________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आधारण
89
आधावति
व. - थेय्यचित्तेन कम्भिया आधारकं वा उपत्थम्भनलेड्डके वा अपनेति, पारा. अट्ठ. 1.256; कारयित्वा ततो तस्स आधारकं पुन भूपति, चू. वं. 82.11; - के सप्त. वि., ए. व. - हत्थे आधारके वापि, पत्तं ऊरूस वा ठितं. विन. वि.. 1277: 2. नपुं., उपरिवत् - आधारकं मया दिन्नं, सिखिनो लोकबन्धुनो, अप. 1.215; - कानि प्र. वि., ब. व. - "भिक्खूनं आसनानि च आधारकानि च पथविं भिन्दित्वा उद्वहन्तुति चिन्तेसि, जा. अट्ट. 1.43; 3. पु.. पुस्तक रखने वाली काष्ठपीठिका या लकड़ी की तख्ती, रिहल - के सप्त. वि., ए. व. - एक पोत्थकं विचित्रवणणे आधारके ठपेत्वा ससिक्खितेहि चतूहि पञ्चहि माणवेहि पच्छिते पुच्छिते पहे कथेसि, जा. अट्ठ. 3.206; सय पन अट्ठ वा दस वा पण्डितवादिनो गहेत्वा मनोरमे आधारके रमणीयं पोत्थक ठपेत्वा, जा. अट्ठ. 4.266-267; स. उ. प. के रूप में अना., किरिया., दण्डका., दारु., पत्ता., भूमि., मणि., यट्ठि. रुक्खा., वट्टा., वलया., सधम्मा., सासना के अन्त. द्रष्ट.; स. पू. प. के रूप में, - कट्ठ पु. आधार होने का अर्थ - निसज्जपचनादिकिरियानं आधारकद्वेन आधारो, सद्द. 3.709; - सोपगमन पु.. प. वि., ए. व. - आधारकस पगमनतो हि पट्ठाय छिद्द विद्धम्पि अविद्धम्पि वट्टतियेव, चूळव, अट्ठ. 52. आधारण नपुं.. आ +Vधर के प्रेर. से व्यु., क्रि. ना. [आधारण], शा. अ., मजबूती से पकड़ना, दृढ़ता के साथ ग्रहण करना, सहारा देना, ला. अ., बरकरार रखना, मन में धारण करना, उचित रख-रखाव - तदेव आधारणउपनिबन्धनसमत्थता गति नाम, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).364; पच्छा आगतपरिसं अस्सवनसुस्सवन आधारण दळहीकरणादीनि वा सन्धाय तदत्थ दीपकमेव च, सु. नि. अट्ठ. 2.114; - लक्खण त्रि., सहारा देने या आधार बनने के लक्षण से युक्त – णं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - आधारणलक्खणं ओकासकारक, सद्द. 3.711. आधारदायक पु., व्य. सं., एक भिक्षु का नाम - को प्र. वि., ए. व. - इत्थं सुदं आयस्मा आधारदायको थेरो इमा गाथायो अभासित्थाति, अप. 1.215. आधारपटिग्गाहकभाव पु., तत्पु. स. [आधारप्रतिग्राहकभाव], आधार या आश्रय होना - वेन त. वि., ए. व. - तत्थापि तादिसेसु ठानेसु द्वे अधिप्पाया भवन्ति आधारपटिग्गाहकभावेन भूम्मसम्पदानानं, इच्छितब्बत्ता, सद्द. 1.218.
आधारभाव पु.. [आधारभाव], आधारभूत अवस्था, सहारा देने वाली दशा या तथ्य - वो प्र. वि., ए. व. - उपधारणं भुसो धारणं पतिट्ठावसेन आधारभावो, सद्द. 2.564; कुसलानं धम्मानं पतिद्वानवसेन आधारभावोति अत्थो, विसुद्धि. 1.83; उदा. अट्ठ. 180; - वं द्वि. वि., ए. व. - उप्पज्जमानस्स पयोगस्स निस्सयं आधारभावं उपगता विय हुत्वा कतमे धम्मा पच्चया होन्तीति अत्थो, परि. अट्ठ. 215; - वेन तृ. वि., ए. व. - कप्पनामत्तसिद्धेन रूपेन अवयवानं आधारभावेन पञआपीयति, उदा. अट्ठ. 19; - पच्चुपट्ठान त्रि., सहारा देने वाला अथवा कारणभूत - नं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - चक्खुविाणरस आधारभावपच्चुपट्टानं, दट्ट कामतानिदानकम्मजभूतपदट्ठान, अभि. अव. 843; सोतविज्ञाणस्स आधारभावपच्चुपट्टानं सोतुकामतानिदान कम्मजभूतपदहानं, ध. स. अट्ठ. 346; आधारभावपच्चुपट्टानं निस्सयपच्चयभावतो, विसुद्धि, महाटी. 2.85. आधारभूत त्रि., [आधारभूत], वह, जो किसी का सहारा बना हो, खम्भा, सहारा - तो पु.. प्र. वि., ए. व. - सुताधारोति सुतस्स आधारभूतो, जा. अट्ठ. 7.181; - तेसु पु., सप्त. वि., ब. व. - तथा तेसु आधारभूतेसु पटिहतो सङ्घारलोको विहमति, सु. नि. अट्ठ. 1.181. आधाररूप त्रि., [आधाररूप], आधार के आकार या स्वरूप से युक्त (भिक्षा-पात्र को रखने के लिए बनाया गया आधार) - पं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - अमरसुजातो अपुराणवण्णी, आधाररूपञ्च पनस्स कण्ठे, जा. अट्ठ. 5.192; आधाररूपञ्च पनस्स कण्ठेति कण्ठे च पनस्स अम्हाकं भिक्खाभाजनट्ठपनं पत्ताधारसदिसं पिळन्धनं अत्थीति मुत्ताहारं सन्धाय वदति, जा. अट्ठ. 5.195. आधारवलय नपुं.. [आधारवलय], सहारा देने वाला या रक्षा करने वाला कंगन - यं द्वि. वि., ए. व. - तस्स हेट्ठा असनि-उपद्दव विद्धंसनत्थं आधारवलयमिवकत्वा अनग्धं वजिरचुम्बटकं च पूजेसी ति अत्थो, म. वं. टी. 623; (ना.). आधारित त्रि., आ +vधर के प्रेर. का भू. क. कृ. [आधारित]. रखा हुआ, सहारा पाया हुआ - तं नपुं.. प्र. वि., ए. व. – “यथा, महाराज, इमं उदकं वातेन आधारित
एवं तम्पि उदकं वातेन आधारित न्ति, मि. प. 71. आधावति आ +vधाव का वर्त, प्र. पु., ए. व. [आधावति], किसी की ओर अभिमुख होकर तेजी से दौड़ता है, घबराकर इधर-उधर दौड़ता है – “धावति विधावती, आधावति
For Private and Personal Use Only