________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आरोपक
196
आरोपित
तत्पु. स. [आरोदनप्राप्त], रोने की अवस्था को प्राप्त, रो रहा जैसा - त्ता पु.. प्र. वि., ब. व. - एकच्चे आरोदनप्पत्ता अहेसुं. उदा. अट्ठ. 349; - त्तं नपुं., प्र. वि., ए. व. -- वनं आरोदनप्पत्तं विय पथवीकम्पमानाकारप्पत्ता विय अहोसि, ध. प. अट्ठ. 1.80; - सद्द पु., तत्पु. स. [आरोदनशब्द], रोने की आवाज़-द्दो प्र. वि., ए. व. - पथविउन्द्रियनसद्दो विय आरोदनसद्दो अहोसि, ध, प. अट्ठ. 1.305; - तो प... वि., ए. व. - सत्थु परिनिब्बाने आरोदनसहतोपि कारुज्जतरो
अहोसि, ध. प. अट्ठ. 1.305. आरोपक त्रि., स. उ. प. में प्रयुक्त, स्थापित करने वाला,
खड़ा करने वाला, ऊपर की ओर उठाने वाला, थम्भा. - पु., व्य. सं., एक स्थविर का नाम - को प्र. वि., ए. व. - इत्थं सुदं आयस्मा थम्भारोपको थेरो इमा गाथायो अभासित्थाति, अप. 1.174; निब्बते लोकनाथम्हीतिआदिक
आयस्मतो थम्भारोपकत्थेरस्स अपदानं, अप. अट्ठ. 2.144. आरोपना/आरोपन स्त्री./नपुं., आ + रुह के प्रेर. से व्यु., क्रि. ना. [आरोपण], ऊपर की ओर उठाना, समुन्नत कराना, (किसी पर अथवा किसी में) रखना अथवा स्थापित करना - ना प्र. वि., ए. व. - यस्सायस्मतो खमति इत्थन्नामस्स भिक्खुनो मोहस्स आरोपना, सो तुण्हस्स, पाचि. 194; - त्थ पु.. स्थापित करने का प्रयोजन समुन्नत करने । या ऊपर उठाने का प्रयोजन - तस्स पराजयं आरोपनत्थं "अधम्म धम्मो ति आदीनि दीपेत्वा ..., परि. अट्ठ. 197; - काल पु., तत्पु. स., चढ़ाने का समय - लो प्र. वि., ए. व. - एकनावं आरोपनकालो विय, ... एकसकट..., स. नि. अट्ठ. 3.88; - समत्थता स्त्री., भाव., धनुष को खींचने अथवा चढ़ाने में सक्षमता - य तृ. वि., ए. व. - धनुं आरोपनसमत्थताय सहस्सबाहु, जा. अट्ठ. 5.265; - नारह त्रि., तत्पु. स., बतलाने योग्य, प्रकाशित करने योग्य, सूचित करने योग्य – हो पु., प्र. वि., ए. व. -
उपारम्भं दोसं आरोपनारहो, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.247. आरोपनिय त्रि०, आ + रुह से प्रेर., सं. कृ. [आरोपनीय],
आरोपण करने योग्य, ऊपर की ओर स्थापित करने योग्य, धारण करने योग्य-यो पु.. प्र. वि., ए. व. - तस्सारोपनियो मोहो, उत्तरिम्प हि भिक्खुनो, विन. वि. 1726. आरोपमानक त्रि., आ + रुह के कर्म. वा. के वर्त. कृ.,
आत्मने से व्यु. [आरोप्यमानक]. ऊपर चढ़ाया जा रहा, आरोपित किया जा रहा - कं नपुं, प्र. वि., ए. व. - नन्दमानागतं चित्तं सूलमारोपमानकं, थेरगा. 213;
सूलमारोपमानकन्ति दुक्खुप्पत्तिहानताय सूलसदिसत्ता सूलं तं तं भवं कम्मकिलेसेहि एत्तकं कालं आरोपियमानं, थेरगा. अट्ठ. 1.365... आरोपापेति आरोपेति का प्रेर., वर्त, प्र. पु., ए. व., क. किसी अन्य द्वारा रखवाता है, दूसरे द्वारा चढ़वाता है - मक्कटे वा परिपातेत्वा तत्थ आरोपेति, अञ्जेन वा आरोपापेति, वगुलियो वा तत्थ आरोपेति परेन वा आरोपापेति, पारा. अट्ठ 1.278; ख. (पुस्तक में) लिखवाता है -
अत्थयोजनानयं पोत्थके आरोपापेसि, सा. वं. 141(ना.). आरोपित त्रि., आ + रुह के प्रेर. का भू. का. कृ., शा. अ., ऊपर रख दिया गया, स्थापित, ऊपर न्यस्त, ला. अ., साथ में प्रयुक्त ना. प. के अनुरूप अनेक अर्थों का संकेतक - तो पु., प्र. वि., ए. व. - तेलपदीपो आरोपितो, महाव. 302; - तेन पु., तृ. वि., ए. व. - एकेन भिक्खुना पण्णे आरोपितेनाति, ध. प. अट्ठ. 1.321; - ते पु., सप्त. वि., ए. व. - आरोपिते मोहे मोहेति, आपत्ति पाचित्तियस्स, पाचि. 194; - ता स्त्री., प्र. वि., ए. व. - एकेकस्स पन ... विसुं विसुं तन्ति आरोपिताति, अ. नि. अट्ठ. 2.196; - तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - पीठे वा पीठं आरोपितं होति, चूळव. 350; - तेन नपुं..तृ. वि., ए. व. - तं इन्दखीलतो पट्ठाय आरोपितेन आचरियधनुना पञ्चधनुसतप्पमाणन्ति वेदितब्ब, पारा. अट्ठ. 1.240; - स्स नपुं.. प. वि., ए. व. - आकासं आरोपितस्स रत्तिभागे समन्ता योजनप्पमाणं ओकासं आभा फरति, दी. नि. अट्ठ. 2.195; - ता नपुं., प्र. वि., ब. व. - आरोपिता च ते पुप्फा, अप. 1.96; - त्त नपुं॰, भाव. [आरोपितत्व], आरोपित होना - त्ता प. वि., ए. व. - ओजाय आरोपितत्ता हत्थसतुब्बेधस्स रुक्खस्स ...., स. नि. अट्ठ. 2.74; - दीप पु., कर्म. स., रखा गया दीपक - पं द्वि. वि., ए. व. - आरोपितदीपं दीपरुक्खमिव, बु. वं. अट्ठ. 56; - धनु नपुं.. कर्म, स., चढ़ाया हुआ धनुष - नूनि द्वि. वि., ब. व. - सजियानि आरोपितधनूनि, अ. नि. अट्ठ3.29; - नय पु., कर्म, स., निर्धारित पद्धति, उत्कृष्ट पद्धति, स्थापित पद्धति - येन त. वि., ए. व. - पञ्च अरहन्त सतानि सङ्गह आरोपितनये नेव गणसज्झायमकंसु, पारा. अट्ठ. 1.12; - भण्ड त्रि., ब. स., सामग्री अथवा माल असबाब को ऊपर चढ़ा चुका - ण्डो पु. प्र. वि., ए. व. - सुवण्णभूमिं गमिस्सामी ति आरोपितभण्डो नावं अभिरुहि, उदा. अट्ठ. 62; - भार त्रि., ब. स., वह, जिस पर भार लाद दिया गया है, भारयुक्त व्यक्ति - रं
For Private and Personal Use Only