________________
-
.શ્રી જિનપ્રતિમા શ્રી જિન સમાન શાથી? [૧૪૫ સર્વ પદાર્થો ચાર નિક્ષેપોથી યુક્ત છે:
નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવક–એ ચારે એક જ પદાર્થની અપેક્ષાકૃત ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થાઓ છે. કેઈ પણ વસ્તુ એ ચાર ધર્મોને છેડીને રહી શકતી નથી. દ્રવ્યને અર્થ ઉપાદાન કારણ કરીએ, તો પુગલ દ્રવ્ય સિવાય જીવાદિ અન્ય દ્રવ્યમાં એ નિક્ષેપ ઘટી શકતો નથી : તો પણ તે દ્રવ્યની પૂર્વે ત્તર અવસ્થાઓને ઉપચારથી ઉપાદાન કારણે તરીકે સ્વીકારીએ તો પ્રત્યેક પદાર્થોની ઓછામાં ઓછી ચાર અવસ્થાએ માનવામાં કઈ પણ જાતિની હરકત નથી. અને એ કારણે-“સર્વે પદાર્થો નામાદિ ચારે નિક્ષેપાઓથી યુક્ત છે.”—એ કથન બાધિત થતું નથી. આધાર-આધેય ભાવ સંબંધ:
શ્રી અરિહંત પરમાત્મા, એ પણ એક આત્મ દ્રવ્ય છે, તે તે દ્રવ્ય પણ અનેક ધર્મોથી યુક્ત છે.”—એમ માન્યા સિવાય ચાલે તેમ નથી. દ્રવ્યને અનેક ધર્મોથી યુક્ત કહો કે અનેક ધર્મોના સમૂહને દ્રવ્ય કહે, એ બે વાતો એક જ છે. ધર્મોને છોડી ધમી કે ધર્મિને છેડી ધર્મો રહી શકતા નથી. બન્નેને આધાર–આધેય ભાવ સંબંધ છે. તે સંબંધ દંડ–દંડીની જેમ કે ધન-ધનીની જેમ સંગ-સંબંધવાળો આધાર-આધેય ભાવ સંબંધ નથી, કિન્તુ વૃક્ષ અને શાખા અથવા સ્તંભ અને ઘરની જેમ તાદાઓ-સંબંધવાળે આધાર–આધેય ભાવને સંબંધ છે. શાખાને આધાર વૃક્ષ અને ઘરને આધાર સ્તંભ છે. પરસ્પર આધાર–આધેય ભાવ સંબંધ હોવા છતાં, વૃક્ષ અને શાખા કે ઘર અને સ્થંભ, એ સર્વથા સ્વતંત્ર ભિન્ન પદાર્થો નથી, કિન્તુ એક જ પદાર્થનાં ભિન્ન ભિન્ન સ્વરૂપ છે. ધન અને ૧૦
