Book Title: Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02
Author(s): Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
इन्द्रियवेमत्त
345
इन्द्रियसंवरसील
इन्द्रियों के बल का अपक्षय - ल्लं वि. वि., ए. व. - इन्द्रियसंवरपरियन्तो भोजने मत्त तापरियन्तो, इन्द्रियवेकल्लं न पापणाति, चरिया. अट्ठ. 281; - ता जागरियानुयोगपरियन्तो, महानि. 364; - न्ते सप्त. वि., स्त्री., भाव., इन्द्रियों की विकलाङ्गता या अक्षमता - तं द्वि. ए. व. - आदित्तपरियायं पच्चवेक्खमानो अन्तो वि., ए. व. - इन्द्रियवेकल्लतं बलपरिक्खयं इन्द्रियसंवरपरियन्ते चरति, मरियाद न भिन्दति - अयं
वलिपलितादिभावञ्च पापुणाति, विसुद्धि. 1.340-341. इन्द्रियसंवरपरियन्तो, महानि. 365; - भेद पु., तत्पु. स., इन्द्रियवेमत्त नपुं., भिन्न-भिन्न व्यक्तियों में इन्द्रियों की इन्द्रियों के संयम का अन्त, इन्द्रिय-संरक्षण या संयमन का विविधता, इन्द्रियों की विविधरूपता - त्तं प्र. वि., ए. व. विनाश या छेदन - दो प्र. वि., ए. व. - इन्द्रियसंवरभेदोति - इति इन्द्रियवेत्तमेत्थ कारणन्ति वेदितब्बं म. नि. अट्ठ. इन्द्रियसंवरविनासो, दी. नि. टी. 3.161; - विपन्न त्रि., (म.प.) 2.106; - ता स्त्री., भाव., प्र. वि., ए. व., इन्द्रियों इन्द्रियसंवर या इन्द्रियों के रक्षण में असफल, इन्द्रियों के की विविधता - इन्द्रियपरोपरियत्तं इन्द्रियवेमत्तता, तेनाह संयमन में असफल - स्स ष. वि., ए. व. - इन्द्रियसंवरे "इन्द्रियनानत्तं वदामी ति, म. नि. टी. (म.प.) 2.68; - तं असति इन्द्रियसंवरविपन्नस्स हतूपनिसं होति सील, अ. नि. द्वि. वि., ए. व. - इन्द्रियवेमत्ततं वदामीति इन्द्रियनानत्ततं 2(2).73; - विरहित त्रि., तत्पु. स., इन्द्रियों के संयमन वदामि, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.106.
से रहित - तेहि पु., तृ. वि., ब. व. - यस्मा त्वं इमेहि इन्द्रियसंयुत्त नपुं.. व्य. सं., सं. नि. के एक खण्ड का नवेहि इन्द्रियसंवरविरहितहि भोजने अमत्तहि सद्धि शीर्षक, स. नि. 3(2),269-317 - वणना स्त्री., स. नि. विचरसि, दी. नि. अभि. टी. 1.54; - संवुत्त त्रि., तत्पु. के इन्द्रियसंयुत्त की व्याख्या, स. नि. अट्ठ. 3.260-277. स., इन्द्रियों के संयमन अथवा नियन्त्रण द्वारा संरक्षित - इन्द्रियसंवर पु., [इन्द्रियसंवर, इन्द्रियों का संयमन, इन्द्रियों स्स पु., ष. वि., ए. व. - इधसद्दो सब्बाकारतो की रक्षा, इन्द्रियों का दमन या वशीकरण, इन्द्रियों के द्वारों इन्द्रिय संवर संवुतस्स
पुग्गलस्स का संरक्षण, तप, संयम - रो प्र. वि., ए. व. - सन्निस्सयभूतसासनपरिदीपनो, म. नि. टी. (मू.प.) 1.147; अकुसलधम्मे चेव कायञ्च तपतीति तपो ... इध पन अ. नि. टी. 3.117; - समन्नागत त्रि., इन्द्रियों के संवर इन्द्रियसंवरो अधिप्पेतो स. नि. अट्ठ 1.221; सीलं चतुबिधं या संयमन से युक्त, इन्द्रियद्वारों का रक्षण करने वाला - पातिमोक्खो इन्द्रियसंवरो आजीवपारिसुद्धी च सीलं __ ता स्त्री, प्र. वि., ए. व. - संवृत्तिन्द्रियाति इन्द्रियेसु पच्चयनिस्सितं, सद्धम्मो. 342; - रं द्वि. वि., ए. व. - गुत्तद्वारा, इन्द्रियसंवरसमन्नागताति अत्थो, बु. वं. अट्ठ.583; सीघं सीघं इन्द्रियसंवरं परिपूरेतीति-सीधपआ, पटि. म. - समनुग्गहित त्रि., तत्पु. स., इन्द्रियों के संयमन द्वारा 370; इन्द्रियसंवरन्ति चक्खादीन छन्नं इन्द्रियानं भली-भांति उपकृत - ता स्त्री., प्र. वि., ए. व. - रागपटिघप्पवेसं अकत्वा सतिकवाटेन वारणं, थकनं. पटि. इन्द्रियसंवरसमनुग्गहिता सद्धा सद्धामूला च सीलादयो म. अट्ठ. 2.241; - रेन तृ. वि., ए. व. - सो इमिना धम्मा विरुहन्ति, सु. नि. अट्ठ. 1.115; - सम्पन्न त्रि., अरियेन इन्द्रियसंवरेन समन्नागतो अज्झत्तं अब्यासेकसखं इन्द्रियों के संवर या संयमन से युक्त-स्स पु., ष. वि., पटिसंवेदेति, दी. नि. 1.62; -- रा प. वि., ए. व. - ए. व. - इन्द्रियसंवरे, भिक्खवे, सति इन्द्रियसंवरसम्पन्नस्स नात्र बोज्झा तपसा, नाञत्रिन्द्रियसंवरा ..., स. नि. उपनिससम्पन्नं होति सील, अ. नि. 2(2).73. 1(1).65; – राय च. वि., ए. व. -- भिक्खु इन्द्रियसंवराय इन्द्रियसंवरसिद्धि स्त्री., तत्पु. स., इन्द्रियों के संयमन पटिपन्नो होती'ति, दी. नि. 2.207; दुतियपुच्छायं अथवा नियन्त्रण का पूरा हो जाना-द्धि प्र. वि., ए. व. इन्द्रियसंवरायाति इन्द्रियानं पिधानाय, गुत्तद्वारताय ___ - उपसमाधिट्ठानपरिपूरणेन इन्द्रियसंवरसिद्धि, इतिवु. अट्ठ. संवुतद्वारतायाति अत्थो, दी. नि. अट्ठ. 2.294; - कथा 13.
इन्द्रियसंवरसील नपं., कर्म. स.. इन्द्रियसंवर-नामक शील 1.150; - परियन्त पु., इन्द्रियों के संयमन की सीमा, प्रभेद, इन्द्रियों के संयमन अथवा संरक्षण के रूप में शील इन्द्रिय-द्वारों के संरक्षण की मर्यादा, चार प्रकार के परियन्तों -लं प्र. वि., ए. व. - यं पन "सो चक्खना रूप दिस्वा (सीमाओं) में से दूसरा - न्तो प्र. वि., ए. व. - ... मनिन्द्रिये संवरं आपज्जतीति वृत्तं, इदं इन्द्रियसंवरसील, सपरियन्तचारीति चत्तारो परियन्ता सीलसंवरपरियन्तो, विसुद्धि. 1.16.
For Private and Personal Use Only

Page Navigation
1 ... 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402