________________
૧૬૪]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન.. તેથી પરિણામશુદ્ધિ રૂપી કાર્યમાં એ ચારે એકસરખા ઉપકારક છે, એમ કહેવામાં કઈ પણ જાતિની હરક્ત નથી. નામાદિ ચારને નહિ માનવાથી કે એકને પણ નહિ
માનવાથી ઉત્પન્ન થતી આપત્તિઓ: શ્રી અરિહંતનું નામ, શ્રી અરિહન્તની પ્રતિમા અને શ્રી અરિહંતને સિદ્ધશિલાગત દેહ યા આત્મા, એ ભાવ અરિહંતનાં જ અંગ, કારણ કે ભેદ છે: તેથી ભાવ અરિહંત જેટલા જ ફળદાયી છે તથા સમાન પરિણામવિશુદ્ધિને પેદા કરનારા છે, એમાં કોઈ પણ જાતિને સંદેહ નથી. જેઓ એ. ત્રણને છેડીને શ્રી અરિહંતના ભાવને ભજવાની ઈચ્છા રાખે છે, તેઓ હાથમાં રહેલા આરીસાને ત્યાગ કરી આકાશમાં પિતાનું મુખ નિરખવાનો પ્રયાસ કરે છે. ભાવને ઓળખવાનું સાધન, સિવાય નામ, સ્થાપના કે દ્રવ્ય, બીજું એક પણ નથી.
નામ એ વસ્તુનું અભિધાન છે: સ્થાપના, એ વસ્તુને આકાર છે: દ્રવ્ય, એ વસ્તુની કારણતા છે: તથા ભાવ, એ વસ્તુનું કાર્યરૂપે પરિણમન છે. કાર્યરૂપે પરિણમેલી વસ્તુને ઓળખવાનાં સાધન તેનું નામ, તેને આકાર અને તેનાં ઉપાદાને કારણે છે. એ ત્રણના અભાવમાં છદ્મસ્થને વસ્તુને બોધ થવો અશક્ય છે.
વસ્તુનાં ચાર રૂપ ન માનવાથી વસ્તુને બંધ થઈ શકે નહિ, એ વાતને જરા વધારે સ્પષ્ટતાથી સમજવા માટે એ ચારમાંથી એકેકને પણ ન માનવામાં આવે તે કયા કયા પ્રકારના દોષ ઉભા થાય છે, એને પણ સંક્ષેપમાં જોઈ જવું અહીં આવશ્યક છે.
