________________
...ત્રણ વિનાશક ચેપી બદીએ
[ ૬૩ શરીરને કર્તા:
શરીર આદિમાન પ્રતિનિયત આકારવાળું છે, માટે તેને કર્તા હે જોઈએ. જેમ ઘટ, પટાદિ આદિમાન પ્રતિનિયત આકારવાળા છે, તેથી તેના કર્તા કુલાલ, વણકરાદિ અવશ્ય હોય છે. દ્વીપ, સમુદ્ર, મેરૂપર્વતાદિ આદિમાન નથી, તેથી તેના કેઈ કર્તા નથી : અને મેઘ, મેઘધનુષ્યાદિ પ્રતિનિયતાકારવાળા નથી, માટે તેને કઈ કર્તા નથી. શરીર એ આદિમાન પણ છે અને પ્રતિનિયત આકારવાળું પણ છે, તેથી તેને કર્તા અવશ્ય હોવો જોઈએ. જે કોઈ તેને કર્તા છે, તે જ આત્મા છે. શરીરને ભક્તા:
શરીર ભગ્ય છે, માટે તેને કઈ ભોક્તા હવે જોઈએ. જેમ ભેજન–વસ્ત્રાદિ ભેગ્ય છે, તે તેને કઈને કઈ ભક્તા અવશ્ય હોય છે. ઈદ્રિને અધિષ્ઠાતા:
ઈન્દ્રિયો એ જ્ઞાનનાં કરણ છે, માટે તેનો અધિષ્ઠાતા (ચૈતન્ય સંપાદક) કેઈ હા જોઈએ: જેમ દંડચક–શીવરાદિ કરણે છે, તો તેને અધિષ્ઠાતા કુલાલ અવશ્ય હોય છે. વિષયોને આદાતા:
ઈન્દ્રિયે આદાન છે અને વિષયે આદેય છે. આદાનઆદેય હોય ત્યાં આદાતા અવશ્ય હોવો જોઈએ : જેમ સાણસે આદાન છે અને લેટું આદેય છે, તો તેને આદાતા લુહાર પણ છે : એ જ રીતિએ ઈન્દ્રિ દ્વારા વિષયોનું આદાન કરનારે જે છે, તે આત્મા છે.
