________________
૧૯૬ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન...
રજ્જુને સર્પ માનવા તૈયાર થવું, એ કાઈ પણ રીતે યથાર્થ જ્ઞાનની કેટિમાં આવી શકે તેમ નથી જ. એજ રીતે સ્થાણુ અને પુરૂષ, કંચન અને થિર, ધુળ અને ધુમાડા આદિ સંખ્યાબંધ પદાર્થો એવા છે કે જેમાં અનેક ધર્મોની સમાનતા પ્રત્યક્ષ છતાં, જગત એને સમાન માનવા તૈયાર નથી. એ જાતિનું આંશિક સમાનધર્મિપણું દેખીને જો કોઈ પણ આત્મા તે તે વસ્તુઓને એક જ સરખી કહી દેવા તૈયાર થાય, તે તેને અજ્ઞાન, બુદ્ધિહીન કે વ્યવહાર માટે સર્વથા નાલાયક કહેવા માટે પણ દુનિયા હંમેશાં તૈયાર છે.
અમૃત અને વિષ :
આ રીતે સમાન ધર્મવાળા પદાર્થોમાં પણ તેવા પ્રકારના ખીજા અનેક અસમાન ધર્મો વિદ્યમાન હાવાથી, તે પદાર્થના પરસ્પરના મૂલ્યમાં જેમ અનેકગુણા તફાવત પડી જાય છે, તેમ જગતનાં સર્વે દર્શનામાં દર્શન શબ્દ અને બીજી કેટલીક સમાનતા હોવા છતાં, પરસ્પર સર્વથા વિરૂદ્ધ સિદ્ધાન્તાના પ્રતિપાદનથી, તેઓમાં મેટું અંતર પડી જાય છે. એ અંતરને જાણનારા તત્ત્વજ્ઞ પુરૂષષ ત્યાં સુધી પ્રતિયાદન કરે છે કે त्वच्छासनस्य साम्यं ये, मन्यन्ते शासनान्तरैः । विषेण तुल्यं पीयूषं तेषां हन्त हतात्मनाम् ॥ १॥
"(
59
- इति श्री वीतरागस्तोत्रे हेमचंद्रसूरयः । પરમાપકારી કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્યભગવાન શ્રી હેમચંદ્રસૂરિવર શ્રી વીતરાગ સ્તાત્રમાં ફરમાવે છે કે હે ભગવન્ ! અન્ય શાસના સાથે તારા શાસનની સમાનતા છે, એમ જે આત્માએ માને છે, તે આત્માઓનું ચૈતન્ય હણાઈ ગયું છે : કારણ કે તેઓ અમૃતને જ વિષની સાથે સરખાવે છે. ”
