीति तेसं मे सेखासेखानं निपको पण्डितो त्वं पुट्ठो पटिपत्तिं ब्रूहीति, सु. नि. अट्ठ. 2.277; - य तृ. वि., ए. व. - तायपि खो अहं, सारिपुत्त, इरियाय ताय पटिपदाय ताय दुक्करकारिकाय नाज्झगमं उत्तरि मनुस्सधम्मा अलमरियाणदस्सनविसेस, म. नि. 1.115; 'इमायाहं इरियाय न किञ्चि ब्याबाधेमि तसं वा। थावरं वा ति, इतिवु. 24; सन्ताय इरियायस्मिं पसीदि च महीपति, म. वं. 5.48; - या प्र. वि., ए. व. - ईहितं नाम इरिया द्विधा पवत्ता- चित्तइरिया चित्तईहा, पारा. अट्ठ. 1.132; वेदो पण्डितियञ्चेव चिकिच्छामिरिया पिच, सद्द. 1.82. इरियापथ पु., तत्पु. स. [बौ. सं., ईर्यापथ], शा. अ.,
शारीरिक चेष्टा, चाल-ढाल, हाव भाव - थो प्र. वि., ए. व. - ... इरियापथोति सत्तेते, असप्पाये विवज्जये, विसुद्धि. 1.123; एवं तेसं आकप्पसम्पन्नानं इरियापथो अच्छिद्दो सहो । मट्ठो दस्सनीयो पासादिको अहोसि, थेरगा. अट्ठ. 2.298; - थं द्वि. वि., ए. व. - इरियापथं पब्बजितानलोमिक, सेवेथ नं अत्थदसो मुतीमा, सु. नि. 387; इरियापथन्ति गमनादिचतुबिधं, सु. नि. अट्ट. 2.94; “यंनूनाहं समणं । गोतमं अनुबन्धेय्यं, इरियापथमस्स पस्सेय्य न्ति, म. नि. 2.343; तत्थ कतमो गोत्तमदो? गोत्तं पटिच्च ... इरियापथं पटिच्च... विभ. 400; दस्सनेय्यं सब्बजनं, विहारं इरियापथं
बु. वं. 23.29; - थेन तृ. वि., ए. व. - अञतित्थियाति दस्सनेनपि... आचारेनपि विहारेनपि इरियापथेनपि अजे तित्थियाति अञतित्थिया, दी. नि. अट्ठ. 3.16; ओक्खित्तचक्खु मितभाणी सुसण्ठितेन इरियापथेन अविक्खित्तेन चित्तेन, मि. प. 102; वस्ससडिकत्थेरो विय पासादिकेन इरियापथेन राजगहं पत्वा तत्थ पिण्डाय चरित्वा, अ. नि. अट्ठ. 1.1163; - थे सप्त. वि., ए. व. - तत्थ इरियापथे पसन्नमनुस्सेहि पण्णसालं कत्वा उपट्टियमानो वस्सं उपगन्त्वा, जा. अट्ठ. 4.119; राजा इसिगणं दिस्वा इरियापथे पसन्नो अलङ्कतमहातले निसीदापेत्वा, जा. अट्ठ. 4.402; - थेस ब. क. - इरियापथेसुपि कस्सचि चङ्कमो सप्पायो होति, कस्सचि सयनहाननिसज्जानं अञ्जतरो, विसुद्धि. 1.1243; ला. अ. 1., चलने, खड़े होने, बैठने एवं लेटने की चार प्रकार की शारीरिक क्रियाएं, शरीर की चार प्रकार की क्रिया - थो प्र. वि., ए. व. - पल्लङ्क आभुजित्वा निसीदनं, एवं निसिन्नस्स हि इरियापथो उपसन्तो होति, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.276; यथा इरियतो इरियापथो पासादिको होति, एवं इरियतीति अयमेत्थ अत्थो, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.216; वत्थु कालो च ओकासो, आवुधं इरियापथो, किरियाविसेसोति इमे, छ आणत्तिनियामका, पारा. अट्ठ. 2.42; - थं द्वि. वि., ए. व. - सेय्यथापि, भिक्खवे, पुरिसो सीघं गच्छेय्य ... सणिक गच्छेय्य ... तिद्वेय्य ... निसीदेय्य ... एवम्हि सो भिक्खवे, पुरिसो
ओळारिकं ओळारिक इरियापथं अभिनिवज्जेत्वा सुखुमं सुखुमं इरियापथं कप्पेय्य, म. नि. 1.171; "अद्विसङ्घातघटितो, न्हारुसुत्तनिबन्धनो नेकेसं संगतीभावा, कप्पेति इरियापथं थेरगा. 570; - थेन तृ. वि., ए. व. - सम्भावनाधिप्पायकतेन इरियापोन विम्हापन इरियापथसन्निस्सितं कुहनवत्थूति वेदितब्ब, विसुद्धि. 1.25; कायं पग्गहेत्वाति निच्चलं कत्वा उजकेन कायेन समेन इरियापथेन गन्तब्बञ्चेव निसीदितब्बञ्च, पाचि. अट्ठ. 152; -स्स ष. वि., ए. व. - या एवरूपा इरियापथस्स ठपना आठपना सण्ठपना भाकुटिका भाकुटियं कुहना कुहायना कुहितत्तं-इदं इरियापथसङ्घातं कुहनवत्थु, महानि. 164; तत्थ कतमा कुहना ? ... इच्छापकतस्स पच्चयप्पटिसेवनसङ्घातेन वा सामन्तजप्पितेन वा इरियापथस्स वा अठपनाति आदि, उदा. अट्ठ. 184; इरियापथस्स वाति चतुइरियापथस्स, विसुद्धि. 1.26; - थे सप्त. वि., ए. व. - लक्खणपरियेसनत्थं आगतं दिस्वा बुद्धा उठायासना
For Private and Personal Use Only

Page Navigation
1 ... 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402