________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आगमन
29
आगमन
ओपम्मवग्गमत्तस्सपि बुद्धवचनस्स परियापुणनं विसुद्धि. 2.69; स. उ. प. के रूप में अप्पा. तक्का ., विदिता., सुगता. के अन्त. द्रष्ट; - धर त्रि., [बौ. सं. आगमधर], केवल आगमों (शास्त्रों या पिटकों) का विशेषज्ञ - रो पु.. प्र. वि.ए. व. - “सीलवा लज्जी कुक्कुच्चको बहुस्सुतो आगमधरो वंसानुरक्खको ति, स. नि. अट्ट, 1.228; - रा ब. व. - अथागमधरा थेरा दीपे स्मि विरला इति, चू. वं. 84.26; विशेष अर्थ ग. धर्म-ग्रन्थ, पिटक, पांच निकाय - मो/मा प्र. वि., ए./ब. व. --- आगतागमाति एको निकायो एको आगमो नाम... पञ्च निकाया पञ्च आगमा नाम ..., अ. नि. अट्ठ. 2.89; आगतागमाति दीघादीसु यो कोचि आगमो आगतो एतेसन्ति आगतागमा, अ. नि. अट्ठ. 3.121; आगमने तु दीघादिनिकायस्मिं च आगमो, अभि. प. 951; स. उ. प. के रूप में द्रष्ट., आगता., अङ्गुत्तरा., मज्झिमा. के अन्त; - मट्ठकथा स्त्री., तत्पु. स., निकायों पर लिखी गई अट्ठकथा - यं सप्त. वि., ए. व. - आगमट्ठकथायं पन असद्धिये न कम्पतीति सद्धाबलान्ति आदि कुत्तं सद्द. 2.438; - सु ब. व. - अत्थं पकासयिस्सामि, आगमट्ठकथासुपि, ध. स. अट्ठ. 3; - पिटक नपुं. सुत्तपिटक का ही अन्य नाम, पांच निकायों अथवा आगमों का संग्रहभूत पिटक - कं द्वि. वि., ए. व. - आगमपिटकं नाम अकंसु
सुत्तसम्मतं, दी. वं. 4.21; आगमपिटकं सब्बं सिक्खापेसि निरन्तरं दी. वं. 7.30; विशेष अर्थ घ. व्याकरण के विशेष सन्दर्भ में, अतिरिक्त अक्षर का समावेश - तेसु वुद्धि-लोपागम-विकार-विपरीतादेसा च, सद्द. 3.8083; यवमदनतरळा चागमा, क. व्या. 35; गो सरे पुथस्सागमो क्वचि, क. व्या. 42; स. उ. प. के रूप में अनुनासिका., आदि., उत्तरा., मज्झा., वण्णा., सनिग्गहीता. के अन्त. द्रष्ट.. आगमन नपुं., आ + गम से व्यु., क्रि. ना. [आगमन], शा.
अ. आना, बाहर से वापस आ जाना, आ पहुंचना - नं प्र. वि., ए. व. - महत्थियं आगमनं अहोसि, जा. अट्ट. 5.143; भवतं इदं इधागमनं स्वागतमेव, जा. अट्ठ. 5.345; तुम्हाकं ... आगमनं पच्चासीसन्तीति आह, ध. प. अट्ठ. 1.38; क. इध (यहां पर) के साथ अनेक स्थलों पर प्रयुक्त, यहां पर आगमन, यहां पर आना - नं प्र. वि., ए. व. - अत्थिकवतो खो पन ते अम्बट्ठ इधागमनं अहोसि, दी. नि. 1.79; ... ताव बहुकिच्चस्स बहुकरणीयस्स यदिदं इधागमनन्ति, दी. नि. 2.198; - नाय च. वि., ए. व. - इमं परियायं अकासि
यदिदं इधागमनाय. म. नि. 1.321; ख. स. उ. प. के रूप में, गमना.- (सूर्य एवं चन्द्रमा का) जाना और आना, (अस्त होना एवं उदय होना) - नं प्र. वि., ए. व. - गमनागमनम्पि दिस्सति, वण्णधातु उभयेत्य वीथियो, जा. अट्ठ. 4.55; नरिन्दा.- [नरेन्द्रागमन], राजा का आगमन - नरिन्दागमनं वंसं, कित्तयिस्सं सुणाथ मे, दी. वं. 1.2 ला. अ. 1. वापस लौटकर आना, वापसी, प्रत्यावर्तन - सत्थापि सत्तप्पकरणानि देसेत्वा मनुस्सलोकं आगमनत्थाय आकप्पं दस्सेसि, अ. नि. अट्ट, 1.102; मिगवं गहेत्वा मुञ्चस्सु, कत्वा आगमनं पुन, ... कतं मे पोरिसादेन, मम आगमनं पुन, चरिया. 392; ला. अ.2. पुनर्जन्म, पुनः भव में आगमन, कर्मों का अनिवार्य प्रतिफल - नाय च वि., ए. व. - यस्स दरथजा न सन्ति केचि, ओरं आगमनाय पच्चयासे, सु. नि. 15; यस्स गमनं आगमनं गमनागमनं कालंगति भवाभवो चुति च उपपत्ति च निब्बत्ति च भेदो च जाति च जरामरणञ्च नत्थि ..., महानि. 232; - तो प. वि. - अयञ्च एतदग्गसन्निक्खेपो नाम चतूहि कारणेहि लमति अनुप्पत्तितो आगमनतो चिण्णवसितो गुणातिरेकतोति, अ. नि. अट्ठ. 1.101, 104, 108; ला. अ. 3. मार्ग या फल की प्राप्ति - नं प्र. वि., ए. व. - आगमनं पन दुविध विपस्सनागमनं मग्गागमनञ्च, विसुद्धि. 2.305; - तो प. वि., ए. व. - सोहि आगमनतो सगुणतो आरम्मणतोति तीहि कारणेहि नाम लभति, ध. स. अट्ठ. 265; नेन. तृ. वि. ए. व. ... पच्चनीकेन वा सगुणेन वा आरम्मणेन वा आगमनेन वा, पटि. म. अट्ट. 2.137; स. उ. प. के रूप में, अपुना., अभब्बा., अपाथा., सरणा. के अन्त. द्रष्ट.; - कारण नपुं.. तत्पु. स. [आगमनकारण], आने का कारण - णं द्वि. वि., ए. व. - कि, भन्ते, आगतत्था ति आगमनकारणं पुच्छि, पे. व. अट्ठ. 69; - काल पु., तत्पु. स. [आगमनकाल]. आने का समय, आ पहुंचने का काल - ले सप्त. वि., ए. व. - तत्थेव ठत्वा आगमनकाले पच्चुग्गमनं कत्वा, ..., ध. प. अट्ठ. 1.36; - दिटिक त्रि., ब. स. [आगमनदृष्टिक]. अच्छे कर्म का सुखद फल आगे मिलेगा, ऐसा विश्वास रखने वाला, कर्म तथा इसके विपाक पर श्रद्धा रखने वाला - सहत्था देति, अनपविद्धं देति, आगमनदिट्ठिको देति, अ. नि. 2(1).161; अनपविट्ठ दानं देति, आगमनदिट्ठिको दानं देति, म. नि. 3.72; आगमनदिष्टिको ति अनागतभवस्स पच्चयो भविस्सती ति कम्मञ्च विपाकञ्च सद्दहित्वा देतीति, अ. नि. अट्ठ. 3.54%;
For Private and Personal Use Only