________________
૩૦ ]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન...
લેખાંક ૫ મો : સુખ એ શું છે?
સુખ એ શું વસ્તુ છે?”—એ વિચારકેની સામે એક મહાન પ્રશ્ન છે. એ પ્રશ્નના નિર્ણય ઉપર જ પ્રાણિઓની સઘળી પ્રવૃત્તિઓને આધાર છે. સુખ માટે સે કઈ તલસે છે, પણ સિાની પ્રવૃત્તિ ભિન્ન ભિન્ન છે, તેથી–સુખ કેને કહેવાય?” –એને નિર્ણય સાને એક નથી, એમ નિશ્ચિત થાય છે. આ દુનિયામાં સુખ માટેની કલ્પના કેઈ એક નથી, કિન્તુ અનન્ત છે. પ્રત્યેક આત્માની સુખની કલ્પના જૂદી છે, એટલું જ નહિ કિન્તુ એક જ આત્માની સુખવિષયક કલ્પના અનેક છે. જેટલા સંયે ફરે છે તેટલી સુખની કલ્પના પણ ફરે છે. નિર્ધનના સુખની કલ્પના ધનની પ્રાપ્તિમાં છે અને ધનવાનને સુખની કલપના પુત્રની પ્રાપ્તિમાં છે : ભૂખ્યાના સુખની કલ્પના ખાવામાં છે અને ખાધેલાના સુખની કલ્પના તેના પાચનમાં છે : રેગીને સુખની કલપના આરેગ્યમાં છે અને નિરોગીને સુખની કલ્પના આરોગ્યના ભેગમાં છે. આ રીતે પ્રત્યેક આત્માની સુખ માટેની કલ્પનાઓ ભિન્ન ભિન્ન છે, એટલું જ નહિ પણ પ્રત્યેક અવસ્થાઓમાં એક જ આત્માની તે કલ્પનાઓ બદલાતી જાય છે. આ સ્થિતિમાં “સુખ એ શું છે? ”—એ વસ્તુને એક જ અભિપ્રાય નક્કી કરે, એ કઠિનમાં કઠિન કાર્ય છે. ઉપકાર માટે જરૂરી:
સુખ એ શું છે?”—એને નિર્ણય કરે ગમે તેટલો કઠિન હોય, તો પણ એને નિર્ણય કર્યા સિવાય જ કેઈ પણ જાતિની પ્રવૃત્તિ કરવી, એ બુદ્ધિમાનેને સમત નથી. એ
