________________
} ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન...
કર્મ છે! અંકુરરૂપ કાર્યના હેતુ ખીજ છે, તેની જેમ અહીં કાઈ એમ કલ્પના કરે કે-‘સુખદુ:ખાનુભવના હેતુ આહારકંટકાદિ પ્રત્યક્ષ વસ્તુઓને છેડી અપ્રત્યક્ષ કર્મ માનવાની શું આવશ્યક્તા છે?’–તા તે કલ્પના ખરાખર નથી : કારણ કે— આહારકંટકાદિ સુખદુ:ખનાં તુલ્ય સાધનાવાળાને પણ સુખદુ:ખાનુભવ રૂપ ફળમાં અનેક પ્રકારની તરતમતા અનુભવાય છે. ફળની તરતમતા એ પણ કાર્ય છે, એથી પણું સમજી શકાય તેમ છે કે-તેનું કારણ કમેં સિવાય અન્ય કાઈ નથી. બાળ–શરીરનું કારણ :
યુવાન શરીર જેમ ખાળ–શરીરપૂર્વક છે, તેમ ખાળ– શરીર પણ શરીરાન્તરપૂર્વક છે. બાળ–શરીરનું કારણ જે શરીર છે, તે શરીરનું નામ કામેણુ-શરીર યાને કર્મે છે. સુખી ઘેાડા અને દુ:ખી ઘણા તેનું કારણ :
6
ક્રિયા માત્ર ફળદાયી છે. દાનાદિ પણ ક્રિયા છે, માટે તે પણ ફળદાયી છે. કૃષિ ક્રિયાની જેમ પ્રશંસાદિ દષ્ટ ફળા જ દાનાદિ ક્રિયાનાં ફળ છે, કિન્તુ અષ્ટ ફળ કાંઇ નથી.’ –એમ માનવા જતાં હિંસાદિ શુભ ક્રિયાઓનું ફળ અપકીર્તિ આદિ દષ્ટ ફળ જ માનવું પડશે, કિન્તુ અષ્ટ કૂળ કાંઇ રહેશે નહિ : તેથી સઘળા પાપી આત્માઓને પણ મરણુ ખાદ માક્ષ થઈ જશે : કારણ કે-ષ્ટ ફળ પ્રાપ્ત થઈ ગયું અને અષ્ટ ફળ તે છે નિહ. એ કારણે શુભ અગર અશુભ પ્રત્યેક ક્રિયાનું અદષ્ટ ફળ તે અવશ્ય છે, જ્યારે દૃષ્ટ ફળ એકાંતિક નથી. કાઈ ને થાય છે અને કાઇને થતું નથી. એક જ જાતિની ક્રિયા કરવા છતાં તેના દષ્ટ ફળમાં અનેક પ્રકારની તારતમ્યતા જણાય છે, એ જ વસ્તુ દંષ્ટ ફળ અનેકાંતિક છે અમ સિદ્ધ
