________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आसा
263
आसादेति
चित्तलतावने आसावती नाम लता अस्थि जा. अट्ठ. 3.219; तत्थ आसावतीति एवंनामिका, सा हि यस्मा तस्सा फले आसा उप्पज्जति, तस्मा एतं नाम लभति, जा. अट्ठ. 3.219; आसावती नाम लता जाता, सद्द. 3.700; - विघातदुक्ख नपुं., तत्पु. स. [आशाविघातदुःख]. आशा के टूट जाने या पूरा न होने के कारण उत्पन्न दुख, निराशा-जनित दुख - आसायेव दुक्खं आसादुक्खं, आसाविघातं दुक्खं वा, विसुद्धि. महाटी. 2.171; - सञ्ज त्रि., ब. स. [आशासंज्ञक], आशा नाम से ज्ञात, 'आशा' संज्ञा से युक्त, इच्छा नाम से जाना गया - जेन पु., तृ. वि., ए. व. - मञन्तो मारपासेन आसास न बज्झति, सद्धम्मो. 609; स. उ. प. के रूप में, अना., आहारा., इस्सरिया., कामा., वज्जिता., गन्धा., चीवरा., छिन्ना., जीविता., धना., निरा., पच्चया., पुत्ता., फला०, फोटब्बा., बहिरा, रसा., रित्ता., रूपा., लाभा., वन्ता., विगता., सग्गा., सद्दा., सुखा., सुद्धा. के अन्त. द्रष्ट. आसा' स्त्री., व्य. सं. [आशा, मनस् की पुत्री तथा वसु की पत्नी]. शक्र (इन्द्र) की 4 पुत्रियों में से एक, प्र. वि., ए. व. - तदा सक्कस्स आसा सद्धा सिरी हिरीति चतस्सो धीतरो होन्ति, जा. अट्ठ. 5.388; - से सम्बो ., ए. व... - आसेति तं आलपति, जा. अट्ठ. 5.397. आसा स्त्री., उत्तरकालीन पालि-साहित्य में ही प्रयुक्त [आशा], दिशा, क्षेत्र - य सप्त. वि., ए. व. - अनुराधनगरस्स पुरुत्तराय आसाय ..., दाठा. 5.13 (रो.); स. उ. प. में, आसंसा., पच्छिमा. के अन्त. द्रष्ट.. आसाटिका स्त्री., [बौ. सं., आशाटिका], मक्खी का अण्डा, अन्य छोटे कीड़ों का अण्डा, गायों के घावों पर नीली मक्खियों द्वारा रखा गया अण्डा, प्र. वि., ए. व. -- आसाटिका मक्खिकाण्ड, अभि. प. 645; गुन्न खाणुकण्टकादीहि पहटवानेसु वणो होति तत्थनीलमक्खिका । अण्डकानि पातेन्ति, तेसं आसाटिकाति नाम, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).157; सटति रुजति एतायाति साटिका, संवद्धा साटिकाति आसाटिका, म. नि. टी. (मू.प.) 1(2).181; - कं द्वि. वि., ए. व. - न आसाटिक हारेता होति, म. नि. 1.284; अकुसलवितक्कं आसाटिकं अहरेत्वा, अ. नि. अट्ठ. 3.352; नीलमक्खिका आसाटिकं पातेसि, जा. अट्ठ, 3.151; - कानं ष. वि., ब. व. - आसाटनपति आसाटिकानं. नेत्ति. 50.
आसादन/आसादना नपुं./स्त्री., आ + Vसद के प्रेर. से व्यु., क्रि. ना. [बौ. सं., आसादना], वरिष्ठ भिक्षुओं अथवा स्थविरों के प्रति अपमानजनक व्यवहार, तिरष्कार, अवहेलना, आक्रमण, संघर्ष, मुकाबला - ने नपुं., सप्त. वि., ए. व. - सातं तत्थ न विन्दामीति तस्मि आसादने सातं न विन्दामि, आसादननिमित्तं मधुरं सुखं न लभामीति अत्थो, अप. अट्ठ. 1.298; - ना स्त्री, प्र. वि., ए. व. - के च छवे पाथिकपुत्ते, का च तथागतानं अरहन्तानं सम्मासम्बुद्धानं आसादनाति, दी. नि. 3.18; आसादनाति अहं बुद्धन सद्धि पाटिहारियं करिस्सामीति घट्टना, दी. नि. अट्ठ. 3.12; - नापेक्ख त्रि., [बौ. सं., आसादनापेक्षिन], तिरष्कार करने अथवा समुत्तेजित करने की इच्छा रखने वाला, लज्जित कर देने की अपेक्षा करने वाला - क्खो पु., प्र. वि., ए. व. - कुपितो अनत्तमनो आसादनापेक्खो , महाव. 299%; "भिक्खु, खाद वा भुञ्ज वाति, जानं आसादनापेक्खो, पाचि. 115; आसादनापेक्खोति आसादनं चोदनं मडकरण भावं अपेक्खमानो, पाचि. अट्ठ. 87. आसादित त्रि., आ + /सद के प्रेर. का भू. क. कृ., अपमानित, तिरष्कृत - तो पु., प्र. वि., ए. व. - आसादितो मया बुद्धो, अप. 1.43; आसादितो मया बुद्धोति सो पच्चेकबुद्धो मया आसादितो ..., अप. अट्ठ. 1.299; - त्त नपुं, भाव., लज्जित कर दिया जाना, तिरष्कृत कर दिया जाना - त्ता प. वि., ए. व. - तपस्सीनं आसादितत्ता अट्ठसु महानिरयेसु महादुक्खस्स अनुभवितब्बत्ता, जा. अट्ठ. 5.265. आसादेति आ + (सद के प्रेर. का वर्त., प्र. पु., ए. व., शा.
अ., पास जा पहुंचता है, प्राप्त करता है, स्पर्श करता है, हाथ में ले लेता है, ला. अ., 1. मुठभेड़, आक्रमण या प्रहार करता है, 2. तिरष्कार करता है, अपमानित करता है, कनिष्ठ भिक्षु वरिष्ठ स्थविर के प्रति अवमाननापूर्ण व्यवहार करता है, अवहेलना करता है - पकतत्तं भिक्खु आसादेति अन्तो वा बहि वा, चूळव. 51; तं मिळ्हेन आसादेति, जा. अट्ठ. 2.177; यम्पि सो तथागतं वा तथागतसावकं वा अकप्पियेन आसादेति, म. नि. 2.38; अकप्पियेन आसादेतीति अच्छमंसं सूकरमंसन्ति, दीपिमंसं वा मिगमंसन्ति खादापेत्वा "त्वं किं समणो नाम, अकप्पियमंसं ते खादित न्ति घट्टेति, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.37; - सि अद्य०, प्र. पु., ए. व. - मासादेसि तथागते, थेरगा. 280: मासादेसि तथागतेति... तथागते अरियसावके पकतिसत्ते
For Private and Personal Use Only