________________
૧૪૬ ].
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન.. ધની કે દંડ અને દંડીને આશ્રય-આશ્રયી ભાવ સંબંધ હોવા છતાં, દંડીથી દંડ અને ધનીથી ધન સર્વથા ભિન્ન છે, તેથી તે તાદામ્ય–સંબંધ નથી. અને જેટલા તાદામ્ય–સંબંધ નથી કિન્તુ સંગ–સંબંધ છે, તેટલા અવશ્ય વિગ પામવાવાળા છે. તાદામ્ય-સંબંધ તેનું નામ છે, કે જેને ત્રિકાળમાં પણ વિયેગ નથી ધર્મ ધર્મિનો તાદાઓ-સંબંધ પણ તેવા જ પ્રકારે છે. યાવદદ્રવ્યભાવી અને અયાવદ્રવ્યભાવી સબંધ :
સગા- સંબંધ અને તાદામ્ય–સંબંધ ઉપરાન્ત, બીજા પણ અનેક સંબંધ છેપરંતુ તે બધા એક યા બીજી રીતે ઉપર્યુક્ત બે સંબંધોમાં અંતર્ગત થઈ જાય છે. વસ્તુના નામને વસ્તુની સાથે વા-વાચક ભાવને સબંધ છે અને વસ્તુની સ્થાપનાને વસ્તુની સાથે સ્થા-સ્થાપક ભાવને સંબંધ છે. એ બન્ને યાવદ્રવ્ય-ભાવી પણ હોય છે અને અયાવદ્રવ્યભાવી પણ હોય છે. અ૫કાલીન સંબધને અયાવદ્રવ્યભાવી કહેવાય છે અને દ્રવ્યની હયાતિ સુધી રહેનાર સંબંધને યાવદ્રવ્યભાવી કહેવાય છે, કે જે સંબંધને, દ્રવ્યના નાશ વખતે જ નાશ થાય છે. દ્રવ્યને સર્વથા વિનાશ જેન મતમાં સ્વીકાર્ય નથી, કિન્તુ દ્રવ્યના પર્યાયને જ માત્ર નાશ અને ઉત્પાદ થયા કરે છે. તેથી પર્યાયોના નામ અને આકાર અયાવદ્રવ્યભાવી છે અને દ્રવ્યના નામ અને આકાર યાવદ્રવ્યભાવી છે. તે પણ પર્યાય અને દ્રવ્યની સાથે તેના તેના નામ અને આકારને સંબંધ એ સંગ-સંબંધ નથી, કિન્તુ તાદાઓ-સંબંધ છે, એટલે અહીં વિશેષ છે. જેની હયાતિ નહિ તેનાં નામાદિ નહિ:
નામ અને સ્થાપના વસ્તુની સાથે વાચ-વાચક ભાવ
