________________
...સર્વદર્શન-સમભાવની પાકળ માન્યતા
[ ૨૦૩ પ્રત્યેક આત્મા પેાતાની સ્વતંત્ર સત્તા ધરાવે છે અને ચરાચર વિશ્વમાં અનન્ત અને (એક-બીજાથી સર્વથા) સ્વતંત્ર પદાર્થો ભરેલા છે, એ જાતિના પ્રત્યેક વ્યક્તિના પ્રત્યક્ષ અનુભવ જ, અદ્વૈત વેદાન્તમતનું નિરસન કરવા માટે બસ છે. સાંખ્યદર્શન:
વેદાન્તદર્શનની જેમ સાંખ્યદર્શન આત્માનું અહુત્વ તથા આત્માથી ભિન્ન એક જડપ્રકૃતિના સ્વીકાર કરવાની આનાકાની કરતું નથી. સાંખ્યા માને છે કે− આત્મા અનાદિઅનંત હાવા સાથે અનેક પશુ છે, એટલું જ નહિ પણ એ આત્માની સાથે અચેતન છતાં ક્રિયાશીલ પ્રકૃતિ નામની વિશ્વરચનાકુશળ એક શક્તિ પ્રાચીન કાળથી મળેલી છે, કે જેના ચેગે સંસારની ઘડભાંજ થયા કરે છે. એ વિજાતીય પ્રકૃતિના અધિકારમાંથી આત્માને છૂટા કરવા, એનું જ નામ મેાક્ષ છે.’ આ રીતે સાંખ્યદર્શન, શ્રી જૈનદર્શનની સાથે આત્મખહુત્વવાદ, વિજાતીય પદાર્થનું અસ્તિત્વ, તેના આત્માનો સાથે વળગાડ અને તે વળગાડથી આત્માને છૂટા પાડવા રૂપ મેક્ષ, એ વિગેરે વિષયામાં મળતાપણું ધરાવે છે : છતાં પણુ સાંખ્યદર્શન જે અનેક પ્રકારની ત્રુટિઓથી ગ્રસ્ત છે, તેમાંની એક પણ ત્રૂટિ શ્રી જૈનદર્શનને સ્પર્શ પણ કરી શકતી નથી. એ ત્રુટિઓમાં એક મૂખ્ય ત્રૂટિ, કે જેના સાંખ્યદર્શન લાગ થઈ પડેલ છે, તે છે–તેઓની પરમાત્મવિષયક અશ્રદ્ધા. સાંખ્યઃર્શનમાં કાઈ પણ શુદ્ધ કે પરિપૂર્ણ પરમાત્માને સ્થાન મળ્યું નથી. તેના મતે પુરૂષને પ્રકૃતિથી અલગ અનુભવવેા તે મેક્ષ છે અને તે મેાક્ષને પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાય એક માત્ર વિવેક અર્થાત્ પુરૂષપ્રકૃતિનું ભેદવિજ્ઞાન છે. તે સિવાય પરમાત્મા,
.
