________________
૩૬ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન.. આપે અને જ્ઞાનિઓના સાચા વિજ્ઞાનવાદની ઉપેક્ષા કરે, પરંતુ જેઓ પોતાની નિમેળ બુદ્ધિ વડે એમ સમજી શકે છે કે-જગત ઉપર એકાતિક અને આત્યન્તિક ઉપકાર કરવાની ભાવનાથી જ જ્ઞાનિઓએ જડવાદની ઉપેક્ષા કરી છે.”
તેઓ તો સાચા ઉપકારી તરીકે એક તેમને જ સ્વીકાર્યો સિવાય રહે તેમ નથી. મનુષ્યની પાશવી વૃત્તિઓને ઉત્તેજન આપીને પિતાપિતાને સ્વાર્થ સાધવા ખાતર ઉભે થયેલે ક્યાં વર્તમાનને વિજ્ઞાનવાદ અને જગતના પ્રાણીમાત્ર ઉપર એકાન્તિક અને આત્યંતિક ઉપકાર કરવાની સુવિશુદ્ધ ભાવનામાંથી ઉદ્ભવ પામેલો ક્યાં અનન્તજ્ઞાનિઓને યથાર્ય વિજ્ઞાનવાદ? એ બે વચ્ચે આકાશ-પાતાળ જેટલું અંતર છે: કારણ કે-એકની ઉત્પત્તિ સ્વાર્થમાંથી છે અને બીજાની ઉત્પત્તિ પરમાર્થમાંથી છે સાચે વિજ્ઞાનવાદ:
સ્વાર્થ અને પરમાર્થ દ્વારાએ બને જાતિના વિજ્ઞાનવાદે વચ્ચે ઉત્તર-ધ્રુવ અને દક્ષિણ-ધ્રુવ જેટલું મોટું અંતર પડી જતું હેવાથી, બન્ને માટે એક જ જાતિની કલ્પના કરવી, એ કઈ પણ રીતિએ ઘટિત નથી. જગતનું શ્રેય કરવા માટે ઉત્પન્ન થયેલ વિજ્ઞાનવાદ, કેઈનું પણ અશ્રેય થાય એવી પ્રવૃત્તિ કદી જ આચરે નહિ. જે વિજ્ઞાનવાદના આવિર્ભાવમાં જગત માત્રનું હિત થતું હોય અને કોઈનું પણ અહિત થતું ન હોય, તે જ વિજ્ઞાનવાદ પોતાના વિજ્ઞાનવાદ નામને સાર્થક કરનાર છે. વિજ્ઞાનવાદ એવું નામ ધારણ કરવા છતાં, તેના દ્વારા થતાં કામે અજ્ઞાનવાદિએને પણ હંફાવે તેવાં હોય, તે કઈ પણ વિવેકી માણસ તેને વિજ્ઞાનવાદ તરીકે સ્વીકારવા તૈયાર થઈ શકે નહિ. આધુનિક વિજ્ઞાનવાદ આ રીતે જગતના શ્રેયમાં
