________________
૧૩૬]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન.. નથી કરી શકતું અને સંકલ્પની એવી અસાધારણ પ્રબળતા પ્રાય: મોટા ભાગના જીને સુલભ નથી. થોડાં વર્ષોની આદતેને છોડવી એ પણ કેટલી મુશ્કેલ છે, તે પછી સંસ્કાર તે સન્તતિ દર સન્નતિ ચાલ્યા આવે છે, તેથી એ અનાદિકાળની બૂરી આદત છે. તેને એકદમ ત્યાગ સર્વ આત્માએ માટે કેવી રીતે શક્ય છે? કમથી કમ જે કામનાઓ જીવનમાં અનાવશ્યક છે, એનો ત્યાગ તે કલ્યાણને કામી પ્રત્યેક આત્મા અવશ્ય કરી શકે છે. એથી બુદ્ધિ એકાગ્ર અને નિર્મલ બને છે અને આત્મજ્ઞાનની સાધના સુલભ બને છે. આનું જ નામ વેદાન્ત યા વેદનો અન્ત છે અને આ જ જ્ઞાનનું અન્તિમ લક્ષ્ય છે. શાસ્ત્રજ્ઞાન આપણને અહીં સુધી લઈ જાય છે. ત્યાર બાદ આત્મા પોતે જ પોતાને ગુરૂ બની જાય છે અને સમસ્ત સદાચરણ ધીમે ધીમે અથવા એકીસાથે સ્વત: આત્મામાં પ્રગટ થઈ જાય છે. સમસ્ત સદાચરણ આત્મામાં પ્રગટ થવાની સાથે જ આત્મા, કે જેને પોતાને સ્વભાવ સંપૂર્ણ જ્ઞાનમય, અનન્ત સુખમય અને અનન્ત સામર્થ્યમય છે, તેને પ્રાપ્ત કરી લે છે. આ જ આત્માની શુદ્ધાવસ્થા યા મુક્તાવસ્થા છે. એ અવસ્થાની પ્રાપ્તિ માટે પાપને હેય અને ધર્મને ઉપાદેય માન્યા સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય નથી. એટલા જ માટે પાપ એ હેય અને ધર્મ એ ઉપાદેય છે, એ સિદ્ધાંત ત્રિકાલાબાધ્ય છે.
