________________
e ]
નાસ્તિક મતવાદનું નિરસન...
જાણનાર
શબ્દના સૈગિક અર્થ ‘કરેલાને જાણનાર’ એટલા જ થાય છે, તા પણું ઉપકારિઓએ તેને− ઉપકારિઓના કરેલા ઉપકારને ’–અર્થમાં ३८ કર્યો છે. શબ્દશાસ્ત્રના એવા એક નિયમ છે કે- થોદુધૈર્યદ્વીયસ્ત્વમ્ ।' યોગિક અર્થ કરતાં રૂઢ અર્થની પ્રધાનતા છે. એ ન્યાયે અહીં પણ રૂઢ અર્થે પ્રાધાન્ય ભાગવે છે, પરન્તુ શ્રી જૈનશાસન લોકિક શબ્દશાસ્ત્રના કાઈ પણ નિયમને એકાન્તિક માનવા તૈયાર નથી. એટલા જ માટે લેાકેાત્તર શાસનને અનુસરનારા શબ્દાનુશાસનકારાએ વ્યાકરણશાસ્ત્રની આદિમાં જ-સિદ્ધિઃ સ્વાદાવાત્ –એ સૂત્રની રચના કરીને, શબ્દશાસ્ત્રના વિષયમાં પણ સ્યાદ્વાદની પ્રધાનતા જણાવી છે. દુનિયામાં પણ વિવક્ષાભેદથી એક જ શબ્દના વગર વ્યુત્પત્તિએ ભિન્ન અર્થ સ્વીકારી લેવામાં આવે છે. એક જ ઘટ શબ્દ વિવક્ષાવશથી ‘માટીનું વાસણુ’–એ અર્થમાં વપરાય છે અને વિવક્ષાવશથી ‘શરીર’ એ અર્થમાં પણ વપરાય છે : તેા પછી ‘કરેલા ઉપકારને જાણનાર’ અર્થમાં રૂઢ થયેલ શબ્દ વિવક્ષા અને વ્યુત્પત્તિ ઉભયને અનુસરી− કરેલા ઉપકાર–અપકાર ઉભયને જાણનાર ’–અર્થના વાચક બને, એમાં કઇ અસંગતિ નથી. ઉપસંહાર :
એ રીતે ઉભય અર્થમાં વાપરેલા ‘કૃતજ્ઞતા ’ શબ્દ અને તેના ઉપરથી નીકળતા− કરેલા ઉપકાર અને અપકાર ઉભયને જાણવાપણું ’–એ અર્થ, આત્માને નાસ્તિકતાદિ મહા દોષોથી ઉગારી લઇ, આસ્તિકતાદિ મહાગુણાના અધિકારી બનાવવા સમર્થ છે. નાસ્તિકતાદિ દોષોના સેવન દ્વારાએ થનારા વર્તમાન અને ભાવિ મહા અનર્થા અને એના પ્રતિપક્ષી આસ્તિકતાદિ સદ્ગુણેાના આસેવન દ્વારાએ થનારા વર્તમાન અને ભાવિ
