________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आवुध
245
आवुसो
विज्झति - मेत्ताय ..., करुणाय, ... काय विवेकेन .... चित्तविवेकेन..... स. नि. अट्ठ. 3.158; -धं द्वि. वि., ए. व. - इच्चेव चोरो असिमावुधञ्च, थेरगा. अट्ठ. 2.279; आवुधन्ति सेसावुधं, तदे.; ग. कवच या ढाल से विपरीत अथवा भिन्न अस्त्र - धं द्वि. वि., ए. व. - फलकञ्च आवुधञ्च दापेसि. ध. प. अट्ठ. 1.251; वलक्कारेन । आवुधफलक गाहापेत्वा, स. नि. अट्ठ. 1.125; स. उ. प. में, फलका.- ढाल एवं अन्य आयुध - धानि' द्वि. वि., ब. व. - फलकावुधानि गाहापेत्वा, जा. अट्ठ. 3.208; - धानि' प्र. वि., ब. व. - हत्थिनो च अस्सा च फलकावुधानि च, स. नि. अट्ट, 1.62; निक्खित्तकवचा. - त्रि., ब. स., कवच एवं अस्त्रों को त्याग चुका - वुधा पु., प्र. वि., ब. व. - सब्बे. देवा अत्तमना निक्खित्तकवचावुधा, अप. 1.149; स. पू. प. में, - फलक नपुं.. द्व. स, आयुध एवं ढाल - कं द्वि. वि., ए. व. - बलक्कारेन आवुधफलकं गाहापेत्वा, स. नि. अट्ट, 1.125; घ. कोई एक विशेष प्रकार का अस्त्र, हथियारों का कोई एक विशिष्ट प्रभेद - धं' प्र. वि., ए. व. - रो पच्चन्तिमे नगरे बहं आवुधं सन्निचितं होति सलाकञ्चेव जेवनिकञ्च, अ. नि. 2(2).244; आवुधं नाम चापो कोदण्डो, पाचि. 273; ... आवुधन्ति असि वा उसु वा सत्ति वाति एवमादि, पारा. अट्ठ. 2.42; - धं द्वि. वि., ए. व. - इच्चेव चोरो असिमावुधञ्च, थेरगा. 869; - धानि द्वि. वि., ब. व. - निरयपाला जलितानि असिसत्तितोमर भिन्दिवालमुग्गरादीनि आवुधानि गहेत्वा ..., जा. अट्ठ. 6.127; असिसत्तिधनुआदीनि आवुधानि उग्गिरित्वा, जा. अट्ठ. 1.154; चोरा... निक्खिप्पसत्थानि च आवुधानि च थेरगा. 724; असिआदिसत्थानि चेव धनुकलापादि आवुधानि च, थेरगा. अट्ठ. 2.230; - जात नपुं, विशेष प्रकार का आयुध, कोई एक खास हथियार - तं प्र. वि., ए. व. -- मतजं नाम आवुधजातं उभतोधारं पीतनिसितं, म. नि. 1.353; - जीविक त्रि., ब. स., हथियारों से अपनी जीविका चलाने वाला - कं नपुं, प्र. वि., ए. व. - इस्सत्थन्ति आवुधजीविक, उसुञ्च सतिञ्चाति वुत्तं होति, सु. नि. अट्ठ. 2.169; - पाणि त्रि., ब. स. [आयुधपाणि], अपने हाथों में शस्त्र धारण करने वाला -स्स पु., ष. वि., ए. व. - न आवुधपाणिस्स अगिलानरस धम्म देसेस्सामि पाचि. 273; - बल त्रि., ब. स. 1. वह, जिसका बल उसके शस्त्र या हथियार हैं - ला पु., प्र. वि., ब. व. -
रुण्णबला दारका... आवुधबला चोरा... अट्ट बलानि, अ. नि. 3(1).58; 2. नपुं., आयुधों का बल, हथियार की ताकत -लेन तृ. वि., ए. व. - आवुधबलवन्तानन्ति आवुधबलेन युत्तानं समन्नागतानं, जा. अट्ठ. 6.279; - बलवन्तु त्रि०, आयुधों के कारण बलवान्, अस्त्र-शस्त्रों से पूर्ण रूप से सुसज्जित - न्तानं पु., ष. वि., ब. क. - आवुधबलवन्तानं. गुणिकायरधारिनं एतादिसानं योधानं जा. अट्ठ. 6.278; - भण्ड नपुं, आयुधों का भण्डारण या संग्रह, समस्त आयुधण्डं द्वि. वि., ए. व. - सत्थवणिज्जाति आवृधभण्डं कारेत्वा तस्स विक्कयो, अ. नि. अट्ठ. 3.63; - ण्डानि द्वि. वि., ब. व. - आवुधभण्डानि पज्जलिंसु, मि. प. 8; - लक्खण नपुं.. तत्पु. स. [आयुधलक्षण], आयुधों के लक्षण - णं प्र. वि., ए. व. - उसुलक्खणं, ... आवुधलक्खणं... इति वा इति, दी. नि. 1.8; महानि. 281; -- वस्सा स्त्री., तत्पु. स. [आयुधवर्षा], अस्त्रों की वर्षा, अत्यधिक अस्त्रों का प्रयोग - स्सं द्वि. वि., ए. व. - नानप्पकारं आवुधवस्सं वस्सि, जा. अट्ठ. 5.129; - विज्जा स्त्री., तत्पु. स. [आयुधविद्या], अस्त्रविद्या - य त. वि., ए. व. - इस्सत्थेति आवुधविज्जाय, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.46; - हत्थ त्रि., ब. स. [आयुधहस्त], अपने हाथों में अस्त्र धारण करने वाला - त्थं स्त्री., द्वि. वि., ए. व. - रक्खणत्थाय परिवारेत्वा ठितं आवुधहत्थं परिसं ते न पस्सामि, जा. अट्ठ 5.369; धनुकलापफलकावुधहत्थेहि जा. अट्ठ. 1.108; स. उ. प. के रूप में, इन्दा., उय्यता., उय्युता., गदा., चित्रदण्डयुता., आणा., दाठा०, दुस्सा., देवठ्ठाना., नङ्गुला., नच्चगीतभाणितमिहिता., नद्धपञ्चा., नयना., पञ्चा., पा., पविवेका., भद्रा., मङ्गला., वजिरा., वत्था०, विपस्सना., वाचा., सज्जा., सन्नद्धपञ्चा., सहा., सुता. के अन्त. द्रष्ट.. आवुय्हमाना त्रि., आ + Vवह का कर्म. वा., वर्त. कृ., (संभवतः आधूयमान के स्थान पर), अब ले जाया जा रहा - ना नपुं., प्र. वि., ब. व. - वातेन मन्दं आवुय्हमाना हेममयपुप्फाति अत्थो, वि. व. अट्ठ. 199. आवुसो पु., सम्बो., ए. व./ब. व. [संभवतः
वैदिकआयुष्मस/आयुष्वस् से व्यु.], सम्बोधित करने का शिष्ट एवं सभ्य प्रकार, श्रीमन्, हे सत्यपुरुष, ऐ मित्र/मित्रों, अनेक प्रकार से प्रयुक्त, 1. सामान्य जनों द्वारा प्रयुक्त सम्बोधन-वचन, सामान्य जनों को सम्बोधित करने हेतु प्रयुक्त वचन, बौद्ध भिक्षु-संघ से इतर व्यक्तियों द्वारा प्रयुक्त सम्बोधन, बौद्धेतर धर्माचार्यों एवं उनके प्रव्रजित
For Private and Personal Use Only