________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
192
आरोग्य
आरोगापेति 3.123; - गा स्त्री., प्र. वि., ए. व. - सुखिनी अरोगा अरोग पुत्तं, जा. अट्ठ. 1.390; - गं स्त्री., द्वि. वि., ए. व. -- मय्ह भरियं अरोगं कत्वा, जा. अट्ठ. 2.99; - गा स्त्री., प्र. वि., ब. व. - कच्चि ... राजकञआयो, अरोगा मरह मातरो, जा. अट्ठ. 6.27; - गं नपुं, प्र. वि., ए. व. - कच्चि अरोगं योग्गं ते. जा. अट्ठ. 6.28; ख. व्याधि एवं विनाश की पकड़ से बाहर वाला, व्याधि एवं जरा आदि का अविषयीभूत – गो पु., प्र. वि., ए. व. - एकन्तसुखी अत्ता होति आरोगो परम्मरणा ति, अ. नि. अट्ठ. 1.338; - ता स्त्री., अरोग का भाव., रोगमुक्तता, स्वास्थ्य, अविनाशिता _ - ता प्र. वि., ए. व. - आयु अरोगता वण्णं, सग्गं उच्चाकुलीनता, मि. प. 309; - भाव पु., उपरिवत् - वं द्वि. वि., ए. व. -- धनस्स अरोगभावं अत्वा, ध. प. अट्ठ. 1.132; - वो प्र. वि., ए. व. - आरोग्यं नाम सरीरस्स चेव चित्तस्स च अरोगभावो अनातुरता, जा. अट्ठ. 1.350; अरोगभावो । पुअवतो इद्धि, बु. वं. अट्ठ. 36. आरोगापेति अरोग अथवा आरोग का ना. धा., वर्त, प्र. पु., ए. व., रोग से मुक्त करा देता है, द्रष्ट., अरोगापेति के
अन्त.(पीछे). आरोगिय/अरोगिय नपुं., आरोग्य, स्वास्थ्य – यं प्र. वि.,
ए. व. - आयुं अरोगियं वण्णं, ... रतियो पत्थयन्तेन, स. नि. 1(1).104. आरोग्य'/आरोग नपुं., अरोग का भाव. [आरोग्य], बीमारी
से छुटकारा, रोग से मुक्ति, अच्छा स्वास्थ्य, सङ्कटों अथवा । क्लेशों से मुक्त अवस्था, हर तरह से निरापद जीवन, अनातुरता – ग्य' प्र. वि., ए. व. - कुसलानामयारोग्यं, अभि. प. 331; अरोगस्स भावो आरोग्यं, क. व्या. 362; रोगो भविस्सति, आरोग्य भविस्सति, दी. नि. 1.10; - ग्यं द्वि. वि., ए. व. - यथा आरोग्यं... इमे पञ्च नीवरणे पहीने अत्तनि समनपस्सति, दी. नि. 1.65; तस्मा भगवा आरोग्यमिव ब्यापादप्पहानं आह, दी. नि. अट्ठ. 1.175; - ग्या/तो प. वि., ए. व. - यं लोके पियरूपं सातरूपं तं .... आरोग्यतो अदक्ष, स. नि. 1(2).96; सत्ता ... आरोग्या दुम्मोचया, महानि. 22; - स्स ष. वि., ए. व. - आरोग्यस्स पच्चयो होति, ध. स. अट्ठ. 173; -- ग्ये सप्त. वि., ए. व. -- ब्याधिधम्मो आरोग्ये, स. नि. 3(2).293; इति, पटिसञ्चिक्खतो यो आरोग्ये आरोग्यमदो सो सब्बसो पहीयि, अ. नि. 1(1).170; स. प. के अन्त., - आरोग्ययोब्बनजीवितमदसाता तिविधा मदा पमादो नाम
जायति, जा. अट्ठ. 5.95; - काम त्रि., ब. स., अच्छे स्वास्थ्य की कामना करने वाला, हर प्रकार से सुखी जीवनवृत्ति की कामना करने वाला - मा पु., प्र. वि., ब. व. - आरोग्यकामा सत्ता ब्याधिना पटिविरुद्धा, महानि. 305; - काल पु., तत्पु. स. [आरोग्यकाल], रोग से मुक्त रहने अथवा हर तरह से स्वस्थ एवं कुशलयुक्त रहने का समय - ले सप्त. वि., ए. व. - दहरकाले आरोग्यकाले, अ. नि. अट्ठ. 3.34; - ट्ठ पु., तत्पु. स. [आरोग्यार्थ], रोगमुक्त अथवा हर तरह के कष्टों से मुक्त होने का अर्थ -तुन तृ. वि., ए. व. - अपिच आरोग्यटेन अनवज्जढेन कोसल्लसम्भूतढेन च कुसलं, ध. स. अट्ठ. 108; - पद नपुं., तत्पु. स. [आरोग्यपद]. आरोग्य शब्द - दं प्र. वि., ए. व. - आरोग्यपदं सब्बपदेहि योजेत्वा वुत्तमेकं खण्डचक्क पारा. अट्ठ. 2.101-102; - परम त्रि., ब. स. [आरोग्यपरम], वह, जिसमें अच्छे स्वास्थ्य की महत्ता सर्वोपरि रहे, आरोग्य को सर्वोपरि रखने वाला - मा पु.. प्र. वि., ब. व. - आरोग्यपरमा लाभा, निब्बानं परमं सुखं, म. नि. 2.1863; आरोग्यपरमाति गाथाय ये केचि धनलाभा वा यसलामा वा पुत्तलाभा वा अत्थि, आरोग्यं तेसं परमं उत्तम. ... आरोग्यपरमा लाभा, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.157; - प्पत्त त्रि., [आरोग्यप्राप्त], आरोग्य को प्राप्त, अच्छे स्वास्थ्य को प्राप्त, हर प्रकार के दुखों के अन्त को प्राप्त – त्तं पु., द्वि. वि., ए. व. - परमं आरोग्यप्पत्तं ... निब्बानप्पत्तन्ति पस्सामि सुद्धं परमं अरोग, महानि. 60; - भाव पु., रोगमुक्तता, व्याकुलता का अभाव, अनातुरता, स्वस्थता, शरीर एवं चित्त की अव्याकुलता - वं द्वि. वि., ए.व. - आरोगभावं कथेत्वा तं आदाय आगच्छेय्याथ, जा. अट्ठ. 3.52; - भूत त्रि०, वह, जो व्याकुलतारहित हो चुका है, हर तरह से शान्त अवस्था को प्राप्त - तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - आरोग्यन्ति आरोग्यभूतं. पटि. म. अट्ठ. 2.293; - मद पु., तत्पु. स. [आरोग्यमद], रोगों से मुक्त हो जाने का घमण्ड, स्वस्थ रहने का मद - दो प्र. वि., ए. व. --- तयोमदा - आरोग्यमदो, योब्बनमदो, जीवितमदो, दी. नि. 3.176; तेसु अहं निरोगो सट्टि वा सत्तति वा वस्सानि अतिक्कन्तानि, न मे हरीतकीखण्डम्पि खादितपुब्ब, इमे पनजे असुकं नाम ठानं रुज्जति, भेसज्ज खादामाति विचरन्ति, को अज्ञो मादिसो निरोगो नामा ति एवं मानकरणं आरोग्यमदो, दी. नि. अट्ठ. 3.170; यो आरोग्ये आरोग्यमदो सो सब्बसो पहीयि, अ. नि. 1(1).170; - मदमत्त त्रि.,
For Private and Personal Use Only