________________
૩૮ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન... શકાય તેમ નથી. અહીં વિજ્ઞાનને આપણે વિશિષ્ટ જ્ઞાન કહેવા માગીએ છીએ, અને તેનું એ વિશિષ્ટત્વ બીજું કઈ નહિ લેતાં, માત્ર યથાર્થત્વ લેવા માગીએ છીએ. યથાર્થ જ્ઞાન એ વિજ્ઞાન છે, અને સંશયવિપર્યયાદિ બ્રાન્ત જ્ઞાને યથાર્થ નહિ હોવા છતાં જ્ઞાન તો છે જ. તેવાં બ્રાન્ત જ્ઞાનની વૃદ્ધિ જગતમાં ગમે તેટલી થાય, તો તેથી લેશ માત્ર ખૂશ થઈ જવા જેવું નથી : કારણ કે તેવા જ્ઞાનની વૃદ્ધિથી જગત ઉપર અનેક પ્રકારની નિરર્થક આપત્તિઓ આવી પડે છે. વર્તમાન વિજ્ઞાનવાદને આપણે ભ્રાન્ત જ્ઞાન એટલા માટે કહીએ છીએ કે-તે જગતને સુખી બનાવવા માટે જડવાદના માર્ગ તરફ દોરી જાય છે. જડવાદને વિકાસ એ સુખને સાધક નથી પણ બાધક છે. સુખ એ ચેતનને ધર્મ છે અને ચેતનને ધર્મ જડમાંથી પ્રાપ્ત થઈ શક્તા નથી. ચેતનને ધર્મ ચેતનમાંથી જ ઉદ્ભવ પામનારો છે, એટલા માટે સુખની અથી દુનિયાને જડવાદમાંથી ઉગારી લેવામાં જ તેનું કલ્યાણ છે. સુખના માટે જગતને જડપૂજાથી છોડાવી ચતન્યવાદની પૂજારી બનાવવી આવશ્યક છે. ચૈતન્યવાદની પૂજા ચૈતન્યવાદિઓની પૂજા દ્વારા શકય છે અને ચૈતન્યવાદિઓની પૂજા ચૈતન્યવાદિઓની આજ્ઞાના પાલન ઉપર અવલંબેલી છે. ચિતન્યવાદિઓની આજ્ઞાના પાલન માટે નાસ્તિકતા, વિષયલંપટતા અને લોકહેરીના ત્યાગની આવશ્યકતા છે. નાસ્તિકતા, વિષયલંપટતા અને લેકહેરીનો ત્યાગ ગમે તેટલે મુશ્કેલ કે અરૂચિકર હોય, તો પણ તે ત્રણેને છોડ્યા વિના ચિતન્યવાદના માર્ગ પર આવી શકાવું અશક્ય છે. સુખ એ જે ચેતનને જ ધર્મ છે, તે તેની સિદ્ધિ માટે જે કઈ ઉપાયે તેને અનુરૂપ હોય તે જ સ્વીકારવા જોઈએ. નાસ્તિ
