________________
૧૪૮ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિર્સન...
આધેય ભાવ રહેલા છે. દ્રવ્ય એ આધાર છે અને ભાવ એ તેનું આધેય છે. આથી નામાદિત્રણને ભાવથી કદી પણુ અલગ પાડી શકાય એમ નથી. જ્યાં ભાવ છે, ત્યાં નામાદિ ત્રણ પણુ છે અને જયાં નામાદિ ત્રણ છે, ત્યાં ભાવ પણ રહેલા છે. છતાં જએ ભાવને માનવાના દાવા ધરાવીને, નામાદિ ત્રણને અગર એ ત્રણમાંથી એકને પણ તિરસ્કારવા માંગે છે, તેઓએ ભાવને આળખ્યા છે એમ કહેવું એ સર્વથા ખાટું છે. ભિન્નાભિન્ન :
ભાવને આળખવાનું સાધન દ્રવ્ય છે અને દ્રવ્યને ઓળખવાનું સાધન તેનું નામ અને આકાર છે. આ રીતે એ ચારે વસ્તુ એક-ખીજાથી કાઇ પણ રીતે જૂદી પડી શકે તેમ નથી : કથંચિત્ અભિન્ન છે, તા પણ એ ચારેનાં નામ, એ ચારેનાં લક્ષણ, એ ચારનું પ્રયાજન, એ ચારેની સંખ્યા, એ ચારેના સંબંધ, એ ચારેને એળખાવનારૂં વિજ્ઞાન, એ વિગેરે ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી, એ ચારેને પરસ્પર ભેદ પણ છે એમ માનવામાં પણ કાઈ જાતિની હરકત નથી. આ રીતે દ્રવ્ય અને પર્યાય વચ્ચે પરસ્પર રહેલ ભિન્નાભિન્ન સંબંધને જેએ આળખી શકતા નથી, તે જ ભ્રમમાં પડે છે અને એ ભ્રમ એ જ મિથ્યા જ્ઞાન છે. એવા મિથ્યાજ્ઞાની આત્મા જ્યારે પેાતાના મિથ્યા જ્ઞાનના આગ્રહ ઉપર ચઢે છે, ત્યારે અનેક પ્રકારના ફુમતાને જગત્માં પ્રચાર કરીને, તેઓ પેાતાને તેમજ અન્યાને પણ ડૂમાવે છે.
ધર્માંન ધર્મિથી સર્વથા ભિન્ન ન મનાય :
સંજ્ઞા, સંખ્યા, સંબંધ, લક્ષણ, પ્રત્યેાજન, વિજ્ઞાન આદિના લેકે વસ્તુના મૂખ્ય ધર્મોનામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવમાં
