________________
૧પ૪]
" '
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન..
અહીં એક શંકા ઉપસ્થિત થવી શકય છે, અને તે એ કે“ગુણાદિનિરપેક્ષ પાડેલાં નામે તો ‘તદર્થનિરપેક્ષ હોવાથી, “નામ-નિક્ષેપ છે : પરન્તુ ગુણસંપન્ન નામને “નામ-નિક્ષેપ” કેવી રીતે માની શકાય?”
એનું સમાધાન સરળ છે. વસ્તુમાં નામ પ્રમાણે ગુણ ભલે હોય, તે પણ એ ગુણની અપેક્ષાએ જ્યાં સુધી શબ્દવ્યવહાર ન થાય, ત્યાં સુધી તેને “નામ–નિક્ષેપમાન, તેજ વ્યાજબી છે. જેમકે-કે સારા માણસનું નામ “સારાભાઈ હોય, તો પણ તેને “સારાપણ ગુણ મૂખ્ય કરીને સંબોધન કરવામાં ન આવે, ત્યાં સુધી તે “નામ-નિક્ષેપ છે. તેનામાં રહેલ “સારાપણુ” ગુણને મૂખ્ય કરીને, પછી તેને સારાભાઈ” નામથી સંબોધવામાં આવે, તો તે સંબોધન “ભાવ-નિક્ષેપ”ની અપેક્ષાએ છે, એમ કહી શકાય : જેમકે–સારાભાઈ ખરેખર સારા ભાઈ છે. તેમાં પ્રથમ “સારાભાઈ” એ નામ-નિક્ષેપની અપેક્ષાએ છે અને દ્વિતીય “સારા ભાઈ” એ ભાવ-નિક્ષેપની અપેક્ષાએ છે. નામ-નિક્ષેપની અપેક્ષાએ કઈ પણ નામ (પછી તે ગુણસંપન્ન પણ ભલે હો) તદર્થ નિરપેક્ષ જ પાડવામાં આવે છે. જે એમ ન હોય, તો પ્રત્યેક ડાહ્યા માણસોનાં નામ ડાહ્યાલાલ’ હોવાં જોઈએ અને સારા માણસોનાં નામ સારાલાલહેવાં જોઈએ. સ્થાપના નિક્ષેપનું લક્ષણ: - હવે સ્થાપના-નિક્ષેપાનું લક્ષણ તપાસીએ. “કઈ વસ્તુમાં કઈ અન્ય વસ્તુની સ્થાપના કરીને, પછી તેને તે નામથી બોલાવવી.” તે– સ્થાપના નિક્ષેપ છે. જેમકે-પાષાણુમાં શ્રી વીતરાગદેવની સ્થાપના કરીને, પછી તેને શ્રી વીતરાગદેવ
