________________
..ત્રણ વિનાશક ચેપી મદી
[ પ
વસ્તુના અમૂક એક ધર્મ વડે ઉત્પાદ અને અન્ય ધર્મ વડે. વિનાશ થાય છે તથા વસ્તુરૂપે વસ્તુ કાયમ રહે છે. આત્મા એ સત્ પદાર્થ છે, એ કારણે તેના સકર્માંવસ્થાને અંગે નારકાઢિ ચતુર્ગતિ રૂપ સંસાર પણ કાયમ છે અને એનું જ નામ પરલેાક છે. મની સિદ્ધિ:
આત્મા હયાત છે માટે તેને પરલેાક છે અને તે પરલેાક ચતુર્ગતિ રૂપ સંસાર છે. તેનું કારણુ કર્મ છે. કર્મથી મુક્ત અનેલ આત્માને ચતુર્ગતિ રૂપ સંસારનું પરિભ્રમણ નથી, કિન્તુ તેના માટે મુકત્યવસ્થાન રૂપ જ એક પર એટલે ઉત્કૃષ્ટ લાક હયાત છે. એ મુકત્યવસ્થા કર્મના સર્વથા વિનાશથી થનાર છે. જ્યાં સુધી આત્મા કર્મથી અદ્ધ છે, ત્યાં સુધી તેને ચતુર્ગતિ રૂપી સંસાર છે. આત્મા જેમ સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ છે, તેમ કર્મ સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ નથી : કારણ કે તે આત્માના ગુણ નથી, કિન્તુ તે કામેણુ વગેણાનાં સૂક્ષ્મ પુદ્ગલા છે, જે કેવળ સર્વજ્ઞાના જ્ઞાનને પ્રત્યક્ષ છે. છદ્મસ્થ આત્માઓને વિદ્યમાન એવા કર્મનાં પુદ્ગલા પણ પ્રત્યક્ષ નથી : કારણ કે—તે સૂક્ષ્મ છે: છતાં તે અનુમાનથી સાધ્ય છે. વિદ્યમાન એવાં પરમાણુ અતિશય સૂક્ષ્મ હાવાથી જેમ ઇંદ્રિયાને અગેાચર છે પણુ સ્કંધાદિ કાર્યદ્વારા અનુમાનગમ્ય છે, તેમ વિદ્યમાન એવા પણુ કામેણુ વર્ગણાનાં પુદ્ગલે આત્માની સાથે સમ્બદ્ધ હેાવા છતાં, માત્ર તેનાં કાર્યો દ્વારાએ તે કેવળ અનુમાનગમ્ય છે. કર્મની સિદ્ધિ માટે અહીં ઘણાં અનુમાનેા નહિ આપતાં, માત્ર બે–ત્રણ અનુમાના જ આપીએ છીએ:— સુખ-દુ:ખાનુભવનું કારણ :
સુખદુ:ખના અનુભવ એ કાર્ય છે, માટે તેના હેતુ,
