________________
..ત્રણ વિનાશક ચેપી બદીઓ
[૧૧૧
કાઈ આત્મામાં અલ્પ અંશમાં હાય છે : પણ તેને સર્વથા અભાવ કાઈ પણ પ્રાણિમાં હાતા નથી. સ્વતન્ત્રતા માટે સદા લાલાયિત રહેવું, એજ સ્વતન્ત્રતા એ આત્માના સ્વભાવ છે, એ સમજવા માટે પર્યાપ્ત પ્રમાણુ છે. અત એવ મેાક્ષ એટલે સર્વ પ્રકારનાં બંધનાથી છૂટકારા, એ આત્માના ચેાથેા સ્વભાવ છે. પાંચમે ગુણ ઐશ્વર્ય :
-
સત્ અર્થાત્ શાશ્વત જીવન, ચિત્ અર્થાત્ અનન્ત જ્ઞાન, આનન્દ અર્થાત્ અસીમ સુખ અને મેક્ષ અર્થાત્ સર્વ પ્રકારની સ્વતંત્રતા, એ જેમ આત્માના સ્વભાવ છે તેથી પ્રત્યેક આત્મા તેને ચાહે છે, તેમ તે ચારથી અતિરિક્ત એક અન્ય પદાર્થ પણ છે, કે જેને સર્વ લેાક એટલા જ પ્રેમથી ચાહે છે. પ્રત્યેક વ્યક્તિ જેને હૃદયથી ચાહે છે, એ પાંચમી વસ્તુ પ્રથમ ચાર પ્રકાર કરતાં વિલક્ષણ પ્રકારની છે. એ પાંચમી આકાંક્ષા ઐશ્વર્યની છે. પ્રથમ ચાર કરતાં એ વિચિત્ર પ્રકારની છે, એનું કારણ એ છે કે એક બાજુ આત્મા પાતા માટે સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતાને ઈચ્છે છે, અર્થાત્ ખીજાઓની ઇચ્છાથી કે આધીનતાથી સંચાલિત થવા ઇચ્છતા નથી, પરન્તુ બીજી માજી એ જ આત્મા,-બીજાએ પેાતાની ઇચ્છા મુજબ ચાલે, અર્થાત્– પેાતાની ઈચ્છાનું ખીજા બધા અનુસરણ કરે.–એવી તીવ્ર આકાંક્ષા ધરાવે છે. સૈાથી વધુ આશ્ચર્યજનક વાત તેા એ છે કે–તદ્દન અજ્ઞાન અને અનુભવહીન માલક પણ એ ચાહે છે કે—એના પિતા, કે જે એની અપેક્ષાએ કેઈગુણા અનુભવી અને બુદ્ધિમાન છે, તે પણ પાતાની (બાલકની) ઈચ્છા મુજબ ચાલે. આ ઉપરથી એ નિયમ સર્વથા અપવાદરહિત ફલિત થાય છે કે-પ્રત્યેક મનુષ્ય પેાતાના હૃદયથી કેવલ જીવવું, જ્ઞાન
