Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮
अनुयोगद्वारसूत्रे
बोध्यम् । अशोकवनादौ वृक्षान्तराणां सच्चेऽपि अशोकादीनां बाहुल्येन प्राधान्यादशोकवनादि व्यवहारो भवति । ननु गौणादस्य को भेद: ? इति चेदाह - क्षमादिगुणेन क्षमणादिशब्दवाच्यार्थः सामस्त्येन व्याप्यते, अशोकवनादौ तु अशोकादीनां सामस्त्येन व्याप्तिर्नास्ति, वृक्षान्तराणामपि तत्र सद्भावात्, अतो गौणादस्य भेद बोध्यः । सम्मति प्रकृतमुपसंहर्तुमाह- तदेतत् प्रधानतयेति । अथ किं तत् अशोकवन, सप्तपर्णवन, चम्पकवन, आम्रवन, नागवन, पुन्नागवन, इक्षुवन, द्राक्षावन, शालिवन । इस प्रकार यह प्रधानता निष्पन्न नाम है । कहने का यह है कि - ' अशोकवन आदि वनों में अन्य वृक्षों का भी सद्भाव रहता है, फिर भी जो यह अशोक वन कहलाता है, सो इस का कारण यह है कि वहां अशोक की प्रचुरता पाई जाती है, इसलिये अशोकवृक्षों की प्रचुरता लेकर उस वन को अशोकवन इस नाम से अभिहित किया जाता है। सप्तपर्ण आदि नामों में भी यही कारण जानना चाहिये ।
शंका- गौण नाम से इस प्रधानता निष्पन्न नाम में क्या अन्तर है ?
उत्तर - क्षमादिगुण से जो क्षमण आदि शब्दों का वाच्यार्थ होता है, वह सम्पूर्णरूप से व्याप्त होता है, परन्तु अशोकवन आदि नामों में ऐसा नहीं होता है। क्योंकि वहां तो उस नाम के वाक्यार्थ की ही केवल प्रचुरता रहती है । इस प्रचुरता के सद्भाव में वहां अन्य वृक्षों का अभाव नहीं है। वे भी वहां पर हैं। इस प्रकार अशोक बनादि में
अभ्पष्टुवन, साम्रवन, नागवन, पुन्नागवन, क्षुपन, द्राक्षयन, शाशिवन, मा પ્રમાણે આ પ્રધાનતા નિષ્પન્ન નામ છે. તાત્પર્યાં આ પ્રમાણે છે કે ‘અશેકવન ’ વગેરે વનેામાં બીજા વૃક્ષાના પણ સદ્ભાવ રહે છે, છતાંએ તે અશે કવન કહેવાય છે, તે આની ૫.૭ળ એ કારણુ છે કે ત્યાં અશેક વૃક્ષા અધિક પ્રમાણમાં હાય છે. અશોક વૃક્ષાના પ્રાચુને લીધે જ તે વનને અશેાકવન આ નામથી અભિહિત કરવામાં આવે છે. સપ્તપર્ણ વગેરે નામેામાં પણ આ પ્રમાણે જ જાણવું.
શકા-ગૌણ નામથી આા પ્રધાનતા નિષ્પન્ન નામેામાં શે તફાવત છે ? ઉત્તર-ક્ષમા વગેરે ગુણેથી જે ક્ષમણ વગેરે શબ્દના વાગ્યાથ છે, તે સ'પૂર્ણ રૂપે વ્યાપ્ત ય છે. પણ અશેકવન વગેરે નામેામાં આવુ થતુ નથી કેમકે ત્યાં તે નામના વાચ્યાની જ માત્ર પ્રચુરતા રહે છે. આ પ્રચુરતાના સદ્ભાવમાં ત્યાં બીજા વૃક્ષાને અભાવ નર્યા તે ખીા વૃક્ષે પણ ત્યાં છે જ આ પ્રમાણે અશેવન વગેરેમાં અશાક વગેરેની સામસ્ત્યન ન્યાસિ
For Private And Personal Use Only
