________________
..ત્રણ વિનાશક ચેપી મંદીએ
[ ૧૯
પણ દુનિયાની સમક્ષ ખડું છે, તે જોતાં પેાતાની બુદ્ધિનું ગમે તેટલું અભિમાન ધરાવનાર કોઇ પણ નાસ્તિકમતી વિદ્વત્ પિરષમાં પેાતાના મતને પ્રમાણયુક્ત સિદ્ધ કરવા માટે એક ક્ષણુ પણ ટકી શકે તેમ નથી.
પ્રમાણાન્યવાદ :
દુનિયામાં અનેક મતા એવા પ્રચલિત છે કે–જેની પાછળ તે મતાના સિદ્ધાન્તાને સત્ય સામીત કરવા તે તે મતવાળાએ પાસે કેટલાંક પ્રમાણે! હાય છે, પરન્તુ તે પ્રમાણેા પર્યાસ હાતાં નથી. પરન્તુ તે સર્વે મતેમાં નાસ્તિક મત, એ એવા પ્રકારના મત છે કે–જે સર્વથા પ્રમાણુશન્ય છે. પેાતાના મતને પણુ મત કે દર્શન તરીકે સ્થાપન કરવા માટે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુ તેને માન્ય છે, એવા દેખાવ જરૂર કરવા પડયો છે: પરન્તુ તેના એ દેખાવ એટલા બધા પાકળ છે કે-વિચક્ષણ પુરૂષષ પાસે તે ટકી શકે તેમ નથી. પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી સિદ્ધ એવી ઘણી વસ્તુઓ છે કે-જેનેા સ્વીકાર કરવા જતાં તે નાસ્તિકમતીને પેાતાના સિદ્ધાન્તના સર્વથા પરિત્યાગ કરવા પડે તેમ છે. પ્રત્યક્ષ પણ તેને તેટલું જ માન્ય છે કે-જેટલું તેની ઇન્દ્રિયપાષણમાં કાઈ પણ જાતના અંતરાય ઉભું કરનાર ન હાય. પાંચ ઇન્દ્રિયાના ભાગા યથેચ્છ રીતિએ ભાગવી શકાય એજ એક નાસ્તિકમતનું નિશાન છે. એ નિશાન કે ધ્યેયની આડે આવનાર કાઈ પણ વસ્તુ, ચાહ્ય તે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી પણ સિદ્ધ થનારી હાય, તેા પણ તેને માનવા તે તૈયાર નથી. આત્મા આદિ અનેક પદાર્થ એવા છે કે-સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી સિદ્ધ થનારા હેાવા છતાં પણુ, નાસ્તિકમતી પેાતાની ભાગલાલસાના કારણે તેના તિરસ્કાર કરે છે. એટલા જ માટે નાસ્તિકવાદ એ પ્રમાણશૂન્યવાદ છે.
પ
*
