________________
૨૦ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન... ' લેખાંક ૪ થો : કેવળ ભેગને અર્થી:
પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુથી સિદ્ધ થનારી પણ સઘળી વસ્તુઓ નાસ્તિક મતને માન્ય નથી, એ વાત સારી રીતે ખ્યાલમાં હોવાથી, દર્શનશાસ્ત્રવેત્તાઓએ નાસ્તિકની વ્યક્તિ અન્ય રીતિએ પણ કરી છે. કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્યભગવાન શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા સ્વરચિત પજ્ઞ “અભિધાન ચિન્તામણિ નામમાલામાં નાસ્તિક શબ્દની વ્યુતત્તિ સમજાવતાં ફરમાવે છે કે-“નાસ્તિ ગુર્થ givમતિ મતિરોતિ નાસ્તા ” અર્થાતુ-અહીં વ્યુત્પત્તિકાર એમ નથી સમજાવતા કે-“પ્રત્યક્ષ સિવાય અન્ય કઈ પ્રમાણે છે નહિ એવી મતિ જેની હોય તે નાસ્તિક.” પરન્તુ એમ કહે છે કે-“પુણ્ય અને પાપ, ઉપલક્ષણથી આત્મા અને પરલોક, સદ્ગતિ અને દુર્ગતિ આદિ પદાર્થો નથી, એવી જેની મતિ હોય તે નાસ્તિક” આ અર્થ બરોબર ઘટિત છે. કારણ કે-નાસ્તિકને પોતાનાં ઐહિક ભેગસુખોને બાધક જેમ પરોક્ષ પ્રમાણે માનવાં નથી, તેમ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણે પણ માનવાં નથી. તેવી જ રીતે પિતાના ઐહિક ભેગસુખને સાધક પ્રત્યક્ષ પ્રમાણે માનવાં છે, તેમ અનુમાનાદિ પક્ષ પ્રમાણે પણ માનવાં છે. અર્થા–તેનું ધ્યેય પ્રમાણુ–અપ્રમાણ ઉપર નથી, કિન્તુ યથેચ્છ ભેગસુખને ભોગવવા ઉપર છે. જ્યારે અન્ય દર્શનકારોનું ધ્યેય તેથી વિપરીત છે. ભેગસુખની આડે આવતું પ્રમાણ ઈતર દર્શનકારોને ત્યાજ્ય નથી પણ માન્ય છે અને પ્રમાણની આડે આવતાં ભેગસુખો તેમને ત્યાજ્ય છે પણ સ્વીકાર્ય નથી. અર્થાત્ -નાસ્તિક મત, એ ભેગને અથી છે કિન્તુ સત્યને અથી નથી.
