Book Title: Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02
Author(s): Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ईकार
369
ईति/ईती
उल्लिखित-ते च खो अक्खरा पिअकारादयो एकचत्तालीसं सुत्तन्तेसु सोपकारा होन्ति, तं यथा- अ आ इ ई ..., क. व्या. 2; अझे दीघा - तत्थ अट्ठसु सरेसु रस्सेहि अजे पञ्च सरा दीघा नाम होन्ति, तं यथा - आ ई ऊ ए ओ इति दीघा नाम, क. व्या. 5; एकचत्तालीससद्दा वण्णा नाम
भवन्ति, सेय्यथीदं, अ आ इ ई..., सद्द. 3.604. ईकार पु., [ईकार], वर्णमाला का चतुर्थ अक्षर या वर्ण, तालुस्थानीय इवर्ण का दीर्घ मात्रा वाला 'ई' स्वर - रो प्र. वि., ए. व. - ईकारो चेत्थ उपरि वुच्चमाननिरोधपादकताय सातिसयाय झानसआय अस्थिभावजोतको दट्ठब्बो, दी. नि. अभि. टी. 2.334; - स्स ष. वि., ए. व. - सो एव नीकारगतस्स ईकारस्स रस्सत्तं यकारस्स च द्वित्तं कत्वा, सद्द. 3.84; ... ईकारस्स रस्सत्तं य-कारस्स च क-कारं कत्वा निय्यानिका, म. नि. टी. (म.प.) 108; - रे सप्त. वि., ए. व. - न्तुस्स तमीकारे, सब्बस्सेव न्तुप्पच्चयस्स तकारो होति वा ईकारे परे, गुणवती, गुणवन्ती, कुलवती कुलवन्ती, क. व्या. 241; - ऊकार पु., [ईकारोकार], ईकार एवं ऊकार (वर्ण) - रा प्र. वि., ब. व. - अतिदेसरहिते विसये कपच्चये परे ईकार-ऊकारा रस्सं पप्पोन्ति सुखुच्चारणत्थं सद्द. 3.775; - त्त नपुं., भाव. [ईकारत्व], ईकार होने की स्थिति, ईकार का स्वरूप - त्तं द्वि. वि., ए. व. - ... इच्चेवमादीनं धातूनं अन्तो सरो ईकारत्तमापज्जति ..., सद्द. 3.833-34; - न्त त्रि., ब. स. [ईकारान्त], ईकार में अन्त होने वाला - न्तो पु.. प्र. वि., ए. व. - घुसी कन्तिकरणे, ईकारन्तोयं तेन इतो न निग्गहीतागमो, घसति, सद्द. 2.449; - न्ता पु., प्र. वि., ब. व. - "खि जि नि इच्चादयो एकस्सरा इकारन्तापि", इच्चादयो एकस्सरा इकारन्ता, सद्द. 2.572; “चक्खी" इच्चादयो अनेकस्सरा ईकारन्ता, सद्द 2.572; स. प. के रूप में, - पतिभिक्खुराजीकारन्तेहि इत्थियं वत्तमानेहि लिङ्गेहि इनीप्पच्चयो होति, गहपतानी, भिक्खुनी, राजिनी, क. व्या. 240; ईकारन्तवसेन वुत्तत्ता अस्मा धातुतो... एस नयो अजेसु पि आदिसेसु अनेसु, सद्द. 2.360; - लोप पु., [ईकारलोप], ई स्वर का लोप - पो प्र. वि., ए. व. - अयं अकारादिसु परेसु ईकारलोपो, सद्द. 3.612; - रागम पु., [ईकारागम], ईकार (ई स्वर) का आगम - मो प्र. वि., ए. व. - ईकारागमो यथा सम्मुखीभूतो, कद्दमीभूतं, एकोदकीभूतं, सरणीभूतं भस्मीकतं, सद्द. 3.875; ब्रू इच्चेताय धातुया ईकारागमो होति तिम्हि विभत्तिम्हि, ब्रवीति, क. व्या.
522; - रादेस पु., [ईकारादेश]. ईकार (ई स्वर) का आदेश - सो प्र. वि., ए. व. - धात्वन्तस्स सरस्स ईकारादेसो च दट्टब्बो, सद्द. 2.421. ईघ पु./नपुं., [इघ], दुख, राग, द्वेष आदि क्लेश- स्स ष. वि., ए. व. - ... यो भिक्खु कामच्छन्दादीनि पञ्च नीवरणानि समन्तभद्दके वुत्तनयेन सामञतो विसेसतो च नीवरणेसु आदीनवं दिस्वा तेन तेन मग्गेन पहाय तेसञ्च पहीनत्ता एव किलेसदुक्खसङ्घातस्स ईघस्साभावेन अनीघो, सु. नि. अट्ठ. 1.21; - विरहित त्रि., राग आदि क्लेशों से मुक्त, स. उ. प. के रूप में, - रागादि ... तो पु., प्र. वि., ए. व. - अनीघोति रागादिईघविरहितो, सु. नि. अट्ठ. 2.279-280; - सञित त्रि., ईघ (दुख, क्लेश) संज्ञा वाला, दुख के रूप में ज्ञात - ताय स्त्री., ष. वि., ए. व. - ... विसेसतो ब्यापादविरहतो ईघसञ्जिताय ईतिया अभावतो, विसुद्धि. महाटी. 1.332; - सद्द पु., कर्म. स., ईघ शब्द - दो प्र. वि., ए. व. - ईघ-सद्दो
दुक्खपरियायोति आह निढुक्खस्सा ति, म. नि. टी. (म.प.) 238. ईज गत्यर्थक धातु [ईज],- ईज गतियं, ईजति, सद्द.
2.346. ईति/ईती स्त्री., [ईति], अकस्मात् आई हुई अतिवृष्टि,
अनावृष्टि जैसी विपत्ति, संकट, दुख, संक्रामक रोगों से जनित विपदा, प्र. वि., ए. व. - ईति वित्थि अजझंच उपसग्गो उपद्दवो, अभि. प. 401; ईती च गण्डो च उपद्दवो च, रोगो च सल्लञ्च भयञ्च मेतं. सु. नि. 51; तत्थ एतीति ईति, आगन्तुकानं अकुसलभागियानं ब्यसनहेतूनं एतं अधिवचनं, सु. नि. अट्ट. 1.79; - यो प्र. वि., ब. व. - गाथासु अनीतिहन्ति ईतियो वुच्चन्ति उपद्दवा-दिठ्ठधम्मिका च सम्परायिका च, ईतियो हनति विनासेति पजहतीति इतिह..., इतिवु. अट्ठ. 97; सब्बीतियोति एन्तीति ईतियो, सब्बा ईतियो सब्बीतियो, उपद्दवा, बु. वं. अट्ठ. 134; - तो प. वि., ए. व. - ते तं अमतं असित्वा अरोगा दीघायुका सब्बीतितो परिमुच्चेय्यु, मि. प. 164; पञ्चक्खन्धे अनिच्चतो ... ईतितो ... संकिलेसिकधम्मतो, पटि. म. 4063 अनेकब्यसनावहनताय इतितो, पटि. म. अट्ठ. 2.292; योगिना योगावचरेन इमस्मिं काये उपासितब्बं, अनिच्चतो उपासितब्ध ..... इतितो ..., मि. प. 392; स. उ. प. के रूप में, - या ष. वि., ए. व. - कीटकिमिआदिपाणकईतिया अभावो एका सम्पदा होति, अ. नि. अट्ठ. 3.228; - तिं द्वि. वि., ए. व. - ईतिन्ति पीळ, उपद्दवन्ति ततो अधिकतरं पीळ वि. वि.
For Private and Personal Use Only

Page Navigation
1 ... 394 395 396 397 398 399 400 401 402