________________
પુણ્ય અને પાને વિવેક
[ ૧૨૯
તેટલું જ સુખ પ્રાપ્ત કરી શકે છે, કે જેટલે તેને પેાતાની સમ્પત્તિથી સંતાષ છે અને એથી અધિક લેાભના અભાવ છે. સાધારણ રીતે રૂપીયાની પ્રત્યે એક નિર્ધનની અપેક્ષાએ ક્રોડપતિને તૃષ્ણા કમ હોય છે. જે ધનવાનને એ વાસના ફસ હાય છે, તે તેની પૂર્વની મંદ વાસનાના સંસ્કારનું જ ફૂલ છે. પૂર્વે શુભ કર્મ કરતી વખતે અથવા એની આગળ-પાછળ જેને અતિ તૃષ્ણા યા ધનલબ્ધતાના ચાળે વિપરીત સંસ્કાર પડચા હાય છે, તે ધનવાન થવા છતાં પણ અતિ કૃપણ્ યા અતિ તૃષ્ણાવાન અને છે. શુભ કર્મ યા શુભ ભાવનાઓ આત્મજ્ઞાન યા આત્મશાન્તિના ધ્યેય વિના કરવામાં આવે છે, તે તે સાંસારિક સુખાને આપવાવાળી કદાચ થાય છે, પરંતુ તે સુખા આત્માને એના ભાગ વખતે એટલે! મેાહિત કરે છે અને એટલી આસક્ત પેદા કરે છે કે તેનું પરિણામ દુ:ખ રૂપ જ આવે છે. એજ શુભ કર્મો અને શુભ ભાવનાએ જો આત્મલક્ષ્યપૂર્વક કરવામાં આવે તે નિર્મલતર ભાવના ચેાગે અધિક સાંસારિક સુખ આપવાવાળી થવા સાથે આત્મજ્ઞાનના સંસ્કારથી આત્માને એ સુખામાં માહિત થવા દેતી નથી, કિન્તુ પરમ્પરાએ મુક્તિની સાધક અને છે. સંસ્કારેની અસર :
પાપથી આત્મામાં પાપના સંસ્કાર પડે છે અને ધર્મથી ધર્મના સંસ્કાર પડે છે. પ્રત્યેક સંસ્કાર યેાગ્ય દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવને પ્રાપ્ત કરીને પ્રગટ થઈ જાય છે અને પેાતાની શક્તિ નષ્ટ ન થાય ત્યાં સુધી ફળ આપ્યા કરે છે. એટલું જ નહિં પણ તે કાળ દરમ્યાન પેાતાના જેવા અનેક નવીન સંસ્કારોના નિમિત્ત કારણુ બની જાય છે. કેટલાક સંસ્કારાની
હું
