________________
૧૬૦]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન. તેનામાં વીતરાગની બુદ્ધિ ધારણ કરીને તેને ભજવામાં આવે, તેથી તે વીતરાગની ભક્તિના સમાન ફળને આપનાર થાય એમ માનવું, એ પણ તેટલું જ અઘટિત છે. સ્થાપનાની બુદ્ધિની વાત જેટલી જરૂરી છે, તેટલી જ જરૂરી વાત સ્થાપની શુદ્ધિની છે. સ્થાપ્ય અશુદ્ધ છે, તે તેમાં સ્થાપેલી બુદ્ધિ પણ અશુદ્ધ જ રહેવાની છે. જેમ જે ગવર્મેન્ટ જ સદ્ધર નથી, તેને સીકો પણ અસદ્ધર જ રહેવાને જેટલી સદ્ધરતા ગવર્મેન્ટની, તેટલી જ સદ્ધરતા તેના સીક્કાની! સદ્ધર સરકાર પણ જે દિવસે અસદ્ધર બની જાય છે, તે દિવસે તેના સીક્કાનાં મૂલ્ય પણ ઘટી જાય છે યા સર્વથા ઉડી જાય છે, એ વાત વ્યવહારમાં કેઈને પણ સમજાવવી પડે તેમ નથી. એ જ રીતિએ સ્વયં વીતરાગ નથી તેની વીતરાગ તરીકે કરેલી સ્થાપના પણ કાંઈ કામ આવી શકતી નથી. જે વીતરાગ છે તેની જ સ્થાપના કે તેનું જ નામ, તેની ભક્તિ કરનારને વીતરાગ સમાન ફળ આપનાર થાય છે.
શંકા, શ્રી વીતરાગનાં નામ, સ્થાપના દ્રવ્ય અને ભાવ-એ ચારેની ભક્તિનું ફળ શું એકસરખું છે?
સમાધાન, ફળને આધાર આત્માના પરિણામ (અધ્યવસાય) ઉપર છે. શ્રી વીતરાગનું નામ સ્મરીને પણ કઈ આત્માઓ મુક્તિ પામ્યા છે. શ્રી વીતરાગની મૂર્તિની ભક્તિથી પણ અનેકાનેક આત્માઓએ કલ્યાણ સાધ્યું છે. શ્રી વીતરાગના દ્રવ્ય અને ભાવ, એ ઉભયની આરાધનાના ફળમાં તો શંકા જેવું રહેતું જ નથી. શ્રી વીતરાગનું દ્રવ્ય, એ, એ તારની પૂર્વની આરાધક અવસ્થા અથવા ઉત્તરની આરાધ્ય અવસ્થા છે તથા શ્રી વીતરાગને ભાવ એ વર્તમાન આરાધ્ય અવસ્થા છે, જ: તેથી તે ભક્તિ ફળનારી ન હોય, એમ બને જ નહિ.
