________________
૧૦૬ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન...
છે. જે શિક્ષક, ગુરૂ કે આચાર્ય ભીતરમાં છૂપાયેલા એ જ્ઞાનને પ્રગટ કરવા માટે ચેાગ્યતા મુજબ ઉત્તમાત્તમ સાધનાના પ્રયાગ કરે છે, તે જ શિક્ષક, ગુરૂ કે આચાર્ય, વસ્તુત: શિક્ષક, ગુરૂ કે આચાર્ય કહેવડાવવાને લાયક છે. શિક્ષક નામધારી ખીજાએ તે માત્ર નામધારી છે: પેાતાની જાતની તથા પેાતાના આશ્રિ તની વંચના માત્ર કરનારા છે. વાસ્તવમાં શિક્ષા અથવા સંસ્કારે દ્વારા કાઇ નવા જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થાય છે એમ નથી, કિન્તુ એ શિક્ષા આત્માની અંદર રહેલા સ્વાભાવિક જ્ઞાનને બહાર લાવી, એના દ્વારા જોવા, જાણવા, અનુભવવા આદિ અનેક પ્રકારના લાભ ઉઠાવવામાં આત્માને સહાય કરે છે. ખીજા શબ્દોમાં એમ પણ કહી શકાય કે શિક્ષા અથવા સંસ્કારથી આત્માની પ્રકૃતિ બદલાવાતી નથી, પરન્તુ એ પ્રકૃતિની અભિવ્યક્તિ અને વિકાસ કરવાના પૂરા માર્ક મેળવી આપે છે. અર્થાત્-આત્માની પ્રકૃતિના અન્ધનને તેડી આત્માને સ્વતન્ત્ર કરી આપે છે. સઘળાના સારાંશ એ છે કે-આત્મા અખંડ જ્ઞાનસ્વરૂપ છે અને એ જ્ઞાનને પ્રકટ કરવા માટે બાહ્ય ભયે યા પ્રલાભના વાસ્તવિક ઉપાય નથી : કિન્તુ એ જ્ઞાનને દબાવી દેનાર માહનીયાદિ દુષ્ટ કર્મોને ખસેડી દેવાં,એ જ સાચા ઉપાય છે. માહનીયાદિ દુષ્ટ કર્માને દૂર કરવાના ઉપાય બતાવે, એજ સાચું શિક્ષણ, કેળવણી કે શાસ્ત્રાધ્યયન છે : અને એ જાતિનું શિક્ષણ, કેળવણી કે શાસ્ત્રાધ્યયન કરાવનાર હાય તેજ સાચા શિક્ષક, સાચા ગુરૂ અને સાચા આચાયૅ છે. આત્માના ત્રીજો ગુણ આનન્દ:
અમરત્વ અને અનન્ત જ્ઞાન : આત્માનાં એ બે લક્ષણા નિશ્ચિત થયા પછી, આત્માને ઓળખવાનું ત્રીજું લક્ષણ શું
