________________
૧૪૪ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન.. ન હોય, તે પણ તેનો વ્યવહાર ચાલી શકતો નથી. નામ અને આકાર (છા૫) બંને સોનામહોરનાં હોય, પણ તેનું દ્રવ્ય સુવર્ણનું ન હોય, અર્થાતુ-તે સુવર્ણ સિવાયની ધાતુથી બનેલ હોય, તે. પણ તેનું મૂલ્ય ઉપજી શકે તેમ નથી. સંપૂર્ણ સેનામહોર તરીકેનું મૂલ્ય તેનું જ ઉપજી શકે એમ છે, કે જેનું દ્રવ્ય સુવર્ણ છે, જેની છાપ સોનામહેર તરીકેની છે અને એ બે જ્યાં હોય ત્યાં એનું નામ પણ સોનામહોર તરીકેનું હોય જ છે. છતાં કોઈ આત્મા તેને સેનામહોર તરીકેના નામથી ન જાણતું હોય, તો પણ તેટલા પૂરતો તે તેનું સોનામહોર તરીકેનું મૂલ્ય ઉપજાવવા સમર્થ થઈ શકતો નથી. આથી એ સિદ્ધ થાય છે કે–સોનામહોર, એ એના નામાદિ ત્રણથી ભિન્ન નથી, કિન્તુ અભિન્ન છે. . રૂપભિન્નતા :
નામ--આકારાદિ, એ તેનાં અનેક સ્વરૂપમાંનાં જ કેટલાંક સ્વરૂપ છે. જેમ કે–એક જ વ્યક્તિ જૂદી જૂદી અપેક્ષાએ પિતા, પુત્ર, પિતૃવ્ય, પતિ આદિ બની શકે છે. પિતાના પુત્રની અપેક્ષાએ પિતા અને પોતાના પિતાની અપેક્ષાએ એને એ માણસ પુત્ર તરીકે ઓળખાય છે. એ જ રીતે પત્નીની અપે. ક્ષાએ પતિ અને ભાઈના પુત્રની અપેક્ષાએ પિતૃવ્ય પણ બની શકે છે. એથી પિતા, પુત્ર આદિ ભિન્ન વ્યક્તિઓ થઈ જતી નથી. એકની એક જ વ્યક્તિને સંબંધકૃત અનેક ધર્મો વડે ઓળખી શકાય છે. એ જ રીતે પ્રત્યેક પદાર્થો કાળકૃત, દેશકૃત, સ્થાનકૃત, અપેક્ષાકૃત, સંખ્યાકૃત, શબ્દકૃત, અર્થકૃત આદિ અનેક ધર્મો વડે ભિન્ન ભિન્ન રૂપે ઓળખી શકાય છે, તેથી તે પદાર્થો કાંઈ ભિન્ન બની જતા નથી. માત્ર તેના ધર્મો જ જૂદા જૂદા શબ્દ વડે વ્યક્ત કરાય છે.
