Book Title: Vajraswami charitam
Author(s): Hemchandracharya, Ramyarenu
Publisher: Vijaybhadra Charitable Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023181/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmicarita zrIvaja ramyareNuH D Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pariziSTaparvAntargatam zrIvajrasvAmicaritam (dvAdazaH sargaH) kartAraH - kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryAH 2) AzIrdAyakAH ra pa.pU. zrIaravindasUrimahArAjAH / pa.pU. zrIyazovijayasUrimahArAjAH / pa.pU. zrImunicandrasUrimahArAjAH / pa.pU. zrIbhAgyezavijayasUrimahArAjAH / 20 preraNApIyUSapAyakAH ra pa.pU. zrIvajrasenavijayamahArAjAH MM KAM KH 17 PM >> sampAdikA ra ramyareNuH RON HT HERPRIO 8 dravyasahAyakaH ra khAroi jaina zve.mU.pU. saMghaH khAroi (kaccha) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dravyasahAyakaH khAroi jaina zve.mU.pU. saMghaH khAroi (kaccha) sampAdikA saMvata-2065 vIra saM. 2036 ramyareNuH prathamAvRtti nakala : 1000 i.san : 2009 Di. 3. 50-00 prakAzaka: vijayabhadra cerITebala TrasTa zrI pArzvabhaktinagara, hAIve, bhIlaDI (banAsakAMThA) phona : (02744) 233129 prAptisthAna bharata grAphiksa candrakAntabhAI esa. saMghavI nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, bI-6, azokA kompalekSa, rilIpha roDa, ahamadAbAda-1. relve garanALA pAse, phona : 9925020106 pATaNa (ugu.) mo : 9909468572 (tA.ka. A pustaka jJAnadravyamAMthI taiyAra thayuM hovAthI gRhasthoe mUlya ApIne ja mAlikI karavI.) mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, ahamadAbAda-1. Sta phona : 079-22134176, mo : 9925020106 GY Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH ETICS ramyAsya-divyadIpasya, hemajyotiH suhrssdm| syAtsadA bhavyalokAnAM, zrIzaGkezvarapArzva ! te // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. A. zrI bhadrasUri ma. Liang Cha Cha Cha pU. A. zrI OMOMkArasUri ma. ma. pU. A. yazovijayasUri * pU A. araviMdasUri ma. pU A. zrI bhAgyezavijayasUrijI ma. 29 2, nazllege 29 4, pU. zrI municaMdrasUri ma. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatkiMcita "va: uti va ra #ti." mAre vajasvAmIjIne maLavuM che. kyAM maLaze? bahAra cokamAM ramatA eka bALamunine eka bhAIe pUchyuM... bALamunie kahyuM - "sAme upAzraya che tenuM mukhadvAra pelI bAju che te bAjuthI upAzrayamAM jAva... bhAI sUcana pramANe AgaLa vadhyA... ne bALamuni upAzrayanA pAchaLanA dvArathI upAzrayamAM pravezI Asana para besI gayA... pelI tarapha bhAI upAzrayamAM AvyA... pUchyuM eka mahAtmAne ke vajasvAmIjI kyAM che? A sAme Asana upara birAjatAM bALamuni e vajasvAmI che... oha! A to pelA mahArAja je bahAra ramatAM hatAM... tyAM gayo... vaMdana karyuM. pUchyuM - Apa vajasvAmIjI...? hA...' to Apa to ramatA hatA ne... nA." huM kyAM ramato hato? mArI uMmara ramatI hatI... "vaya: zrIhati vastro ne zrIhati...' AvI pracaMDa prajJAnA svAmi, janmAMtarIya kSayopazama ne vairAgyanI pracaMDa dhArAne laIne janmelA, janmatAM jemane jAtismaraNa jJAna thayuM che tevA. janmathI A jIvana jemane kAcuM pANI pIdhuM nathI evA.. jJAnadaSTi saMpanna medhAvI, maryAdI, apramattI mahApuruSa zrI vajasvAmijI mahArAjanuM jIvana caritra pariziSTa parvamAM sarga naM. 12 mAM pUjayapAda siddhahasta lekhaka kalikAlasarvajJa,. AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe AlekhyuM che. saraLa ne subodha saMskRta bhASA che. zloke zloke upamAo che. A vajasvAmijI caritra para saMskRta Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAnA prAthamika abhyAsI jemane be buka thayelI che tevA abhyAsuko paNa saraLatAthI vAMcI vyAkaraNa saMbaMdhI bodhane sudaDha banAve te hetuthI pUjyapAda saMgha ekatAzilpI A.bha. zrI OMkArasUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA sAdhvIjI zrI mAtRhRdayA pU. ramyaguNAzrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvI zrI divyaguNAzrIjI mahArAje saraLa saMskRta bodhAtmaka samAsAdi banAvyA che. prayAsa stutya che. uddezya eka sAmAnya abhyAsu sudhI pahoMcavAno che ne te dvArA jaina caritra graMthano pracAra-prasAra thAya sAthe sAthe vAcaka AvA vajasvAmijI jevA mahApuruSonA guNothI bhAvita thaI svaguNa uddaghATanano kSayopazama prApta kare e maMgala Azaya che... A Azaya sArthaka bane e ja maMgala kAmanA. pUjyapAda paropakArI paM. zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI maMgala preraNA pustaka taiyAra karavA pAchaLanuM pIThabaLa che. A prastuta pustaka prakAzanano lAbha kacchavAgaDamAM rahelA amArA zrI khAroI jaina saMghane maLela che. te amAruM ahobhAgya che. manapharA cAturmAsa birAjamAna pUjya A.bha. zrI araviMdasUri ma.sA. tathA pU.A.bha. zrI yazovijayasUri ma.sA.nI AjJAthI amAre tyAM paryuSaNa mATe padhArelA pU. munirAja zrI mokSezavijayajI mahArAja tathA sAdhvIjI zrI ramyaguNAzrIjI ma. Adie khUba suMdara ArAdhanA karAvI. e ArAdhanAnI anumodanArthe prastuta prakAzanano lAbha amArA zrI saMghane maLyo che. amAro zrI saMgha harSanI lAgaNI anubhave che. Apa sau A graMthanA vAMcana dvArA munibhAva-maunabhAva-samatvabhAvane AtmasAt karo e ja maMgala prArthanA... - li. zrI khAroI jaina saMgha. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsasaMketasUciH (1) ava.pU.ka. - avadhAraNapUrvapadakarmadhArayasamAsaH / (2) avya. ba. vrI. avyayabahuvrIhisamAsaH / (3) avya.bhA. avyayIbhAvasamAsaH / (4) i.dva. - itaretaradvandvasamAsaH / (5) upa.utta.ka. - upamAnottarapadakarmadhArayasamAsaH / - - (6) upa. ta.pu. - upapadatatpuruSasamAsaH / (7) upa.pU.ka. - upamAnapUrvapadakarmadhArayasamAsaH / (8) upa.ba. vrI. upamAnabahuvrIhisamAsaH / (9) eka. dva. ekazeSadvandvasamAsaH / (10) ku.pU.ka. - kupUrvapadakarmadhArayasamAsaH / (11) ca.ta.pu. - caturthItatpuruSasamAsaH / (12) tR.ta.pu. - tRtIyAtatpuruSasamAsaH / (13) dvigu. ka. dvigukarmadhArayasamAsaH / (14) dvi.ta.pu. - dvitIyAtatpuruSasamAsaH / (15) naJ.ta.pu. - naJtatpuruSasamAsaH / (16) naJ. ba. vrI. - naJbahuvrIhisamAsaH / (17) paM.ta.pu. - paJcamItatpuruSasamAsaH / (18) prAdika. - prAdikarmadhArayasamAsaH / (19) prAditatpu. - prAdivibhaktitatpuruSasamAsaH / (20) prAdi . ba. vrI. prAdibahuvrIhisamAsaH / (21) ma.pa.lo.ka. - madhyamapadalopikarmadhArayasamAsaH / - - - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) mayU.vyaM.ka.- mayUravyaMsakAdikarmadhArayasamAsaH / (23) vi. utta. ka. - vizeSaNottarapadakarmadhArayasamAsaH / (24) vi. ubha.ka. vizeSaNobhayapadakarmadhArayasamAsaH / (25) vi. pU. ka. vizeSaNapUrvapadakarmadhArayasamAsaH / (26) vyadhi. ba. vrI. vyadhikaraNabahuvrIhisamAsaH / - 6 - (27) vyadhi.ba.pa.ba.vrI. - vyadhikaraNabahupadabahuvrIhisamAsaH / ( 28 ) Sa.ta. pu. SaSThItatpuruSasamAsaH / (29) saMkhyA.ba.vrI. - saMkhyArthabahuvrIhisamAsaH / (30) sa.ta.pu. - saptamItatpuruSasamAsaH / (31) samA.. - samAhAradvandvasamAsaH / (32) samA. ba. vrI. - samAnAdhikaraNabahuvrIhisamAsaH / (33) samA.ba.pa.ba.vrI. - samAnAdhikaraNabahupadabahuvrIhisamAsaH / (34) saha.ba.vrI. - sahArthabahuvrIhisamAsaH / (35) su.pU.ka.- supUrvapadakarmadhArayasamAsaH / (36) supsupsa. supsupsamAsaH / - ...... Ha www Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pariziSTa parva dvAdazaH sargaH suhastino'nvayeM vajrasvArmI caeN kramayogataH / arbhUtpravacanAdhArastatkarthA'rthaM prapaJca // 1 // - anvaya :- atha suhastinaH anvaye kramayogataH pravacanAdhAraH vajrasvAmI ca abhUt tatkathA prapaJcyate / anvaye - vaMze, 'anvayo jananaM vaMza:' ityabhidhAne (503) / (1) vajrasvAmI - vajrazcAsau svAmI ca iti vajrasvAmI / (vi.u.ka.) (2) kramayogataH samAsa : - kramasya yogaH iti kramayogaH, tasmAt kramayogata: / (Sa. ta. pu.) (3) pravacanAdhAraH - pravacanasya AdhAra : iti pravacanAdhAraH / (Sa. ta. pu.) (4) tatkathA tasya kathA iti tatkathA / (Sa.ta.pu.) ihaiM jambUdvIpeM, prAgbharatArdhavibhUSaNam / avantiriti dezo'stiM, svargadezIya RddhibhiH // 2 // anvaya :- iha jambUdvIpe eva prAgbharatArdhavibhUSaNam RddhibhiH svargadezIyaH avantiH iti deza: asti / samAsa :- (1) jambUdvIpe - (A) jambvA (vRkSeNa) upalakSitaH iti jambUpalakSitaH / (tR.ta.pu.) (B) jambUpalakSitaH dvIpa : iti jambUdvIpa:, tasmin jambUdvIpe / (maM.pa.lo.ka.) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (2) prAgbharatArdhavibhUSaNam - (A) bharatasya ardham iti bharatArdham / (Sa.ta.pu.) (B) prAk ca tad bharatArddha ca iti prAgbharatArddham / (vi.pU.ka.) (C) prAgbharatArddhasya vibhUSaNam iti prAgbharatArddhavibhUSaNam / (Sa. ta. pu.) (3) svargadezIyaH - ISad asamAptaH svarga: iti svargadezIyaH / "atamabAderISadasamApte kalpap-dezyap-dezIyar" (7|3|11) iti dezIyar pratyayaH / 11 tatra tumbavarnamiti, vidyate' sannivezanam / nivezanaimiva~ zrINAm, sadamapiM harSadam // 3 // anvaya :- tatra zrINAM nivezanam iva dyusadAm api harSadaM tumbavanam iti sannivezanaM vidyate / nivezanam - sthAnam "nivezanamadhiSThAnaM sthAnIyaM nigamo'pi ca" / ityabhidhAne (972) / - samAsa :- (1) tumbavanam - (A) tumba: pradhAnaH yasmin tad iti tumbprdhaanm| (samA.ba.vrI.) (B) tumbapradhAnaM vanam iti tumbavanam / (ma.pa.lo.ka.) (2) sadAm - divi sIdanti iti dyusada:, teSAM dyusadAm / (upa. ta. pu.) kvip pratyayaH / / (3) harSadam - harSaM dadAti iti harSadaH, taM harSadam / (upa. ta. pu.) Ato Do'hvA0 5 / 1 / 76 Da pratyayaH / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ babhUrva zrAvakaMstatraM, zriyoM devyA ivAtmajaH / ibhyaputrI dhanagiriMgirIkRtadhanoccayaH // 4 // anvaya :- tatra zriyaH devyAH AtmajaH iva girIkRtadhanoccayaH ibhyaputraH dhanagiriH zrAvakaH babhUva / ibhyaH - dhanADhyaH / "ibhya ADhyo dhanIzvaraH / Rddhe" ityabhidhAne (357) / uccayaH - raashiH| samAsa :- (1) AtmajaH - Atmano jAtaH iti AtmajaH / (upa.ta.pu.)ajAteH paJcamyAH 5 / 1 / 170 Da prtyyH| (2) girIkRtadhanoccayaH - (A) na giriH iti agiriH| (naJ.ta.pu.) (B) agiriH giriH kRtaH iti giriikRtH| (gati. ta.pu.) (C) dhanasya uccayaH iti dhanoccayaH / (Sa.ta.pu.) (D) girIkRtaH dhanoccayaH yena saH iti girIkRtadhanoccayaH / (samA. ba.vI.) (3) ibhyaputraH - ibhyasya putraH iti ibhyaputraH / (Sa.ta.pu.) madhyamenApi vayasA, tasya bhUSitavarmaNaH / hRdayeM nAvirzakAmaH, prshmdvaaHsthrkssite // 5 // anvaya :- madhyamena vayasA api bhUSitavarmaNaH tasya prazamadvAH stharakSite hRdaye kAmaH na avizat / varSa - zarIram, 'vapuH pudgalavahmaNI / kalevaraM zarIram" ityabhidhAne / (564) samAsa :- (1) bhUSitavarmaNaH - bhUSitaM varma yasya saH iti bhUSitavA , tasya bhUSitavarmaNaH / (samA.ba.vI.) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 (2) prazamadvAHstharakSite (A) dvAri tiSThati iti dvaaHsthH| (upa.ta. pu.) sthA-pA - snA-traH kaH 5 / 1 / 142 ka pratyayaH / (B) prazama eva dvAHsthaH iti prazamadvAHsthaH / (ava.pU.ka.) (C) prazamadvAHsthena rakSitam iti prazamadvAHstharakSitam, tasmin prazamadvAHstharakSite / (tR. ta. pu.) dharmAdertho bhavartIti, nyAyazAstreSvadhIyate / so'rthAdapi vyadhaddharmam, pAtrebhyo 'rthaM niyojayan // 6 // anvaya :- nyAyazAstreSu dharmAd arthaH bhavati iti adhIyate api pAtrebhyaH arthaM niyojayan saH arthAd dharmaM vyadhAt / samAsa :- (1) nyAyazAstreSu - (A) nyAyaM sUcayanti iti nyAyasUcakAni / (upa.ta.pu.) (B) nyAyasUcakAni zAstrANi iti nyAyazAstrANi, teSu nyAyazAstreSu / (ma.pa.lo.ka.) brahmacaryaparINAmam, svargamokSaphalaM vidanM / iyeSaM kanyAM dvoDhum, so'rhaddharmaparAyaNaH // 7 // anvaya :- svargamokSaphalaM brahmacaryaparINAmaM vidan arhaddharmaparAyaNa: sa: kanyAm udvoDhuM na iyeSa / parAyaNaH tatparaH, "atha tatparaH" // 384 // AsaktaH pravaNaH prahvaH, prasitazca parAyaNaH / ityabhidhAne (385) - samAsa :- (1) brahmacaryaparINAmam - (A) brahmaNi caratIti brahmacaraH / (upa.ta.pu.) careSTaH 5 / 1 / 138 Ta pratyayaH / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (B) brahmacarasya bhAvaH iti brahmacaryam / (taddhita) (C) brahmacaryasya parINAmaH iti brahmacaryaparINAmaH, taM ___ brahmacaryaparINAmam / (Sa.ta.pu.) (2) svargamokSaphalam - (A) svargazca mokSazca iti svargamokSau / (i.dvandva) (B) svargamokSau phalaM yasya saH iti svargamokSaphalaH, taM svargamokSaphalam / (samA.ba.vI.) (3) arhaddharmaparAyaNaH-(A) arhataH dharmaH iti arhaddharmaH / (Sa. ta. pu.) __(B) arhaddharme parAyaNaH iti arhaddharmaparAyaNaH / ___ (sa.ta.pu.) yatraM yatra kule kanyAma, dhanagiryarthamAdRtau / prArthayete sma pitarauM, tadudvAhamahotsaveM // 8 // tatra tatraM dhanagirirgatvA svayamacIkathat / ahaM hi pravrajiSyAmi, doSo'sti meM ne jlptH||9|| (yugmam) anvaya :- tadudvAhamahotsave AdRtau pitarau dhanagiryarthaM yatra yatra kule kanyAM prArthayete sma tatra tatra dhanagiriH svayaM gatvA acIkathat hi ahaM pravrajiSyAmi (iti) jalpataH me doSaH na asti / samAsa :- (1) dhanagiryartham - dhanagireH artham iti dhanagiryartham / (Sa.ta.pu.) (2) pitarau-mAtA ca pitA ca iti mAtApitarau-pitarau / (eka. dva.) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) tadudvAhamahotsave - (A) tasya udvAha: iti tadudvAha: / (Sa. ta. pu.) (B) mahAzcAsau utsavazca iti mahotsavaH / (vi.pU.ka.) 10.8 13 (C) tadudvAhasya mahotsavaH iti tadudvAhamahotsava:, tasmin tadudvAhamahotsave / (Sa. ta. pu.) irtazca dhanapAlasyai, mahebhyasya tu nandanoM / sunandaceM dhanagireM ya'haM so'stu meM patiH // 10 // anvaya :- itaH ca mahebhyasya dhanapAlasya nandanA sunandA Uce ahaM dhanagireH deyA tu saH me patiH astu / nandanA - putrI / samAsa :- (1) mahebhyasya - mahA~zcAsau ibhyazca iti mahebhyaH, tasya mahebhyasya / (vi.pU.ka.) mahebhyo dhanapAloM'piM, svayaMvaraparAyaNAm / pradadauM dhanagirayeM, dIkSAmepiM jighRkSaveM // 11 // anvaya :- mahebhyaH dhanapAlaH api svayaMvaraparAyaNAM (tAM) dIkSAM jighRkSave api dhanagaraye pradadau / samAsa :- (1) mahebhyaH - pUrvavat / (2) svayaMvaraparAyaNAm - (A) svayaM vriyate'smin iti svayaMvaraH (upa.ta.pu.) puMnAmni gha: 5 / 3 | 130 gha pratyayaH / (B) svayaMvare parAyaNA iti svayaMvaraparAyaNA, tAM svayaMvaraparAyaNAm / (sa.ta.pu.) (3) jighRkSave - grahItum icchuH iti jighRkSuH, tasmai jighRkSave | (icchArthaka san + u pratyaya:) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrAtA''ryazamito nAma, sunandAyA: purA'grahIt / parivrajyAM siMhagirerAcAryasyAhisannidhauM // 12 // anvaya :- purA siMhagireH AcAryasya aMhisannidhau AryazamitaH nAma sunandAyAH bhrAtA parivrajyAm agrahIt / samAsa :- (1) aMhisannidhau-aMhaH sannidhiH iti aMhisannidhiH, ___ tasmin aMhisannidhau / (Sa. ta. pu.) anyadA tu RtusnAtAm , sunandA brahmadhIrapi / bhejeM dhanagiri gaphalam, karma hi nAnyoM // 13 // anvaya :- anyadA tu brahmadhIH api dhanagiriH RtusnAtAM sunandAM bheje hi bhogaphalaM karma anyathA na (syAt) / samAsa :- (1) RtusnAtAm - Rtau snAtA iti RtusnAtA, tAm RtusnAtAm / (sa.ta.pu.) (2) brahmadhIH - brahmaNi dhIH yasya saH iti brahmadhIH / (vyadhi.ba.vI.) (3) bhogaphalam-bhogaH phalaM yasya tad iti bhogphlm| ___ (samA.ba.vI.) itazcASTApadagirauM, gautamasvAminA kila / prarUpitaM puNDarIkAdhyayanaM AvadhAritam // 14 // purA yenaM vaizramaNasAmAnikadivaukasA / se pracyuvitatAra, sunandAstioMdare // 15 // ... [yugmam] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- itaH ca kila purA aSTApadagirau gautamasvAminA prarUpitaM puNDarIkAdhyayanaM yena vaizramaNasAmAnikadivaukasA avadhAritaM saH hi tadA pracyutya sunandAyAH udare avatatAra / samAsa :- (1) aSTApadagirau- (A) aSTApadaH nAma yasya saH iti aSTApadanAmA / (samA.ba. vI.) (B) aSTApadanAmA giriH iti aSTApadagiriH, tasmin ___ aSTApadagirau / (ma.pa.lo.ka.) (2) gautamasvAminA-gautamazcAsau svAmI ca iti gautamasvAmI, tena gautamasvAminA / (vi.u.ka.) (3) puNDarIkAdhyayanam-(A) puNDarIkasya kathanaM yasmin tad iti puNDarIkakathanam / (samA.ba.vI.) (B) puNDarIkakathanam adhyayanam iti puNDarIkAdhyayanam / (ma.pa.lo.ka.) (4) vaizramaNasAmAnikadivaukasA - (A) vaizramaNazcAsau sAmAnikazca iti vaizramaNasAmAnikaH / (vi.u.ka.) (B) divA okaH yasya saH iti divaukAH / (avya.ba.vI.) (C) vaizramaNasAmAnikazcAsau divaukAzca iti vaizramaNasAmAnikadivaukAH, tena vaizramaNasAmAnikadivaukasA / (vi.pU.ka.) antarvanI dhanagiristAM jJAtvoMce vizuddhadhIH / eSa garbho dvitIryastai, bhavitI pravrajAyaMham // 16 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- vizuddhadhIH dhanagiriH tAm antarvatnI jJAtvA Uce eSaH garbhaH te dvitIyaH bhavitA ahaM pravrajAmi / antarvatlIm - garbhavatIm "antarvatnI gurviNI syAd garbhavatyudariNyapi" // 538 // ApannasattvA gurvIca, ityabhidhAne (539) samAsa :- (1) antarvatnIm - antarvidyate'syAmantarvatnI, tAm antarvatnIm / tadasyA0 7 / 2 / 1.. matu pratyayaH pativatnyanta0 2 / 4 / 53.. GI pratyayaH / (2) vizuddhadhI:- vizuddhA dhIH yasya saH iti vizuddhadhIH / (samA.ba.vI.) amanISita evAbhUta, sambandho'pi tvayA saha / pravrajyaiva preyasI me'taH paraM svasti te punH||17|| anvaya :- tvayA saha amanISitaH eva sambandhaH abhUt api ataH . paraM pravrajyA eva me preyasI punaH te svasti / samAsa :- (1) amanISita:-na manISitaH iti amanISitaH / (naJta.pu.) ityuktvA tAM dhanagiriravakrayakuTImiva / hitvA siMhagiriguro:, pArzve gatvA'bhavadyutiH // 18 // anvaya :- iti uktvA dhanagiriH avakrayakuTIm iva tAM hitvA siMhagiriguroH pArzve gatvA yatiH abhavat / samAsa :- (1) avakrayakuTIm - (A) avakrayeNa gRhItA iti avakrayagRhItA / (tR.ta.pu.) (B) avakrayagRhItA kuTI iti avakrayakuTI, tAm avakrayakuTIm / (ma.pa.lo.ka.) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 (2) siMhagiriguro :- (A) siMhagiriH nAma yasya saH iti siNhgirinaamaa| (samA.ba.vI.) (B) siMhagirinAmA guruH iti siMhagiriguruH, tasya siMhagiriguroH / (ma.pa.lo.ka.) so'tha dvAviMzatimapi, sahAnaH parIhAn / suMdustapaM tapaste, svazarIre'pi niHspa'haH // 19 // anvaya :- atha dvAviMzatim api parISahAn sahamAnaH svazarIre api niHspRhaH saH sudustapaM tapaH tepe / samAsa :- (1) dvAviMzatim - dvAbhyAmadhikA viMzatiH iti dvAviMzatiH, tAM dvAviMzatim / (ma.pa.lo.ka.) (2) sudustapam - atizayena duHkhena tapyate iti sudustapam, tad sudustapam / (upa.ta.pu.) (3) svazarIre - svasya zarIram iti svazarIram, tasmin svazarIre / (Sa. ta. pu.) (4) niHspRhaH - nirgatA spRhA yasmAt saH iti niHspRhH| __ (prA. ba. vI.) sa~ sthairyArjavavinayAdibhiH shissygunnairvRtH| zrutasAraM guroH pArthAt, paryaH kUpoMdivA~dadeM // 20 // anvaya :- sthairyArjavavinayAdibhiH ziSyaguNaiH vRtaH saH kUpAt payaH iva guroH pArthAt zrutasAram Adade / sthairyam - sthiratA, Arjavam - srltaa| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 samAsa :- (1) sthairyArjavavinayAdibhi :- (A) sthairyaM ca ArjavaM ca vinayazca iti sthairyArjavavinayAH / (ita. dva.) (B) sthairyArjavavinayAH Adau yeSAM te iti sthairyArjava vinayAdayaH, taiH sthairyArjavavinayAdibhiH / (vyadhi.ba.vI.) (2) ziSyaguNaiH- ziSyasya guNAH iti ziSyaguNAH, taiH ziSyaguNaiH / (Sa. ta. pu.) (3) zrutasAram - zrutasya sAraH iti zrutasAraH, taM zrutasAram / (Sa. ta. pu.) navamAsyAM vyatItAyAm, sunandA'pi hi nandanam / ajIjanajjanAnandam, sarIvaM saroruham // 21 // anvaya :- sunandA api navamAsyAM vyatItAyAM hi sarasI saroruham iva janAnandaM nandanam ajIjanat / sarasI - kAsAraH jalAzayo vA "padmakAsArastaDAgaH syAt kAsAraH sarasI saraH" // 1094 / / ityabhidhAne / samAsa :- (1) navamAsyAm - navAnAM mAsAnAM samAhAraH iti navamAsI, tasyAM navamAsyAm / (dvigu.karma.) "dvigo: samAhArAt" 2 / 4 / 29 iti ngii| (2) janAnandam - janAn AnandayatIti janAnandaH, taM janAnandam / (upa. ta. pu.) (3) saroruham .- sarasi rohatIti saroruhaH, taM saroruham / (upa. ta. pu.) mUlavibhujAdayaH 5 / 1 / 144 kapratyayaH / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sunandAyAH prItipAtrANyaGganAH sUtikAgRhe / pratijAgaraNAyAtastaM bAlamidamUcireM // 22 // anvaya :- sunandAyAH prItipAtrANi sUtikAgRhe pratijAgaraNAyAtAH aGganAH taM bAlam idam Ucire / samAsa :- (1) prItipAtrANi - prIteH pAtrANi iti prItipAtrANi / (Sa. ta. pu.) (2) pratijAgaraNAyAtAH - pratijAgaraNAya AyAtAH iti pratijAgaraNAyAtAH / (ca. ta. pu.) yadi jAte ! naM te tAtaH, praavjissyttNdotsukH| jAtakarmotsavaH zreyA bhaviSyattataH khalu // 23 // anvaya :- tataH jAta ! yadi te khalu utsukaH tAtaH na prAvrajiSyat tadA jAtakarmotsavaH zreyAn abhaviSyat / samAsa :- (1) jAtakarmotsava :- (A) jAtasya karma iti jAtakarma / (Sa. ta. pu.) (B) jAtakarmaNaH utsavaH iti jAtakarmotsavaH / ___(Sa. ta. pu.) strIjane satya iguham, bhauti na svAminaM vinii| bahvIbhirapi tArAbhirya candraM vinA nabhaH // 24 // anvaya :- yathA bahIbhiH tArAbhiH api candraM vinA nabhaH (tathA) . strIjane sati api svAminaM vinA gRhaM na bhAti / samAsa :- (1) strIjane - strIzcAsau janazca iti strIjanaH, tasmin strIjane / (vi. pU. ka.) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa tu bolo'piM saMjJAMvAJjJAnAvaraNalAghavAt / tAsAMmAkarNayamAsa, taM saMlIpaM samAhitaiH // 25 // anvaya :- jJAnAvaraNalAghavAt saMjJAvAn samAhitaH tu bAlaH api saH tAsAM taM saMlApam AkarNayAmAsa / samAhita: - dattacittIbhUtaH / "samAhitaH samAdhisthe saMzrute" ityanekArthaH / (4 / 129) (1) saMjJAvAn - saMjJA asti yasya iti saMjJAvAn / (taddhita) matupratyayaH / - (2) jJAnAvaraNalAghavAt - (A) jJAnam AvRNoti iti jJAnAvaraNam / (upa. ta. pu.) (B) jJAnAvaraNasya lAghavam iti jJAnAvaraNalAghavam, tasmAt jJAnAvaraNalAghavAt / (Sa. ta. pu.) acintaryacca mattAtaH, parivrajyAmupAdade / evaM' ca' cintayannaiva, jAtismaraNamapi saH // 26 // anvaya :- acintayat ca mattAtaH parivrajyAm upAdade evaM ca cintayan eva saH jAtismaraNam Apa / samAsa : 13 - samAsa :- (1) mattAta: mama tAtaH iti mattAtaH / (Sa.ta.pu.) (2) jAtismaraNam - jAtiH smaryate'neneti jAtismaraNam, tad jAtismaraNam / (upa. ta. pu.) karaNA''dhAre 5 / 3 / 129. anaT pratyayaH rsa jAtajAtismaraNa, saMsArAsAratAM vidan / iyeSaM kSIrakaNTho'pi pitrye'dhvanyadhvanInaMtAm // 27 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- jAtajAtismaraNaH saMsArAsAratAM vidan kSIrakaNThaH api saH pitrye adhvani adhvanInatAm iyeSa / adhvanInatAm - pathikatAm / adhvanIno'dhvago'dhvanyaH, pAnthaH pathikadezikau / pravAsI... ityabhidhAne / (493) samAsa :- (1) jAtajAtismaraNaH- (A) jAtismaraNam-pUrvavat / (B) jAtaM jAtismaraNaM yasya saH iti jAtajAti smaraNaH / (samA.ba.vI.) (2) saMsArAsAratAm- (A) na sAraH iti asAraH / (naJ. ta.pu.) (B) asArasya bhAvaH iti asAratA / (taddhita) (C) saMsArasya asAratA iti saMsArAsAratA, tAM saMsArAsAratAm / (Sa.ta.pu.) (3) kSIrakaNThaH - kSIraM kaNThe yasya saH iti kSIra kaNThaH / (vya.ba.vI.) (4) pitrye - pituH ayam iti pitryaH, tasmin pitrye "pituryo vA" 6 / 3 / 151 ya pratyayaH / (taddhita) (5) adhvanInatAm - adhvAnamalaMgAmI iti adhvanInaH, adhvAnaM yenau 7 / 1 / 103 InapratyayaH, adhvanInasya bhAvaH adhvanInatA, tAm adhvanInatAm / (taddhita) katharmudvijyaM mAM mAtA, tyakSyatIti vicintyaM saH / mAturaGkasthito'pyuccai, roditi sma divAnizam // 28 // anvaya :- katham udvijya mAtA mAM tyakSyati iti vicintya mAtuH aGkasthitaH api saH divAnizam uccaiH roditi sma / samAsa :- (1) aGkasthita :- aGke sthitaH iti aGkasthitaH / (sa. ta. pu.) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 (2) divAnizam - divA ca nizA ca etayoH samAhAraH iti divAnizam, tad divAnizam / (samA. dvandva) nai rAgamadhurairgAnairna kriiddnkdrshnaiH| na vastradolApreDAbhina cATuvacanairapi // 29 // notsaGganRtyalIlAni mukhAtodyavAdana~ / naM zirazcumbanenApi, vizazrIma sa rodanAt // 30 // (yugmam) anvaya :- rAgamadhuraiH gAnaiH na, krIDanakadarzanaiH na, vastradolApreGghAbhiH na, cATuvacanaiH api na, utsaGganRtyalIlAbhiH na, mukhAtodyavAdanaiH na, zirazcumbanena api saH rodanAt na vizazrAma / krIDanakaH - kndukaadiH| dolA - hiNDolakaH / preGkhA - hiNDolanam / "atha dolA prevAdikA bhavet" ityabhidhAne // 758 // samAsa :- (1) rAgamadhuraiH - rAgeNa madhurANi iti rAgamadhurANi, taiH rAgamadhuraiH / (tR ta. pu.) (2) krIDanakadarzanaiH - krIDanakAnAM darzanAni iti krIDanakadarzanAni, taiH krIDanakadarzanaiH / (Sa.ta.pu.) (3) vastradolAprekhAbhiH - (A) vastreNa nirmitA iti vastranirmitA / (tR.ta.pu.) (B) vastranirmitA dolA iti vastradolA / (ma.pa.lo.ka.) (C) vastradolayA (kRtAH) prevAH iti vastradolAprevAH, tAbhiH vastradolApreDAbhiH / (tR. ta. pu.) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (4) cATuvacanaiH - cATUni ca tAni vacanAni ca iti cATuvacanAni, taiH cATuvacanaiH / (vi. pU. ka.) / (5) utsaGganRtyalIlAbhiH - (A) nRtyasya lIlAH iti nRtyalIlAH / (Sa. ta. pu.) (B) utsaGge kRtAH iti utsaGgakRtAH / (sa.ta.pu.) (C) utsaGgakRtAH nRtyalIlAH iti utsaGganRtyalIlAH, tAbhiH utsaGganRtyalIlAbhiH / (ma.pa.lo.ka.) (6) mukhAtodyavAdanaiH - (A) mukhaiH vAdyAni iti mukhavAdyAni / (tR.ta.pu.). (B) mukhavAdyAni AtodyAni iti mukhAtodyAni / (ma.pa.lo.ka.) (C) mukhAtodyAnAM vAdanAni iti mukhAtodya __ vAdanAni, taiH mukhAtodyavAdanaiH / (Sa. ta. pu.) (7) zirazcumbanena - zirasaH cumbanam iti zirazcumbanam, tena zirazcumbanena / (Sa. ta. pu.) evaM ca'rudatastasya , zizormAsAH SarDatyaH / AsasAda sunandA'pi, nirvedaM tena sUnunA // 31 // anvaya :- evaM ca rudataH tasya zizoH SaD mAsAH atyaguH sunandA api tena sUnunA nirvedam AsasAda / anyadA tu siMhagiristatrAMgAMtsannivezane / vineyairdhanagiryAryazamitAdibhirAvRtaH // 32 // anvaya :- anyadA tu dhanagiryAryazamitAdibhiH vineyaiH AvRtaH siMhagiriH tatra sannivezane agAt / anvaya api tena sU statrAgAI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 vineyaiH - ziSyaiH "ziSyo vineyo'ntevAsI" / ityabhidhAne (79) samAsa :- (1) dhanagiryAryazamitAdibhiH - (A) dhanagirizca Aryazamitazca iti dhngiryaaryshmitau| (i.dva.) (B) dhanagiryAryazamitau Adau yeSAM te iti dhana giryAryazamitAdayaH, taiH dhanagiryAryazamitA dibhiH / (vyadhi. ba. vI.) vasatyAM tasthivAMsaMca, natvA siMhagiri gurum / dhanagiryAryazamitAvanvajijJapatAmiti // 33 // anvaya :- vasatyAM ca tasthivAMsaM siMhagiriM guruM natvA dhanagiryArya zamitau iti anvajijJapatAm / vasatiH - sthAnakaH "vasatiH syAdavasthAne nizAyAM sadane'pi ca" // 3/283 / / ityanekArthaH / samAsa :- dhanagiryAryazamitau - pUrvavat / / svajanAH santi nAvasminbhagavan ! sannivezane / yauSmAkaiNa niyogena, tAnvivandayiSAvahe // 34 // anvaya :- bhagavan ! asmin sannivezane nau svajanAH santi yauSmAkeNa niyogena tAn vivandayiSAvahe / nau-aavyoH| niyoga:-AdezaH / "AjJA ziSTinirAnibhyo dezo niyogazAsane" // 277 // itybhidhaane| yauSmAkeNa-yuSmAkam ayaM yauSmAkaH, tena yauSmAkeNa, yuSmadasmado'jInaJau0 6 / 3 / 67.. aJ / (taddhita) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 tayozca pRcchato revam', zakuna zubhasUcakam / dRSTvA siMhagirigururUMcenUcAnapuGgavaH // 35 // anvaya :- evaM ca tayoH pRcchatoH zubhasUcakaM zakunaM dRSTvA anUcA napuGgavaH siMhagiriguruH uuce| anUcAnapuGgavaH -gaNizreSThaH "anUcAnaH pravacane sAGge 'dhItI gaNizca saH" / ityabhidhAne / (78) samAsa :- (1) zubhasUcakam - zubhaM sUcayati iti zubhasUcakam / (upa. ta. pu.) (2) siMhagiriguruH - pUrvavat / (3) anUcAnapuGgavaH - anUcAneSu puGgavaH iti anUcAnapuGgavaH / (sa.ta.pu.) mahAllAbho'dya vAM bhAvI, labhethe" yAvAM muMnI! / sa~cittaM vA'pyacittaM vA, tadAdeyaM madAjJayA // 36 // anvaya :- munI ! vAm adya mahAn lAbha: bhAvI yuvAM sacittaM vA acittaM vA yad api labhethe tad madAjJayA Adeyam / vAm - yuvayoH / samAsa :- (1) sacittam - cittena saha vartate yad tad iti sacittam / (saha. ba. vI.) (2) acittam - nAsti cittaM yasya tad iti acittam / (naJ. ba. vI.) (3) madAjJayA - mama AjJA iti madAjJA, tayA madAjJayA / (Sa.ta.pu.) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 sadane'tha sunandAyA, jagmatustau mahAmunI / tasyastavanyanArIbhirdvAryAyAtau niveditau // 37 // anvaya :- atha tau mahAmunI sunandAyAH sadane jagmatuH anyanArIbhiH tasyAH dvAri AyAtau tau niveditau / sadane - gehe "mandiraM sadanaM sadma" ityabhidhAne (990) samAsa :- (1) mahAmunI mahAntau ca tau munI ca iti mahAmunI / (vi. pU. ka.) (2) anyanArIbhiH - anyAzca tAH nAryazca iti anyanAryaH, tAbhiH anyanArIbhi: / (vi. pU. ka.) mahilAMzcacire' sarvAH, sunande'! nandarnastvaryA' / arpaNIyoM dhanagire, vaM' neSyatyerSaM dRzyatAm // 38 // anvaya :- sarvAH ca mahilAH Ucire sunande ! tvayA dhanagireH nandanaH arpaNIyaH dRzyatAm eSa kva neSyati ? | - 4 nirAnandA sunandApi, tamadAyaM stanandhayam / tenaM nirvedito dasrthAdUce dhanagiriM " ca sA // 39 // tena nirveditA nirAnandA sA sunandA api taM stanandhayam AdAya udasthAt dhanagiriM ca Uce / anvaya : (1) nirAnandA - nirgataH AnandaH yasyAH sA iti nirAnandA | (prA.ba.vrI.) samAsa : 3 taM (2) stanandhayam stanaM dhayati iti stanandhayaH, stanandhayam / (upa . ta . pu.) zunI - stana - muJja0 5|1|119 khaz pratyayaH / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 20 iyantaM kAlamAtmeva, bAlakaH pAlito myaa| naTitA'haM tvanenoMccai,rodityeSa divAnizam // 40 // anvaya :- mayA iyantaM kAlaM bAlakaH AtmA iva pAlitaH anena tu ahaM naTitA divAnizam eSaH uccaiH roditi / samAsa :- (1) divAnizam - pUrvavat / yadyapyasi pravrajitastA'pyenaM svamAtmajam / gRhANaM mAmiva tyAkSIhe smainamapi samprati // 41 // anvaya :- yadyapi pravrajitaH asi tathApi svam enam AtmajaM samprati gRhANa mAm iva enam api mA tyAkSIH sma / svam - nijam "svaM nije dhane" // 1/14 / / ityanekArthaH / samAsa :- (1) Atmajam - AtmajaH pUrvavat, tam AtmajamH / smitvA dhanagirirapi, provAce vdtaaNvrH| evaM kariSye kalyANi! pazcAttApaM tu yAsyasi // 42 // anvaya :- vadatAMvaraH dhanagiriH api smitvA provAca kalyANi ! evaM kariSye pazcAttApaM tu yAsyasi / samAsa :- (1) vadatAMvaraH - vadatAM varaH iti vadatAMvaraH / __ (alup Sa. ta. pu.) mA kRthAH sarvathaidRkSam , kuruSe vA kuruSva tat / samakSaM sAkSiNAM bhadre! 'puna.naM na" lapsyase // 43 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 anvaya :- bhadre ! sarvathA IdRkSaM mA kRthAH kuruSe vA hi punaH enaM na lapsyase tat sAkSiNAM samakSaM kuruSva / samAsa :- samakSam - akSNoH samIpam iti samakSam / (avya.bhA.) tartazca' sAkSiNaH kRtvA', sanirvedaM sunandA' / nandano dhanagiraye'rpitastenA''dade 3 ca saH // 44 // anvaya :- tata: ca sAkSiNaH kRtvA sunandayA dhanagiraye nandanaH sanirvedam arpitaH tena ca saH Adade / 2 samAsa :- (1) sanirvedam - nirvedena saha vartate yad tad iti sanirvedam, tad sanirvedam / (saha. ba. vrI.) so'rbhako dhanagiriNA', pAtrabandhe' nyadhAyi ca / gRhItasaGketa' iva', virarAma " ca rodanAt // 45 // anvaya :- dhanagiriNA ca saH arbhakaH pAtrabandhe nyadhAyi gRhItasaGketaH iva rodanAt ca virarAma / 10 pAtrabandhe - vastramayapAtrAdhAre (loke 'jholI' iti prasiddham / ) samAsa :- (1) pAtrabandhe - pAtrANi badhyante'smin iti pAtrabandha:, tasmin pAtrabandhe / (upa. ta. pu.) (2) gRhItasaGketaH - gRhItaH saGketaH yena saH iti gRhItasaGketaH / (samA. ba. vrI.) tataH sunandAsadanAMhI tAvAttabAlakau / gurvAjJApAlakau bhUyo'peyarturgurusannidhau // 46 // 3 anvaya :- tataH sunandAsadanAt gurvAjJApAlakau AttabAlakau tau RSI bhUyaH gurusannidhau apeyatuH / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 samAsa :- (1) sunandAsadanAt - sunandAyAH sadanam iti sunandAsadanam, tasmAt sunandAsadanAt / (Sa.ta.pu.) (2) AttabAlakau - AttaH bAlakaH yAbhyAM tau iti AttabAlakau / (samA. ba. vI.) (3) gurvAjJApAlakau - (A) guroH AjJA iti gurvAjJA / (Sa.ta.pu.) (B) gurvAjJAM pAlayataH iti gurvAjJApAlako / (upa.ta.pu.) NakatRcau 5 / 1 / 48 Naka pratyayaH / . (4) gurusannidhau - guroH sannidhiH iti gurusannidhiH, tasmin gurusannidhau / (Sa. ta. pu.) mahAsArasya bhAreNa', putraratnasya tasya' tu| namadbAhuM dhanagirim , dRSTvA gururaMbhASata" // 47 // anvaya :- mahAsArasya tasya putraratnasya bhAreNa tu namadbAhuM dhanagiri dRSTvA guruH abhASata / samAsa :- (1) mahAsArasya - mahAn sAraH yasya saH iti mahAsAraH, tasya mahAsArasya / (samA.ba.vI.) (2) putraratnasya - putraH eva ratnam iti putraratnam, tasya putraratnasya / (ava.pU.ka.) (3) namadAhum - naman bAhuH yasya saH iti namadbAhuH, taM namadbAhum / (samA. ba. vI.) AyAsita ivAsi tvam', bhikSAbhAreNa taM mama / samarpaya mahAbhAga!', vizrAmyatu bhujaistava // 48 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 anvaya :- mahAbhAga ! tvaM bhikSAbhAreNa AyAsita iva asi mama taM samarpaya tava bhujaH vizrAmyatu / samAsa :- (1) bhikSAbhAreNa - bhikSAyAH bhAraH iti bhikSAbhAraH, tena bhikSAbhAreNa / (Sa. ta. pu.) (2) mahAbhAga! - mahAn bhAgaH yasya saH iti mahAbhAgaH, tatsambodhanaM mahAbhAga ! (samA.ba.vI.) ityupAdAya yatnena', sAdhuH zrIpAtramarbhakam / kAntyA surakumArAbham , arpayAmAsa taM guroH // 49 // anvaya :- iti sAdhuH yatnena upAdAya zrIpAtraM kAntyA surakumArAbhaM tam arbhakaM guroH arpayAmAsa / samAsa :- (1) zrIpAtram - zriyAH pAtram iti zrIpAtram, tad zrIpAtram / (Sa.ta.pu.) (2) surakumArAbham - (A) surazcAsau kumArazca iti surakumAraH / (vi.u.ka.) (B) surakumArasya AbhA iva AbhA yasya saH iti surakumArAbhaH, taM surakumArAbham / (upa.ba.vI.) dedIpyamAnaM tejobhiradhipaM tejasomiva / AcAryavaryastaM bAlam, pANibhyAM svayamAdade // 50 // anvaya :- AcAryavaryaH tejasAm adhipam iva tejobhiH dedIpyamAnaM taM bAlaM pANibhyAM svayam Adade / samAsa :- (1) adhipam - adhikaM pAti iti adhipaH, tam adhipam / (upa.ta.pu.) sthA-pA-snA. 5 / 1 / 142 kapratyayaH / (2) AcAryavaryaH - AcAryeSu varyaH iti AcAryavaryaH / (sa.ta.pu.) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zizostasyotibhAreNa, sadyaH siMhagirairguroH / namati sma mahIpITham", vAryAditsaoNrivAJjaliH // 51 // anvaya :- tasya zizoH atibhAreNa vAri AditsoH iva siMhagireH ___ guroH aJjaliH sadyaH mahIpIThaM namati sma / samAsa :- (1) atibhAreNa - atizayaH bhAraH iti atibhAraH, tena atibhAreNa / (prAdi.karma.) (2) mahIpITham - mahyAH pIThaH iti mahIpIThaH, taM mahIpITham / (Sa. ta. pu.) (3) AditsoH - AdAtum icchuH iti AditsuH, tasya aaditsoH| (iccharthaka san+3) san-bhikSA0 5 / 2 / 33 upratyayaH / tadbhArabhaGgurakaro', gururUce svismyH| ahA~! puMrU pabhRdvamidaM dhartuM na zakyate" // 52 // anvaya :- tadbhArabhaGgurakaraH savismayaH guruH Uce aho / puMrUpabhRd idaM vajraM dhartuM na zakyate / samAsa :- (1) tadbhArabhaGgurakara:- (A) tasya bhAraH iti tadbhAraH / (Sa.ta.pu.) (B) tadbhAreNa bhaGgarau karau yasya saH iti tadbhAra ____bhaGgarakaraH / (vya. ba. pa. ba. vI.) (2) savismayaH - vismayena saha vartate yaH saH iti savismayaH / (saha. ba. vI.) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 (3) puMrUpabhRt - (A) puMsaH rUpam iti puMrUpam / (Sa. ta.pu.) (B) puMrUpaM bibharti iti puMrUpabhRt / (upa.ta.pu.) kvip 5 / 1 / 148 kvip pratyayaH / bhAvI' pravacanAdhAro N, mahApuNyaH pumAnayam / yalena rakSyo" ralaM" hiM, prAyeNAMpAyavallabham // 53 // anvaya :- mahApuNyaH ayaM pumAn pravacanAdhAraH bhAvI (ataH) yatnena rakSyaH hi prAyeNa ratnam apAyavallabham / samAsa :- (1) pravacanAdhAraH - pUrvavat / (2) mahApuNyaH - mahat puNyaM yasya saH iti mahApuNyaH / (samA. ba. vrI.) (3) apAyavallabham apAyasya vallabham iti apAyavallabham / (Sa. ta.pu.) sAdhvIrnAmiti' taM' bAlam, pAlanAyorpayad guru: / vajrasarasya tasyAdArdU, vajra itrtyabhidhArmapi // 54 // 10 13 - - anvaya :- iti guruH taM bAlaM pAlanAya sAdhvInAm Arpayad vajrasArasya tasya vajra iti abhidhAm api adAt / samAsa :- (1) vajrasArasya vajram iva sAraH yasya saH iti 5 vajrasAraH, tasya vajrasArasya / (upa.ba.vrI.) gatvA zayyAtarakule, bhakte taM" bAlamIyikAH / svamAtmAnamivakhyAyaM pAlanAryApayannetha // 55 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- atha AryikAH bhakte zayyAtarakule gatvA svam AtmAnam iva AkhyAya pAlanAya taM bAlam Arpayan / AryikAH - sAdhvyaH / samAsa :- (1) zayyAtarakule - (A) zayyayA (vasatyA) taratIti zayyAtaraH / (upa.ta.pu.) (B) zayyAtarasya kulam iti zayyAtarakulam, tasmin zayyAtarakule / (Sa.ta.pu.) kumArabhRtyAkuzalA , zayyAtaryo'pi taM zizum / svasvaputrAdhikaM prItyA', pazyantyaH paryapAlayan // 56 // anvaya :- kumArabhRtyAkuzalAH prItyA svasvaputrAdhikaM pazyantyaH zayyAtaryaH api taM zizuM paryapAlayan / samAsa :- (1) kumArabhRtyAkuzalAH - (A) kumArasya bhRtyA iti kumArabhRtyA / (Sa.ta.pu.) (B) kumArabhRtyAyAM kuzalAH iti ___ kumArabhRtyAkuzalAH / (sa.ta.pu.) (2) svasvaputrAdhikam - (A) sve ca sve ca iti svsve| (vize0 ubha0ka0) (B) svasveSAM putrAH iti svasvaputrAH / (Sa.ta.pu.) (C) svasvaputrebhyaH adhikaH iti svasvaputrAdhikaH, taM svasvaputrAdhikam / (paM. ta. pu.) zayyAtarapurandhrINAm , sa saubhAgyanidhAnabhUH / aGkAMdaI saJcacAra', haMso'mbujamivAmbujAt // 57 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 anvaya :- ambujAt ambujaM haMsaH iva saubhAgyanidhAnabhUH saH zayyAtarapurandhrINAm aGkAd aGkaM saJcacAra / samAsa :- (1) zayyAtarapurandhrINAm - (A) zayyAtarA:-pUrvavat / (B) zayyAtarANAM purandhrayaH iti zayyAtarapurandhrayaH, tAsAM zayyAtarapurandhrINAm / (Sa.ta.pu.) (2) saubhAgyanidhAnabhUH - (A) zobhanaM bhagam iti subhagam / (su.pU.ka.) (B) subhagasya bhAvaH saubhAgyam / (taddhita) (C) saubhAgyasya nidhAnam iti saubhAgyanidhAnam / (Sa.ta.pu.) (D) saubhAgyanidhAnasya bhUH iti saubhAgyanidhAnabhUH / (Sa.ta.pu.) (3) ambujam - ambuni jAtam iti ambujam, tad ambujam / (upa.ta.pu.) (4) ambujAt - ambujam-pUrvavat, tasmAt ambujAt / (upa.ta.pu.) ullApayantyastaM bAlam', manmanollApapUrvakam / zayyAtarakuTumbinyo, harSavAtUlatAM yayuH // 58 // anvaya :- taM bAlaM manmanollApapUrvakam ullApayantyaH zayyAtara kuTumbinyaH harSavAtUlatAM yyuH| samAsa :- (1) manmanollApapUrvakam - (A) manmanaH eva ullApaH iti manmanollApaH / (aka. pU. ka.) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 28 (B) manmanollApena pUrvakam iti manmanollApapUrvakam, tad manmanollApapUrvakam / (tR.ta.pu.) (2) zayyAtarakuTumbinyaH - (A) zayyAtarA:-pUrvavat / (B) zayyAtarANAM kuTumbinyaH iti zayyAtarakuTumbinyaH / (Sa.ta.pu.) / (3) harSavAtUlatAm - (A) harSa eva vAtUlaH iti harSavAtUlaH / (ava.pU.ka.) (B) harSavAtUlasya bhAvaH iti harSavAtUlatA, tAM harSavAtUlatAm / (taddhita) zayyAtoM mahAbhAgAH, snAnapAnAzanAdibhiH / spardhamAnA ivA'nyonyam, cakrurvajrasya sakriyAm // 59 // anvaya :- mahAbhAgaH zayyAtaryaH snAnapAnAzanAdibhiH anyonyaM spardhamAnA iva vajrasya satkriyAM ckruH| samAsa :- (1) zayyAtaryaH-pUrvavat / / (2) mahAbhAgAH - mahAn bhAgaH yAsAM tAH iti mahA bhAgAH / (samA.ba.vI.) (3) snAnapAnAzanAdibhiH - (A) snAnaM ca pAnaM ca azanaM ca iti snAnapAnAzanAni / (ita. dvandva) (B) snAnapAnAzanAni Adau yeSAM te iti snAna pAnAzanAdayaH, taiH snAnapAnAzanAdibhiH / (vyadhi. ba. vI.) 4) satkriyAm - satI cAsau kriyA ca iti satkriyA, tAM satkriyAm / (vi.pU.ka.) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vayovRddhapariNAmo, vajroM bAlo'pi saMyamAt / na bAlacApalaM cakre, liMcit tAsAmasaukhyadam // 60 // anvaya :- bAlaH api saMyamAt vayovRddhapariNAmaH vajraH tAsAm asaukhyadaM kiMcit bAlacApalaM na cakre / samAsa :- (1) vayovRddhapariNAmaH-(A) vayasA vRddhaH iti jyovRddhaH / (tR.ta.pu.) (B) vayovRddhasya pariNAmaH iva pariNAmaH yasya saH iti vayovRddhapariNAmaH / (upa. ba. vI.) (2) bAlacApalam - bAlasya cApalam iti bAlacApalam, tad bAlacApalam / (Sa.ta.pu.) (3) asaukhyadam-(A) sukhasya bhAvaH saukhym| (taddhita) (B) na saukhyam iti asaukhyam / (naJ.ta.pu.) (C) asaukhyaM dadAti iti asaukhyadam, tad asaukhyadam / (upa.ta.pu.) bubhuje prAsukaM vajraH, prANayAtrAkRte sudhIH / jAtismaraNasaJjAtavivekaH kalpaviddhi saH // 61 // anvaya :- jAtismaraNasaJjAtavivekaH sudhIH kalpavit saH vajraH prANayAtrAkRte hi prAsukaM bubhuje / samAsa :- (1) prAsukam - pragatAH asavaH yasmAt tad prAsukam, tad prAsukam / (prAdi.ba.vI.) (2) prANayAtrAkRte - (A) prANAnAM yAtrA iti praannyaatraa| (Sa.ta.pu.) (B) prANayAtrAyAH kRte iti praannyaatraakRte| (Sa.ta.pu.) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... u0 (3) sudhI:- suSTudadhAti/dhyAyati iti sudhIH / (upa.ta.pu.) (4) jAtismaraNasaJjAtavivekaH - (A) jAtismaraNam - pUrvavat / (B) jAtismaraNena saJjAtaH iti jAtismaraNa saJjAtaH / (tR.ta.pu.) (C) jAtismaraNasaJjAtaH vivekaH yasya saH iti jAtismaraNasaJjAtavivekaH / (samA.ba.vI.) (5) kalpavit - kalpaM vetti iti kalpavit / (upa.ta.pu.)... kvip pratyayaH / cikIrSati sma bAlo'pi, nihArAdi yadAca saH / cakre tadA sadA saMjJAm, suvyaktAM bAladhAriSu // 62 // anvaya :- yadA api ca saH bAlaH nihArAdi cikIrSati sma tadA sadA bAladhAriSu suvyaktAM saMjJAM cakre / samAsa :- (1) nihArAdi - nihAraH Adau yasmin tad iti nihArAdi, tad nihArAdi / (vyadhi. ba. vI.) (2) suvyaktAm - zobhanA vyaktA iti suvyaktA, tAM suvyaktAm / (su. pU. ka.) (3) bAladhAriSu - bAlaM dhArayanti iti bAladhAriNaH, ___teSu bAladhAriSu / (upa. ta. pu.) zayyAtarakumArANAm, sarveSAM yugmabhUriva / vajro'bhavatprItiguNam, samAnaM teSu darzayan // 63 // anvaya :- sarveSAM zayyAtarakumArANAM yugmabhUH iva teSu samAnaM prItiguNaM darzayan vajraH abhavat / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 samAsa :- (1) zayyAtarakumArANAm - (A) zayyAtarA : - pUrvavat / (B) zayyAtarANAM kumArAH iti zayyAtarakumArAH, teSAM zayyAtarakumArANAm / (Sa. ta.pu.) 2 3 (2) yugmabhUH - yugmena bhavati iti yugmabhUH / (upa.ta.pu.) (3) prItiguNam - prItiH eva guNaH iti prItiguNaH, taM prItiguNam / (ava. pU. ka.) jJAnopakaraNAdAnairbAlakrIDAM prapaJcayan / vajraH pramodayAmAsa, prativAsaramArthikAH // 64 // anvaya :- jJAnopakaraNAdAnaiH bAlakrIDAM prapaJcayan vajraH prativAsaram AryikA : pramodayAmAsa / samAsa :- (1) jJAnopakaraNAdAnai: - (A) jJAnasya upakaraNAni iti jJAnopakaraNAni / (Sa.ta.pu.) (B) jJAnopakaraNAnAm AdAnAni iti jJAnopakaraNAdAnAni, taiH jJAnopakaraNAdAnaiH / (Sa.ta.pu.) (2) bAlakrIDAm-(A) bAlasya yogyA iti bAlayogyA / (Sa. ta.pu.) (B) bAlayogyA krIDA iti bAlakrIDA, tAM bAlakrIDAm / (ma.pa.lo.ka.) (3) prativAsaram - vAsaraM vAsaram iti pratikaparam tad prativAsaram / (avya. bhA. ) vajraM dRSTvA sunandA'piM, surUpaM zIlazAlinam / zayyAtarebhyo'yAciSTa," matsUnuriti vAdinI // 65 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 anvaya :- surUpaM zIlazAlinaM vajraM dRSTvA matsUnuH iti vAdinI sunandA api zayyAtarebhyaH ayaacisstt| samAsa :- (1) surUpam - zobhanaM rUpaM yasya saH iti surUpaH, taM surUpam / (avya. ba. vI.) (2) zIlazAlinam - zIlena zAlate iti zIlazAlI, taM zIlazAlinam / (upa. ta. pu.) (3) zayyAtarebhyaH - zayyAtarAH - pUrvavat, tebhyaH zayyAtarebhyaH / (4) matsUnuH - mama sUnuH iti matsUnuH / (Sa. ta. pu.) jananIputrasambandham, tarvAmuyorbhakasya ca / na vidyaH kintvasauM nyAsoM, gurUNAmiti te'vadan // 66 // anvaya :- tava amuSya arbhakasya ca jananIputrasambandhaM na vidmaH kintu tu asau gurUNAM nyAsaH iti te avadan / samAsa :- (1) jananIputrasambandham - (A) jananI ca putrazca iti jananIputrau / (ita. dvandva) (B) jananIputrayoH sambandhaH iti jananIputra ___sambandhaH, taM jananIputrasambandham / (Sa.ta.pu.) ityuktvA narpiyAmAsustasyai zayyAtarAH sutam / tatazcaikSiSTa sA vajram", dUrasthaiva parasvavat // 67 // anvaya :- iti uktvA zayyAtarAH tasyai sutaM na arpayAmAsuH tataH ca dUrasthA eva sA vajraM parasvavat aikSiSTa / samAsa :- (1) zayyAtarAH - pUrvavat / (2) dUrasthA - dUre tiSThati iti duursthaa| (up.t.pu.)| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 (3) parasvavat - (A) pareSAM svam iti parasvam / (Sa. ta.pu.) (B) parasvam iva parasvavat / (taddhita) syAderive 7|1|52 vat pratyayaH / mahatA' tUparodhena sA teSAmeva vezmani / dhAtrIMva lAlayAmAsa, stanyapAnAdinA sutam // 68 // 7 10 ? anvaya :- mahatA uparodhena tu teSAm eva vezmani sA dhAtrI iva stanyapAnAdinA sutaM lAlayAmAsa / samAsa :- (1) stanyapAnAdinA (A) stanyasya pAnam iti stanyapAnam / (Sa.ta. pu.) (B) stanyapAnam Adau yasmin tad iti stanyapAnAdi, tena stanyapAnAdinA / (vyadhi. ba. vrI.) 1 cAMcalapuraviSaya zrIvibhUSaNeM / ito'piM kanyA pUrNA' caiti nadyau, vidyete" prArthitAbhidhe // 69 // anvaya :- itaH api ca acalapuraviSaya zrIvibhUSaNe kanyA pUrNA ca iti prArthitAbhidhe nadyau vidyete / samAsa :- (1) acalapuraviSaya zrIvibhUSaNe - (A) acalapuraM nAma yasya saH iti acalapuranAmA / (saha. ba. vrI.) (B) acalapuranAmA viSayaH iti acalapuraviSayaH / (ma.pa.lo.ka.) (C) acalapuraviSaya eva zrIH iti acalapuraviSayazrIH / (ava. pU. ka.) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 (D) acalapuraviSayazriyaH vibhUSaNe iti acalapura viSayazrI-vibhUSaNe / (Sa. ta. pu.) (2) prArthitAbhidhe - prArthitA abhidhA yayoH te iti prArthitAbhidhe / (samA. ba. vI.) antarAle tayornadyoravAtsuH ke'pi tApasAH / pAdalepavideko'bhUt, teSAM madhye ca tApasaH // 70 // anvaya :- tayoH nadyoH antarAle ke'pi tApasAH avAtsuH teSAM ca madhye pAdalepavid ekaH tApasa: abhUt / samAsa :- (1) pAdalepavid - (A) pAdayoH lepaH iti pAdalepaH / (Sa.ta.pu.) (B) pAdalepaM vetti iti pAdalepavid / (upa.ta.pu.) kvip pratyayaH / vidhAya' pAdalepaM ca, pAduke paridhAya ca / jale'pi sthalavatpAdau, vinyasyan saJcacAra saH // 71 // anvaya :- pAdalepaM ca vidhAya pAduke ca paridhAya jale api sthalavat pAdau vinyasyan saH saJcacAra / samAsa :- (1) pAdalepam - pAdalepa:-pUrvavat, taM pAdalepam / (Sa. ta. pu.) (2) sthalavat - sthale iva iti sthalavat / (taddhita) evaM ca pAdukArU DhaH, sa nityaM jalavartmanA / pure gatAgataM" cakre, janayanvismayaM jane // 72 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 anvaya :- evaM ca pAdukArUDhaH saH nityaM jalavartmanA jane vismayaM janayan pure gatAgataM cakre / samAsa :- (1) pAdukArUDhaH - pAdukayoH ArUDhaH iti pAdukArUDhaH / (sa.ta.pu.) (2) jalavama'nA - (A) jalena pUrNam iti jalapUrNam / (tR. ta. pu.) (B) jalapUrNa vartma iti jalavama, tena jalavama'nA / ___(ma. pa. lo. ka.) (3) gatAgatam - gataM ca tad AgataM ca iti gatAgatam, ___ tad gatAgatam / (vi. ubha. ka.) na hi vo darzane ko'pi, prabhAvo'sti yathA hinaH / zramaNopAsakAnevam, prajahAse se tApasaH // 73 // anvaya :- hi vaH darzane ko'pi prabhAvaH na asti yathA hi naH evaM sa tApasaH zramaNopAsakAn prajahAsa / samAsa :- (1) zramaNopAsakAn - zramaNAn upAsate iti zramaNo pAsakAH, tAn zramaNopAsakAn / (upa. ta. pu.) tatrA~''gAdA~ryazamitAcAryoM vajrasya mAtulaH / vihArakramayogena, yogasiddho mahAtapAH // 74 // anvaya :- yogasiddhaH mahAtapAH vajrasya mAtulaH AryazamitAcAryaH vihArakramayogena tatra AgAt / samAsa :- (1) AryazamitAcAryaH - (A) AryazamitaH nAma yasya saH iti AryazamitanAmA / (samA.ba.vI.) (B) AryazamitanAmA AcAryaH iti AryazamitAcAryaH / (ma.pa.lo.ka.) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 (2) vihArakramayogena - (A) vihArasya krama: iti vihArakramaH / (Sa.ta.pu.) (B) vihArakramasya yogaH iti vihArakramayoga:, tena vihArakramayogena / (Sa. ta . pu.) (3) yogasiddha: - yogena siddhaH iti yogasiddhaH / (tR.ta.pu.) mahat tapaH yasya saH iti mahAtapAH / (4) mahAtapAH (samA.ba.vrI.) tasmai cAcAryavaryArya, kathayAmAsurArhatAH / svadarzanopahAsaM te, tApasopajJamuccakaiH // 75 // anvaya :- te ca ArhatAH tasmai AcAryavaryAya uccakaiH tApasopajJaM svadarzanopahAsaM kathayAmAsuH / samAsa :- (1) AcAryavaryAya - AcAryazcAsau varyazca iti AcAryavaryaH, tasmai AcAryavaryAya / (vize0 utta0ka0) (2) ArhatAH - arhan devaH yeSAm iti ArhatAH / devatA 6 / 2 / 101 aN pratyaya: / ( taddhita ) (3) svadarzanopahAsam (A) svasya darzanam iti svadarzanam / (Sa.ta.pu.) (B) svadarzanasya upahAsaH iti svadarzanopahAsaH, taM svadarzanopahAsam / (Sa. ta. pu.) (4) tApasopajJam tApasena upajAtaH iti tApasopajJaH, taM tApasopajJam / (upa.ta.pu.) kvacit 5 / 1 / 171.. Da pratyayaH / - - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u7 tardAkA'ryazamitaH, zrutajJAne sphuratyapi / jJAtvA matibalenApi, jagAda svAnupAsakAn // 76 // anvaya :- tad AkarNya AryazamitaH zrutajJAne sphurati api mati __balena api jJAtvA svAn upAsakAn jagAda / samAsa :- (1) zrutajJAne-zrutaM ca tad jJAnaM ca iti zrutajJAnam, tasmin zrutajJAne / (vi. pU. ka.) (2) matibalena - mateH balam iti matibalam, tena matibalena / (Sa. ta. pu.) nAsya kA'pi tapaHzaktistApasasya tapasvinaH / kenApyasauM prayogeNaM, pratArayati vo'khilAn // 77 // anvaya :- tapasvinaH asya tApasasya kA'pi tapaHzaktiH na asau ___kenApi prayogeNa vaH akhilAn pratArayati / samAsa :- (1) tapaHzaktiH - tapasaH zaktiH iti tapaHzaktiH / __ (Sa.ta.pu.) (2) tapasvinaH - tapaH asti yasya tapasvI, tasya tapasvinaH / (taddhita) astapomAyA. 7 / 2 / 47 vin pratyayaH / yathA hi akAlapuSpAdi, darzitaM kautukAvaham / tathaitadapi vijJAnam, na tapaHzaktirIdRzI // 7 // anvaya :- yathA hi kautukAvaham akAlapuSpAdi darzitaM tathA etad api vijJAnam IdRzI tapaHzaktiH n| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 samAsa :- (1) akAlapuSpAdi - (A) akAle phalitam iti akAlaphalitam / (sa.ta.pu.) (B) akAlaphalitaM puSpam iti akAlapuSpam / (ma.pa.lo.ka.) (C) akAlapuSpam Adau yasya tad iti akAlapuSpAdi / (vyadhi. ba. vI.) (2) kautukAvaham - kautukam Avahati iti kautukAvaham / (upa.ta.pu.) (3) tapaHzaktiH - pUrvavat / / upadezamAtrasiddhe, sAdhye yuSmAdRzArmapi / vijJAne vismayaM kRtvA, mA sma zraddhattaM tApasAn // 79 // anvaya :-yuSmAdRzAm api upadezamAtrasiddhe sAdhye vijJAne vismayaM kRtvA tApasAn mA zraddhatta sma / samAsa :- (1) upadezamAtrasiddha - (A) upadeza eva iti updeshmaatrm| (mayU. karma.) (B) upadezamAtreNa siddhaH upadezamAtrasiddhaH, tasmin upadezamAtrasiddhe / (tR.ta.pu.) (2) yuSmAdRzAm - yUyamiva dRzyante yuSmAdRzaH, teSAM yuSmAdRzAm / (upa.ta.pu.) tyadAdyanya0 5 / 1 / 152 kvip / yadi vaH pratyayo' nAsti', tApasa~stannimantryatAm / gRhAgatasya tasyAhI, prakSAlyau pAduke api // 8 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 anvaya :- yadi vaH pratyayaH na asti tad tApasaH nimantryatAM gRhAgatasya tasya aMDrI pAduke api prakSAlyau / samAsa :- (1) gRhAgatasya gRhe AgataH iti gRhAgataH, tasya gRhAgatasya / (sa.ta.pu.) / zrAvakaistApasaH so'tha', mAyAM kRtvA nyamantryata ekasya' zrAvakasyaukasyagAtparivRrtaH janaiH " // 81 // anvaya :- atha zrAvakaiH mAyAM kRtvA saH tApasaH nyamantryata ekasya zrAvakasya okasi janaiH parivRtaH AgAt / 8 zrAvakaH sakuTumbo 'pi, darzayanbhaktinATakam' / taM tApasamabhASiSTa', gRhadvArarmupAgatam // 82 // anvaya :- sakuTumbaH api bhaktinATakaM darzayan zrAvakaH gRhadvAram upAgataM taM tApasam abhASiSTa / 5 samAsa :- ( 1 ) sakuTumbaH kuTumbena saha vartate yaH saH iti sakuTumbaH / (saha. ba. vrI.) (2) bhaktinATakam - bhakteH nATakaH iti bhaktinATaka:, - samAsa : - taM bhaktinATakam / (Sa. ta.pu.) (3) gRhadvAram gRhasya dvAram iti gRhadvAram, tad (2) tvatpAdau - gRhadvAram / (Sa. ta.pu.) pAdapadme bhagarvan ! bhavataH prakSAlayAmyaham / ye kSAlayanti tvatpAdAvAtmAnaM kSAlayanti te // 83 // anvaya :- bhagavan ! bhavataH pAdapadme ahaM prakSAlayAmi ye tvatpAdau kSAlayanti te AtmAnaM kSAlayanti / (1) pAdapadme - pAdau eva padme iti pAdapadme, te pAdapadme / (ava.pU.ka.) 10 tava pAdau iti tvatpAdau tau tvatpAdau / ( Sa. ta.pu.) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tadasmAnanugRhauvam, nistArayitumarhasi / skhalayanti mahAtmAnoM,bhakti bhaktimatAM na hi // 84 // anvaya :- tad evam anugRhya asmAn nistArayitum arhasi hi mahAtmAnaH bhaktimatAM bhaktiM na skhalayanti / samAsa :- (1) mahAtmAnaH - mahAn AtmA yeSAM te iti mahAtmAnaH / (samA.ba.vI.) (2) bhaktimatAm - bhaktiH asti yeSAM te iti bhaktimantaH, teSAM bhaktimatAm / anicchato'pi tAtha, zrAvakastApasasya saH / kSAlayAmAsa pAdau ca,pAduke coSNavAriNA // 85 // anvaya :- atha saH zrAvakaH anicchataH api tasya tApasasya pAdau ca pAduke ca uSNavAriNA kSAlayAmAsa / samAsa :- (1) anicchataH - na icchan iti anicchan, tasya anicchataH / (Sa. ta. pu.) (2) uSNavAriNA - uSNaM ca tad vAri ca iti uSNavAri, tena uSNavAriNA / (vi. pU. ka.) tatpAdapAdukAzaucarmakArSItsa' tathA yathA / tatra pralepagandho'pi, nIsthAnIce'nurAgavat // 86 // anvaya :- saH tathA tatpAdapAdukAzaucam akArSIt yathA nIce anurAgavat tatra pralepagandhaH api na asthAt / samAsa :- (1) tatpAdapAdukAzaucam - (A) pAdau ca pAduke ca iti pAdapAdukAH / (i.dva.) (B) tasya pAdapAdukAH iti tatpAdapAdukAH / (Sa.ta.pu.) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 (C) tatpAdapAdukAnAM zaucam iti tatpAdapAdukA zaucam, tad tatpAdapAdukA-zaucam / (Sa.ta.pu.) (2) pralepagandhaH - pralepasya gandhaH iti pralepagandhaH / (Sa.ta.pu.) (3) anurAgavat-anurAgaH iva iti anurAgavat / (taddhita) mahatyA pratipattyA tam, tApasaM' zrAvakAgraNIH / abhojayat kAryavazAt,pUjyA mithyAdRzo'pi hi // 87 // anvaya :- zrAvakAgraNI: mahatyA pratipattyA taM tApasam abhojayat hi mithyAdRzaH api kAryavazAt pUjyAH (bhvnti)| samAsa :- (1) zrAvakAgraNI: - (A) agraM nayati iti agraNIH / (upa. ta. pu.) (B) zrAvakeSu agraNIH iti zrAvakAgraNIH / (sa.ta.pu.) (2) kAryavazAt - kAryasya vazam iti kAryavazam, tasmAt kAryavazAt / (Sa. ta. pu.) (3) mithyAdRzaH - mithyA dRk yeSAM te iti mithyAdRzaH / (avya. ba.vI.) tena lepApahAreNa, tApaso durmanAyitaH / nA~vedIdbhojanAsvAdam, vigopAgamazaGkayA' // 88 // anvaya :- tena lepApahAreNa vigopAgamazaGkayA durmanAyitaH tApasaH bhojanAsvAdaM na avedIt / . samAsa :- (1) lepApahAreNa - lepasya apahAraH iti lepApahAraH, tena lepApahAreNa / (Sa.ta.pu.) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 (2) durmanAyita: - (A) duSTaM mana: yasya saH iti durmanAH / (prAdi . ba. vrI.) (B) durmanA iva AcaritaH iti durmanAyitaH / (kyaG + ta (kta) pratyayAnta nAmadhAtu) (3) bhojanAsvAdam - bhojanasya AsvAdaH iti bhojanAsvAdaH, taM bhojanAsvAdam / (Sa. ta.pu.) (4) vigopAgamazaGkayA - (A) vigopasya Agama: iti vigopAgamaH / (Sa. ta.pu.) (B) vigopAgamasya zaGkA iti vigopAgamazaGkA, tayA vigopAgamazaGkayA / (Sa. ta.pu.) 2 tApaso' bhojanaM' kRtvA', sarittIraM punaryayau / lokairvRto' jalastambhakautUhaladidRkSayA // 89 // anvaya :- tApasaH bhojanaM kRtvA jalastambhakautUhaladidRkSayA lokaiH vRtaH punaH sarittIraM yayau / samAsa :- (1) sarittIram - saritaH tIram iti sarittIram, tad sarittIram / (Sa.ta.pu.) (2) jalastambhakautUhaladidRkSayA - (A) jale stambhaH iti jalastambhaH / (sa.ta.pu.) (B) kutUhalasya bhAva iti kautUhalam / (taddhita ) (C) jalastambhasya kautUhalam iti jalastambhakautUhalam (Sa.ta.pu.) (D) jalastambhakautUhalasya didRkSA iti jalastambhakautUhaladidRkSA, tayA jalastambhakautUhaladidRkSayA / (Sa. ta.pu.) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 lepAzrayaH syAda'dyApi, ko'pItyalpamatiH sa tu / alIkasAhasaM kRtvA, prAgvatprAvizadaimbhasi // 90 // anvaya :- adyApi ko'pi lepAzrayaH syAd iti alpamatiH saH tu alIkasAhasaM kRtvA prAgvat ambhasi prAvizad / samAsa :- (1) lepAzrayaH - lepasya AzrayaH iti lepAzrayaH / (Sa.ta.pu.) (2) alpamatiH - alpA matiH yasya saH iti alpamatiH / (samA. ba. vI.) (3) alIkasAhasam - alIkazcAsau sAhasazca iti alIkasAhasaH, tam alIkasAhasam / (vi.pU.ka.) (4) prAgvat - prAg iva iti prAgvat / (taddhita) tataH kamaNDaluMrive, kurvana buDabuDAravam / buDati sma sarittIre, sa tApasakumArakaH // 91 // anvaya :- tataH kamaNDaluH iva buDabuDAravaM kurvan saH tApasa kumArakaH sarittIre bruDati sma / samAsa :- (1) buDbuDAravam - buD buD AravaH iti buDabuDAravaH, taM buDabuDAravam / (vi. pU. ka.) (2) sarittIre - pUrvavat / (3) tApasakumArakaH - tApasazcAsau kumArakazca iti tApasakumArakaH / (vi. utta. ka.) vayaM mAyAvinA'nenaM, mohitAH sma kiyaicciram / malinyabhUditi manastadA mithyAmipi // 12 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 anvaya :- mAyAvinA anena kiyat ciraM vayaM mohitAH sma iti tadA mithyAdRzAm api manaH malinyabhUt / samAsa :- (1) mAyAvinA - mAyA asti asya iti mAyAvI, tena mAyAvinA / (tddhit)| (2) malinyabhUt - (A) na malinam iti amalinam / (nab.ta.pu.) (B) amalinaM malinam abhUt iti malinyabhUt / (gati.ta.pu.) (3) mithyAdRzAm - mithyAdRzaH - pUrvavat, teSAM mithyA dRshaam| dattatAle ca tatkAlam, jane tumulakAriNi / AcAryA api tatrA''guH, zrutaskandhadhurandharAH // 13 // anvaya :- tatkAlaM dattatAle tumulakAriNi ca jane tatra zrutaskandha dhurandharAH AcAryAH api aaguH| samAsa :- (1) dattatAle - dattaM tAlaM yena saH iti dattatAlaH, tasmin dattatAle / (samA. ba. vI.) (2) tatkAlam - sa cAsau kAlazca iti tatkAlaH, taM tatkAlam / (vi.pU.ka.) (3) tumulakAriNi - tumulaM karoti iti tumulakArI, tasmin tumulakAriNi / (upa. ta. pu.) (4) zrutaskandhadhurandharAH - (A) zrutameva skandhaH iti zrutaskandhaH / (ava.pU.ka.) (B) zrutaskandhasya dhUH iti zrutaskandhadhUH / (Sa.ta.pu.) (C) zrutaskandhadhuraM dharanti iti zrutaskandha dhurandharAH / (upa.. ta. pu.) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 tatazcikIrSavaH svasya, darzanasya prabhAvanAm / AcAryAzcikSipuryogavizeSaM saridantarA // 94 // anvaya :- tataH svasya darzanasya prabhAvanAM cikIrSavaH AcAryAH saridantarA yogavizeSa cikSipuH / samAsa :- (1) cikIrSavaH - kartum icchantIti cikIrSavaH / (san + u) (2) yogavizeSam - viziSTaH yogaH iti yogavizeSaH, taM yogavizeSam / (ma.vyaM.ka.) / (3) saridantarA - saritaH antarA iti saridantarA / (Sa.ta.pu.) ehi putra! yathA yAmo, vayaM parataTe tava / iti cAvocardAcAryavaryo dhuryo" mahAtmanAm // 15 // anvaya :- putra ! ehi yathA vayaM tava parataTe yAmaH iti ca mahAtmanAM dhuryaH AcAryavaryaH avocad / samAsa :- (1) parataTe - parazcAsau taTazca iti parataTaH, tasmin parataTe / (vi. pU. ka.) (2) AcAryavaryaH - pUrvavat / / (3) mahAtmanAm - mahAtmAnaH-pUrvavat, teSAM ___ mhaatmnaam| taTadvaye tatastasyAH', sarito' milite sati / AcAryaH saparIvAraH, paratIrabhuvaM yayau // 16 // anvaya :- tataH tasyAH saritaH taTadvaye milite sati saparIvAraH AcAryaH paratIrabhuvaM yyau| . Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa :- (1) taTadvaye - taTayoH dvayam iti taTadvayam, tasmin tttdvye| (Sa. ta. pu.) (2) saparIvAraH - parIvAreNa saha vartate yaH saH iti saparIvAraH / (saha. ba. vI.) (3) paratIrabhuvam - (A) paraM ca tad tIraJca iti paratIram / (vi.pU.ka.) (B) paratIrasya bhUH iti paratIrabhUH, tAM paratIrabhuvam / (Sa. ta. pu.) AcAryaidazitaM taM cAtizayaM prekSya tApasAH / sarve'pi saMvivijireM, tadbhaktazcArkhilo janaH // 97 // anvaya :- AcAryaiH ca darzitaM tam atizayaM prekSya sarve api tApasAH akhilaH ca tadbhaktaH janaH saMvivijire / samAsa :- (1) tadbhaktaH - teSAM bhaktaH iti tadbhaktaH / (Sa. ta. pu.) AcAryasyAryazamitasyauntike prAvajannartha / sarve mathitamithyAtvAMstApasA ekacetasaH // 98 // anvaya :- atha AcAryasya Aryazamitasya antike ekacetasaH mathitamithyAtvAH sarve tApasAH prAvrajan / samAsa :- (1) mathitamithyAtvAH - mathitaM mithyAtvaM yaiH te iti mathitamithyAtvAH / (samA. ba. vI.) (2) ekacetasaH - ekaM cetaH yeSAM te iti ekacetasaH / (samA. ba. vI.) teM brahmadvIpavAstavyA, iti jAtAstadanvayeM / brahmadvIpikanAmAna:, zramarNA AgamoditAH // 19 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- te brahmadvIpavAstavyAH iti tadanvaye brahmadvIpikanAmAnaH zramaNAH AgamoditAH jAtAH / samAsa :- (1) brahmadvIpavAstavyAH - (A) brahma nAma yasya saH iti brahmanAmA / (samA.ba.vI.) (B) brahmanAmA dvIpaH iti brahmadvIpaH / (ma.pa.lo.ka.) (C) brahmadvIpe vAstavyAH iti brahmadvIpavAstavyAH / (sa. ta. pu.) (2) tadanvaye-teSAm anvayaH iti tadanvayaH, tasmin tdnvye| (Sa. ta. pu.) (3) brahmadvIpikanAmAnaH - (A) brahmadvIpe bhavam iti brahmadvIpikam / (taddhita) (B) brahmadvIpikaM nAma yeSAM te iti brahmadvIpikanAmAnaH / (samA. ba. vI.) (4) AgamoditAH - Agame uditAH iti AgamoditAH / (sa. ta. pu.) itazca vajrastatrasthaH, krameNA tu trihAyaNaH / tadA caM dhanagiryAdhIstatraM sAdharva AyayuH // 100 // anvaya :- itaH ca tatrasthaH vajraH krameNa trihAyaNaH abhUt tadA ca tatra dhanagiryAdyAH sAdhavaH aayyuH|| samAsa :- (1) tatrasthaH - tatra tiSThati iti tatrasthaH / (upa.ta. pu.) (2) trihAyaNaH - trINi hAyanAni yasya saH iti trihAyaNaH / (saMkhyA. ba. vI) catusnerhAyana0 2 / 3 / 74 NatvaM bhavati / ...... - Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 (3) dhanagiryAdyAH - dhanagiriH AdyaH yeSu te iti __ dhanagiryAdyAH / (samA. ba. vrI.) AyAsyati dhanagirigrahISyAmi svAtmajam / sunandaivaM cintayantI, teSvAyAtevamodata // 101 // anvaya :- dhanagiriH AyAsyati svam AtmajaM grahISyAmi evaM cintayantI sunandA teSu AyAteSu amodata / samAsa :- (1) Atmajam - AtmanaH jAtaH iti AtmajaH, tam ___ Atmajam / (upa. ta. pu.) sunandA'pi maharSibhyaH, svanandanamayAcata / te punarpiyAmAsuH, pratyabhASanta caidRzam // 102 // anvaya :- sunandA api maharSibhyaH svanandanam ayAcata te punaH na __ arpayAmAsuH IdRzaM ca pratyabhASanta / samAsa :- (1) maharSibhyaH - mahAntazcAmI RSayazca iti maharSayaH, tebhyaH maharSibhyaH / (vi. pU. ka.) (2) svanandanam - svasya nandanaH iti svanandanaH, taM svanandanam / (Sa. ta. pu.) ayAcitastvayA dattoM, mugdhe'smabhyamayaM zizuH / vAntAnamivaM ko dattaM, punarAdAtumicchati // 103 // anvaya :- mugdhe ! tvayA asmabhyam ayAcitaH ayaM zizuH dattaH vAntAnam iva dattaM punaH AdAtuM kaH icchati / samAsa :- (1) ayAcitaH-na yAcitaH iti ayAcitaH / (naJ.ta.pu.) (2) vAntAnnam - vAntaM ca tad annaM ca iti vAntAnnam, tad vaantaannm| (vi. pU. ka.) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 vikrIteli datteSu, svAmitvamapagacchati / mAM yAciSThAH sutaM dattvA~, tvayaiSa parasAtkRtaH // 104 // anvaya :- vikrIteSu iva datteSu svAmitvam apagacchati sutaM dattvA mA yAciSThAH tvayA eSa parasAtkRtaH / samAsa :- (1) parasAtkRtaH - parasmin adhInaH kRtaH iti parasAtkRtaH / tatrAdhIne 752 / 132 sAt pratyayaH / (taddhita) pakSayorubhayorevamuccairvivadamAnayoH / loko'vAdIMdamuMvAdam, rAjA nirdhArayiSyati // 105 // anvaya :- evam uccaiH vivadamAnayoH ubhayoH pakSayoH lokaH ____avAdIt amuM vAdaM rAjA nirdhArayiSyati / tataH sunandA lokena, sahitA nRpaparSadi / jagAma saGghasahitAH, zramaNAM arpi teM yayuH // 106 // anvaya :- tataH lokena sahitA sunandA nRpaparSadi jagAma saGgha sahitAH te zramaNAH api yayuH / samAsa :- (1) nRpaparSadi - nRpasya parSad iti nRpaparSada, tasyAM nRpaparSadi / (Sa.ta.pu.) (2) saGghasahitAH - saGghana sahitAH iti saGghasahitAH / (tR.ta.pu.) rAjJo nyaSIdadvAmena, sunandA dakSiNena tu / zrImAnsaGghaH samasto'piM, yathAsthAnamathApare // 107 // anvaya :- atha sunandA rAjJaH vAmena dakSiNena tu zrImAn samastaH api saGghaH apare yathAsthAnaM nyaSIdat / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 samAsa :- (1) zrImAn - zriyaH santi yasya zrImAn / (taddhita) (2) yathAsthAnam - sthAnasya yogyam iti yathAsthAnam / (avya. bhA.) paribhAvya dvayorbhASAMmuttaraM cAvadannRpaH / yenAhUtaH samAyAti, bAlastasyai bharvatvasauM // 108 // anvaya :- nRpaH dvayoH bhASAM paribhAvya uttaraM ca avadat yena AhUtaH ____bAlaH samAyAti tasya asau bhavatu / taM nirNayamamaMsAtAm , tau tu pakSAvubhAvapi / iti coMcaturauMdauka, sUnumAhvArtumarhati // 109 // anvaya :- tau ubhau api pakSau taM nirNayam amaMsAtAM tu iti ca UcatuH Adau kaH sUnum AhvAtum arhati / strIgRhyAH procireM paurAM, vatinAmeSa bAlakaH / cirasaGghaTitapremA, tadvacoM notilaGghateM // 110 // anvaya :- strIgRhyAH paurAH procire vatinAM cirasaGghaTitapremA eSaH bAlakaH tadvacaH na atilngghte| samAsa :- (1) strIgRhyAH-strIbhiH gRhyAH iti striigRhyaaH| (tR.ta.pu.) (2) cirasaMGghaTitapremA - (A) cireNa saMghaTitam iti cirasaGghaTitam / (prAdi.ka.) (B) cirasaGghaTitaM prema yasya saH iti cirasaMghaTitapremA / (samA. ba. vI.) (3) tadvacaH-teSAM vacaH iti tadvacaH, tad tadvacaH / (Sa.ta.pu.) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtaivAhvayatAmAdAviyaM duSkarakAriNI' / nArIti cAnukampyA'pi,bhavatyetaddhinAnyA // 111 // anvaya :- mAtA ca duSkarakAriNI iti iyam eva Adau AhvayatAm nArI anukampyA etad api hi anyathA na bhavati / samAsa :- (1) duSkarakAriNI - (A) duHkhena kriyate iti duSkaram / _ (upa.ta.pu.) (B) duSkaraM karoti iti duSkarakAriNI / (upa. ta. pu.) tataH sunandA bahuzo', bAlakrIDanakAni ca / vividhAni ca bhakSyANi, darzayantyevamabhyIt // 112 // anvaya :- tataH ca bahuzaH bAlakrIDanakAni vividhAni ca bhakSyANi darzayantI sunandA evam abhyadhAt / samAsa :- (1) bAlakrIDanakAni - (A) bAlasya yogyAni iti bAlayogyAni / (Sa.ta.pu.) (B) bAlayogyAni krIDanakAni iti bAlakrIDana ___ kAni tAni baalkriiddnkaani| (ma.pa.lo.ka.) hastino'mI amI azvA:, pattayo'mI amI rathAH / tavaM krIDArthamA~nItAstad gRhANaihi dAraka ! // 113 // anvaya :- amI hastinaH amI azvAH amI pattayaH amI rathAH tava krIDArtham AnItAH dAraka ! ehi tad gRhANa / samAsa :- (1) krIDArtham-krIDAyAH artham iti krIDA na.pU.) adomumI 1 / 2 / 35 sUtreNA'trA'sandhiH - A HAI HA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para modako maNDako drAkSAH, zarkarAMzcAnyadapyadaH / yadicchasi tadastyeva, gRhyatAmehi dArake ! // 114 // anvaya :- modakAH maNDakAH drAkSAH zarkarAH ca anyad api adaH yad icchasi tad asti eva dAraka ! ehi gRhyatAm / tarvAyuSman ! kRrSIyoham, sarvAGgamavatAraNe / ciraM jIvaM ciraM nanda, sunandImAzu modaya // 115 // anvaya :- AyuSman ! ahaM tava avatAraNe sarvAGga kRSIya ciraM jIva ciraM nanda sunandAm Azu modaya / samAsa :- (1) sarvAGgam - sarvaM ca tad aGgaM ca iti sarvAGgam, tad sarvAGgam / (vi.pU.ka.) mama devoM mama putroM , mamAtmA~ mama jIvitam / tvamaiAsIti mAM dInAm, pariSvaGgeNa jIvayaM // 116 // anvaya :- tvam eva mama devaH mama putraH mama AtmA mama jIvitam asi iti dInAM mAM pariSvaGgeNa jIvaya / vilakSA mA kRthA vasaM !, mAM lokasyAsyaM pazyataH / hRdayaM meM'nyathA bhAvi, pakvavAluGkavad dvirdhA // 17 // anvaya :- vatsa ! asya lokasya pazyataH mAM vilakSAM mA kRthAH anyathA me hRdayaM pakvavAluGkavad dvidhA bhAvi / samAsa :- (1) pakvavAluGkavad - (A) pakvaM ca tad vAluGkaM ca iti pakvavAluGkam / (vi.pU.ka.) (B) pakvavAluGkam iva iti pakvavAluGkavad / (taddhita) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 ehi haMsagate! vatsa!, maimotsaGga pariSkuru / kukSivAsAvakrayoM meM, na labhyaH kimiyAnapi ? // 18 // anvaya :- haMsagate ! vatsa ! ehi mama utsaGgaM pariSkuru kim iyAn ___api me kukSivAsAvakrayaH na labhyaH ? / samAsa :- (1) haMsagate ! - haMsasya gatiH iva gatiH yasya saH iti haMsagatiH, tatsaMbodhane haMsagate ! / (upa.ba.vI.) (2) kukSivAsAvakrayaH - (A) kukSau vAsaH iti kukSivAsaH / (sa.ta.pu.) (B) kukSivAsasya avakrayaH iti kukSivAsAvakrayaH / (Sa.ta.pu.) evaM krIDanakairbhakSyaprakAraizcATukairapi / saunandeyaH sunandAyA~, nAbhyagacchanmanAMgapiM // 119 // anvaya :- evaM krIDanakaiH cATukaiH bhakSyaprakAraiH api saunandeyaH manAg api sunandAyAH na abhyagacchat / samAsa :- (1) bhakSyaprakAraiH - bhakSyANAM prakArAH iti bhakSyaprakArAH, taiH bhakSyaprakAraiH / (Sa.ta.pu.) (2) saunandeyaH - sunandAyAH apatyam iti saunandeyaH / __ yAptyUGaH 6 / 170... eyaN (taddhita) naM mAturupakArANAm',ko'pi syAdanRNaH pumAn / evaM vidannapi survaja evamacintayat // 120 // anvaya :- mAtuH upakArANAM kaH api pumAn anRNaH na syAd evaM vidan api sudhIH vajraH evam acintayat / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 samAsa :- (1) anRNaH - na vidyate RNaM yasya saH iti anRNaH / ___(naJ.ba.vI.) (2) sudhIH - pUrvavat / yadi saGghamupekSiSya, kRtvA mAtuH kRpAmaham / tadA syAnmama saMsArauM', dIrghadIrghataraH khalu // 121 // anvaya :- yadi ahaM mAtuH kRpAM kRtvA saGgham upekSiSye tadA khalu ___ mama saMsAraH dIrghadIrghataraH syAt / samAsa :- (1) dIrghadIrghataraH - dIrghAd dIrghataraH iti dIrghadIrghataraH / __ (pa.ta.pu.) iyaM ca dhanyA mAtA , me'lpakarmA pravrajiSyati / upekSyamasyA~ hyAMpAtamAtraja duHkhamayadaH // 122 // anvaya :- me iyaM ca dhanyA alpakarmA mAtA pravrajiSyati asyAH hi ApAtamAtrajam adaH duHkham api upekSyam / samAsa :- (1) alpakarmA - alpAni karmANi yasyAH sA iti alpakarmA / (samA.ba.vI.) (2) ApAtamAtrajam - (A) ApAtam eva iti aapaatmaatrm| (mayU.vyaM.ka.) (B) ApAtamAtrAt jAtam iti ApAtamAtrajam / (upa.ta.pu.) dIrghadarzI vimRzyaivam', vajroM vjrhddhaashyH| pratimAsrtha ivaM sthAnAnne cacAla manAgarpi // 123 // . . .) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 anvaya :- dIrghadarzI vaDhAzayaH vajraH evaM vimRzya pratimAsthaH iva sthAnAt manAg api na cacAla / samAsa :- (1) dIrghadarzI - dIrgha pazyati iti dIrghadarzI / (upa.ta.pu.) (2) vajraDhAzayaH - (A) dRDhaH AzayaH iti dRddhaashyH| (vi.pU.ka.) (B) vajra iva dRDhAzayaH yasya saH iti vjrddhaashyH| (upa.ba.vI.) (3) pratimAsthaH - pratimA iva tiSThati iti pratimAsthaH / (upa.ta.pu.) rAjarjA'vAdItsunandai! tvamapasarpa zizuhasI / nAgAdIhUyamAnastvAma'jAnannivaM mAtaram // 124 // anvaya :- rAjA avAdIt sunande ! tvam apasarpa tvAM mAtaram ajAnan iva AhUyamAnaH hi asau zizuH na AgAt / samAsa :- (1) ajAnan - na jAnan iti ajAnan / (naJ.ta.pu.) tatoM rAjJA dhanagiriH, prAptAvasaraimIritaH / rajoharaNamutkSipya, jagAvaM mitAkSaram // 125 // anvaya :- tataH rAjJA prAptAvasaram IritaH dhanagiriH rajoharaNam utkSipya mitAkSaram evaM jagAda / samAsa :-*(1)prAptAvasaram - prAptaH avasaraH yathA syAt tathA iti prAptAvasaram / (samA.ba.vI.) * etatsamAse yat-tatsarvanAmaprayogo nAsti tathApi sa bahuvrIhiH kathyate, dRzyatAm samAsasubodhikAyAm ni. 64 ..... Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada 00 (2) rajoharaNam - rajAMsi hiyate anena iti rajoharaNam, ____ tad rajoharaNam / (upa.ta.pu.) (3) mitAkSaram - mitAni akSarANi yasmin tad iti __ mitAkSaram, tad mitAkSaram / (samA.ba.vI.) vrate ced vyavasAyaste, tattvajJo'si yadi svayam / taMdrajoharaNaM dharmadhvajamIdavaM menargha ! // 126 // anvaya :- anagha ! ced vrate te vyavasAyaH yadi svayaM tattvajJaH asi tad me dharmadhvajaM rajoharaNam Adatsva / samAsa :- (1) tattvajJaH - tattvaM jAnAti iti tattvajJaH / (upa.ta.pu.) (2) rajoharaNam - pUrvavat / (3) dharmadhvajam - dharmasya dhvajaH iti dharmadhvajaH, taM dhamardhvajam / (Sa.ta.pu.) (4) anagha ! - na santi aghAni yasmin saH iti anaghaH, tatsaMbodhane anagha ! (naJ.ba.vI.) vajrastadaiva kalabha, IMvotkSiptakaroM dutam / dadhAvAbhidhanagiri, pravaNatpAdaghargharaH // 127 // anvaya :- tadA eva kalabhaH iva utkSiptakaraH prakvaNatpAdaghargharaH vajraH abhidhanagiri drutaM dadhAva / samAsa :- (1) utkSiptakaraH - utkSiptau karau yena saH iti utkSiptakaraH / (samA. ba.vI.) (2) abhidhanagiri - dhanagirim abhi iti abhidhanagiri / (avya.bhA.) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 (3) prakvaNatpAdaghargharaH - (A) pAdayoH baddhAH iti pAdabaddhAH (sa.ta.pu.) (B) pAdabaddhAH ghargharAH iti pAdaghargharAH / (ma.pa.lo.ka.) (C) prakvaNantaH pAdaghargharAH yasya saH iti prakvaNatpAdaghargharaH / (samA.ba.vI.) gatvA ca piturutsaGgamadhiruhyaM vizuddhadhI / taMdrajoharaNaM lIlAsarojavadupAdardai // 128 // anvaya :- vizuddhadhIH ca gatvA pituH utsaGgam adhiruhya lIlA sarojavat tad rajoharaNam upAdade / samAsa :- (1) vizuddhadhIH - vizuddhA dhIH yasya saH iti vizuddhadhIH / __ (samA. ba.vI.) (2) rajoharaNam - pUrvavat, tad rajoharaNam / (3) lIlAsarojavat - (A) sarasi jAtam iti sarojam / (upa.ta.pu.) (B) lIlayA gRhItam iti liilaagRhiitm| (tR.ta.pu.) (C) lIlAgRhItaM sarojam iti lIlAsarojam / __ (ma.pa.lo.ka.) (D) lIlAsarojam iva iti liilaasrojvt| (taddhita) vajreNaM pANipadmAbhyAm', rajoharaNamuddhRtam / virarAjaM romaguccha, ivaM pravacanazriyaH // 129 // anvaya :- vajreNa pANipadmAbhyAm uddhRtaM rajoharaNaM pravacanazriyaH romagucchaH iva dirraaj| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 samAsa :- (1) pANipadmAbhyAm - pANI iva padme iti pANipaye, tAbhyAM pANipadmAbhyAm / (ava.pU.ka.) (2) rajoharaNam - pUrvavat / (3) romagucchaH - romNAM gucchaH iti romagucchaH / (Sa.ta.pu.) (4) pravacanazriyaH - pravacanameva zrIH iti pravacanazrIH, tasyAH pravacanazriyaH / (ava.pU.ka.) ullasatkundakalikAkAradantadyutismitaH / se rajoharaNAd dRSTim , nAnyatrAdAnmanAgapiM // 130 // anvaya :- ullasatkundakalikAkAradantadyutismitaH saH rajoharaNAd anyatra manAg api dRSTiM na adAt / samAsa :- (1) ullasatkundakalikAkAradantadyutismitaH - (A) kundasya kalikAH iti kundakalikAH / (Sa.ta.pu.) (B) ullasantyazcemAH kundakalikAzca iti ullasa tkundakalikAH / (vi.pU.ka.) (C) ullasatkundakalikAyAH AkAraH yeSAM te iti ullasatkundakalikAkArAH / (vyadhi.ba.vI.) (D) ullasatkundakalikAkArAH dantAH iti ullasatkundakalikAkAradantAH / (vi.pU.ka.) (E) ullasatkundakalikAkAradantAnAM dyutiH iti ullasatkundakalikAkAradantadyutiH / (Sa.ta.pu.) (F) ullasatkundakalikAkAradantadyutyA smitaH iti ullasatkundakalikAkAradantadyutismitaH / (tR.ta.pu.) (2) rajoharaNAd - rajoharaNam-pUrvavat, tasmAt joharaNAd / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 dinAtyayeM padminIMva, sadya mlAnamupeyu / hastavinyastacibukA~, sunandaivamaMcintayat // 131 // anvaya :- dinAtyaye padminI iva sadyaH mlAnim upeyuSI hastavinyastacibukA sunandA evam acintayat / samAsa :- (1) dinAtyaye dinasya atyayaH iti dinAtyayaH, tasmin dinAtyaye / (Sa. ta.pu.) (2) hastavinyastacibukA - (A) haste vinyastaH iti hastavinyasta: / (sa. ta.pu.) (B) hastavinyasta: cibukaH yayA sA iti hastavinyastacibukA / (samA. ba. vrI.) - d bhrAtA mamaM pravrajito, bhartA pravrajito'rthaM / pravrajiSyatiM putro'piM pravrajAmyahamapyetaiH // 132 // ? anvaya :- mama bhrAtA pravrajitaH bhartA pravrajitaH atha me putraH api pravrajiSyati tataH aham api pravrajAmi / ? 14 nai bhrAtAM na meM bhartA' naM me putro'piM samprati / tanmamapiM parivrajyoM, zreyasI" gRhavAsataH // 133 // anvaya :- bhrAtA na me bhartA na samprati me putraH api na tat mama api gRhavAsataH parivrajyA zreyasI / samAsa :- (1) gRhavAsata: gRhe vAsaH iti gRhavAsaH, tasmAt gRhavAsataH / (sa.ta.pu.) svayamevairti nirNIya, sunandA sadanaM yayau / vajrarmaMdAryaM vasatImM, prayayurmunayo'piM teM // 134 // - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- iti svayam eva nirNIya sunandA sadanaM yayau te munayaH api vajram AdAya vasatI prayayuH / vratecrchana papau stanyama, vajrastAvadvayoM api / ityAcA parivrAjya, sAdhvInAM punarApyate // 135 // anvaya :- vratecchuH tAvadvayAH api vajraH stanyaM na papau iti __ AcAryaiH parivrAjya punaH saH sAdhvInAm Argyata / samAsa :- (1) vratecchuH - vratam icchati iti vratecchuH (upa.ta.pu.) (2) tAvadvayAH - (A) tatpramANaM yasya iti tAvat / (taddhita) (B) tAvad vayaH yasya saH iti tAvadvayAH / (samA.ba.vI.) udyadbhAgyavizeSeNaM, bhavavairAgyabhUd bhRzam / sunando'pi pravavrAja, tadgacchAcAryasannidhau // 136 // anvaya :- sunandA api udyadbhAgyavizeSeNa bhRzaM bhavavairAgyabhUt tadgacchAcAryasannidhau pravavrAja / samAsa :- (1) udyadbhAgyavizeSeNa - (A) udyad ca tad bhAgyaM ca iti udyadbhAgyam / (vi.pU.ka.) (B) viziSTam udyadbhAgyam iti udyadbhAgyavizeSaH, tena udyadbhAgyavizeSeNa / (mayU.vyaM.ka.) (2) bhavavairAgyabhUt- (A) vigato rAgaH yasmAt saH iti virAgaH / (prAdi.ba.vI.) (B) virAgasya bhAvaH iti vairAgam (taddhita) / (C) bhavasya vairAgam iti bhavavairAgam / (Sa.ta.pu.) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E1 (D) nAsti bhavavairAgaM yasyAH sA iti abhvvairaagaa| (naJ.ba.vI.) (E) abhavavairAgA bhavavairAgA abhUt iti bhavavairAgyabhUt / (gati.ta.pu.) (3) gacchAcAryasannidhau - (A) gacchasya AcAryaH iti gacchAcAryaH / (Sa.ta.pu.) (B) gacchAcAryasya sannidhiH iti gacchAcAryasanidhiH, tasmin gacchAcAryasannidhau / (Sa.ta.pu.) paThadAryAmurkhAcchRNvannAnyekAdazApiM hi / padAnusArauM bhagavAn, vajro'dhIyAya dhiinidhiH||137|| anvaya :- paThadAryAmukhAt zRNvan dhInidhiH padAnusArI bhagavAn vajraH ekAdaza api aGgAni hi adhIyAya / samAsa :- (1) paThadAryAmukhAt - (A) paThantyazcAmU: AryAzca iti paThadAryAH / (vi.pU.ka.) (B) paThadAryANAM mukham iti paThadAryAmukham, tasmAt __ paThadAryAmukhAt / (Sa.ta.pu) (2) padAnusArI - padam anusaratItyevaMzIlaH iti padAnusArI / (upa.ta.pu.) (3) dhInidhiH-dhiyaH nidhiH iti dhInidhiH / (Sa.ta.pu.) aSTavarSo'bhavadvajoM', yAvadAryApratizraye / tato vasatyAmAninye, harSabhAgbhirmaharSibhiH // 138 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- yAvad AryApratizraye vajraH aSTavarSaH abhavat tataH harSabhAgbhiH maharSibhiH vasatyAm aaninye| samAsa :- (1) aSTavarSaH - aSTau varSANi yasya saH iti aSTavarSaH / (saMkhyA.ba.vI.) (2) AryApratizraye - AryAyAH pratizrayaH iti AryApratizrayaH, tasmin AryApratizraye / (Sa.ta.pu.) (3) harSabhAgbhiH - harSaM bhajante iti harSabhAjaH, taiH ___ harSabhAgbhiH / (upa.ta.pu.) (4) maharSibhiH - pUrvavat / anyadA vajraguravaH, pratyavantI pratasthireM / dhArAdharo'khaNDadhAramantarAle vavarSa ca // 139 // anvaya :- anyadA vajraguravaH avantI prati pratasthire antarAle ca dhArAdharaH akhaNDadhAraM vavarSa / samAsa :- (1) vajraguravaH - (A) vajreNa yuktAH iti vajrayuktAH / (tR.ta.pu.) (B) vajrayuktAH guravaH iti vajraguravaH / (ma.pa.lo.ka.) (2) dhArAdharaH - dhArAM dharati iti dhArAdharaH / (upa.ta.pu.) (3) akhaNDadhAram - (A) nAsti khaNDaM yasyAM sA iti akhaNDA / (naJ.ba.vI.) (B) akhaNDA dhArA yasmin yathA syAt tathA iti akhaNDadhAram tad akhaNDadhAram / (samA.ba.vI.) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSamaNDapikAprAyeM, sthAne kopysrvjjleN| AcAryA vajraguravaste tasthuH spricchdaaH||140|| anvaya :- kva api asravajjale yakSamaNDapikAprAye sthAne AcAryAH vajraguravaH saparicchadAH tasthuH / samAsa :- (1) yakSamaNDapikAprAye - (A) yakSasya maNDapikA iti yakSamaNDapikA / (Sa.ta.pu.) (B) yakSamaNDapikayA prAyaH iti yakSamaNDapikAprAyaH, ___ tasmin yakSamaNDapikAprAye / (tR.ta.pu.) (2) asravajjale - (A) na sravat iti asravat (naJ.ta.pu.) (B) asravat jalaM yasmin tad iti asravajjalam, tasmin asravajjale / (samA.ba.vI.) (3) vajraguravaH - pUrvavat / (4) saparicchadAH - paricchadena saha vartante ye te iti saparicchadAH / (saha.ba.vI.) prAgjanmasuhRdo vajrayAmarA jRmbhakAstadA / sattvaM parIkSitu tatraM , vaNigmUrtIvicakrireM // 141 // anvaya :- tadA prAgjanmasuhRdaH jRmbhakAH amarAH vajrasya sattvaM parIkSituM tatra vaNigmUrtIH vicakrire / samAsa :- (1) prAgjanmasuhRdaH - (A) prAg cedaM janma ca iti prAgjanma / (vi.pU.ka.) (B) prAgjanmanaH suhRdaH iti prAgjanmasuhRdaH / (Sa.ta.pu.) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 (2) vaNigmUrtI: - vaNijAM mUrtayaH iti vaNigmUrtayaH, tAH vaNigmUrtI: / (Sa.ta.pu.) utparyANitabaddhAzvavRSabhaM dauSTum / maNDalIkRtazakaTam, sannivezitakeNikam // 142 // 1 javanacchannavikreyavastugoNIparamparam rAddhAnnottIrNapAtrIkamauM,bhuJjAnajanasaGkulam // 143 // tRNaprAvaraNacchannasaJcaratkarmakRjjanam / AvAsaM te diviSadoM, vaNigrUpa vicakrire // 144 // (tribhirvizeSakam ) anvaya :- vaNigrUpAH te diviSadaH utparyANitabaddhAzvavRSabhaM caradauSTrakaM maNDalIkRtazakaTaM sannivezitakeNikaM javanacchnnavikreyavastugoNIparamparaM rAddhAnottIrNapAtrIkaM bhuJjAnajanasaGkulaM tRNaprAvaraNacchannasaJcaratkarmakRjjanam AvAsaM vicakrire / "keNikA - vastrakRtagRham " tambu iti bhASAyAm / keNikA paTakuTyapi // 681 // guNalayanikAryA syAt / ityabhidhAne / (682 ) samAsa :- (1) utparyANitabaddhAzvavRSabham - (A) unnataM paryANam iti utparyANam / (prAdi karma . ) (B) utparyANaM kRtAH iti utparyANitAH (nAmadhAtu + kta pratyaya) (C) utparyANitAzca te baddhAzca iti utparyANitabaddhA: (vi.ubha.ka.) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 (D) utparyANitabaddhAH azvAH vRSabhAH yasmin saH iti utparyANitabaddhAzvavRSabhaH, tam utparyA NitabaddhAzvavRSabham / (samA0bahu.pa.ba.vI.) (2) caradauSTrakam - (A) uSTrANAM samUhaH iti auSTrakam / (taddhita) gotrokSavatsoSTra0 6 / 1 / 12 akny| (B) carad auSTrakaM yasmin saH iti caradauSTrakaH, taM caradauSTrakam / (samA.ba.vI.) (3) maNDalIkRtazakaTam - (A) na maNDalAni iti amaNDalAni / (naJ.ta.pu.) (B) amaNDalAni maNDalAni kRtAni iti maNDalIkRtAni / (gati.ta.pu.) (C) maNDalIkRtAni zakaTAni yasmin saH iti ___ maNDalIkRtazakaTaH, taM maNDalIkRtazakaTam / (samA.ba.vI.) (4) sannivezitakeNikam - (A) sannivezaM kRtAH iti sannivezitAH / (nAmadhAtu + kta pratyayaH) (B) sannivezitAH keNikAH yasmin saH iti sanivezitakeNikaH, taM sanivezitakeNikam / (samA.ba.vI.) (5) javanacchannavikreyavastugoNIparamparam (A) javanaiH chanA iti javanacchanA / (tR.ta.pu.) (B) vikreyANi ca tAni vastUni ca iti vikreyavastUni / (vi.pU.ka.) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 (C) vikreyavastUnAM goNyaH iti vikreyavastugoNyaH / (Sa.ta.pu.) (D) vikreyavastugoNInAM paramparA iti vikreyavastugoNIparamparA / (Sa.ta.pu.) (E) javanacchannA vikreyavastugoNIparamparA yasmin saH iti javanacchnnavikreyavastugoNIparamparaH, taM javanacchannavikreyavastugoNIparamparam / (samA.ba.vrI.) (6) rAddhAnnottIrNapAtrIkam (A) rAddhAni ca tAni annAni ca iti rAddhAnnAni / (vi.pU.ka.) (B) uttIrNAzcAmUH pAtryazca iti uttIrNapAtryaH / (vi.pU.ka.) (C) rAddhAnnAnAm uttIrNapAtryaH yasmin saH iti rAddhAnnotIrNapAtrIkaH taM rAddhAnnottIrNapAtrI , kam / (vya.ba.vrI.) (7) bhuJjAnajanasaMkulam - (A) bhuJjAnAzca te janAzca iti bhuJjAnajanA: / (vi.pU.ka.) (B) bhuJjAnajanAnAM saMkulaM yasmin saH iti bhuJjAnajanasaMkulaH, taM bhuJjAnajanasaMkulam / (vyadhi.ba.vrI.) (8) tRNaprAvaraNacchannasaJcaratkarmakRjjanam - (A) tRNai: nirmitAni iti tRNanirmitAni / (tR.ta.pu.) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 (B) tRNanirmitAni prAvaraNAni iti tRNaprAvaraNAni / (ma.pa.lo.ka.) (C) tRNaprAvaraNaiH channaH iti tRNaprAvaraNacchannaH / (tR.ta.pu.) (D) karma kurvanti iti karmakRtaH / (upa.ta.pu.) karmakRtazcAmI janAzca iti karmakRjjanAH / (vi.pU.ka.) (F) saJcarantaH karmakRjjanAH yasmin saH iti saJcaratkarmakRjjanaH / (samA.ba.vI.) (G) tRNaprAvaraNacchanazcAsau saJcaratkarmakRjjanazca iti tRNaprAvaraNacchannasaJcaratkarmakRjjanaH, taM tRNa praavrnncchnnsnycrtkrmkRjjnm| (vi.ubha.ka.) (9) diviSadaH- divi sIdanti iti diviSadaH / (upa.ta.pu.) (10) vaNigrUpA :- vaNijaH rUpaM yeSAM te iti vaNigrUpAH / (vyadhi.ba.vI.) vAridai virataprAyeM, taanaacaaryaandivauksH| nyamantrayantaM bhikSArtham , hUsvavandanapUrvakam // 145 // anvaya :- vAride virataprAye divaukasaH tAn AcAryAn husvavandana pUrvakaM bhikSArthaM nyamantrayanta / samAsa :- (1) vAride - vAri dadAti iti vAridaH, tasmin vaaride| (upa.ta.pu.) (2) virataprAye - viratena prAyaH iti virataprAyaH, tasmin virataprAye / (tR.ta.pu.) . Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 (3) divaukasa :- divA okaH yeSAM te iti divaukasaH / (samA.ba.vrI.) (4) bhikSArtham - bhikSAyAH artham iti bhikSArtham / (Sa. ta.pu.) (5) hrasvavandanapUrvakam - (A) hrasvaM ca tad vandanaM ca iti hrasvavandanam / (vi.pU.ka.) (B) hrasvavandanena pUrvakam iti hrasvavandanapUrvakam / (tR. ta.pu.) nivRttamiva vijJAya vRSTimAcAryapuGgavaH / vajramAdirdizurbhikSA''nayane vinayojjvalam // 146 // anvaya :- AcAryapuGgavAH vRSTiM nivRttAm iva vijJAya vinayojjvalaM vajraM bhikSA''nayane AdidizuH / samAsa :- (1) AcAryapuGgavAH - AcAryAzcAmI puGgavAzca iti AcAryapuGgavAH / (vi. utta.ka.) , (2) bhikSA''nayane bhikSAyAH Anayanam iti bhikSA''nayanam, tasmin bhikSA''nayane / (Sa.ta.pu.) (3) vinayojjvalam vinayena ujjvalaH iti vinayojjvalaH, taM vinayojjvalam / (tR. ta.pu.) vajro'rthAvazyi(zya )kIM kRtvA, dvitIyamuninA saha / vihartuM niragAdIyazuddhimadhvaniM cintayan // 147 // anvaya :- atha vajraH Avazyi (zya) kIM kRtvA dvitIyamuninA saha adhvani IryAzuddhi cintayan vihartuM niragAd / - - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 samAsa :- (1) dvitIyamuninA - dvitIyazcAsau munizca iti dvitIyamuniH, tena dvitIyamuninA / (vi.pU.ka.) / (2) IryAzuddhim - IryAyAH zuddhiH iti IryAzuddhiH, tAM IryAzuddhim / (Sa.ta.pu.) tuSAronyatatoM dRSTavA, trsrennunibhaanpi| vajroM nivavRte ca drA~gbhIto'pkAyavirAdhanAt // 148 // anvaya :- trasareNunibhAn api tuSArAn patataH dRSTvA apkAyavirA ___ dhanAt bhIta: ca vajraH drAg nivavRte / samAsa :- (1) trasareNunibhAn-(A) trasAnAM reNavaH iti trasareNavaH / (Sa.ta.pu.) (B) trasareNubhiH nibhAH iti trasareNunibhAH, tAn trasareNunibhAn / (tR.ta.pu.) (2) apkAyavirAdhanAt- (A) ApaH kAyA yasya saH iti apkAyaH / (samA.ba.vI.) (B) apkAyasya virAdhanam iti apkAyavirAdhanam, tasmAt apkAyavirAdhanAt / (Sa.ta.pu.) tuSAramAtrAmapyambuvRSTiM devI nirudhye tAm / AhvAsata purnavajrama, vRSTinAstIti bhaassinnH||149|| anvaya :- tuSAramAtrAm api tAm ambuvRSTiM nirudhya vRSTiH na asti ___ iti bhASiNaH devAH punaH vajram AhvAsata / samAsa :- (1) tuSAramAtrAm - tuSArasya mAtrA yasyAH sA iti tuSAramAtrA, tAM tuSAramAtrAm / (vyadhi.ba.vI.) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 70 (2) ambuvRSTim - ambunaH vRSTiH iti ambuvRSTiH, tAm ambuvRSTim / (Sa.ta.pu.) vajrastaduparodhenaM, vRSTayabhAvenaM cA~calat / jagAmaM ca tadAvAsam, bhaktapAnAdisundaram // 150 // anvaya :- vRSTyabhAvena taduparodhena ca vajraH acalat bhaktapAnAdi sundaraM ca tadAvAsaM jgaam| samAsa :- (1) taduparodhena - teSAm uparodhaH iti taduparodhaH, tena taduparodhena / (Sa.ta.pu.). (2) vRSTyabhAvena - vRSTeH abhAvaH iti vRSTyabhAvaH, tena vRSTya bhAvena / (Sa.ta.pu.) (3) tadAvAsam - teSAm AvAsaH iti tadAvAsaH, taM tadAvAsam / (Sa.ta.pu.) (4) bhaktapAnAdisundaram - (A) bhaktaM ca pAnaM ca iti bhaktapAne / (i.dva.) (B) bhaktapAne Adau yeSAM te iti bhaktapAnAdayaH / (vyadhi.ba.vI.) (C) bhaktapAnAdibhiH sundaraH iti bhaktapAnAdisundaraH, taM bhaktapAnAdisundaram / (tR.ta.pu.) sasambhrameSu deveSu, teSu bhaktAdiditsayAM / dravyakSetrakAlabhAvairupayogamadattaM saH // 151 // anvaya :- bhaktAdiditsayA sasambhrameSu teSu deveSu saH dravyakSetra kAlabhAvaiH upayogam adatta / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 samAsa :- (1) sasambhrameSu sambhrameNa saha vartante ye te iti sasambhramAH, teSu sasambhrameSu / (saha.ba.vrI.) (2) bhaktAdiditsayA - (A) bhaktam Adau yeSAM tAni iti bhaktAdIni / (vyadhi. ba. vrI.) (B) dAtum icchA iti ditsA (icchArthaka san + a pratyayaH) (C) bhaktAdInAM ditsA iti bhaktAdiditsA, tayA bhaktAdiditsayA / (Sa. ta.pu.) (3) dravyakSetrakAlabhAvaiH - dravyaM ca kSetraM ca kAlazca bhAvazca iti dravyakSetrakAlabhAvAH, taiH dravyakSetrakAlabhAvaiH / (i.dva.) kUSmANDakAdikaM dravyam, kuto rAddhamaMsambhaviM / idarmujjayinI kSetram, svabhAvAdapiM karkazam // 152 // prAvRrSi prathamAyAM "caM, dravyasyAsyai kathapiM kI / dAtAro'pyanimeSAkSa, abhUspRkcaraNI iti // 153 // niyataM" devapiNDo'yam", sAdhUnAM neM hiM" kalpate / tasmArdainAttapiNDo'piM vrajAmi guru sannidhau // 154 // (tribhirvizeSakam ) 23 .24 , anvaya :- asambhavi rAddhaM kUSmANDakAdikaM dravyaM kuta: ? idam ujjayinIkSetraM svabhAvAt api karkazam, prathamAyAM ca prAvRSi asya dravyasya kathA api kA ? dAtAraH api animeSAkSAH abhUspRkcaraNAH iti niyatam ayaM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 devapiNDaH, sAdhUnAM hi na kalpate tasmAt anAttapiNDaH api gurusannidhau vrjaami| samAsa :- (1) kUSmANDakAdikam - kUSmANDakAH Adau yasmin tad kUSmANDakAdikam / (vya.ba.vI.) / (2) asambhavi-na sambhavi iti asmbhvi| (naJ.ta..) (3) ujjayinIkSetram - (A) ujjayinI nAma yasya tad iti ujjayinInAma, (samA.ba.vI.) / . (B) ujjayinInAma kSetram iti ujjayinIkSetram / (ma.pa.lo.ka.) (4) animeSAkSAH - (A) nAsti nimeSa: yayoste iti animeSe / (na.ba.vI.) (B) animeSe akSiNI yeSAM te iti animeSAkSAH / (samA.ba.vI.) (5) abhUspRkcaraNA: - (A) bhuvaM spRzataH iti bhUspRzau / (upa.ta.pu.) (B) bhUspRzau caraNau iti bhuuspRkcrnnau| (vi.pU.ka.) (C) na staH bhUspRkcaraNau yeSAM te abhUspRkcaraNAH / (naJ.ba.vI.) (6) devapiNDa:-devasya piNDaH iti devpinnddH| (Sa.ta.pu.) (7) anAttapiNDa:-(A) na AttaH iti anAttaH / (naJta.pu.) (B) anAttaH piNDaH yena saH iti anAttapiNDaH / ___(samA.ba.vI.) (8) gurusannidhau - guroH sannidhiH iti gurusannidhiH, tasmin gurusannidhau / (Sa.ta.pu.) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 ItyanAdAya tarddhikSAm, vajrasvAmIM nyavartate / pratyakSIbhUtaizcAtha, jagadeM vismitaiH suraiH // 155 // anvaya :- iti tadbhikSAm anAdAya vajrasvAmI nyavartata atha ca vismitaiH taiH suraiH pratyakSIbhUya jagade / samAsa :- (1) anAdAya - na AdAya iti anAdAya / (naJ.ta. pu.) (2) tadbhikSAm - teSAM bhikSA iti tadbhikSA, tAM tadbhikSAm / (Sa. ta.pu.) (3) vajrasvAmI - pUrvavat / - (4) pratyakSIbhUya - (A) na pratyakSam iti apratyakSam / (naJ.ta.pu.) (B) apratyakSaM pratyakSaM bhUtvA iti pratyakSIbhUya / (gati.ta. pu.) vayaM hiM jRmbhako devAH, prAgjanmasuhRdaistavaM / tvAM draSTumagamIMmerha, tvadyApiM' rhi naH suhRt // 156 // anvaya :- hi vayaM tava prAgjanmasuhRdaH jRmbhakAH devAH tvAM draSTum iha AgamAma hi adyApi tvaM naH suhRt (asi) / samAsa :- (1) prAgjanmasuhRdaH - pUrvavat / artha vaikriyalabdhyAkhyAm, vidyAM toSabhRto'marAH / niSkrayaM klRptamAyAya', iva vajrAryaM te daduH // 157 // :- atha toSabhRtaH te amarAH klRptamAyAyAH niSkrayam iva vaikriyalabdhyAkhyAM vidyAM vajrAya daduH / anvaya : niSkrayam-pratyupakAram / "badalo" iti bhASAyAm / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 samAsa :- (1) vaikriyalabdhyAkhyAm - (A) vaikriyaM (zarIraM) karoti iti vaikriyakRt / (upa.ta.pu.) (B) vaikriyakRt labdhiH iti vaikriyalabdhiH / (ma.pa.lo.ka.) (C) vaikriyalabdhi: AkhyA yasyAH sA iti vaikriyalabdhyAkhyA, tAM vaikriyalabdhyAkhyAm / (samA.ba.vrI.) (2) toSabhRtaH - toSaM bibhrati iti toSabhRtaH / (upa.ta.pu.) (3) klRptamAyAyAH klRptA cAsau mAyA ca iti klRptamAyA, tasyA: klRptamAyAyA: / (vi.pU.ka.) jyeSTha mA~syanyada vajroM, viharaM bahirbhuvi / naigamIbhUrya tairdevairdhRtapUrairnyamantryate // 158 // anvaya :- anyadA ca jyeSThe mAsi bahirbhuvi viharan vajraH taiH devaiH naigamIbhUya ghRtapUraiH nyamantryata / samAsa :- (1) bahirbhuvi - bhuvaH bahiH iti bahirbhUH, tasyAM bahirbhuvi / (Sa.ta.pu.) (2) naigamIbhUya - (A) na naigamAH iti anaigamAH / - (naJ.ta.pu.) (B) anaigamAH naigamAH bhUtvA iti naigamIbhUya (gati.ta.pu.) vajroM gartvA tadAvA, devapiNDaM caM pUrvavat / jJAva ne khalu jagrAhopaiyogaviduroM hi saH // 159 // ' Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 anvaya :- khalu upayogaviduraH saH vajraH tadAvAse gatvA pUrvavat ca devapiNDaM jJAtvA hi na jagrAha / samAsa :- (1) tadAvAse - pUrvavat / (2) devapiNDam - pUrvavat / (3) pUrvavat - pUrvam iva iti pUrvavat / (taddhita) (4) upayogaviduraH - upayoge viduraH iti upayogaviduraH / __ (sa.ta.pu.) vajrArya pUrvasuhRde, vidyAmAkAzagAminIm / pradardUstoSabhArjastai , svaM svaM sthAnamathoM yayuH // 160 // anvaya :- atho toSabhAjaH te pUrvasuhRde vajrAya AkAzagAminI vidyAM pradaduH svaM svaM sthAnaM yayuH / samAsa :- (1) pUrvasuhRde - pUrvasya (janmanaH) suhRd iti pUrvasuhRd, tasmai pUrvasuhRde / (Sa.ta.pu.) (2) AkAzagAminIm - AkAze gamayati ityevaMzIlA iti AkAzagAminI, tAm AkAzagAminIm / (upa.ta.pu.) (3) toSabhAjaH - toSaM bhajante iti toSabhAjaH / (upa.ta.pu.) bhajo viN 5 / 1 / 146 viN pratyayaH / tatoM viharatoM gacchamadhye vajrasya cAbhavat / padAnusArilabdhyAttA, susthirai kAdAyapiM // 161 // anvaya :- tataH ca gacchamadhye viharataH vajrasya padAnusArilabdhyA AttA ekAdazAGgI api susthirA abhavat / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa :- (1) gacchamadhye - gacchasya madhyam iti gacchamadhyam, tasmin gacchamadhye / (Sa.ta.pu.) (2) padAnusArilabdhyA - pUrvavat / (3) susthirA - zobhanA sthirA iti susthirA / (su.pU.ka.) (4) ekAdazAGgI - pUrvavat / adhIyamAnamazrauSIyadyapUrvagatAdyapi / tatajjagrAha bhagavAn, vajroM medhAvinAM vrH||162|| anvaya :- medhAvinAM varaH bhagavAn vajraH yad yad adhIyamAnam ___ api pUrvagatAdi azrauSId tad tad jagrAha / samAsa :- (1) pUrvagatAdi - (A) pUrveSu gatam iti pUrvagatam / (sa.ta.pu.) (B) pUrvagatam Adau yasmin tad iti pUrvagatAdi, ___ tad puurvgtaadi| (vyadhi.ba.vI.) (2) medhAvinAm - medhA asti yeSAm iti medhAvinaH, teSAM medhAvinAm / (tddhit)| yA paTheti sthaviro, vajaM smAstidA hiM saH / kiMcidai guNaguNAravam, nidrAluMrivaM nirmameM // 163 // anvaya :- yadA sthavirAH paTha iti vajram AhuH sma tadA hi saH nidrAluH iva kiMcid guNaguNAravaM nirmame / samAsa :- (1) guNaguNAravam - guNaguNaH AravaH iti guNaguNAravaH, taM guNaguNAravam / (vi.pU.ka.) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirAjJAbhaGgabhIruH, svazaktiM cAprakAzayan / avyaktamudgRNankicit, so'zrauSItyaThatoparAn // 164 // anvaya :- sthavirAjJAbhaGgabhIruH svazaktiM ca aprakAzayan kiMcit avyaktam udgRNan saH paThataH aparAn azrauSId / samAsa :- (1) sthavirAjJAbhaGgabhIruH - (A) sthavirANAm AjJA iti sthavirAjJA / (Sa.ta.pu.) (B) sthavirAjJAyAH bhaGgaH iti sthviraajnyaabhnggH| (Sa.ta.pu.) (C) sthavirAjJAbhaGgAd bhIruH iti sthavirAjJAbhaGga bhIruH / (paM.ta.pu.) (2) svazaktim - svasya zaktiH iti svazaktiH, tAM svazaktim / (Sa.ta.pu.) (3) aprakAzayan - na prakAzayan iti aprakAzayan / (naJ.ta.pu.) (4) avyaktam - na vyaktam iti avyaktam, tad avyktm| __ (naJ.ta.pu.) anyasminnahri madhyAhne , bhikSArthaM sAdhavoM yayuH / AcAryamizrA api teM, bahirbhUmau viniryayuH // 165 // anvaya :- anyasmin ahni madhyAhne sAdhavaH bhikSArthaM yayuH te AcAryamizrAH api bahirbhUmau viniryayuH / mishrH-gaurvvaacii| samAsa :- (1) madhyAhne - ahnaH madhyam iti madhyAhnaH, tasmin madhyAhne / (Sa.ta.pu.) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 (2) bhikSArtham - pUrvavat / (3) AcAryamizrAH - AcAryAzcAmI mizrAzca iti AcAryamizrAH / (vize.utta.ka.) (4) bahirbhUmau - bhUmeH bahiH iti bahirbhUmiH, tasyAM bahirbhUmau / (paM.ta.pu.) tasthau tu vajaM ekAkI', pazcAdvasatirakSakaH / saM sAdhUnAM maNDalene, veSTikAH sanyavIvizat // 166 // anvaya :- vajraH tu vasatirakSakaH ekAkI tasthau pazcAd saH sAdhUnAM veSTikAH maNDalena san nyavIvizat / samAsa :- (1) vasatirakSakaH - vasatiM rakSatIti vasatirakSakaH / (upa.ta.pu.) (2) ekAkI - eka eva iti ekAkI / (taddhita) ekAdAkina0 7 / 3 / 27 iti Akin / AcArya iva ziSyANAm', tAsAM madhye niSadhaM sH| vAcanAM dAtumArebhe', prAvRDambhodharadhvaniH // 167 // anvaya :- AcAryaH ziSyANAm iva prAvRDambhodharadhvaniH saH tAsAM madhye niSadya vAcanAM dAtum aarebhe| samAsa :- (1) prAvRDambhodharadhvaniH - (A) ambhaH dharati iti ambhodhrH| (upa.ta.pu.) (B) prAvRSaH ambhodharaH iti prAvRDambhodharaH / (Sa.ta.pu.) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 (C) prAvRDambhodharasya dhvaniH iva dhvani: yasya saH iti prAvRDambhodharadhvani: / (upa.ba.vrI.) ekAdazAnAmaGgAnAmapiM pUrvagatasya ca / vAcanAM purnarAgacchanM, guruH zuzrAva dUrataH // 168 // anvaya :- punaH Agacchan guruH dUrataH ekAdazAnAm aGgAnAM pUrvagatasya api ca vAcanAM zuzrAva / samAsa :- (1) pUrvagatasya pUrvavat / - vasatidvAraMmAyAtaH zrutvA gahagahAravam / AcAryo'cintayetkiM nuM, sArdhavaH zIghramArgatAH // 169 // anvaya :- vasatidvAram AyAta: AcArya: gahagahAravaM zrutvA acintayat kiM nu sAdhavaH zIghram AgatAH ? samAsa :- (1) vasatidvAram - vasate: dvAram iti vasatidvAram tad vasatidvAram / (Sa.ta.pu.) (2) gahagahAravam - gaha gaha AravaH iti gahagahAravaH, taM gahagahAravam / (vi.pU.ka.) asmadAgamanamaMmI, pAlayantoM maharSayaH / svAdhyAyaM kurvateM bhikSAmupAdAya samAgatAH // 170 // anvaya :- asmadAgamanaM pAlayantaH bhikSAm upAdAya samAgatA: amI maharSayaH svAdhyAyaM kurvate / samAsa :- (1) asmadAgamanam - asmAkam Agamanam iti asmadAgamanam, tad asmadAgamanam / (Sa. ta.pu.) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 80 (2) maharSayaH - pUrvavat / (3) svAdhyAyam - pUrvavat / AcAryAce vidAJcakaiH, kSaNaM sthitvA vimRzya c| yathairSa vajrabAlAcanAM dadatoM dhvaniH // 171 // anvaya :- AcAryAH ca kSaNaM sthitvA vimRzya ca vAcanAM dadataH vajrabAlarSeH yathA eSa dhvaniH (iti) vidAJcakruH / samAsa :- (1) vajrabAlarSeH - (A) vajraH nAma yasya saH vjrnaamaa| (samA.ba.vI.) (B) bAlazcAsau RSizca iti bAlarSiH / (vi.pU.ka.) (C) vajranAmA cAsau bArSizca iti vajrabAlarSiH, tasya vajrabAlarSeH / (ma.pa.lo.ka.) asauM pUrvagatasyaikAdazAGgyo api vAcanAm / yaddatta tatkimadhyaiSTa', garbhasthoM vismayAmahe // 172 // anvaya :- asau pUrvagatasya ekAdazAGgyAH api vAcanAM yad datte tat garbhasthaH kim adhyaiSTa (iti) vismayAmahe / samAsa :- (1) pUrvagatasya - pUrvavat / (2) ekAdazAGgyAH - ekAdazAGgI - pUrvavat, tasyAH ekAdazAGgyAH / (3) garbhasthaH - garbhe tiSThati iti garbhasthaH / (upa.ta.pu.) sthaviraiH pAThyamAno'yamata evAlasAyate / bAlyAMtpAThAlasaM iti; jJAtvAzimaM tadA vayam // 173 // anvaya :- ata eva sthaviraiH pAThyamAnaH ayam alasAyate tadA bAlyAt pAThAlasaH iti jJAtvA vayam aziSma / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 samAsa :- (1) alasAyate - alasaH iva Acarati iti alasAyate / (nAmadhAtu) (2) pAThAlasaH - pAThe alasaH iti pAThAlasaH / (sa.ta.pu.) asmadAkarNanAzaGkI, lajjito mA~ sma bhaMdasauM / romAJcitAH ziSyaguNarAcAryA ityapAsaran // 174 // anvaya :- asmadAkarNanAzaGkI asau lajjitaH mA bhUt sma iti ziSyaguNaiH romAJcitAH AcAryAH apAsaran / samAsa :- (1) asmadAkarNanAzaGkI- (A) asmAkam AkarNanam iti asmadAkarNanam / (Sa.ta.pu.) (B) asmadAkarNanam AzaGkate iti asmadAkarNa . nAzaGkI / (upa.ta.pu.) (2) ziSyaguNaiH - ziSyasya guNAH iti ziSyaguNAH, taiH ziSyaguNaiH / (Sa.ta.pu.) zabdena mahatAcAryA zcakunai SedhikImartha / gurUNAM zabdamAkaryodasthAdvajo'pi viSTarAt // 175 // anvaya :- atha AcAryAH mahatA zabdena naiSedhikI cakruH gurUNAM zabdam AkarNya vajraH api viSTarAt udasthAd / upetya jihitagatirna yAvatprAvizad guru: / tAva'to veSTiko svasvasthAne vajoM mumorcacaM // 176 // anvaya :- upetya ca jisitagatiH guruH yAvat na prAvizad tAvat vajraH tAH veSTikAH svasvasthAne mumoceM / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8ra ' samAsa :- (1) jiMhitagatiH - jisitA gatiH yasya saH iti jisitagatiH / (samA.ba.vI.) (2) svasvasthAne - (A) svasvam pUrvavat / ___ (B) svasvasya sthAnam iti svasvasthAnam, tasmin svasvasthAne / (Sa.ta.pu.) abhyetyaM ce gurordaNDamAdadehi mamArja c| tada~jo vandanainoccaiH, svabhAlamaMvaguNDayan // 177 // anvaya :- abhyetya ca guroH daNDam Adade uccaiH vandanena tadrajaH svabhAlam avaguNDayan aMhi ca mmaarj| samAsa :- (1) svabhAlam - svasya bhAlam iti svabhAlam, tad svabhAlam / (Sa.ta.pu.) (2) tadrajaH - tasya rajaH iti tadrajaH tad tadrajaH / (Sa.ta. pu.) Asanasthasya caM guroH, pAdau prAsukavAriNAM / kSAlayAmAsa zirasA, vavande pAdavAri ca // 178 // anvaya :- Asanasthasya ca guroH pAdau prAsukavAriNA kSAlayAmAsa pAdavAri ca zirasA vavande / / samAsa :- (1) Asanasthasya - Asane tiSThatIti AsanasthaH, tasya Asanasthasya / (upa.ta.pu.) (2) prAsukavAriNA - (A) prAsukam - pUrvavat / (B) prAsukaM ca tad vAri ca iti prAsukavAri, tena prAsukavAriNA / (vi.pU.ka.) (3) pAdavAri -pAdayoH vAri iti pAdavAri tad pAdavAri / (Sa.ta.pu.) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 AcAryazcintayAmAsurmahAtmA bAlako'pyasau / zrutasAgarapArINoM, rakSyo'vajJAspadIbhavan // 179 // anvaya :- AcAryAH cintayAmAsuH zrutasAgarapArINaH asau bAlaka: api mahAtmA avajJAspadIbhavan rakSyaH / samAsa :- (1) mahAtmA - pUrvavat / (2) zrutasAgarapArINa: - (A) zrutameva sAgaraH iti zrutasAgaraH / (ava.pU.ka.) (B) pAraM gacchati iti pArINa: / (taddhita) (C) zrutasAgarasya pArINaH iti zrutasAgarapArINaH / (Sa. ta.pu.) (3) avajJAspadIbhavan - (A) avajJAyA: Aspadam iti - avajJAspadam / (Sa. ta.pu.) (B) na avajJAspadam iti anavajJAspadam / (naJ.ta.pu.) (C) anavajJAspadam avajJAspadaM bhavan iti avajJAspadIbhavan / ( gati . ta . pu.) ajAnanto'sya mAhAtmyam, bAlasyAMpyenyasAdharvaH / kurvarttinaM yathAvajJAm prayatiSyAmaheM tatha // 180 // anvaya :- asya bAlasya mAhAtmyam ajAnantaH api anyasAdhavaH yathA avajJAM na kurvanti tathA prayatiSyAmahe / samAsa :- (1) ajAnantaH na jAnantaH iti ajAnantaH / (naJ.ta.pu.) - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 (2) mAhAtmyam - mahAtmA-pUrvavat, mahAtmanaH bhAvaH iti mAhAtmyam, tad mAhAtmyam / (taddhita) (3) anyasAdhavaH - anye ca te sAdhavazca iti __ anyasAdhavaH / (vi.pU.ka.) ityAcAryA vibhAvaryAma, ziSyebhyo'kathayanniti / yAsyAmoM grAmamamukam, dvitrAhaM tatre na: sthitiH // 181 // anvaya :- iti amukaM grAmaM yAsyAmaH tatra naH dvitrAhaM sthitiH iti AcAryAH vibhAvaryAM ziSyebhyaH akathayan / samAsa :- (1) dvitrAham - (A) dve vA trINi vA iti dvitrANi / (saMkhyA .ba.vI.) (B) dvitrANAm ahnAM samAhAraH iti dvitrAham, tad dvitrAham / (dvigu.ka.) vyajijJapa'n guruM yogapratipannAce sAdhavaiH / bhagavan! vAcanAcAryastatko'smAkabhaviSyati ? // 182 // anvaya :- yogapratipannAH ca sAdhavaH guruM vyajijJapan bhagavan ! tat asmAkaM vAcanAcAryaH kaH bhaviSyati ? samAsa :- (1) yogapratipannA:-yogaM pratipannAH iti yogapratipannAH / (dvi.ta.pu.) (2) vAcanAcArya:- (A) vAcanAM datte iti vAcanAdAyakaH / (upa.ta.pu.) (B) vAcanAdAyakaH AcAryaH iti vAcanAcAryaH / (ma.pa.lo.ka.) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 vrajo vo vAcanAcAryo, bhavitetyAdizad guruH| bhaktatvAdavicAryaiva pratyapadyanta te tI // 183 // anvaya :- vaH vAcanAcAryaH vajraH bhavitA iti guruH Adizad bhaktatvAd avicArya eva te tathA pratyapadyanta / samAsa :- (1) vAcanAcAryaH - pUrvavat / (2) avicArya - na vicArya iti avicArya / (naJ.ta.pu.) prAtaHkRtyaM kAyotsargavAcanAgrahaNAdikam / kartuM te sAdhavo vajram , niSadyAyAM nyaSAdayan // 184 // anvaya :- te sAdhavaH kAyotsargavAcanAgrahaNAdikam prAtaHkRtyaM kartuM niSadyAyAM vajaM nyaSAdayan / samAsa :- (1) kAyotsargavAcanAgrahaNAdikam - (A) kAyaH utsRjyate'smin iti kAyotsargaH / (upa.ta.pu.) (B) vAcanAyAH grahaNam iti vAcanAgrahaNam / (Sa.ta.pu.) (C) kAyotsargazca vAcanAgrahaNaM ca iti kAyotsarga vAcanAgrahaNe / (i.dvandva.) (D) kAyotsargavAcanAgrahaNe Adau yasmin tad iti kAyotsargavAcanAgrahaNAdikam, tad kAyotsarga vAcanAgrahaNAdikam / (vyadhi.ba.vI.) gurvAjJA'stIti vajro'pi, niSadyAryAmupAvizat / AcAryasye vinayam, tasyAkArSuca sAdhavaH // 185 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 anvaya :- gurvAjJA asti iti vajraH api niSadyAyAm upAvizat sAdhavaH ca AcAryasya iva tasya vinayam akArSuH / samAsa :- (1) gurvAjJA - guroH AjJA iti gurvAjJA / (Sa.ta.pu.) sarveSAmapiM sAdhUnAmAnupUrvyA parisphuTAn / saMkrAntyA vajralepAbhAn, vajro'pyAlAparkAndadauM // 186 // anvaya :- vajraH api sarveSAm api sAdhUnAM saMkrAntyA AnupUrvyA parisphuTAn vajralepAbhAn AlApakAn dadau / samAsa :- (1) AnupUrvyA - (A) pUrvasyAnukrameNa iti anupUrvam / (avya.bhA.) (B) anupUrvasya bhAvaH karma vA AnupUrvI, tayA AnupUrvyA / (taddhita) a(aN) + ii(ngii)| (2) vajralepAbhAn - (A) vajrasya lepaH iti vajralepaH / (Sa.ta.pu.) (B) vajralepena AbhAH iti vajralepAbhAH, tAn vajralepAbhAn / (tR.ta.pu.) ye alpamedhasaste'pi, sAdhavo'dhyetumAgaman / upacakrami, vajrAdAdAyAya vAcanAm // 187 // anvaya :- ye alpamedhasaH te sAdhavaH api Agaman vajrAd vAcanAm AdAya AdAya adhyetum upacakramire / samAsa :- (1) alpamedhasaH - alpA medhA yeSAM te iti __ alpamedhasaH / (samA.ba.vI.) amoghavAcano vajoM, babhUvAtijaDez2api / tannavyamadbhutaM dRSTvA , garcha: sarvo visiSmiya // 18 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- atijaDeSu api vajraH amoghavAcanaH babhUva tad navyam _adbhutaM dRSTvA sarvaH gacchaH visiSmiye / samAsa :- (1) amoghavAcanaH - (A) na moghA iti amoghA / (naJ.ta.pu.) (B) amoghA vAcanA yasya saH iti amoghavAcanaH / (samA.ba.vI.) (2) atijaDeSu - atizayena jaDAH iti atijaDAH, teSu atijaDeSu / (prAdi.karma.) AlAnsiAdharvaH pUrvamadhItAnasphurAnapi / saMvAdArthamapRcchaMca, vajro'pyAkhyattathaive tAn // 189 // anvaya :- sAdhavaH pUrvam adhItAn api asphurAn AlApAn ___saMvAdArtham apRcchan vajraH api ca tathaiva tAn AkhyAt / samAsa :- (1) asphurAn-na sphurAH iti asphurAH, tAn asphurAn / (naJ.ta.pu.) (2) saMvAdArtham - saMvAdasya artham iti saMvAdArtham / (Sa.ta.pu.) tAvadekavAcanayA, vajrAtThurmaharSayaH / apyanekavAcanAbhiryAvanna guru sannidhauM // 190 // anvaya :- maharSayaH gurusannidhau anekavAcanAbhiH api yAvat na peThaH tAvat vajrAt ekavAcanayA (petthuH)| samAsa :- (1) ekavAcanayA - ekA vAcanA iti ekavAcanA, tayA ekavAcanayA / (vi.pU.ka.) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 (2) maharSayaH - pUrvavat / (3) anekavAcanAbhiH - (A) na ekAH iti anekAH / (naJ.ta.pu.) (B) anekAzcAmU: vAcanAzca iti anekavAcanAH, tAbhiH anekavAcanAbhiH / (vi.pU.ka.) (4) gurusanidhau - pUrvavat / te'bhyadhuH sAdhavo'nyo'nyam', guruM yadi vilambate / vajrapArzve tadA zIghram, zrutaskandhaH samApyate // 191 // anvaya :- te sAdhavaH anyonyam abhyadhuH yadi guruH vilambate __ tadA vajrapArthe zrutaskandhaH zIghraM samApyate / samAsa :- (1) anyo'nyam - anyaH anyaH iti anyo'nyam, tad anyo'nyam / (i.dva.) / (2) vajrapArzve - vajrasya pArzvam iti vajrapArzvam, tasmin __ vajrapArthe / (Sa.ta.pu.) (3) zrutaskandhaH - zrutameva skandhaH iti zrutaskandhaH / ___ (ava.pU.ka.) gurubhyo'bhyadhika vajram, menireM munayoM guNaiH / ekaguru dIkSiteM hi~, suguNeM modate gaNaH // 192 // anvaya :- munayaH guNaiH gurubhyaH abhyadhikaM vajaM menire hi ekagurudIkSite suguNe gaNa: modate / samAsa :- (1) abhyadhikam - abhitaH adhikaH yasmin karmaNi yathA syAttathA iti abhyadhikam / (supsup sa.) Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 (2) ekagurudIkSite (A) ekazcAsau guruzca iti ekaguru: / (vi.pU.ka.) (B) ekaguruNA dIkSitaH iti ekagurudIkSitaH, tasmin ekagurudIkSite / (tR. ta.pu.) (3) suguNe - zobhanAH guNAH yasya saH iti suguNaH, tasmin suguNe / (avya. ba. vrI.) AcAryAzcintayAmAsuretAvaidbhizcaM vAsaraiH / vajro'smatparivArasya, bhAvIM jJAtaguNaH khalu // 193 // anvaya :- AcAryAH ca cintayAmAsuH etAvadbhiH vAsaraiH khalu vajraH asmatparivArasya jJAtaguNaH bhAvI / samAsa :- (1) etAvadbhiH - etat pramANaM yeSAM tAni iti etAvanti, taiH etAvadbhiH / (taddhita) (2) asmatparivArasya asmAkam parivAra: iti asmatparivAraH, tasya asmatparivArasya / - (Sa.ta.pu.) (3) jJAtaguNaH - jJAtAH guNAH yasya saH iti jJAtaguNaH / (samA.ba.vrI.) vajramadhyApayAmo'rthAnadhItaM .14 upetya pAThyatAM yAti", guroH ziSyo'malairguNaiH // 194 // anvaya :- atha asya hi yad anadhItaM tad vajram adhyApayAmaH amalaiH guNaiH ziSyaH guroH upetya pAThyatAM yAti / / samAsa :- (1) anadhItam - na adhItam iti anadhItam / (naJ.ta.pu.) tadyedasya hi / o Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 (2) amalaiH - nAsti malaM yeSAM te iti amalAH, taiH amlaiH| (naJ.ba.vrI.) cintayitvaivaimAcAryAH kathite'hni samAyayuH / munayoM vajrasahiMtAstatpAdAMzca vavandire // 195 // anvaya :- AcAryAH evaM cintayitvA kathite ahni samAyayuH vajrasahitAH ca munayaH tatpAdAn vavandire / samAsa :- (1) vajrasahitAH - vajreNa sahitAH iti vajrasahitAH / (tR. ta.pu.) (2) tatpAdAn - teSAm pAdAH iti tatpAdAH, tAn tatpAdAn / (Sa.ta.pu.) kiM vaH svAdhyAyanirvAhoM, bhavartI gurUdi / babhASireM devaguru prasAdAditiM sAdhavaH // 196 // anvaya :- kiM vaH svAdhyAyanirvAhaH bhavati iti gurudite sAdhavaH devaguruprasAdAt iti babhASire / ? samAsa :- (1) svAdhyAyanirvAha: - (A) svAdhyAyaH - pUrvavat / (B) svAdhyAyasya nirvAha: iti svAdhyAyanirvAhaH / (Sa. ta.pu.) (2) gurUdite - guruNA uditam iti guruditam, tasmin gurUdite / (tR.ta.pu.) (3) devaguruprasAdAt devaguravaH / (i.dva.) - (A) devAzca guravazca iti (B) devagurUNAM prasAdaH iti devaguruprasAdaH, tasmAt devaguruprasAdAt / (Sa.ta.pu.) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 vanditvAM punarAcAryAziSyaH sarve' vyajijJapanM / asmAkaM vAcanAcAryo', vajro'bhUryuSmadAjJayA~ // 197 // anvaya :- punaH vanditvA sarve ziSyAH AcAryAn vyajijJapan yuSmadAjJayA vajraH asmAkaM vAcanAcAryaH abhUt / samAsa :- (1) vAcanAcArya: - pUrvavat / (2) yuSmadAjJayA - yuSmAkam AjJA iti yuSmadAjJA, tayA yuSmadAjJayA / (Sa.ta. pu.) vjr'shcirmNvjnyaato'smaabhi'irjnyaattdgunnaiH idAnIM bhagavatpAdA, iveM bAlo'pyayaM hi naH // 198 // anvaya :- ajJAtatadguNaiH asmAbhiH vajraH ciram avajJAtaH idAnIm bAlaH api ayaM hi naH bhagavatpAdA iva (bhavatu ) / samAsa :- (1) ajJAtatadguNaiH - (A) tasya guNAH iti tadguNAH / (Sa. ta.pu.) (B) na jJAtA: iti ajJAtAH / (naJ.ta.pu.) (C) ajJAtAH tadguNAH yaiH te iti ajJAtatadguNAH, taiH ajJAtatadguNaiH / (samA.ba.vrI.) bAlo'pyastvaSaM gacchasyeM, guru guru guNAnvirtaH / pradIpaiH kundakalikAmAtro'pyudyotayed gRham // 199 // anvaya :- kundakalikAmAtraH api pradIpaH gRham udyotayed guruguNAnvitaH eSa bAlaH api gacchasya guruH astu / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 92 samAsa :- (1) guruguNAnvitaH - (A) guravazca ime guNAzca iti guruguNAH / (vi.pU.ka.) (B) guruguNaiH anvitaH iti guruguNAnvitaH / (tR.ta.pu.) (2) kundakalikAmAtraH (A) kundasya kalikA iti kundakalikA / (Sa.ta.pu.) (B) kundakalikA eva iti kundakalikAmAtraH / ____ (mayU.vyaM.karma.) AcAryavaryA' jargadurbhavetvevaM tpodhnaaH!| kintvasauM nIMvamantavyo, vidyAvRddho'rbhako'pi hi // 200 // anvaya :- AcAryavaryAH jagaduH tapodhanAH ! evaM bhavatu kintu " arbhakaH api hi vidyAvRddhaH asau na avamantavyaH / samAsa :- (1) AcAryavaryAH - AcAryeSu varyAH iti AcAryavaryAH / (sa.ta.pu.) (2) tapodhanAH! - tapaH dhanam yeSAM te iti tapodhanAH, tatsambodhanaM tapodhanAH! / (samA.ba.vI.) (3) vidyAvRddhaH-vidyayA vRddhaH iti vidyAvRddhaH / (tR.ta.pu.) agamAma vayaM grAmamAAryo'yaM ca vo'pitH| ata evaM yathA vitha , yUyamasyedRzAn guNAn // 201 // anvaya :- yathA yUyam asya IdRzAn guNAn vittha ata eva ayam AcAryaH vaH arpitaH vayaM ca grAmam agamAma / anyathA vAcanAcAryapadavI' nAyamarhati / gurvadattaM yato'nena, karNazruyA~''dardai zrutam // 202 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya :- anyathA ayaM vAcanAcAryapadavIM na arhati yataH anena gurvadattaM zrutaM karNazrutyA Adade / samAsa :- (1) vAcanAcAryapadavIm - (A) vAcanAcAryaH - pUrvavat / (B) vAcanAcAryasya padavI iti vAcanAcAryapadavI, tAM vAcanAcAryapadavIm / (Sa.ta.pu.) (2) gurvadattam - (A) na dattam iti adattam / (naJ.ta.pu.) (B) guruNA adattam iti gurvadattam, tad gurvadattam / (tR.ta.pu.) (3) karNazrutyA - karNena zrutiH iti karNazrutiH, tayA karNazrutyA / (tR.ta.pu.) saGkSepAnuSThAnarUpotsArakalpo'sya sNytaaH!| kArya AcAryapadavIyogyo hyeSa tato bhavet // 203 // anvaya :- saMyatAH ! asya saGkSapAnuSThAnarUpotsArakalpaH kAryaH . tataH hi eSaH AcAryapadavIyogyaH bhavet / samAsa :- (1) saMkSepAnuSThAnarUpotsArakalpaH - (A) saMkSepeNa kRtam iti saMkSepakRtam / (tR.ta.pu.) (B) saMkSepakRtam anuSThAnam iti saMkSepAnuSThAnam / (ma.pa.lo.ka.) (C) saMkSepAnuSThAnameva iti sNkssepaanusstthaanruupH| (taddhita) (D) saMkSepAnuSThAnarUpaH utsAraH iti saMkSepAnuSThAna rUpotsAraH / (vi.pU.ka.) (E) saMkSepAnuSThAnarUpotsAreNa (kRtaH) kalpaH iti saMkSepAnuSThAnarUpotsArakalpaH / (tR.ta.pu.) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .84 (2) AcAryapadavIyogyaH - (A) AcAryasya padavI iti AcAryapadavI / (Sa.ta.pu.) (B) AcAryapadavyAH yogyaH iti AcArya __padavIyogyaH / (Sa.ta.pu.) tatazca prArgapaThitam , zrutamarthasamanvitam / zIghramadhyApayAmArsa , vajaM gururuMdAradhIH // 204 // anvaya :- tataH ca udAradhIH guruH vajraM prAg apaThitam artha samanvitaM zrutaM zIghram adhyApayAmAsa / samAsa :- (1) apaThitam - na paThitam iti apaThitam, tad apaThitam / (naJ.ta.pu.) (2) arthasamanvitam - arthena samanvitam iti arthasamanvitam / (tR.ta.pu.) (3) udAradhIH - udArA dhIH yasya saH iti udAradhIH / ___ (samA.ba.vI.) sAkSimAtrIkRtagururvajoM gupitaM zrutam / pratibimbaimivAdarzaH, sarvaM jagrAha lIlayA // 205 // anvaya :- AdarzaH pratibimbam iva sAkSimAtrIkRtaguruH vajraH gupitaM sarvaM zrutaM lIlayA jagrAha / samAsa :- (1) sAkSimAtrIkRtaguruH - (A) sAkSI eva iti sAkSimAtraH / (mayU.vyaM karma.) (B) na sAkSimAtraH iti asaakssimaatrH| (naJ.ta.pu.) (C) asAkSimAtraH sAkSimAtraH kRtaH iti sAkSimAtrIkRtaH / (gati.ta.pu.) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (D) sAkSimAtrIkRtaH guruH yena saH iti __sAkSimAtrIkRtaguruH / (samA.ba.vI.) (2) gurvarpitam - guruNA arpitam iti gurvarpitam, tad gurvarpitam / (tR.ta.pu.) zrutajJo'bhUtathA vajroM , yA tasya' gurorapi / durbhedacirasandehaloSThamudgaratAM yayauM // 206 // anvaya :- vajraH tathA zrutajJaH abhUt yathA tasya guroH api durbhedacirasandehaloSThamudgaratAM yayau / samAsa :- (1) zrutajJaH - zrutaM jAnAti iti zrutajJaH / (upa.ta.pu.) (2) durbhedacirasandehaloSThamudgaratAm - (A) duHkhena bhidyante iti durbhedAH / (upa.ta.pu.) (B) cireNa sthitAH iti cirasthitAH / (prAdi.karma.) (C) cirasthitAH sandehAH iti cirasandehAH / (ma.pa.lo.ka.) (D) durbhedAzcAmI cirasandehAzca iti durbhedacirasandehAH / (vi.pU.ka.) (E) durbhedacirasandehA eva loSThAni iti durbhedacira sandehaloSThAni / (ava.pU.ka.) (F) durbhedacirasandehaloSThAni bhinatti iti durbhedacirasandehaloSThabhedakaH / (upa.ta.pu.) (G) durbhedacirasandehaloSThabhedakaH mudgaraH iti durbheda cirasandehaloSThamudgaraH / (ma.pa.lo.ka.) (H) durbhedacirasandehaloSThamudgarasya bhAvaH iti durbheda Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cirasandehaloSThamudgaratA, tAM durbhedacirasandehaloSTha mudgaratAm / (taddhita) dRSTivAdo'pi hRdaye yAvanmAtro'bhavad guroH / tAvAnupAda vajreNAmbhazzulukalIlayAM // 207 // anvaya :- guroH hRdaye dRSTivAdaH api yAvanmAtraH abhavat tAvAn vajreNa __ambhazculukalIlayA upAdade / samAsa :- (1) yAvanmAtra: - yAvAn eva iti yaavnmaatrH| (ma.vyaM.ka.) (2) ambhazculukalIlayA - (A) ambhasA pUrNaH ambhaHpUrNaH / (tR.ta.pu.) (B) ambhaHpUrNaH culukaH iti ambhazculukaH / (ma.pa.lo.ka.) (C) ambhazculukasya lIlA iti ambhazculukalIlA, ___ tayA ambhshculukliilyaa| (Sa.ta.pu.) anyadA viharantaste, grAmAda grAma purAtpuram / puraM" dazapuraM jagmurAcAryAH saparicchadAH // 208 // anvaya :- anyadA grAmAd grAmam purAt puram viharantaH saparicchadAH te AcAryAH dazapuraM puraM jagmuH / samAsa :- (1) saparicchadAH - paricchadena saha vartante ye te iti saparicchadAH / (saha.ba.vI.) tadA caujjayanIpuryAm' sampUrNadazapUrvabhRt / AcAryo'sti tadaitasmAdAdeyoM dazapUrvyarpi // 209 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 anvaya :- tadA ca ujjayanIpuryAM sampUrNadazapUrvabhRt AcAryaH asti tad etasmAd dazapUrvI api AdeyA / 1 samAsa :- (1) ujjayanIpuryAm - (A) ujjayanI nAma yasyAH sA iti ujjayanInAmA / ( samA. ba. vrI.) (B) ujjayanInAmA purI iti ujjayanIpurI, tasyAm ujjayanIpuryAm / (ma.pa.lo.ka.) (2) sampUrNadazapUrvabhRt - (A) dazAnAM pUrvANAM samAhAraH iti dazapUrvam / ( dvigu. ka.) (B) saMpUrNaM ca tad dazapUrvaM ca iti saMpUrNadazapUrvam / (vi.pU.ka.) (C) saMpUrNadazapUrvaM bibharti iti saMpUrNadazapUrvabhRt / (upa.ta.pu.) (3) dazapUrvI - dazapUrvavat / ekAdazAGgIpAThoM'piM yeSAM kaSTa bhRzam / te'smacchiSyA dazapUrvagraharNe kathamIMzatAm // 290 // anvaya :- yeSAm ekAdazAGgIpAThaH api bhRzaM kaSTAyate te asmacchiSyAH dazapUrvagrahaNe katham IzatAm / kaSTAya kaSTAya krAmati iti kaSTAyate / kaSTakakSa0 3 / 4 / 31... kyaG / samAsa :- (1) ekAdazAGgIpAThaH - (A) ekAdazAGgI - pUrvavat / (B) ekAdazAGgyAH pAThaH iti ekAdazAGgIpAThaH - (Sa. ta.pu.) (2) dazapUrvagrahaNe - (A) dazapUrvam pUrvavat / - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 98 (B) dazapUrvasya grahaNam iti dazapUrvagrahaNam, tasmin dazapUrvagrahaNe / (Sa.ta.pu.) athavA'styevaM hu~ varja:, kRtamIdRzacintayAM / padAnusArilabA hiM, dRSTapratyaya erSaM naH // 211 // anvaya :- athavA IdRzacintayA kRtaM huM naH padAnusArilabdhyA dRSTapratyayaH eSa hi vajraH asti eva / samAsa :- (1) IdRzacintayA-IdRzI ca sA cintA ca iti IdRzacintA, tayA IdRzacintayA / (vi.pU.ka.) (2) padAnusArilabdhyA - (A) padAni anusarati ityevaMzIlA iti padAnusAriNI / (upa.ta.pu.) (B) padAnusAriNI cAsau labdhizca iti padAnu sArilabdhiH, tayA padAnusArilabdhyA / (vi.pU.ka.) (3) dRSTapratyayaH- dRSTaH pratyayaH yasmin saH iti dRSTa pratyayaH / (samA.ba.vI.) ityAdirzad gurUMrvajrama, tvaM vatsojjayinI vrj| taMtrAdhISva dazapUrvIm, bhadraguptagurormukhAt // 212 // anvaya :- vatsa ! tvam ujjayinIM vraja tatra bhadraguptaguroH mukhAt dazapUrvIm adhISva iti guruH vajram Adizad / samAsa :- (1) dazapUrvIm - dazapUrvI-pUrvavat, tAM dazapUrvIm / (2) bhadraguptaguroH - (A) bhadraguptaH nAma yasya saH iti bhadraguptanAmA / (samA.ba.vI.) 16. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 (B) bhadraguptanAmA guruH iti bhadraguptaguruH, tasya bhadraguptaguroH / (ma.pa.lo.ka.) atyalpamedhasaH sarve tavai sabrahmacAriNaH / lambhUSNavamutre, yatrahamapiM kuNThardhIH // 213 // > anvaya :- yatra aham api kuNThadhIH amutra tava atyalpamedhasaH sarve sabrahmacAriNaH alambhUSNavaH hi na / (A) atizayena alpA iti samAsa :- (1) atyalpamedhasaH atyalpA / (prAdi karma.) (B) atyalpA medhA yeSAM te iti atyalpamedhasaH / (samA.ba.vrI.) (2) sabrahmacAriNa: samAne brahmaNi (Agame gurukule vA vrataM) carantItyevaMzIlAH iti sabrahmacAriNaH / 'sabrahmacArI' 3 / 2 / 150 in / (upa.ta.pu.) (3) kuNThadhI:- kuNThA dhIH yasya saH iti kuNThadhIH / (samA.ba.vrI.) adhItya dazaiM pUrvANi, zIghramehiM madAjJayAM / vaM sannihitaH santu saumyaM ! zAsanadevartAH // 214 // anvaya :- saumya ! madAjJayA daza pUrvANi adhItya zIghram ehi zAsanadevatAH tava sannihitAH santu / samAsa :- (1) maMdAjJayA - mama AjJA iti madAjJA, tayA madAjJayA / (Sa.ta.pu.) - Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 (2) zAsanadevatAH - (A) zAsane adhiSThitAH iti zAsanAdhiSThitAH / (sa.ta.pu.) (B) zAsanAdhiSThitAH devatAH iti zAsanadevatAH / (ma.pa.lo.ka.) tvanmuMkhAcca prasaraMtu, dazapUrvI maharSiSu / he vatsa! kUpodudakamivopavanazAkhiSu // 215 // anvaya :- he vatsa ! ca upavanazAkhiSu kUpAd udakam iva maharSiSu tvanmukhAt dazapUrvI prasaratu / . samAsa :- (1) tvanmukhAt - tava mukham iti tvanmukham, tasmAt tvanmukhAt / (Sa.ta.pu.) (2) dazapUrvI - pUrvavat / (3) maharSiSu - maharSayaH pUrvavat, teSu maharSiSu / (4) upavanazAkhiSu - (A) upamitaM vanena iti upavanam / (prAdi. ta.pu.) (B) upavanasya zAkhinaH iti upavanazAkhinaH, teSu upavanazAkhiSu / (Sa.ta.pu.) evaM siMhagirirvajramavantI gantumAdizat / varterte sthaviraH kalpaM, ityRrSoM dvauM , tatsamama // 216 // anvaya :- evaM siMhagiriH sthaviraH kalpaH iti dvau RSI vartete, tatsama ca, vajram avantIM gantum Adizat / samAsa :- (1) tatsamam - tAbhyAM samam iti tatsamam / (tR.ta.pu.) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 zeSamivAjJAmAdArya, mUrdhnA siMhagireMguroH / vajro'gAdbhedraguptAMhipUtArmujjayinIM purI // 217 // anvaya :- vajraH siMhagireH guroH AjJAM zeSAm iva mUrdhnA AdAya bhadraguptAMhripUtAm ujjayinIM purIm agAd / samAsa :- (1) bhadraguptAMhipUtAm (A) bhadraguptasya aMDrI iti bhadraguptAMI / (Sa. ta.pu.) - (B) bhadraguptAMhribhyAM pUtA iti bhadraguptAMhipUtA, tAM bhadraguptAMDripUtAm / (tR. ta.pu.) prApte caujjayinI puryAm, sunandAnandane munau / niraikSiSTaM bhadraguptAcArya: svapnaM zurbhe kSaNeM // 218 // anvaya :- sunandAnandane munau ca zubhe kSaNe ujjayinIpuryAM prApte bhadraguptAcAryaH svapnaM niraikSiSTa / samAsa :- (1) ujjayinIpuryAm - pUrvavat / (2) sunandAnandane - sunandAyAH nandanaH iti sunandAnandanaH, tasmin sunandAnandane / (Sa.ta.pu.) (3) bhadraguptAcAryaH - (A) bhadraguptaH nAma yasya saH iti bhadraguptanAmA / (samA.ba. vrI.) (B) bhadraguptanAmA AcAryaH iti bhadraguptAcArya: / (ma.pa.lo.ka.) yardAdArya mamaM karAte, kSIrapUrNaM * paMtadgraham / Agantuko'pibatkazciMt, tRtiM cai paramamamArtaM // 219 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 anvaya :- yad mama karAt kSIrapUrNaM patadgraham AdAya kazcid AgantukaH apibat paramAM ca tRptim agAt / samAsa :- (1) kSIrapUrNam-kSIreNa pUrNaH iti kSIrapUrNaH tam kSIrapUrNam / (tR.ta.pu.) (2) patadgraham-patantaM gRhNAti iti patadgrahaH, tam patadgraham / (upa.ta.pu.) ziSyebhyaH kathayAmArsa , guruH svapnaM ca taM prageM / tasyArthaM vividha 'pi, yathAprajJaM vyacArayan // 220 // anvaya :- guruH prage taM svapnaM ziSyebhyaH kathayAmAsa te api ca tasya vividham arthaM yathAprajJaM vyacArayan / samAsa :- (1) yathAprajJam - prajJAm anatikramya iti yathAprajJam / (avya.bhA.) gururUce ne jAnIthA~tithiH ko'pyAgamiSyati / saM sArthaM sUtramasmattaH sarvamAdAsyate sudhIH // 221 // anvaya :- guruH Uce na jAnItha ko'pi atithiH AgamiSyati sudhIH saH asmattaH sArthaM sarvaM sUtram AdAsyate / samAsa :- (1) atithi:-na vidyate tithiH yasya saH iti atithiH / __ (naJ.ba.vI.) (2) sArtham - arthena saha vartate yad tad iti sArtham / (saha.ba.vI.) (3) asmattaH - asmabhyam iti asmattaH / (taddhita) (4) sudhI:-pUrvavat / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 vajroM'piM nagarIdvAre, zarvarIMmativAhya ca / prabhAte'gArddhadraguptAcAryavaryapratizrayam // 222 // anvaya :- vajraH api nagarIdvAre zarvarIm ativAhya prabhAte ca bhadraguptAcAryavaryapratizrayam agAd / samAsa :- (1) nagarIdvAre nagaryA : dvAram iti nagarIdvAram, tasmin nagarIdvAre / (Sa. ta.pu.) (2) bhadraguptAcAryavaryapratizrayam (A) bhadraguptAcArya: - pUrvavat / (B) bhadraguptAcAryazcAsau varyazca iti bhadraguptAcAryavaryaH / (vi. utta.ka.) - (C) bhadraguptAcAryavaryasya pratizrayaH iti bhadraguptAcAryavaryapratizrayaH taM bhadraguptAcAryavaryapratizrayam / , (Sa. ta.pu.) dUrato vajramAlokya, gururindumivArNavaH / ullAsaM" kalayAmArse, paraM paramayA mudAM // 223 // anvaya :- arNava: indum iva guru: dUrataH vajram Alokya paramayA mudA param ullAsaM kalayAmAsa / AcAryo'dhyAya dehoM ! meM, saubhAgyenAsya dhIriti / 'kimAliGgamyahamuGkarmAropayAmi ca // 224 // 14 anvaya :- AcAryaH adhyAyad aho ! asya saubhAgyena me iti dhI: aham kiM amum AliGgAmi aGkaM ca AropayAmi / samAsa :- (1) saubhAgyena - (A) saubhAgyam - pUrvavat, tena saubhAgyena / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAra 104 prasiddhisadRzIM vajrasyAMkRti paribhAyaM ca / vajro'yamiti nizcikye', bhadraguptoM mahAmuniH // 225 // anvaya :- bhadraguptaH mahAmuniH prasiddhisadRzIM vajrasya AkRtiM paribhAvya ayaM ca vajraH iti nizcikye / samAsa :- (1) prasiddhisadRzIm - prasiddhyA sadRzI iti prasiddhi sadRzI, tAM prasiddhisadRzIm / (tR.ta.pu.) (2) mhaamuni:-puurvvt| vandanAbhimukhaM vajram , bhadragupto'rtha sasvarje / balIyasI khailUtkaNThA, vinayaM ne pratIkSate // 226 // anvaya :- atha bhadraguptaH vandanAbhimukhaM vajaM sasvaje khalu balIyasI utkaNThA vinayaM na pratIkSate / samAsa :- (1) vandanAbhimukham - (A) abhiprapannaH mukham iti abhimukhaH / (ta.pu.) (B) vandanasya abhimukhaH iti vandanAbhimukhaH, taM vandanAbhimukham / (Sa.ta.pu.) AroMpyA bhadraguptAcAryo vajramabhASataM / adhitadvadanAmbhojam', svanetre bhRGgatAM nayan // 227 // anvaya :- adhitadvadanAmbhojaM svanetre bhRGgatAM nayan bhadraguptAcAryo vajram aGke Aropya abhASata / samAsa :- (1) bhadraguptAcAryaH - pUrvavat / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) adhitadvadanAmbhojam - (A) tasya vadanam iti tadvadanam / (Sa. ta.pu.) (B) ambhasi jAtam iti ambhojam / (upa. ta.pu.) (C) tadvadanam eva ambhojam iti tadvadanAmbhojam / (ava.pU.ka.) (D) tadvadanAmbhoje iti adhitadvadanAmbhojam / (avya.bhA.) 105 - (3) svanetre svasya netre iti svanetre te svanetre / (Sa. ta.pu.) karccitsukhavihArasteM, kaccitte'DurmanAmayam kaccittapaste nirvighnam, kaccitte kuzalI guru: // 228 // anvaya :- kaccit te sukhavihAraH kaccit te aGgam anAmayaM kaccit te tapaH nirvighnaM kaccit te guruH kuzalI / kaccit - praznArthako'vyayaH / " kaccidiSTapariprazne" // 158 // ityabhidhAne / samAsa :- (1) sukhavihAra : - sukhena (kRta:) vihAra : iti sukhavihAra: / (tR.ta.pu.) (2) anAmayam nAsti AmayaH yasmin tad iti anAmayam / (naJ.ba.vrI.) (3) nirvighnam - nirgatAH vighnAH yasmAt tad iti nirvighnam / (prAdi ba.vrI.) - (4) kuzalI - kuzalamasti yasya iti kuzalI / (taddhita) kiM kiMcitkAryamuddizye, vihArakramato'thavA / ihAgato'si vajrarSe!, kathayasmAnpramoda // 229 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 anvaya :- vajrarSe ! kiM kiMcit kAryam uddizya athavA vihArakramataH iha AgataH asi kathaya asmAn pramodaya / samAsa :- (1) vihArakramataH - vihArasya kramaH iti vihArakramaH, tasmAt vihArakramataH / (Sa.ta.pu.) (2) vajrarSe ! - (A) vajraH nAma yasya saH iti vjrnaamaa| (samA.ba.vI.) (B) vajranAmA RSiH iti varSiH, tatsambodhanaM - vajrarSe ! / (ma.pa.lo.ka.) vanditvA bhadraguptarSima, vajroM vircitaanyjliH| uvAca vadanadvAravinyastamukhavastrikaH // 230 // anvaya :- bhadraguptarSi vanditvA vadanadvAravinyastamukhavastrikaH viracitAJjaliH vajraH uvAca / samAsa :- (1) bhadraguptarSim - (A) bhadraguptaH nAma yasya saH iti bhadraguptanAmA / (samA.ba.vI.) (B) bhadraguptanAmA RSiH iti bhadraguptarSiH, taM bhadraguptarSim / (ma.pa.lo.ka.) (2) viracitAJjaliH - viracitaH aJjali: yena saH iti viracitAJjaliH / (samA.ba.vI.) (3) vadanadvAravinyastamukhavastrikaH - (A) vadanasya dvAram iti vadanadvAram / (Sa.ta.pu.) (B) vadanadvAre vinyastA iti vadanadvAravinyastA / (sa.ta.pu.) (C) mukhe sthApyA iti mukhasthApyA / (sa.ta.pu.) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 (D) mukhasthApyA vastrikA iti mukhavastrikA / (ma.pa.lo.ka.) (E) vadanadvAravinyastA mukhavastrikA yena saH iti vadanadvAravinyastamukhavastrikaH / (samA.ba.vI.) yadyatsukhavihArAdi, pUjyapAdairapRcchyate / tattattathaive devAnAma, gurUNAM ca prasAdataH // 231 // anvaya :- pUjyapAdaiH yad yad sukhavihArAdi apRcchayata tad tad devAnAM gurUNAM ca prasAdataH tathaiva (asti)| samAsa :- (1) pUjyapAdaiH - pUjye pAde yeSAM te iti pUjyapAdAH, taiH pUjyapAdaiH / (samA.ba.vI.) (2) sukhavihArAdi - (A) sukhavihAraH pUrvavat / (B) sukhavihAraH Adau yasmin tad iti sukha vihArAdi / (vyadhi.ba.vI.) adhyetuM darza pUrvANi, tvAmAgAM gurvanujJayA / tadvAcanApradAnena , prasIdeM bhagavanmayiM // 232 // anvaya :- gurvanujJayA daza pUrvANi adhyetuM tvAm AgAM bhagavan ! tadvAcanApradAnena mayi prasIda / samAsa :- (1) gurvanujJayA - guroH anujJA iti gurvanujJA, tayA gurvanujJayA / (Sa.ta.pu.) (2) tadvAcanApradAnena - (A) teSAM vAcanAH iti tadvAcanAH / (Sa.ta.pu.) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 (B) tadvAcanAnAM pradAnam iti tadvAcanApradAnam, tena tadvavAcanApradAnena / (Sa.ta.pu.) tatazca dazapUrvI tam, bhadragupto'dhyajIgapat / guraurajanitaklezoM , vajro'rthaM dazapUrvyabhUt // 233 // anvaya :- tataH ca bhadraguptaH taM dazapUrvIm adhyajIgapat guroH ____ ajanitaklezaH vajraH atha dazapUrvI abhUt / samAsa :- (1) dazapUrvIm - pUrvavat / (2) ajanitaklezaH - (A) na janitaH iti ajanitaH / (naJ.ta.pu.) (B) ajanitaH klezaH yena saH iti ajanitaklezaH / (samA.ba.vI.) (3) dazapUrvI- (A) dazapUrvam - pUrvavat / . (B) dazapUrvamadhItaM yena iti dazapUrvI / (taddhita) yatraM codhyetumArabdham, grAhyInujJApi tatraM hi / iti siMhagireM: pArthe, vajroM gantumacintayat // 234 // anvaya :- yatra ca adhyetum ArabdhaM tatra api hi siMhagireH pArzve gantum anujJA grAhyA iti vajraH acintayat / ityA'pRcchya' bhadraguptam, vajroM dazapura purnaH / adhItadazapUrvou~gAI, gRhItAmbuMri vAmbudaH // 235 // anvaya :- iti bhadraguptam ApRcchya gRhItAmbuH ambudaH iva adhItadazapUrvaH vajraH punaH dazapuram agAd / samAsa :- (1) adhItadazapUrvaH - (A) dazapUrvam - pUrvavat / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 (B) adhItaM dazapUrvaM yena saH iti adhItadazapUrvaH / ___(samA.ba.vI.) (2) gRhItAmbuH- gRhItam ambu yena saH iti gRhiitaambuH| (samA.ba.vI.) (3) ambudaH - ambu dadAti iti ambudaH / (upa.ta.pu.) dazapUrvArNavAgastairvajrasyobhyAgatasya tu / pUrvAnujJAM kRtA siMhagiriNAM guru NAM tadA // 236 // anvaya :- abhyAgatasya dazapUrvArNavAgasteH vajrasya tu tadA siMha giriNA guruNA pUrvAnujJA kRtaa| samAsa :- (1) dazapUrvArNavAgasteH - (A) dazapUrvam - pUrvavat / (B) dazapUrvam eva arNavaH iti dazapUrvArNavaH / (ava.pU.ka.) (C) dazapUrvArNavaM pibati iti dazapUrvArNava pAyakaH / (upa.ta.pu.) (D) dazapUrvArNavapAyakaH agastiH, iti dazapUrvArNa vAgastiH, tasya dazapUrvArNavAgasteH / (ma.pa.lo. ka.) (2) pUrvAnujJA - pUrvANAm anujJA pUrvAnujJA / (Sa.ta.pu.) vajrasya pUrvAnujJAyAm, vidadhaiM jRmbhkaamraiH| mahimA divyakusumaprakarAdibhiradbhutaH // 237 // anvaya :- vajrasya pUrvAnujJAyAM jRmbhakAmaraiH divyakusumaprakarAdibhiH adbhutaH mahimA viddhe| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 samAsa :- (1) pUrvAnujJAyAm - pUrvAnajJA-pUrvavat, tasyAM pUrvAnujJAyAm / (Sa.ta.pu.) (2) jRmbhakAmaraiH - (A) jRmbhakaH jAtiH yeSAM te iti jRmbhakajAtayaH / (samA.ba.vI.) (B) jRmbhakajAtayaH amarAH iti jRmbhakAmarAH, taiH jRmbhakAmaraiH / (ma.pa.lo.ka.) (3) divyakusumaprakarAdibhiH - (A) divi bhavAni iti divyAni / (taddhita) (B) divyAni ca tAni kusumAni ca iti divyakusu mAni / (vi.pU.ka.) (C) divyakusumAnAM prakaraH iti divyakusumaprakaraH / (Sa.ta.pu.) (D) divyakusumaprakaraH Adau yeSAM te iti divya kusumaprakarAdayaH, taiH divyakusumaprakarAdibhiH / (vyadhi.ba.vI.) arpayitvA siMhagiryAcAryoM vajramurgaNam / pratyAkhyAyAnnapAnAdi,kAlaM kRtvA suro'bhavat // 238 // anvaya :- siMhagiryAcAryaH vajramuneH gaNam arpayitvA annapAnAdi pratyAkhyAya kAlaM kRtvA suraH abhavat / samAsa :- (1) siMhagiryAcAryaH - (A) siMhagiriH nAma yasya saH iti siNhgirinaamaa| (samA.ba.vI.) (B) siMhagirinAmA AcAryaH iti siMhagiryAcAryaH / __ (ma.pa.lo.ka.) (2) vajramuneH - (A) vajramuniH pUrvavat, tasya vajramuneH / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 7 (3) annapAnAdi - (A) annaM ca tad pAnaM ca iti annapAne / (i.dva.) (B) annapAne Adau yasmin tad iti annapAnAdi ___ tad annapAnAdi / (vyadhi.ba.vI.) vajrasvAmyapiM bhagavAn, munipaJcazatIvRtaH / vijahAra mahIM bhavyajanakairavacandramAH // 239 // anvaya :- bhavyajanakairavacandramAH munipaJcazatIvRtaH bhagavAn vajra svAmI api mahIM vijahAra / samAsa :- (1) vajrasvAmI - pUrvavat / (2) munipaJcazatIvRtaH - (A) paJcAnAM zatAnAM samAhAraH iti paJcazatI / (dvigu.ka.) (B) munInAM paJcazatI iti munipnycshtii| (Sa.ta.pu.) (C) munipaJcazatyA vRtaH iti munipaJcazatIvRtaH / (tR.ta.pu.) (3) bhavyajanakairavacandramAH - (A) bhavyAzca te janAzca iti bhavyajanAH / (vi.pU.ka.) (B) bhavyajanAH eva kairavAH iti bhavyajanakairavAH / (ava.pU.ka.) (C) bhavyajanakairavAn ullAsayatIti bhavyajanakaira vollAsI / (upa.ta.pu.) (D) bhavyajanakairavollAsI cAsau candramAzca iti bhavyajanakairavacandramAH / (ma.pa.lo.ka.) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 112 punAnaH kSamA vihAreNaM, vajrasvAmI mahAmuniH / yatra yatraM yayauM tatraM, tatraM khyAtirabhUdiyam // 240 // anvaya :- vihAreNa kSmAM punAnaH mahAmuniH vajrasvAmI yatra yatra yayau tatra tatra iyaM khyAtiH abhUt / samAsa :- (1) vajrasvAmI - pUrvavat / (2) mahAmuniH - pUrvavat / aho ! asyojjvalaM zIlamahauM ! lokottaraM zrutam / aho ! saubhAgyamanadharmoM ! lavaNimA'dbhutaH // 241 // anvaya :- aho ! asya ujjvalaM zIlam aho ! lokottaraM zrutam aho ! anaghaM saubhAgyam aho ! adbhutaH lavaNimA / samAsa :- (1) lokottaram - lokAt uttaram iti lokottaram / (paM.ta.pu.) (2) saubhAgyam - pUrvavat / (3) anagham - nAsti aghaH yasmin tad iti anagham / (naJ.ba.vI.) itazca pATalIputre, dhanoM nAma mahAdhanaH / zreSThI guNagaNazreSThoM, babhUvai bhurviM vizruteH // 242 // anvaya :- itaH ca pATalIputre bhuvi vizrutaH guNagaNazreSThaH mahAdhanaH dhanaH nAma zreSThI bbhuuv| samAsa :- (1) mahAdhanaH - mahat dhanaM yasya saH iti mahAdhanaH / (samA.ba.vI.) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 (2) guNagaNazreSThaH - (A) guNAnAM gaNAH iti guNagaNAH / (Sa.ta.pu.) (B) guNagaNaiH zreSThaH iti guNagaNazreSThaH / (tR.ta.pu.) kA surUpoM tasyAbhUdaibhidhAnenaM rukmiNI / rukmiNIva punarapi, rUpAntaramupeyuSI // 243 // anvaya :- tasya punaH api rUpAntaram upeyuSI rukmiNI iva abhi dhAnena rukmiNI surUpA kanyA abhUd / samAsa :- (1) surUpA-zobhanaM rUpaM yasyAH sA iti surUpA / (avya.ba.vI.) (2) rUpAntaram - anyad rUpam iti rUpAntaram, tad rUpAntaram / (mayUra.karma) tasyaM ca zreSThinoM yAnazAlAyAmamalAzayAH / vratinyoM nivasantiM sma , zrIvajrasya mahAmuneH // 244 // anvaya :- tasya ca zreSThinaH yAnazAlAyAM zrIvajrasya mahAmuneH amalAzayAH vatinyaH nivasanti sma / samAsa :- (1) yAnazAlAyAm - yAnAya zAlA iti yAnazAlA, tasyAM yaanshaalaayaam| (ca.ta.pu.) (2) amalAzayAH - (A) amalaH - pUrvavat / (B) amalaH AzayaH yAsAM tAH iti amalAzayAH / (samAba.vI.) (3) zrIvajrasya - (A) zriyA yuktaH iti zrIyuktaH / (tR.ta.pu.) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 (B) zrIyukta: vajraH iti zrIvajraH, tasya zrIvajrasya / (ma.pa.lo.ka.) (4) mahAmune: mahAmuniH- pUrvavat, tasya mahAmuneH / vratinyaistastuM vajrasyeM, cakrire guNasaMstavam / svAdhyAyAvazyakasamoM, gurUNAM hi guNastarvaH // 245 // anvaya :- tAH tu vratinyaH vajrasya guNasaMstavaM cakrire gurUNAM hI guNastavaH svAdhyAyAvazyakasama: ( asti) / samAsa :- (1) guNasaMstavam guNAnAM saMstavaH iti guNasaMstava:, taM guNasaMstavam / (Sa. ta.pu.) (2) svAdhyAyAvazyakasama: - (A) svAdhyAya: - pUrvavat / svAdhyAyazca AvazyakAni ca iti svAdhyAyAvazyakAni / (i.dva.)* (B) svAdhyAyAvazyakaiH samaH iti svAdhyAyAvazyakasamaH / (tR.ta.pu.) (3) guNastava: - guNAnAM stavaH iti guNastava: / (Sa.ta.pu.) tAM tAM vajrasya saubhAgyakathAmAkarNya' rukmiNI " vajramaiva patIyantI, pratyajJAsIdidaM caM sAM // 246 // 1 - anvaya :- vajrasya tAM tAM saubhAgyakathAm AkarNya vajram eva patIyantI sA ca rukmiNI idaM pratyajJAsId / samAsa :- (1) saubhAgyakathAm - (A) saubhAgyam - pUrvavat / - Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 (B) saubhAgyasya kathA iti saubhAgyakathA, tAM ___saubhAgyakathAm / (Sa.ta.pu.) (2) patIyantI - patim icchantI iti patIyantI / (nAma dhAtu) ("amAvyayAt kyan ca" 3/4/23 kyan + at (zatR) + I (GI.)) vajraH syAdyadi meM bhartA, bhokSye bhogAnaha tardA / anyoM tu kRtaM bhogai:, ki bhogai rdayitaM vinoM // 247 // anvaya :- yadi me bhartA vajraH syAd tadA ahaM bhogAn bhokSye anyathA tu bhogaiH kRtaM dayitaM vinA bhogaiH kim / dayitam-priyapatim / tasyAM varayitArazca, ye kecidupatasthireM / sA pratyaSedhattAn sarvAna, mukhamoTanalIlayA~ // 248 // anvaya :- ye kecit tasyAH varayitAraH upatasthire sA ca mukhamoTanalIlayA tAn sarvAn pratyaSedhat / samAsa :- (1) mukhamoTanalIlayA - (A) mukhasya moTanam iti mukhamoTanam / (Sa.ta.pu.) (B) mukhamoTanasya lIlA iti mukhamoTanalIlA, ____ tayA mukhamoTanalIlayA / (Sa.ta.pu.) pravrajitAca tAM procuMrayi ! mugdhA'si rukminni!| vItarAga pravrajitam, yadvannaM taM vuvarSasi // 249 // anvaya :- pravrajitAH ca tAM procuH ayi ! rukmiNi ! mugdhA asi yad vItarAgaM pravrajitaM taM vajraM vuvarSasi / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 samAsa :- (1) vItarAgam - vItaH rAgaH yasmAt saH iti vItarAgaH, ___taM vItarAgam / (samA.ba.vI.) rukmiyabhidadhe vajroM, yadi pravajitastadA / pravrajiSyAmyahamapi, yA gatistasyai saiMva meM // 250 // anvaya :- rukmiNI abhidadhe yadi vajraH pravrajitaH tadA aham ___ api pravrajiSyAmi yA tasya gatiH sA eva me (gtiH)| itathe bhagavAna vajraH, pATalIputrapattane / vihAreNa yayauM dharmadezanAvArivAridaiH // 251 // anvaya :- itaH ca dharmadezanAvArivAridaH bhagavAn vajraH vihAreNa pATalIputrapattane yyau| samAsa :- (1) pATalIputrapattane - (A) pATalIputraH nAma yasya tad iti pATalIputranAma / (samA.ba.vI.) / (B) pATalIputranAma pattanam iti pATalIputrapattanam, ___ tasmin pATalIputrapattane / (ma.pa.lo.ka.) (2) dharmadezanAvArivAridaH - (A) dharmasya dezanA iti dharmadezanA / (Sa.ta.pu.) (B) dharmadezanA eva vAri iti dharmadezanAvAri / (ava.pU.ka.) (C) vAri dadAti iti vAridaH / (upa.ta.pu.) (D) dharmadezanAvAri varSatIti dharmadezanAvAri vrsskH| (upa.ta.pu.) (E) dharmadezanAvArivarSaka: vAridaH iti dharmadezanA vArivAridaH / (ma.pa.lo.ka.) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 zrutvA ca vajramAyAntam, pATalIputrapArthivaH / tatkAlaM saparIvAro'bhyagAddhayA~ gariSThayA~ // 252 // anvaya :- AyAntaM ca vajaM zrutvA saparIvAra: pATalIputrapArthivaH gariSThayA RddhyA tatkAlam abhyagAd / samAsa :- (1) pATalIputrapArthivaH - pATalIputrasya pArthivaH iti __pATalIputrapArthivaH / (Sa.ta.pu.) (2) saparIvAraH - pUrvavat / itazcetazca vaijrarSendIbhUtAn mahAmunIn / darzA''gacchato rAjA, rAjamAnAMstapaHzriyA~ // 253 // anvaya :- rAjA itaH ca itaH ca vajrarSeH tapaHzriyA rAjamAnAn vRndIbhUtAn AgacchataH mahAmunIn dadarza / samAsa :- (1) vajrarSeH - pUrvavat / (2) vRndIbhUtAn - (A) na vRndam iti avRndam / (naJ.ta.pu.) (B) avRndaM vRndam iva bhUtAH iti vRndIbhUtAH, tAn ___ vRndIbhUtAn / (gati.ta.pu.) (3) mahAmunIn - mahAmunayaH-pUrvavat, tAn mhaamuniin| (4) tapaHzriyA - tapaH eva zrIH iti tapa:zrIH, tayA tapaHzriyA / (ava.pU.ka.) dRSTvA tAstu nidadhyauM ca, sarve'mI dyutizAlinaH / sarve'pi madhurAkArIH, sarve'pi vikasanmukhauMH // 254 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sarve priyaMvadAH sarve, karuNArasasAgarIH / sarve'pi samatAbhAjaiH, sairve'piM mamatojjhitaH // 255 // ko nAma vajrasvAmIti, maiM jAnAmi karomi kim / sa evaM bhagavAnAda, vandyauM' gacchasyai nAyakaiH // 256 // (tribhirvizeSakam ) anvaya :- tAn tu dRSTvA sa nidadhyau amI sarve dyutizAlinaH, sarve api ca madhurAkArAH, sarve api vikasanmukhAH, sarve priyaMvadAH, sarve karuNArasasAgarAH, sarve api samatAbhAjaH, sarve api mamatojjhitA: (santi) nAma gacchasya nAyakaH, Adau vandyaH bhagavAn vajrasvAmI eva kaH iti na jAnAmi kiM karomi ? samAsa :- (1) dyutizAlinaH - dyutinA zAlante ityevaMzIlAH iti dyutizAlinaH / (upa. ta.pu.) (2) madhurAkArAH - madhuraH AkAraH yeSAM te iti madhurAkArA: / (samA.ba. vrI.) (3) vikasanmukhAH - vikasad mukhaM yeSAM te iti vikasanmukhAH / (samA.ba. vrI.) (4) priyaMvadA: - priyaM vadanti iti priyaMvadAH / (upa. ta.pu.) (5) karuNArasasAgarAH (A) karuNA eva rasaH iti karuNArasaH / (ava.pU.ka.) Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 (B) karuNArasasya sAgarAH iti karuNArasasAgarAH / (Sa.ta.pu.) (6) samatAbhAjaH - samatAM bhajante iti samatAbhAjaH / (upa.ta.pu.) / bhajo viN 5 / 1 / 146 viN / (7) mamatojjhitAH - mamatayA ujjhitAH iti __ mamatojjhitAH / (tR.ta.pu.) (8) vajrasvAmI - pUrvavat / papraccha ce kSaNaM sthitvA, bhagavantoM maharSayaH / AkhyAntu varjaH kimayam, kima kimasIviti // 257 // anvaya :- kSaNaM sthitvA ca papraccha bhagavantaH ! maharSayaH ! kim ayaM (vajraH) kim eSa (vajraH) kim asau vajraH iti AkhyAntu / samAsa :- (1) maharSayaH - pUrvavat / munayaH procireM rAjan!, vajrasyAntiSadoM vayam / mA cintytmsmaasu,kvaarkHkvjyotiringgnnaaH?||258|| anvaya :- munayaH procire rAjan ! vayaM vajrasya antiSadaH kva arkaH kva jyotiriGgaNAH asmAsu taM mA cintaya / jyotiriGgaNAH- khadyotAH / "khajUA" iti loke| khadyoto jyotiriGgaNaH / ityabhidhAne / (1213) samAsa :- (1) antiSadaH - anti sIdanti iti antiSadaH / (upa.ta.pu.) (2) jyotiriGgaNAH - jyotiH iva iGganti iti jyotiriGgaNAH / (upa.ta.pu.), Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 20 evaM tuM munivRndeghu, pRcchensarveSu bhUpatiH / vajraM dadarza mohAdrivajraM pazcAd gaNeM sthitam // 259 // anvaya :- evaM tu sarveSu munivRndeSu pRcchan bhUpatiH gaNe pazcAd sthitaM mohAdrivajra vajraM dadarza / samAsa :- (1) munivRndeSu - munInAM vRndAni iti munivRndAni ____teSu munivRndeSu / (Sa.ta.pu.) (2) bhUpati:- bhuvaH patiH iti bhUpatiH / (Sa.ta.pu.) (2) mohAdrivajram - (A) mohaH eva adriH iti mohAdriH / (ava.pU.ka.) (B) mohAdri bhinatti iti mohAdribhid / (upa.ta.pu.) (C) mohAdribhid vajraH iti mohAdrivajraH, taM mohAdrivajram / (ma.pa.lo.ka.) vajrabhaTTArakamartha, vavandaM vasudhAdhavaH / kirITaratnAMzujalaistatpAdau snapayannive // 260 // anvaya :- atha kirITaratnAMzujalaiH tatpAdau snapayan iva vasudhAdhavaH vajrabhaTTArakaM vavande / samAsa :- (1) vajrabhaTTArakam - vajrazcAsau bhaTTArakazca iti vajrabhaTTArakaH, taM vajrabhaTTArakam / (vi.utta.ka.) (2) vasudhAdhavaH - vasudhAyAH dhavaH iti vasudhAdhavaH / (Sa.ta.pu.) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 (3) kirITaratnAMzujalaiH - (A) kirITasya ratnAni iti kirITaratnAni / (Sa.ta.pu.) (B) kirITaratnAnAm aMzavaH iti kirITaratnAM zavaH / (Sa.ta.pu) (C) kirITaratnAMzavaH eva jalAni iti kirITa ratnAMzujalAni, taiH kirITaratnAMzujalaiH / (ava.pU.ka.) (4) tatpAdau - tasya pAdau iti tatpAdau tau tatpAdau / (Sa.ta.pu.) sunandAsUnurAcAryo'pyudyAne samavAsarat / Azritya saparIvArastaru cchAyApratizrayam // 261 // anvaya :- saparIvAraH sunandAsUnuH AcAryaH api tarucchAyAprati zrayam Azritya udyAne samavAsarat / samAsa :- (1) sunandAsUnuH - sunandAyAH sUnuH iti sunandAsUnuH / (Sa.ta.pu.) (2) saparIvAraH - pUrvavat / (3) tarucchAyApratizrayam - (A) taroH chAyA iti taru cchAyA / (Sa.ta.pu.) (B) tarucchAyA eva pratizrayaH iti tarucchAyAprati zrayaH, taM tarucchAyApratizrayam / (ava.pU.ka.) mahInAtho'pi vajranaSadyAyAM niSeduSaH / pAdAvaMcarcayAkSakardamenaM sugandhinA // 262 // anvaya :- mahInAthaH api niSadyAyAM niSeTuSaH vajrarSeH pAdau Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sugandhinA yakSakardamena acarcayat / samAsa :- (1) mahInAtha: - mahyA: nAthaH iti mahInAtha: / (Sa.ta.pu.) (2) vajrarSe: pUrvavat / (3) sugandhinA - zobhanaH gandhaH yasmin saH iti sugandhi:, tena sugandhinA / (avya. ba. vrI.) tartazca bhagavAnvajraH, sudhAmadhurayA girA / cakAra' dezanAM' mohadhvAntadhvaMsaikadIpikAm // 263 // anvaya :- tata: ca bhagavAn vajraH sudhAmadhurayA girA mohadhvAntadhvaMsaikadIpikAM dezanAM cakAra / samAsa :- (1) sudhAmadhurayA sudhA iva madhurA iti sudhAmadhurA, tayA sudhAmadhurayA / (upa.karma.) (2) mohadhvAntadhvaMsaikadIpikAm - (A) moha eva dhvAntam iti mohadhvAntam / (ava.pU.ka.) (B) mohadhvAntasya dhvaMsaH iti mohadhvAntadhvaMsaH / (Sa. ta.pu.) (C) ekA cAsau dIpikA ca iti ekadIpikA / (vi.pU.ka.) (D) mohadhvAntadhvaMse ekadIpikA iva iti mohadhvAntadhvaMsaikadIpikA, tAM mohadhvAntadhvaMsaikadIpikAm / ( sa.ta.pu.) kSIrAstravalabdhimateH, zrIvajrasvAminaMstayAM / dharmadezanayA~ rAjA, hRtacitto'bhavattarAm // 264 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 anvaya :- kSIrAsravalabdhimataH zrIvajrasvAminaH tayA dharmadezanayA rAjA hRtacittaH abhavattarAm / samAsa :- (1) kSIrAsravalabdhimataH (A) kSIrasya AsravaH yasyAM sA iti kSIrAsravA / (samA.ba.vI.) (B) kSIrAstravA cAsau labdhizca iti kSIrAsravalabdhiH / (vi.pU.ka.) (C) kSIrAsravalabdhiH asti yasya iti kSIrAsrava labdhimAn, tasya kSIrAsravalabdhimataH / (taddhita) (2) zrIvajrasvAminaH - pUrvavat / (3) dharmadezanayA- dharmadezanA pUrvavat, tayA dhrmdeshnyaa| (4) hRtacittaH - hRtaM cittaM yasya saH iti hRtacittaH / (samA.ba.vI.) dezanAnte muni natvA, rAjA svasadanaM yayauM / gatvAM ca madhyezuddhAntam , rAjJInAmiya'cIkathat // 265 // anvaya :- dezanAnte muni natvA rAjA svasadanaM yayau madhyezuddhAntaM ca gatvA rAjInAm iti acIkathat / zuddhAntaH - antaHpuram / "zuddhAntaH syAdantaHpuram, ityabhidhAne / (727) samAsa :- (1) dezanAnte - dezanAyAH antaH iti dezanAntaH, tasmin dezanAnte / (Sa.ta.pu.) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 (2) svasadanam - svasya sadanam iti svasadanam tad svasadanam / (Sa.ta.pu.) (3) madhyezuddhAntam - zuddhAntasya madhyam iti madhye ___zuddhAntam, tad madhyezuddhAntam / (avya.bhA.) bAhyodyAne kRtAvAsoM , vajrasvAmyaryi ! subhravaH ! / mA~'dye vanditoM dharmadezanAkSIrasAgaraH // 266 // anvaya :- ayi subhravaH ! adya mayA bAhyodyAne kRtAvAsaH dharma dezanAkSIrasAgaraH vajrasvAmI vanditaH / samAsa :- (1) bAhyodyAne - (A) bahirbhavam iti bAhyam / (taddhita) (B) bAhyaJca tad udyAnaM ca iti bAhyodyAnam, tasmin bAhyodyAne / (vi.pU.ka.) (2) kRtAvAsaH - kRtaH AvAsaH yena saH iti kRtAvAsaH / (samA.ba.vI.) (3) vajrasvAmI - pUrvavat / (4) subhravaH - suSTha dhruvau yAsAM tAH iti subhravaH, tatsambodhanaM subhravaH ! / (su.pU.ka.) (5) dharmadezanAkSIrasAgaraH -(A) dharmadezanA - puurvvt| (B) dharmadezanA eva kSIram iti dharmadezanAkSIram / (ava.pU.ka.) (C) dharmadezanAkSIrasya sAgaraH iti dharmadezanAkSIra sAgaraH / (Sa.ta.pu.) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 taM vanditvA caM dRSTvA~ caM, tarddhatuM nizamya ca I mama gAtraM ca netre rca, zrotre cauguH kRtArthatAm // 267 // anvaya :- taM ca dRSTvA mama netre ca vanditvA ca gAtraM ca taddharmaM tu nizamya zrotre ca kRtArthatAm aguH / (1) taddharmam - (A) tena uktaH iti taduktaH / (tR.ta.pu.) (B) taduktaH dharmaH iti taddharmaH, taM taddharmam / (ma.pa.lo.ka.) (2) kRtArthatAm - (A) kRtaH arthaH yena saH iti kRtArtha: / (samA.ba.vrI.) (B) kRtArthasya bhAvaH iti kRtArthatA, tAM kRtArthatAm / (taddhita ) samAsa : idameva dina manye, dinatvena sulocanaH ! | abharvadyatraM vajrarSerjJAnAdityasya darzanam // 268 // anvaya :- sulocanA: ! idam eva dinaM dinatvena manye yatra jJAnAdityasya vajrarSeH darzanam abhavat / zobhane locane yAsAM tAH iti samAsa :- (1) sulocanA: ! - sulocanA:, tatsaMbodhanaM sulocanAH ! / (avya.ba.vrI.) (2) vajrarSe: pUrvavat / (3) jJAnAdityasya jJAnam eva AdityaH iti jJAnAdityaH, tasya jJAnAdityasya / (ava.pU.ka.) - Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 etAvatA'pi dhanyo'smi, dRSTo vajramunirmayo / kiM purnastanmukhArddharmamazrauSamahArhatam // 269 // anvaya :- mayA vajramuniH dRSTaH etAvatA api dhanyaH asmi kim ___punaH ahaM tanmukhAd ArhataM dharmam azrauSam / samAsa :- (1) vajramuniH - (A) vajraH nAma yasya saH iti vajranAmA / (samA.ba.vI.) (B) vajranAmA muniH iti vajramuniH / (ma.pa.lo.ka.) (2) tanmukhAd - tasya mukham iti tanmukham, tasmAt tanmukhAt / (Sa.ta.pu.) (3) Arhatam - arhatA uktaH iti ArhataH, tam Arhatam / (taddhita) haiM devyastayamai,i varSi draSTamarhatha / tvarita yAta RSayoM, naikatrasthAH samIravat // 270 // anvaya :- he devyaH ! yUyam api varSi draSTam arhatha samIravat RSayaH ekatrasthAH na tad tvaritaM yAta / samAsa :- (1) varSim - varSiH - pUrvavat, tam varSim / (2) ekatrasthAH - (A) ekasmin sthAne iti ekatra / (taddhita) (B) ekatra tiSThantIti ekatrasthAH / (upa.ta.pu.) (3) samIravat - samIraH iva iti samIravat / (taddhita) rAyaH procuH svayamapi, taM vivandiSavauM vayam / / tvadA''jJA'pyaMtraM yadabhUta prAptI tRSitaiH sarit // 271 // 5 . 4 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 anvaya :- rAjJyaH procuH vayam api svayaM taM vivandiSavaH yad atra tvadAjJA api abhUt tad tRSitaiH sarit prAptA / samAsa :- (1) vanditum icchavaH iti vivandiSava: / (san+u) (2) tvadAjJA tava AjJA iti tvadAjJA / (Sa.ta.pu.) tartazcAMnujJayA rAjJoM, rAjyoM vajravibhUSitam / yApyayAnAdhirUDhastastardudyAnavara" yaryuH // 272 // anvaya :- tata: ca rAjJaH anujJayA yApyayAnAdhirUDhAH tAH rAjJyaH vajravibhUSitaM tad udyAnavaraM yayuH / yApyayAnam - sukhAsanam / samAsa :- (1) vajravibhUSitam vajreNa vibhUSitam iti vajravibhUSitam, tad vajravibhUSitam / (tR. ta.pu.) (2) yApyayAnAdhirUDhAH (A) yApyasya ( azaktasya) yAnam iti yApyayAnam / (Sa. ta.pu.) (B) yApyayAne adhirUDhAH iti yApyayAnAdhirUDhAH / (sa.ta.pu.) (3) udyAnavaram - udyAnaM ca tad varaM ca iti udyAnavaram, tad udyAnavaram / (vi. utta.ka.) vajramAMgatamAkarNya, rukmiNyapiM janoktibhiH / tameva cintayantyasthAdAtmAnamivai yoginIM // 273 // anvaya :- janoktibhiH AgataM vajram AkarNya tam eva AtmAnaM cintayantI rukmiNI api yoginI iva asthAd / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 samAsa :- (1) janoktibhiH - janAnAm uktayaH iti janoktayaH, tAbhiH janoktibhiH / (Sa.ta.pu.) dvitIye vAsare rukmiNyuvAca pitaraM nijam / vajrasvAmyAgato'stIha, yaM vuvU myahaM sadA // 274 // anvaya :- rukmiNI dvitIye vAsare nijaM pitaram uvAca ahaM sadA yaM vuvUrSAmi (saH) vajrasvAmI iha AgataH asti / samAsa :- (1) vajrasvAmI - pUrvavat / tanmAM vajrakumArAya, sampradattAnyA tuM meM / maraNaM zaraNaM tAtaM !, grANiM rekhaivaM gIriyam // 275 // anvaya :- tAta! tad mAM vajrakumArAya sampradatta anyathA tu me maraNaM zaraNaM grAvNi rekhA iva iyam giiH|| samAsa :- (1) vajrakumArAya - vajrazcAsau kumArazca iti vajrakumAraH, ____ tasmai vajrakumArAya / (vi.utta.ka.) AbhijAtyasakhIM lajjAm', vihA~yaivaM bravImi yat / taMtredaM kAraNaM vajroM, matpuNyairaryamAgataH // 27 // anvaya :- AbhijAtyasakhIM lajjAM vihAya evaM bravImi tatra idaM kAraNaM yat matpuNyaiH ayaM vajraH AgataH / AbhijAtyasakhIm - uttamakulajAtasakhIm / samAsa :- (1) AbhijAtyasakhIm - (A) abhimataM (prazastaM) jAtaM (janma) yasya tad iti abhijAtam / (prAdi.ba.vI.) (B) abhijAtasya bhAvaH iti AbhijAtyam / (taddhita) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 (C) AbhijAtyasya sakhI iti AbhijAtyasakhI, tAm AbhijAtyasakhIm / (Sa.ta.pu.) (2) matpuNyaiH - mama puNyAni iti matpuNyAni, taiH matpuNyaiH / (Sa.ta.pu.) eSa prAyeNaM ne sthAstudyaivaiha gacchati / kiM jJAyate kadA'pyeti bhUyo'pyuDDInapakSivat // 277 // anvaya :- prAyeNa eSa na sthAsnuH yadi adya eva gacchati bhUyaH api kadA api uDDInapakSivat iha eti kiM jJAyate / samAsa :- (1) sthAsnu:-tiSThati ityevaMzIlaH iti sthAsnuH / (upa.ta.pu.) (2) uDDInapakSivat- (A) uDDInazcAsau pakSI ca iti uDDInapakSI / (vi.pU.ka.) (B) uDDInapakSI iva iti uDDInapakSivat / (taddhita) tasmAdala vilambena, dehi vajrArya tAtaM ! mAm / cirakaumAradInAM mAm, pazyanki meM hi~ dUyaseM // 278 // anvaya :- tAta ! tasmAd vilambena alaM mAM vajrAya dehi hi cirakaumAradInAM mAM pazyan kiM na dUyase / samAsa :- (1) cirakaumAradInAm - (A) kumAryAH bhAvaH iti kaumAram / (taddhita) (B) cirAt kaumAram iti cirakaumAram / (prA. karma.) (C) cirakaumAreNa dInA iti cirakaumAradInA, tAM cirakaumAradInAm / (tR.ta.pu.) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 evaM dhano'tinirbandhAdupavajaM ninArya tAm / sadyaH kRtvA vivAhArhasarvAlaGkArabhUSitAm // 279 // anvaya :- evaM dhanaH atinirbandhAt sadyaH tAM vivAhArhasarvAlaGkAra bhUSitAM kRtvA upavajaM ninaay| samAsa :- (1) atinirbandhAt - atizayena nirbandhaH iti ati nirbandhaH, tasmAt atinirbandhAt / (prA.karma.) (2) upavajram - vajrasya samIpe iti upavajram, tad upavajram / (avya.bhA.) (3) vivAhArhasarvAlaGkArabhUSitAm - (A) vivAhamarhanti iti vivAhAhaH / (upa.ta.pu.) (B) sarve ca te alaGkArAzca iti sarvAlaGkArAH / (vi.pU.ka.) (C) vivAhAzci te sarvAlaGkArAzca iti vivAhArhasa liGkArAH / (vi.pU.ka.) (D) vivAhArhasarvAlaGkAraiH bhUSitA iti vivAhArha sarvAlaGkArabhUSitA, tAM vivAhArhasarvAlaGkAra bhUSitAm / (tR.ta.pu.) putryA samamanaiSIcca, dhanakoTInekazaH / pralobhanaM varayituryA syA~diti jAtIH // 280 // anvaya :- yathA varayituH pralobhanaM syAd iti jAtadhIH putryA samam anekazaH ca dhanakoTI: anaiSId / samAsa :- (1) dhanakoTI:- dhanAnAM koTyaH iti dhanakoTyaH, tAH dhanakoTIH / (Sa.ta.pu.) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 (2) jAtadhI:- jAtA dhIH yasya saH iti jAtadhIH / ___ (samA.ba.vI.) tadahA zastane cAhi, vaje kurvati dezanAm / bhaktimAnAgaroM lokaH, parasparamaMdo'vadat // 281 // anvaya :- tadahAt hyastane ca ahni vaje dezanAM kurvati bhaktimAn ____ nAgaraH lokaH parasparam adaH avadat / samAsa :- (1) tadahAt - tacca tad ahazca iti tadaham, tasmAt tadahAt / (vi.pU.ka.) (2) hyastane - hyaH bhavaH iti zastanaH, tasmin hyastane / (taddhita) aho! vajrasya sausvaryam', yadIyAM dharmadezanAm / AkA''nandamagnAnAm, muktyavasthevaM jAyate // 282 // anvaya :- aho ! vajrasya sausvaryaM yadIyAM dharmadezanAm AkarNya AnandamagnAnAM muktyavasthA iva jAyate / samAsa :- (1) sausvaryam - (A) zobhanaH svaraH iti susvaraH / (su.pU.ka.) (B) susvarasya bhAvaH iti sausvaryam / (taddhita) (2) yadIyAm - yasya iyam iti yadIyA, tAM yadIyAm / (taddhita) (3) dharmadezanAm - pUrvavat / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 (4) AnandamagnAnAm - Anande magnAH iti AnandamagnAH, teSAm - AnandamagnAnAm / (sa.ta.pu.) - (5) muktyavasthA - mukte: avasthA iti muktyavasthA / (Sa. ta.pu.) zrIvajrasvAminaMH sarvaguNaratnamahodadheH / guNAnurUpaM ceMdrapam, bharveducyate tarhi kim ? // 283 // anvaya :- sarvaguNaratnamahodadheH zrIvajrasvAminaH cet guNAnurUpaM rUpaM bhaved tarhi kim ucyate / samAsa :- (1) zrIvajrasvAmina: - pUrvavat / (2) sarvaguNaratnamahodadhe: - (A) sarve ca te guNAzca iti sarvaguNA: / (vi.pU.ka.) (B) sarvaguNAH eva ratnAni iti sarvaguNaratnAni / (ava.pU.ka.) (C) mahAMzcAsau udadhizca iti mahodadhiH / (vi.pU.ka.) (D) sarvaguNaratnAnAM mahodadhiH iti sarvaguNaratnamahodadhiH / (Sata.pu.) (3) guNAnurUpam - (A) rUpasya yogyam iti - anurUpam / (avya.bhA.) (B) guNAnAm anurUpam iti guNAnurUpam / (Sa. ta.pu.) 1 vajrarSiNA ce nagarapravezeM rUpamAtmanaH zaktyo saMkSiptamevAsIt puMrakSobhAbhizaGkayA // 284 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 anvaya :- nagarapraveze ca varSiNA purakSobhAbhizaGkayA zaktyA AtmanaH ____ rUpaM saMkSiptam eva aasiit| samAsa :- (1) varSiNA -varSiH - pUrvavat, tena vrssinnaa| (2) nagarapraveze - nagarasya pravezaH iti nagarapravezaH, tasmin nagarapraveze / (Sa.ta.pu.) (3) purakSobhAbhizaGkayA - (A) purasya kSobhaH iti pura kSobhaH / (Sa.ta.pu.) (B) purakSobhasya abhizaGkA iti purakSobhAbhizaGkA, tayA ____purkssobhaabhishngkyaa| (Sa.ta.pu.) tadA caM bhagavAnvaja'steSAM bhAvaM manogatam / saMlApaM ca jJAnabalenAjJAsIdetizAyinoM // 285 // anvaya :- tadA ca bhagavAn vajraH atizAyinA jJAnabalena teSAM manogataM bhAvaM saMlApaM ca ajJAsId / samAsa :- (1) manogatam - manasi gataH iti manogataH, taM mnogtm| (sa.ta.pu.) (2) jJAnabalena - jJAnasya balam iti jJAnabalam, tena jJAnabalena / (Sa.ta.pu.) (3) atizAyinA - atizete ityevaMzIlam iti atizAyi, tena atizAyinA / (upa.ta.pu.) dvitIye'hniM ca vajreNaM, vicakre'nekalabdhinAM / sahasrapatraM kamalam , kamalAviSTaropamam // 286 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 anvaya :- dvitIye ca ahni anekalabdhinA vajreNa kamalAviSTaropamaM sahasrapatraM kamalaM vickre| samAsa :- (1) anekalabdhinA - (A) na ekAH iti anekAH / (naJta.pu.) (B) anekAH labdhayaH yasya saH iti anekalabdhiH, tena anekalabdhinA / (samA.ba.vI.) (2) sahasrapatram - sahasraM patrANi yasya tad iti sahasrapatram, tad sahasrapatram / (saMkhyA.ba.vI.) (3) kamalAviSTaropamam - (A) kamalAyAH viSTaram iti kamalAviSTaram / (Sa.ta.pu.) (B) kamalAviSTarasya upamA yasya tad iti kamalA viSTaropamam, tad kmlaavissttropmm| (vyadhi.ba.vI.) kRtvA svAbhAvika rUpamadbhutaM tasya copari / niSIdati smai bhagavAn, vauM rAjamarAlavat // 287 // anvaya :- tasya ca upari rAjamarAlavat bhagavAn vajraH svAbhAvikaM adbhutaM rUpaM kRtvA niSIdati sm| samAsa :- (1) svAbhAvikam-svabhAvAd Agatam iti svAbhAvikam, tad svAbhAvikam / (taddhita) (2) rAjamarAlavat - (A) marAlAnAM rAjA iti rAjamarAlaH / (Sa.ta.pu.) (B) rAjamarAla iva iti rAjamarAlavat / (taddhita) vajrarUpaM janoM dRSTvA, jitAmarakumArakam / zirAMsi dudhuveM gItAbhyAsaM viracaryanniva // 288 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 anvaya :- gItAbhyAsaM viracayan iva janaH jitAmarakumArakaM vajrarUpaM dRSTvA zirAMsi dudhuve| samAsa :- (1) vajrarUpam - vajrasya rUpam iti vajrarUpam, tad vajrarUpam / (Sa.ta.pu.) (2) jitAmarakumArakam - (A) amarAH kumArAH iva iti amarakumArAH / (upa.utta.ka.) (B) jitAH amarakumArAH yena tad iti jitAmara kumArakam, tad jitaamrkumaarkm| (samA.ba.vI.) (3) gItAbhyAsam-gItAnAm abhyAsaH iti gItAbhyAsaH, taM gItAbhyAsam / (Sa.ta.pu.) UceM lokoM vajrasya, rUpaM naisargika hyadaH / guNAnAmAMkRtezcaudhe, sadRzo'bhUtsamAgamaH // 289 // anvaya :- lokaH ca Uce hi adya vajrasya adaH naisargikaM rUpaM guNAnAm AkRteH ca sadRzaH samAgamaH abhuut| samAsa :- (1) naisargikam - nisargAbhavam iti naisrgikm| (taddhita) (2) sadRzaH-samAnaH iva dRzyate iti sadRzaH / (upa.ta.pu.) mA bhUvaM prArthanIyo'hama, lokasyeti hi zaGkayA~ / sAmAnya zastanaM rUpam, nUnaM zaktyaiSaM nirmameM // 290 // anvaya :- hi ahaM lokasya prArthanIyaH mA bhUvam iti zaGkhyA eSa zaktyA nUnaM hyastanaM sAmAnyaM rUpaM nirmame / samAsa :- (1) hyastanam - pUrvavat / (2) sAmAnyam -samAnasya bhAvaH iti sAmAnyam, tad sAmAnyam / (taddhita)... - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rAjo'pi vyAjahoraivam, vismayasmeramAnasaH / yatheSTarUpanirmANalabdhirvajramuniH khalu // 291 // anvaya :- khalu vismayasmeramAnasaH rAjA evaM vyAjahAra vajramuniH yatheSTarUpanirmANalabdhiH api (asti) / samAsa :- (1) vismayasmeramAnasaH - (A) smeraM ca tad mAnasaM ca iti smeramAnasam / (vi.pU.ka.) (B) vismayena smeramAnasaM yasya saH iti vismaya ___ smeramAnasaH (vyadhi.ba.vI.) (2) yatheSTarUpanirmANalabdhiH - (A) iSTam anatikramya iti yatheSTam / (avya.bhA.) (B) yatheSTaM ca tad rUpaM ca iti yatheSTarUpam / (vi.pU.ka.) (C) yatheSTarUpasya nirmANam iti yatheSTarUpanirmANam / (Sa.ta.pu.) (D) yatheSTarUpanirmANasya labdhiH yasya saH iti yatheSTarUpanirmANalabdhiH / (vyadhi.ba.vI.) (3) vajramuniH - puurvvt| dhanazreSThyapi tadvajrasvAmirUpaM nirUpayan / svAM putrIM varNayAmAse, sAgrahAM tatsvayaMvare // 292 // anvaya :- tad vajrasvAmirUpaM nirUpayan dhanazreSThI api tatsvayaMvare sAgrahAM svAM putrIM vrnnyaamaas| samAsa :- (1) dhanazreSThI - (A) dhanaH nAma yasya saH iti dhananAmA / (samA.ba.vI.) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 (B) dhananAmA zreSThI iti dhanazreSThI / (ma.pa.lo.ka.) (2) vajrasvAmirUpam-vajrasvAmI-pUrvavat, vajrasvAminaH . rUpam iti vajrasvAmirUpam, tad vajrasvAmirUpam / (Sa.ta.pu.) (3) sAgrahAm - AgraheNa saha vartate yA sA iti sAgrahA, tAM saagrhaam| (saha.ba.vI.) (4) tatsvayaMvare-(A) svayaM viyate'smin iti svayaMvaraH / (upa.ta.pu.) (B) tasyAH svayaMvaraH iti tatsvayaMvaraH, tasmin tatsva yaMvare / (Sa.ta.pu.) dhanasya hRdaye svArthaprArthanAM kartumicchataH / naM vajradezanArtho'sthAdaityuttAnaM ivodakam // 293 // anvaya :- svArthaprArthanAM kartum icchataH dhanasya hRdaye atyuttAne udakam iva vajradezanArthaH na asthAd / samAsa :- (1) svArthaprArthanAm - (A) svasya arthaH iti svArthaH / (Sa.ta.pu.) (B) svArthasya prArthanA iti svArthaprArthanA, tAM svArthaprArthanAm / (Sa.ta.pu.) (2) vajradezanArthaH - (A) vajrasya dezanA iti vjrdeshnaa| (Sa.ta.pu.) (B) vajradezanAyAH arthaH iti vajradezanArthaH / (Sa.ta.pu.) (3) atyuttAne - atizayena uttAnaH iti atyuttAnaH, tasmin atyuttAne / (prA.ka.) . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 dezanAnteMvadadvajam, dhanazreSThI kRtAJjaliH / kRtvA prasAda matputrImimAMmubaha mAnadai! // 294 // anvaya :- dezanAnte kRtAJjaliH dhanazreSThI vajram avadat mAnada ! prasAdaM kRtvA imAM matputrIm udvh| samAsa :- (1) dezanAnte - pUrvavat / (2) dhanazreSThI-pUrvavat / (3) kRtAJjaliH - kRtaH aJjaliH yena saH iti kRtAJjaliH / (samA.ba.vI.) (4) matputrIm - mama putrI iti matputrI, tAM matputrIm / (Sa.ta.pu.) (5) mAnada ! - mAnaM dadAti iti mAnadaH, tatsaMbodhanaM mAnada ! / (upa.ta.pu.) kvaM bhavAnamarAkAraH, kveyaM mAnuSakoTikA / UrIku tathApyenAm, mahattuM na vRthA'rthanIM // 295 // anvaya :- amarAkAraH bhavAn kva mAnuSakITikA iyaM kA tathA api enAm UrIkuru mahatsu arthanA vRthA na (bhvti)| samAsa :- (1) amarAkAraH - amarasya AkAraH iva AkAraH yasya saH iti amarAkAraH / (upa.ba.vI.) (2) mAnuSakITikA - mAnuSeSu kITikA iva iti mAnuSakITikA / (sa.ta.pu.) (3) UrIkuru - (A) na UrI iti anUrI / (naJ.ta.pu.) (B) anUrI UrI kuru iti UrIkuru / (gati.ta.pu.) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 vivAhAnantaraM vajaM !, hastamocanaparvaNi / dravyakoTIrasaGkhyAtAstubhyaM dAsya bhavetvadaH // 296 // anvaya :- vajra ! vivAhAnantaraM hastamocanaparvaNi asaGkhyAtAH dravyakoTI: tubhyaM dAsye adaH bhavatu / samAsa :- (1) vivAhAnantaram - (A) nAsti antaraM yasmin tad iti anantaram / (naJ.ba.vI.) (B) vivAhAd anantaram iti vivAhAnantaram / (paM.ta.pu.) (2) hastamocanaparvaNi - (A) hastasya mocanam iti hastamocanam / (Sa.ta.pu.) (B) hastamocanasya parva iti hastamocanaparva, tasmin hastamocanaparvaNi / (Sa.ta.pu.) (3) dravyakoTI: - dravyANAM koTyaH iti dravyakoTyaH, tAH dravyakoTIH / (Sa.ta.pu.) varjastamajJaM vijJArya, smitvoceM karuNAparaH / paryAptaM dravyakoTIbhiH, paryAptaM kanyayoM ca te // 297 // anvaya :- karuNAparaH vajraH tam ajJaM vijJAya smitvA Uce te dravyakoTIbhiH paryAptaM kanyayA ca paryAptam / samAsa :- (1) ajJam - na jAnAti iti ajJaH, tam ajJam / (upa.ta.pu.) (2) karuNAparaH - karuNAyAM paraH iti karuNAparaH / (sa.ta.pu.) 10 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 (3) dravyakoTIbhiH - dravyakoTyaH-pUrvavat, tAbhiH dravyakoTIbhiH / nitambinyo hi viSayAste purnaH syurviSopAH / ApAtamAtramadhurAH, pariNAme'tidArUMNAH // 298 // anvaya :- punaH nitambinyaH te viSayAH hi viSopamAH ApAtamAtra madhurAH pariNAme atidAruNAH syuH / samAsa :- (1) viSopamA:-viSasya upamA yeSAM te iti viSopamAH / (vyadhi.ba.vI.) .. (2) ApAtamAtramadhurAH - (A) ApAtam eva iti ApAta mAtram / (mayU.karma.) (B) ApAtamAtre madhurAH iti ApAtamAtramadhurAH / __ (sa.ta.pu.) (3) atidAruNAH - atizayena dAruNAH iti __ atidAruNAH / (prA.ka.) vivecyamAnA viSayA, viziSyante viSAdapi / janmAntare'pyanarthAya , ye bhavanti zarIriNAma // 299 // anvaya :- vivecyamAnAH viSayAH viSAd api viziSyante ye janmAntare api zarIriNAm anarthAya bhavanti / samAsa :- (1) janmAntare - anyad janma iti janmAntaram, tasmin janmAntare / (mayU.karma.) (2) anarthAya - na arthaH iti anarthaH, tasmai anarthAya / (naJ.ta.pu.) Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 (3) zarIriNAm-zarIramasti yeSAm iti zarIriNaH, teSAM zarIriNAm / (taddhita) jJAtvA durantAn viSaryAn, kathamaGgIkaromyamUm / jJAtaizcaurairasAropi, grahItuM ne hI zakyate // 300 // anvaya :- viSayAn durantAn jJAtvA amUM katham aGgIkaromi hI jJAtaiH cauraiH asAraH api grahItuM na zakyate / samAsa :- (1) durantAn - duSTaH antaH yeSAM te iti durantAH, tAn durantAn / (prAdi.ba.vI.) (2) aGgIkaromi - (A) na aGgam iti anaGgam / (naJ.ta.pu.) (B) anaGgam aGgam iva karomi iti aGgIkaromi / __(gati.ta.pu.) (3) asAraH - nAsti sAraM yasmin saH iti asAraH / (naJ.ba.vI.) mahAnubhAvaM ! kanyA te, yadi mayyenurAgiNI / pravrajyAM tanmayopAttAmupAdAmIvarpi // 301 // anvaya :- mahAnubhAva ! yadi te kanyA mayi anurAgiNI tad mayA upAttAM pravrajyAm asau api upAdattAm / samAsa :- (1) mahAnubhAva! - mahAn anubhAvaH yasyasaH iti mahAnubhAvaH, tatsambodhanaM mahAnubhAva ! (samA.ba.vI.) (2) anurAgiNI - anurAgaH asti asyA iti anuraaginnii| (taddhita) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 iyeSaM mAmevaM yadi, kulIno manasA'pyasau / tadevaM yujyateM kartuM, paralokahitecchayA // 302 // anvaya :- yadi kulInA asau manasA api mAm eva iyeSa tad paralokahitecchayA evaM kartuM yujyte| samAsa :- (1) kulInA - kule bhavA iti kulInA / (taddhita) (2) paralokahitecchayA - (A) parazcAsau lokazca iti paralokaH / (vi.pU.ka.) (B) paralokAya hitam iti paralokahitam / (ca.ta.pu.) (C) paralokahitasya icchA iti paralokahitecchA, tayA paralokahitecchayA / (Sa.ta.pu.) vivekapUrvamathavA'nujJayA~'pi madIyayo / gRhNAtveSAM parivrajyAm, nirvANArpaNalagnikAm // 303 // anvaya :- vivekapUrvam athavA madIyayA anujJayA api eSA nirvANArpaNalagnikAM parivrajyAM gRhNAtu / samAsa :- (1) vivekapUrvam-vivekena pUrvam iti vivekapUrvam / (tR.ta.pu.) (2) madIyayA - mama iyam iti madIyA, tayA mdiiyyaa| (taddhita) (3) nirvANArpaNalagnikAm - (A) nirvANasya arpaNam iti nirvANArpaNam / (Sa.ta.pu.) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 (B) nirvANArpaNasya lagnikA iti nirvANArpaNalagnikA, tAM nirvANArpaNalagnikAm / (Sa.ta.pu.) bibhItakatarucchAyAmivAnarthapradAyinIm / mA~ korSIdviSayAsaktim, tvatputrI vacmi taddhitam // 304 // anvaya :- taddhitaM vacmi (yad) tvatputrI bibhItakatarucchAyAm iva anarthapradAyinI viSayAsaktiM mA kArSIt / samAsa :- (1) bibhItakatarucchAyAm - (A) bibhItakaH nAma yasya saH iti bibhiitknaamaa| (samA.ba.vI.) (B) bibhItakanAmA cAsau taruzca iti bibhiitktruH| (ma.pa.lo.ka.) (C) bibhItakataroH chAyA iti bibhItakatarucchAyA, tAM bibhItakatarucchAyAm / (Sa.ta.pu.) (2) anarthapradAyinIm - (A) na arthaH iti anarthaH / (nab.ta.pu.) (B) anarthaM pradadAti ityevaMzIlA anarthapradAyinI, tAm anarthapradAyinIm / (upa.ta.pu.) (3) viSayAsaktim - viSayANAm AsaktiH iti viSayAsaktiH, tAM viSayAsaktim / (Sa.ta.pu.) (4) tvatputrI - tava putrI iti tvatputrI / (Sa.ta.pu.) (5) taddhitam - tasyai hitam iti taddhitam, tad taddhitam / (ca.ta.pu.) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM bhagavato vajrasvAminaH pezaloktibhiH / pratibuddhA pravavrAjAlpakarmA rukmiNI tadA // 305 // anvaya :- evaM bhagavataH vajrasvAminaH pezaloktibhiH pratibuddhA alpakarmA rukmiNI tadA pravavrAja / samAsa :- (1) bhagavataH - bhagavAn - pUrvavat, tasya bhagavataH / (2) vajrasvAminaH - pUrvavat / (3) pezaloktibhiH - pezalAzca tAH uktayazca iti pezaloktayaH, tAbhiH pezaloktibhiH / (vi.pU.ka.) (4) alpakarmA - alpAni karmANi yasyAH sA iti alpakarmA / (samA.ba.vI.) dharmo'yamevaM hi zreyAn, yatra nirlobhaMtedRzIM / evaM vimRzya bahavaH, pratibodhaM janI yayuH // 306 // anvaya :- hi ayaM dharmaH eva zreyAn yatra IdRzI nirlobhatA evaM vimRzya bahavaH janAH pratibodhaM yayuH / samAsa :- (1) IdRzI - iyam iva dRzyate iti iidRshii| (upa.ta.pu.) (2) nirlobhatA - (A) nirgataH lobhaH yasmAtsaH iti nirlobhaH / (prAdi.ba.vI.) (B) nirlobhasya bhAvaH iti nirlobhatA / (taddhita) anyadA janmasaMsiddhapadAnusRtilabdhinA / tato bhagavatA vajrasvAminA''kAzagAminI // 307 // 13 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 mahAparijadhyayanAdAcArAGgAntarasthitA / vidyoddaghe bhagavaMtaH, saGghasyopacikIrSuNoM // 308 // (yugmam) anvaya :- tataH anyadA bhagavataH saGghasya upacikIrSuNA janmasaMsi ddhapadAnusRtilabdhinA bhagavatA vajrasvAminA mahAparijJAdhyayanAd AcArAGgAntarasthitA AkAzagAminI vidyA uddadhe / samAsa :- (1) janmasaMsiddhapadAnusRtilabdhinA - (A) janmataH saMsiddhA iti janmasaMsiddhA / (paM.ta.pu.) (B) padAnAmanusRtiH yasyAM sA iti padAnusRtiH / (vyadhi.ba.vI.) (C) padAnusRtiH nAma yasyAH sA iti padAnu sRtinAmA / (samA.ba.vI.) (D) padAnusRtinAmA labdhiH iti pdaanusRtilbdhiH| (ma.pa.lo.ka.) (E) janmasaMsiddhA padAnusRtilabdhiH yasya saH iti janmasaMsiddhapadAnusRtilabdhiH, tena janmasaMsiddha padAnusRtilabdhinA / (samA.ba.vI.) ... (2) vajrasvAminA - pUrvavat / (3) AkAzagAminI - pUrvavat / (4) mahAparijJAdhyayanAd - (A) mahAparijJA nAma yasya tad iti mahAparijJAnAma / (samA.ba.vI.) Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 (B) mahAparijJAnAma ca tad adhyayanaM ca iti mahA parijJAdhyayanam, tasmAt mahAparijJAdhyayanAd / (ma.pa.lo.ka.) 5) AcArAGgAntarasthitA - (A) AcArANAM kathanaM yasmin tad iti AcArakathanam / (samA.ba.vI.) (B) AcArakathanam aGgam iti AcArAGgam / (ma.pa.lo.ka.) (C) AcArAGgasya antaram iti AcArAGgAntaram / (Sa.ta.pu.) (D) AcArAGgAntare sthitA iti AcArAGgAntara sthitA / (sa.ta.pu.) babhANe vajro bhagavAna yA vidyayA mama / jambUdvIpAd bhramaNe'sti, zaktirAmAnuSottaram // 309 // anvaya :- bhagavAn vajraH babhANa anayA vidyayA jambUdvIpAd AmA nuSottaraM bhramaNe mama zaktiH asti| samAsa :- (2) jambUdvIpAt- jambUdvIpaH pUrvavat, tasmAt jmbuudviipaat| (3) AmAnuSottaram - A mAnuSottarAt iti AmAnuSo ttaram / (avya.bhA.) maiyeyaM dharaNIyairva, vidyA deyA na kasyacit / alpayo'lpasattvAce, bhA~vino'nye hyataH param // 310 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 147 anvaya :- iyaM vidyA mayA eva dharaNIyA, kasyacit na deyA, hi ataH param anye alparddhayaH alpasattvAH ca bhAvinaH / samAsa :- (1) alparddhayaH - alpA RddhiH yeSAM te iti alparddhayaH / (samA.ba.vI.) (2) alpasattvAH - alpaM sattvaM yeSAM te iti alpasattvAH / (samA.ba.vI.) anyadA pUrvadigbhAMgAcchrIva'jo'gInmahAmuniH / sUryo makarasaGkrAntAvivApAcyA~ udagdizam // 311 // anvaya :- anyadA makarasaGkrAntau sUryaH apAcyA (udagdizam) iva mahAmuniH zrIvajraH pUrvadigbhAgAd udagdizam agAd / samAsa :- (1) pUrvadigbhAgAd - (A) pUrvA ca sA dik ca iti pUrvadik / (vi.pU.ka.) (B) pUrvadizaH bhAgaH iti pUrvadigbhAgaH, tasmAt pUrvadigbhAgAt / (Sa.ta.pu.) (2) zrIvajraH - pUrvavat / (3) mahAmuniH - puurvvt| (4) makarasaGkrAntau - makarasya saMkrAntiH yasmin saH iti makarasaGkrAntiH, tasmin makarasaGkrAntau / (vyadhi.ba.vI.) (5) udagdizam- udak cAsau dik ca iti udagdik, tAm udagdizam / (vi.pU.ka.) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 tardA tatra pravavRte, durbhikSamatibhISaNa / babhUva bhojanazraddhAnubandhavidhurauM janaH // 312 // anvaya :- tadA tatra atibhISaNaM durbhikSaM pravavRte janaH bhojanazraddhAnu bandhavidhuraH bbhuuv| samAsa :- (1) durbhikSam - bhikSAyAH abhAvaH iti durbhikSam / (avya.bhA.) (2) atibhISaNam - atizayena bhISaNam iti atibhISaNam / (prA.ka.) (3) bhojanazraddhAnubandhavidhuraH - (A) bhojanasya zraddhA iti bhojanazraddhA / (Sa.ta.pu.) (B) bhojanazraddhAyAH anubandhaH iti bhojanazraddhAnu bandhaH / (Sa.ta.pu.) (C) bhojanazraddhAnubandhAt vidhuraH iti bhojanazraddhA nubandhavidhuraH / (paM.ta.pu.) gRhiNAmannadAridrayAdalpabhojanakAriNAm / babhUvaM nityamapyUnodaratA yatinAmiva // 313 // anvaya :- annadAridryAt alpabhojanakAriNAM yatinAm iva gRhiNAm ___api nityam UnodaratA babhUva / samAsa :- (1) annadAridrayAt - annasya dAridryam iti anna dAridryam, tasmAt annadAridryAt / (Sa.ta.pu.) (2) alpabhojanakAriNAm - (A) alpaM ca tad bhojanaM ca iti alpabhojanam / (vi.pU.ka.) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 (B) alpa bhojanaM kurvanti ityevaMzIlAH iti alpabhojanakAriNa:, teSAm alpabhojanakAriNAm / (upa.ta.pu.) (3) UnodaratA - (A) UnaM ca tad udaraM ca iti Unodaram / - (vi.pU.ka.) (B) Unodarasya bhAvaH iti UnodaratA / (taddhita) saMvavrireM' satrazAlA, gRhasthairIzvarairapi / sarvatrArbhUdaMviralaruladrolAkulairva bhUH // 314 // anvaya :- izvaraiH gRhasthaiH api satrazAlAH saMvavrire sarvatra avira - laruladrolAkulA eva bhUH abhUd / "aviralaM - nirantaram" / nibiDaM tu nirantaram // 1446 // nibirIsaM ghanaM sAndraM nIrandhraM bahalaM dRDham / gADhamaviralaM ca / ityabhidhAne / (1447)... / rolaH - dInaH / samAsa :- (1) satrazAlA:- satrasya zAlA: iti satrazAlAH / (Sa. ta.pu.) (2) gRhasthai:- gRhasthAH pUrvavat, taiH gRhasthaiH / (upa.ta.pu.) (3) aviralaruladrolAkulA - (A) aviralaM rulantaH iti aviralarulantaH / (dvita. pu.) (B) aviralarulantazcAmI rolAzca iti aviralarudrolA : (vi.pU.ka.) (C) aviralaruladrolaiH AkulA iti aviralaruladrolAkulA / (tR.ta. pu.) Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 raGko vikrIyamANAni, dadhibhANDAni catvare / sphoTaM sphoTaM taddadhIniM, lilihu~H kukkurA iva // 315 // anvaya :- raGkAH kukkurAH iva catvare vikrIyamANAni dadhibhANDAni sphoTaM sphoTaM taddadhIni lilihuH / samAsa :- (1) dadhibhANDAni- (A) dadhnA bhRtAni iti dadhibhRtAni / (tR.ta.pu.) (B) dadhibhRtAni bhANDAni iti dadhibhANDAni, tAni ___ dadhibhANDAni / (ma.pa.lo.ka.) (2) taddadhIni - teSAM dadhIni taddadhIni, tAni taddadhIni / (Sa.ta.pu.) asthicarmAvazeSAGgAH, suvyaktasnAyumaNDalAH / rAH sarvatra saJcasa~H, paretA ivaM dAruNAH // 316 // anvaya :- paretAH iva dAruNAH asthicarmAvazeSAGgAH suvyaktasnAyu maNDalAH raGkAH sarvatra saJceruH / paretA:-mRtAH / pramIta upasampannaH paretapretasaMsthitAH / / 373 / / nAmAlekhyayazaHzeSau vyApannopagatau mRtaH // ityabhidhAne (374) samAsa :- (1) asthicarmAvazeSAGgAH - (A) asthIni ca carmANi ca eteSAM samAhAraH iti asthicarma / (samA.dva.) (B) asthicarma avazeSaH yasmin tad iti asthi crmaavshessm| (samA.ba.vI.) (C) asthicarmAvazeSam aGga yeSAM te asthi carmAvazeSAGgAH / (samA.ba.vI.) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 (2) suvyaktasnAyumaNDalAH - (A) snAyUnAM maNDalAni iti snAyumaNDalAni / (Sa.ta.pu.) (B) suSTha vyaktAni iti suvyaktAni / (su.pU.ka.) (C) suvyaktAni snAyumaNDalAni yeSAM te iti suvyaktasnAyumaNDalAH / (samA.ba.vI.) (3) paretAH - param itAH iti paretAH / (dvi.ta.pu.) anagAreSvatithitAmAgateSvannatRSNA / adarzayanbhikSAdoSAMnupetyaM zrAvako apiM // 317 // anvaya :- atithitAm AgateSu anagAreSu zrAvakA api annatRSNayA bhikSAdoSAn upetya adarzayan / samAsa :- (1) anagAreSu - nAsti agAraM yeSAM te iti anagArAH, teSu anagAreSu / (naJ.ba.vI.) (2) atithitAm - (A) atithi:-pUrvavat / (B) atithe: bhAvaH atithitA, tAm atithitAm / (taddhita) (3) annatRSNayA - annasya tRSNA iti annatRSNA, tayA anntRssnnyaa| (Sa.ta.pu.) (4) bhikSAdoSAn - bhikSAyAH doSA iti bhikSAdoSAH tAn bhikSAdoSAn / (Sa.ta.pu.) grAmedhuM zUnyIbhUteSu, viSvanirdhUmadhAmasu / abhavatpAdasaJcAroMH, pAno'pyabharvankhilAH // 318 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 anvaya :- viSvag nidhUmadhAmasu zUnyIbhUteSu grAmeSu abhavatpAdasaJcArAH panthAnaH api khilAH abhavan / khilAH - saJcArAyogyAH / "dve khilA'prahate same triSu" ityamaraH (2 / 1 / 5) samAsa :- (1) zUnyIbhUteSu - (A) na zUnyAH iti azUnyAH / (naJ.ta.pu.) (B) azUnyAH zUnyAH iva bhUtAH zUnyIbhUtAH teSu __ zUnyIbhUteSu / (gati.ta.pu.) (2) nirdhUmadhAmasu - (A) nirgataH dhUmaH yebhyastAni iti nirdhUmAni / (prAdi.ba.vI.) (B) nirdhUmAni dhAmAni yeSu te iti nirdhUmadhAmAnaH, teSu nirdhUmadhAmasu / (samA.ba.vI.) (3) abhavatpAdasaJcArAH - (A) na bhavan iti abhavan / (naJ.ta.pu.) (B) pAdAnAM saJcAraH iti pAdasaJcAraH / (Sa.ta.pu.) (C) abhavan pAdasaJcAraH yeSu te iti abhavatpAda saJcArAH / (samA.ba.vI.) tatazca sakalaH saMghoM , duSkAlena karthitaH / dInoM vijJapayAmAsa , sunandAnandanaM munim // 319 // anvaya :- tataH ca duSkAlena karthitaH dInaH sakalaH saMghaH sunandAnandanaM muniM vijJapayAmAsa / samAsa :- (1) duSkAlena - duSTaH kAlaH iti duSkAlaH, tena duSkAlena / (prA.ka.) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 (2) sunandAnandanam - sunandAnandanaH - pUrvavat, taM sunandAnandanam / asmAnduHorNavAdAt, kathaMcidapi tArayaM / saGghaprayojane vidyopayogo'pi ne duSyati // 320 // anvaya :- asmAd duHkhArNavAd kathaMcid api asmAn tAraya saGghaprayojane vidyopayogaH api na duSyati / samAsa :- (1) duHkhArNavAt -duHkham eva arNavaH iti duHkhArNavaH, tasmAt duHkhArNavAt / (ava.pU.ka.) (2) saGghaprayojane-saGghasya prayojanam iti saGghaprayojanam, tasmin saGghaprayojane / (Sa.ta.pu.) (3) vidyopayogaH - vidyAyAH upayogaH iti vidyopayogaH / (Sa.ta.pu.) tatazca vajroM bhagavAna, vidyAzA gariSThayo / paTaM vica. vipulam, cakra carmaratnavat // 321 // anvaya :- tataH ca bhagavAn vajraH gariSThayA vidyAzaktyA cakrabhRccacarmaratnavat vipulaM paTaM vickre| samAsa :- (1) vidyAzaktyA - vidyAyAH zaktiH iti vidyAzaktiH, tayA vidyAzaktyA / (Sa.ta.pu.) (2) cakrabhRccarmaratnavat - (A) cakraM bibharti iti cakrabhRt / (upa.taM.pu.) (B) carmaNA nirmitam iti carmanirmitam / (tR.ta.pu.) 7 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 (C) carmanirmitaM ratnam iti carmaratnam / (ma.pa.lo.ka.) (D) cakrabhRtaH carmaratnam iti cakrabhRccarmaratnam / (Sa.ta.pu.) (E) cakrabhRccarmaratnam iva iti cakrabhRccarmaratnavat / (taddhita) zrIvajrasvAminAM saGgho', nirdiSTaH sakalastadA / porteM vaNiksArthaM ivAdhiruroha mahApaTeM // 322 // anvaya :- tadA zrIvajrasvAminA nirdiSTaH sakalaH saGghaH pote vaNiksArthaH iva mahApaTe adhiruroha / samAsa :- (1) zrIvajrasvAminA - pUrvavat / (2) vaNiksArtha: - vaNijAM sArthaH iti vaNiksArthaH / (Sa. ta.pu.) (3) mahApaTe - mahA~zcAsau paTazca iti mahApaTaH, tasmin mahApaTe / (vi.pU.ka.) vajrarSiNAM bhagavata, vidyAzaktyA prayuktayA / utpupluve paTauM vyomniM, pavanotkSiptatUlavat // 323 // anvaya :- bhagavatA vajrarSiNA prayuktayA vidyAzaktyA paTaH pavanotkSiptatUlavat vyomni utpupluve / samAsa :- (1) vajrarSiNA - pUrvavat / (2) vidyAzaktyA - pUrvavat / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1papa (3) pavanotkSiptatUlavat - (A) pavanena utkSiptam iti pavanotkSiptam / (tR.ta.pu.) (B) pavanotkSiptaM ca tad tUlaM ca iti pavanotkSipta tUlam / (vi.pU.ka.) (C) pavanotkSiptatUlam iva iti pavanotkSiptatUlavat / ___(taddhita) tadA zayyAtaroM dattanAmA vajramahAmuneH / samAyayauM saM hi vArigrahArthaM gato'bhavat // 324 // anvaya :- tadA vajramahAmuneH dattanAmA zayyAtaraH vArigrahaNArthaM gataH abhavat saH hi smaayyau| samAsa :- (1) zayyAtaraH - pUrvavat / (2) dattanAmA - dattaH nAma yasya saH iti dattanAmA / (samA.ba.vI.) (3) vajramahAmuneH - puurvvt| (4) vArigrahaNArtham - (A) vAriNaH grahaNam iti vAri grahaNam / (Sa.ta.pu.) (B) vArigrahaNasya artham iti vArigrahaNArtham / (Sa.ta.pu.) saGghanaM sahitaM vajrasvAminaM vyomayAyinam / nirIkSyaM mUrdhajA~zIghramutkhAyairvamuvA, saiH // 325 // anvaya :- saGghana sahitaM vyomayAyinaM vajrasvAminaM nirIkSya saH mUrdhajAn ___ zIghram utkhAya evam uvaac| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 156 samAsa :- (1) vajrasvAminam - pUrvavat / (2) vyomayAyinam - vyomni yAti ityevaMzIlaH iti ___ vyomayAyI, taM vyomayAyinam / (upa.ta.pu.) (3) mUrdhajAn - mUni jAtAH iti mUrdhajAH, tAn mUrdhajAn / (upa.ta.pu.) zayyAtaro'haM yuSmAkamabhavaM bhagavan ! purA / adyaM sAdharmiko'pyasmi, nistArayasi ki na mAm ? // 326 // anvaya :- bhagavan ! purA ahaM yuSmAkaM zayyAtaraH abhavam adya sArmikaH api asmi mAM kiM na nistArayasi ? / samAsa :- (1) zayyAtaraH - pUrvavat / (2) sArmikaH - (A) samAnaH dharmaH yasya saH iti sadharmA / (samA.ba.vI.) (B) sadharmANaH ayam (saMbandhaH) iti sAdharmikaH / __ (taddhita) zayyArtarasya tI vAcam, zrutvopAlambhagarbhitAm / dRSTvA ca lUnakezaM tam, vajraH sUtrArthamasmarat // 327 // anvaya :- zayyAtarasya upAlambhagarbhitAM tAM vAcaM zrutvA lUnakezaM ca taM dRSTvA vajraH sUtrArtham asmarat / samAsa :- (1) zayyAtarasya - pUrvavat / / (2) upAlambhagarbhitAm - upAlambhena garbhitA iti upAlambhagarbhitA, tAm upAlambhagarbhitAm / (tR.ta.pu.) 9 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 (3) lUnakezam - lUnAH kezAH yena saH iti lUnakezaH, taM lUnakezam / (samA.ba.vI.) (4) sUtrArtham - sUtrANAm arthaH iti sUtrArthaH, taM sUtrArtham / ____ (Sa.ta.pu.) ye sAdharmikavAtsalya , svAdhyAyeM caraNe'piM vA / tIrthaprabhAvanAyAM caudyuktAMstAMstArayanmuniH // 328 // anvaya :- ye sArmikavAtsalye svAdhyAye caraNe vA tIrthaprabhAvanAyAM ca udyuktAH tAn api muniH tArayet / samAsa :- (1) sAdharmikavAtsalye - (A) sAdharmikaH-pUrvavat / (B) vatsalasya bhAvaH iti vAtsalyam / (taddhita) (C) sArmikANAM vAtsalyam iti sArmika vAtsalyam, tasmin sArmikavAtsalye / (Sa.ta..) (2) svAdhyAye - pUrvavat / (3) tIrthaprabhAvanAyAm - tIrthasya prabhAvanA iti tIrtha prabhAvanA, tasyAM tIrthaprabhAvanAyAm / (Sa.ta.pu.) AgamArthamimaM smRtvA , vajrasvAmimaharSiNAM / paTeM tasminadhyaropi, sauM'pi zayyAtarottamaH // 329 // anvaya :- imam AgamArthaM smRtvA vajrasvAmimaharSiNA saH zayyAtarottamaH __ . api tasmin paTe adhyaropi / samAsa :- (1) AgamArtham - Agamasya arthaH iti AgamArthaH, tam AgamArtham / (Sa.ta.pu.) Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 (2) vajrasvAmimaharSiNA (A) vajrasvAmI - pUrvavat / (B) maharSiH - pUrvavat / (C) vajrasvAmI cAsau maharSizca iti vajrasvAmimaharSi:, tena vjrsvaamimhrssinnaa| (vi. utta.ka.) - (3) zayyAtarottama: - (A) zayyAtaraH - pUrvavat / (B) zayyAtareSu uttamaH iti zayyAtarottamaH / (sa.ta.pu.) vidyApaTopaviSTaste, yAnteH sAdrisaritpurAm / sarve vilokayAmAsuH, karAmalakavanmahIm // 330 // anvaya :- vidyApaTopaviSTAH yAntaH te sarve sAdrisaritpurAM mahIM karAmalakavat vilokayAmAsuH / - samAsa :- (1) vidyApaTopaviSTA: - (A) vidyayA (kRta:) paTa: iti vidyApaTa: / (tR.ta.pu.) (B) vidyApaTe upaviSTAH iti vidyApaTopaviSTAH / (sa.ta.pu.) (2) sAdrisaritpurAm - (A) adrayazca saritazca purazca iti adrisaritpuraH / (i.dva.) (B) saha adrisaritpUrbhiH vartate yA sA iti sAdrisaritpurA, tAM sAdrisaritpurAm / ( saha. ba. vrI.) (3) karAmalakavat - (A) kare sthitam iti karasthitam / (sa.ta.pu.) (B) karasthitam Amalakam iti karAmalakam / (ma.pa.lo.ka.) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 (C) karAmalakam iva karAmalakavat / (taddhita) bhaktipra_H pUjyamAnoM, mArgasthavyantarAmaraiH / vyomna pradIyamAnArthI, bhaktairkotiSikAmaraiH // 331 // vidyAdharairvarNyamAnaH, zaktisampaccamatkRtaiH / AliGgyamAnaH suhRdevAnukUlenai vAyunI // 332 // paTacchAyAdarzitAmracchAyAsaukhyoM mahIspRzAm / vandamAnoM nabhaHstho'pi, mArgacaityAnyanekazaH // 333 // paTastho' ipaTasthebhya'stanvAnoM dharmadezanAm / varSirAsasaudAthai, purI nAmeM mahApurImeM // 334 // (caturbhiH kalApakam) anvaya :- bhaktipradvaiH mArgasthavyantarAmaraiH pUjyamAnaH, vyomni bhaktaiH jyotiSikAmaraiH pradIyamAnArghaH, zaktisampaccamatkRtaiH vidyAdharaiH varNyamAnaH, anukUlena vAyunA suhRdA iva AliGgyamAnaH, mahIspRzAM paTacchAyAdarzitAmracchAyAsaukhyaH, nabhaHsthaH api anekazaH mArgacaityAni vandamAnaH, paTasthaH api paTasthebhyaH dharmadezanAM tanvAnaH, varSiH atha mahApurI nAma purIm AsasAda / samAsa :- (1) bhaktipradvaiH - bhaktyA prahvAH iti bhaktiprahvAH, taiH bhaktipradvaiH / (tR.ta.pu.) (2) mArgasthavyantarAmaraiH - (A) vyantaraH jAtiH yeSAM te iti vyantarajAtayaH / (samA.ba.vI.) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (B)- vyantarajAtaya: amarAH iti vyantarAmarAH / (ma.pa.lo.ka.) 160 (C) mArge tiSThanti iti mArgasthA: / (upa. ta.pu.) (D) mArgasthAzca te vyantarAmarAzca iti mArgasthavyantarAmarAH, taiH mArgasthavyantarAmaraiH / (vi.pU.ka.) pradIyamAnaH arghaH yasmai saH iti (3) pradIyamAnArghaH -- pradIyamAnArghaH / (samA.ba.vrI.) (4) jyotiSikAmaraiH - (A) jyotiSi bhavA: iti jyotiSikA: / (taddhita) (5) vidyAdharaiH (B) jyotiSikAzca te amarAzca iti jyotiSikAmarAH, taiH jyotiSikAmaraiH / (vi.pU.ka.) vidyAM dharantIti vidyAdharAH, taiH 1 vidyAdharaiH / (upa.ta.pu.) (6) zaktisampaccamatkRtai:- (A) zaktiH eva sampat iti zaktisampat / (ava.pU.ka.) (B) zaktisampadA camatkRtAH iti zaktisampaccamatkRtAH, tai: zaktisampaccamatkRtaiH / (tR.ta.pu.) (7) paTacchAyAdarzitAmracchAyAsaukhyaH - (A) paTasya chAyA iti paTacchAyA / (Sa.ta. pu.) (B) paTacchAyayA darzitam iti paTacchAyAdarzitam / (tR.ta.pu.) (C) Amrasya chAyA iti AmracchAyA / (D) AmracchAyAyA: saukhyam iti AmracchAyAsaukhyam / (Sa. ta.pu.) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 (E) paTacchAyAdarzitam AmracchAyAsaukhyaM yena saH iti ___ paTacchAyAdarzitAmracchAyAsaukhyaH / (samA.ba.vI.) (8) mahIspRzAm - mahIM spRzanti iti mahIspRzaH, teSAM mahIspRzAm / (upa.ta.pu.) (9) nabhaHsthaH - nabhasi tiSThati iti nabhaHsthaH / (upa.ta.pu.) (10) mArgacaityAni - (A) mArga sthitAni iti mArga sthitAni / (sa.ta.pu.) (B) mArgasthitAni caityAni iti mArgacaityAni / (ma.pa.lo.ka.) (11) paTasthaH - paTe tiSThatIti paTasthaH / (upa.ta.pu.) (12) paTasthebhyaH - paTe tiSThanti iti paTasthAH, tebhyaH paTasthebhyaH / (upa.ta.pu.) (13) dharmadezanAm - pUrvavat / (14) varSiH - pUrvavat / tasyAM dhanakaNADhyAyAma, subhikSamabhavatsadA / prAyeNaM zrAvoM lokoM , buddhabhaktastu pArthivaH // 335 // anvaya :- dhanakaNADhavAyAM tasyAM sadA subhikSam abhavat zrAvakaH lokaH prAyeNa pArthivaH tu buddhabhaktaH (AsIt) / samAsa :- (1) dhanakaNADhyAyAm - (A) dhanAni ca kaNAzca iti dhanakaNAH / (i.dva.) Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 (B) dhanakaNaiH ADhyA iti dhanakaNADhyA, tasyAM dhanakaNADhyAyAm / (tR.ta.pu.) (2) subhikSam - bhikSAyAH samRddhiH iti subhikSam / (avya.bhA.) (3) buddhabhaktaH - buddhasya bhaktaH iti buddhabhaktaH / (Sa.ta.pu.) tasyAM jainAca bauddhoca, spardhamAnAH parasparam / cakrireM devapUjAdi, jainaibauddhAstu jigyireM // 336 // anvaya :- tasyAM parasparaM spardhamAnAH jainAH ca bauddhAH ca deva pUjAdi cakrire tu jainaiH boddhAH jigyire / samAsa :- (1) jainAH - jinaH devatA yeSAm iti jainAH / (taddhita) (2) bauddhA:- buddhaH devatA yeSAm iti bauddhAH / (taddhita) (3) devapUjAdi - (A) devasya pUjA iti devapUjA / (Sa.ta.pu.) (B) devapUjA Adau yasmin tad iti devapUjAdi, tad devapUjAdi / (vyadhi.ba.vI.) (4) jainaiH - jainAH pUrvavat taiH jainaiH| jainA hi yadyatpuSpAdi, pUjopakaraNaM pureM / dadRzuMstattadaidhikamUlyadAnena cikriyuH // 337 // anvaya :- pure hi jainAH yad yad puSpAdi pUjopakaraNaM dadRzuH tad tad adhikamUlyadAnena cikriyuH / samAsa :- (1) jainAH - pUrvavat / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 (2) puSpAdi - puSpANi Adau yasmin tad iti puSpAdi, ____ tad pusspaadi| (vyadhi.ba.vI.) (3) pUjopakaraNam - pUjAyAH upakaraNam iti pUjopakaraNam, tad pUjopakaraNam / (Sa.ta.pu.) (4) adhikamUlyadAnena - (A) adhikaM ca tad mUlyaM ca iti adhikamUlyam / (vi.pU.ka.) (B) adhikamUlyasya dAnam iti adhikamUlyadAnam, tena adhikamUlyadAnena / (Sa.ta.pu.) . nAbhUvanbuddhabhaktAstu, puSpAdyaudAtumIzvaroH / tatazca buddhAyataneSvabhUtyUrjI tanIyasIM // 338 // anvaya :- buddhabhaktAH tu puSpAdi AdAtum IzvarAH na abhUvan tataH ca buddhAyataneSu tanIyasI pUjA abhUt / samAsa :- (1) buddhabhaktAH - pUrvavat / (2) puSpAdi - pUrvavat / (3) buddhAyataneSu - buddhasya AyatanAni iti buddhAyatanAni, __ teSu buddhAyataneSu / (Sa.ta.pu.) buddhabhaktAstu te hINA, buddhabhaktaM mahIpatim / vijJapyaM sarvaM puSpAdi, zrAvakANA~ nyavArayan // 339 // anvaya :- hINAH te buddhabhaktAH tu buddhabhaktaM mahIpatiM vijJapya zrAvakANAM sarvaM puSpAdi nyvaaryn|| samAsa :- (1) buddhabhaktAH - pUrvavat / (2) buddhabhaktam - buddhabhaktaH pUrvavat, taM buddhabhaktam / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsa: mantAni japaNeSu baharAbharera (3) mahIpatim - mahyAH patiH iti mahIpatiH, taM mahIpatim / (Sa.ta.pu.) (4) puSpAdi - pUrvavat / puSpApaNeSu sarveSu, bahumUlyapradA api / arhadbhaktAstataH puSpavRntAnyapi ne lebhireM // 340 // anvaya :- tataH sarveSu puSpApaNeSu bahumUlyapradAH api arhadbhaktAH ___puSpavRntAni api na lebhire| samAsa :- (1) puSpApaNeSu - puSpANAm ApaNAH iti puSpApaNAH, teSu puSpApaNeSu / (Sa.ta.pu.) (2) bahumUlyapradAH - (A) bahUni ca tAni mUlyAni ca iti bahumUlyAni / (vi.pU.ka.) (B) bahumUlyAni pradadati iti bahumUlyapradAH / __ (upa.ta.pu.) (3) arhadbhaktAH - arhataH bhaktAH iti arhadbhaktAH / (Sa.ta.pu.) (4) puSpavRntAni - puSpANAM vRntAni iti puSpavRntAni, ___tAni pusspvRntaani| (Sa.ta.pu.) upasthite paryuSaNAparvaNyarhadupAsakoH / tatoM rudantau dInAsyA~ , vajraSimupatasthireM // 341 // anvaya :- tataH paryuSaNAparvaNi upasthite dInAsyAH rudantaH ahaMdu pAsakAH varSim uptsthire| samAsa :- (1) paryuSaNAparvaNi- (A) paryuSaNA nAma yasya tad iti paryuSaNAnAma / (samA.ba.vI.) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 (B) paryuSaNAnAma parva iti paryuSaNAparva, tasmin paryuSaNAparvaNi / (ma.pa.lo.ka.) samAsa : (2) arhadupAsakA: - arhantam upAsate iti arhadupAsakA: / (upa.ta.pu.) (3) dInAsyA:- dInam AsyaM yeSAM te iti dInAsyAH / (samA.ba.vrI.) (4) vajrarSim - vajrarSiH pUrvavat, taM vajrarSim / taiM zrAvako netrajalaiH, kledayanta mahItalam / natvA~ vyajijJapanvajram, khedagadgadayA girAM // 342 // netrajalaiH mahItalaM kledayantaH te zrAvakAH vajraM natvA khedagadgadayA girA vyajijJapan / anvaya : (1) netrajalaiH (A) netrAbhyAM niHsRtAni iti netraniHsRtAni / (tR. ta.pu.) (B) netrani:sRtAni jalAni iti netrajalAni, taiH netrajalaiH / (ma.pa.lo.ka.) / - (2) mahItalam - mahyA: talam iti mahItalam, tad mahItalam / (Sa. ta.pu.) (3) khedagadgadayA - khedena gadgadA iti khedagadgadA, tayA khedagadgadayA / (tR. ta.pu.) " arhaccaityeSvaMhararhaH pUjAdiM draSTumakSamaiH / -bauddhairvayaM parAbhUta, bhUtairiva durAtmabhiH // 343 // anvaya :- arhaccaityeSu aharahaH pUjAdi draSTum akSamaiH bhUtaiH iva durAtmabhiH bauddhaiH vayaM parAbhUtAH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 samAsa :- (1) arhaccaityeSu - arhataH caityAni iti arhaccaityAni, teSu arhaccaityeSu / (Sa.ta.pu.) (2) aharahaH ahni, ahni iti aharahaH / (avya.bhA.) (3) pUjAdi - pUjA Adau yasmin tad iti pUjAdi, tad pUjAdi / (vyadhi.ba.vI.) (4) akSamaiH - na kSamAH iti akSamAH, taiH akSamaiH / (naJ.ta.pu.) (5) durAtmabhi: - duSTa: AtmA yeSAM te iti durAtmAnaH, taiH durAtmabhi: / (prAdi.. vrI.) vijJaptoM bauddhalokerna, bauddhoM rAjA nyavArayat / puSpANiM dadato'smAkam, mAlikArnakhilAnapiM // 344 // anvaya :- bauddhalokena vijJaptaH bauddhaH rAjA asmAkaM puSpANi dadataH akhilAn api mAlikAn nyavArayat / I samAsa :- (1) bauddhalokena bauddhazcAsau lokaJca iti bauddhalokaH, tena bauddhalokena / (vi.pU.ka.) labhAmaheM vayaM nAthaM / nA~gastikusumAnye kiM kurmo dravyavanto'piM, rAjAjJAM ko tilaGghate // 345 // anvaya :- nAtha ! dravyavantaH api vayam agastikusumAni api na labhAmahe kiM kurmaH kaH rAjAjJAm atilaGghate / / agastiH - vRkSavizeSa: / 'agathiyA' iti bhASAyAm / samAsa :- (1) agastikusumAni - agaste: kusumAni iti agastikusumAni tAni agastikusumAni / (Sa. ta.pu.) Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 (2) dravyavantaH - dravyam asti yeSAM te iti dravyavantaH / (taddhita) (3) rAjAjJAm - rAjJaH AjJA iti rAjAjJA, tAM rAjAjJAm / (Sa.ta.pu.) tulasIbarbarIpUjApAtratAM grAmayakSavat / prayAnti jinabimbAni, hahA~ kiM jIvitena' naH // 346 // anvaya :- grAmayakSavat jinabimbAni tulasIbarbarIpUjApAtratAM prayAnti hahA naH jIvitena kim| barbarI - bAvala iti bhaassaayaam| samAsa :- (1) tulasIbarbarIpUjApAtratAm - (A) tulasI ca barbarI ca iti tulasIbarbauM (i.dva.) (B) tulasIbarbarIbhyAM (kRtA) pUjA iti tulasI barbarIpUjA / (tR.ta.pu.) (C) tulasIbarbarIpUjAyAH pAtram iti tulasIbarbarI pUjApAtram / (Sa.ta.pu.) (D) tulasIbarbarIpUjApAtrasya bhAvaH iti tulasI barbarIpUjApAtratA, tAM tulasIbarbarIpUjApAtratAm / (taddhita) (2) grAmayakSavat - (A) grAmaM rakSatIti grAmarakSakaH / (upa.ta.pu.) (B) grAmarakSaka: yakSaH iti grAmayakSaH / (ma.pa.lo.ka.) (C) grAmayakSaH iva iti grAmayakSavat / (taddhita) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TEL (3) jinabimbAni-jinAnAM bimbAni iti jinabimbAni / (Sa.ta.pu.) mArhatsvAropayantvete, chadmanetyabhizaGkitaH / bauddhaiH puSpaM niSiddhaM naH, kezavAsakRte'pi hiN||347|| anvaya :- ete chadmanA arhatsu mA Aropayantu iti abhizaGkitaiH bauddhaiH naH kezavAsakRte api hi puSpaM niSiddham / samAsa :- (1) kezavAsakRte- (A) kezAnAM vAsaH iti kezavAsaH / ___ (Sa.ta.pu) (B) kezavAsasya kRte iti kezavAsakRte / (Sa.ta.pu.) kiJcAnizaM gaNayatAm svAminnasmArkamaGgulI / AgAtparyuSaNAparvadinaM dinamatallikA // 348 // anvaya :- svAmin ! kiJca anizam aGgulI: gaNayatAm asmAkaM dinamatallikA paryuSaNAparvadinam AgAt / samAsa :- (1) paryuSaNAparvadinam - (A) paryuSaNAparva-pUrvavat / (B) paryuSaNAparvaNaH dinam iti paryuSaNAparvadinam / (Sa.ta.pu.) (2) dinamatallikA - matallikA ca tad dinaM ca iti dinamatallikA / (mayU.karma.) parvaNyapyAgate'muSminvayaM yativadarhatAm / bhAvapUjAM kariSyAmaH, puSpasampattivarjitAH // 349 // anvaya :- amuSmin parvaNi Agate api puSpasampattivarjitAH vayaM yativad arhatAM bhAvapUjAM kariSyAmaH / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 samAsa :- (1) yativad - yatayaH iva yativad / (taddhita) (2) bhAvapUjAm - (A) bhAvaH pradhAnaM yasyAM sA iti bhAvapradhAnA / (samA.ba.vI.) (B) bhAvapradhAnA pUjA iti bhAvapUjA, tAM bhAvapUjAm / (ma.pa.lo.ka.) (3) puSpasampattivarjitAH - (A) puSpANi eva sampattiH iti puSpasampattiH / (ava.pU.ka.) (B) puSpasampattyAH varjitAH iti puSpasampatti varjitAH / (paM.ta.pu.) parAbhUyaM parAbhUrya, bauddhairdurbuddhibhirvayam / jIvanmRtau irva kRtIH, svAmini tvaryi satyapi // 350 // anvaya :- tvayi svAmini sati api durbuddhibhiH bauddhaiH parAbhUya parAbhUya vayaM jIvanmRtAH iva kRtAH / samAsa :- (1) durbuddhibhiH. - duSTA buddhiH yeSAM te iti durbuddhayaH, taiH durbuddhibhiH / (prAdi.ba.vI.) (2) jIvanmRtAH - jIvantaH mRtAH iva iti jIvanmRtAH / (vi.ubha.ka.) jinapravacanasyAbhibhUtasyAsya prabhAvanAma / vidhArya bhagavannasmAn, saJjIvayitumarhasi // 351 // anvaya :- bhagavan ! abhibhUtasya asya jinapravacanasya prabhAvanAM ___vidhAya asmAn saJjIvayitum arhsi| samAsa :- (1) jinapravacanasya - jinasya pravacanam iti jinapravacanam, tasya jinapravacanasya / (Sa.ta.pu.) 7 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaya zvasa tvA 170 samAzvasata haiM zrAddhAH!, yatiSye vaH sutejaseM / ityuktvA bhagavAn vyomanyutpapAta suparNavat // 352 // anvaya :- he zrAddhAH ! samAzvasata vaH sutejase yatiSye iti uktvA bhagavAn vyomani suparNavat utpapAta / samAsa :- (1) sutejase- zobhanaM tejaH iti sutejaH, tasmai sutejse| ___(su.pU.ka.) (2) suparNavat - suparNaH iva iti suparNavat / (taddhita) svAmI nimeSamAtreNArthAgAnmAhezvarI purIm / avAtArIduMpavaneM, caikasminvismayAvahaiM // 353 // anvaya :- atha svAmI nimeSamAtreNa mAhezvarI purIm AgAt vismayAvahe ca ekasmin upavane avAtArId / samAsa :- (1) nimeSamAtreNa - nimeSaH eva iti nimeSamAtram, tena nimeSamAtreNa / (mayU.karma.) (2) upavane - upavanam - pUrvavat, tasmin upvne| (3) vismayAvahe - vismayam Avahati iti vismayAvaham, tasmin vismayAvahe / (upa.ta.pu.) hutAzanAbhidhAnasya, devasyopavanaM ca tat / yo'bhUmikastatraM, mitraM dhanagireM: seM tuM // 354 // anvaya :- tat hutAzanAbhidhAnasya devasya upavanam (AsIt) tatra ca tu yaH ArAmikaH saH dhanagireH mitram abhUt / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 samAsa :- (1) hutAzanAbhidhAnasya - hutAzanaH abhidhAnaM yasya saH iti hutAzanAbhidhAnaH, tasya hutAzanAbhidhAnasya / (samA.ba.vI.) (2) upavanam - pUrvavat / akasmAdAgataM vajram, nirIkSAnabhravRSTivat / ArAmikaH prarge sadhUstaDitAkhyoM murdAvadat // 355 // anvaya :- prage anabhravRSTivat akasmAd AgataM vajaM nirIkSya tADi tAkhyaH ArAmikaH mudA sadyaH avadat / samAsa :- (1) anabhravRSTivat - (A) na vidyante abhrANi yasyAM sA iti anabhrA / (naJ.ba.vI.) (B) anabhrA cAsau vRSTizca iti anabhravRSTiH / (vi.pU.ka.) (C) anabhravRSTiH iva iti anabhravRSTivat / (taddhita) (2) taDitAkhyaH - taDitaH AkhyA yasya saH iti taDitAkhyaH / (samA.ba.vI.) tithistithiSu dhanyeyam, yasyAM tvamatithirmama / AtmAnaM cAMdhunoM dhanyam, manyahaM yasmRtastvAM // 356 // anvaya :- tithiSu iyaM tithiH dhanyA yasyAM mama tvam atithiH (bhUtaH) adhunA ca aham AtmAnaM dhanyaM manye yat tvayA smRtaH / samAsa :- (1) atithiH - pUrvavat / diSTyA susvapnavadaham , cittAnApakRtastvayA / mamArgAstvaM yadatithi:, kimAtithyaM karomi te ? // 357 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 anvaya :- diSTyA susvapnavad tvayA ahaM cittAt na apakRtaH yad tvaM mama atithi: AgAH te kim AtithyaM karomi ? samAsa :- (1) susvapnavad - (A) zobhanaH svapnaH iti susvapnaH / (sU.pU.ka.) (B) susvapna iva iti susvapnavad / (taddhita) (2) atithiH - pUrvavat / (3) Atithyam - atithe: bhAvaH iti Atithyam, tad ___Atithyam / (taddhita) vajrasvAmyepyabhidadhe, mameM ghudyAnapAlaka! / puSpaiH prayojana tAna, pradAtuM ca tvamIzirSe // 358 // anvaya :- vajrasvAmI api abhidadhe udyAnapAlaka ! mama puSpaiH prayojanaM tAni ca hi pradAtuM tvam IziSe / samAsa :- (1) vajrasvAmI - pUrvavat / (2) udyAnapAlaka!-udyAnaM pAlayati iti udyAnapAlakaH, tatsaMbodhanam udyAnapAlaka! / (upa.ta.pu.) mAlAkAro'vadatpuSpAdAnenAnugRhANe mAm / bhavanti pratyahaM puSpalA viMzatira hi // 359 // anvaya :- mAlAkAraH avadat puSpAdAnena mAm anugRhANa hi atra pratyahaM viMzatiH puSpalakSAH bhavanti / samAsa :- (1) mAlAkAraH - mAlAM karoti iti mAlAkAraH / . (upa.ta.pu.) (2) puSpAdAnena - puSpANAm AdAnam iti puSpAdAnam, tena puSpAdAnena / (Sa.ta.pu.) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 (3) pratyaham - ahaH ahaH iti pratyaham / (avya.bhA.) (4) puSpalakSAH-puSpANAM lakSAH iti puSpalakSAH / (Sa.ta.pu.) bhagavAnAdittihi , puSpANiM praguNIkuru / AgacchAma ito gatvA, yAdudyAnarakSaka ! // 360 // anvaya :- bhagavAn Adizat udyAnarakSaka ! tarhi yAvad itaH gatvA AgacchAmaH puSpANi praguNIkuru / samAsa :- (1) praguNIkuru - (A) na praguNAni iti apraguNAni / (nab.ta.pu.) (B) apraguNAni praguNAni kuru iti praguNIkuru / (gati.ta.pu.) (2) udyAnarakSaka ! - udyAnaM rakSati iti udyAnarakSakaH, tatsaMbodhanam udyAnarakSaka ! / (upa.ta.pu.) evamuktvA pRSada, ivotpatyaM vihAyasA / akSuH kSudrahimavadgiriM vajramuniryayauM // 361 // anvaya :- evam uktvA vihAyasA pRSadazvaH iva utpatya akSudraH vajramuniH kSudrahimavagiri yayau / pRSadazvaH-vAyuH / vAyuH samIra-samirau pavanAzugau nabhaHzvAso nabhasvada'nila-zvasanAH samIraNaH // vAto'hikAnta-pavamAnamarutprakampanAH kampAka-nityagati-gandhavaha-prabhaJjanAH // 1106 / / mAtarizvA jagatprANaH, pRSadazvo mahAbalaH / mArutaH sparzano daityadevaH / ityabhidhAne / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 samAsa :- (1) pRSadrazvaH - pRSan azvaH yasya saH iti pRSadazvaH / (samA.ba.vI.) (2) akSudraH - na kSudraH iti akSudraH / (naJ.ta.pu.) (3) kSudrahimavagirim - (A) kSudrazcAsau himavAn ca iti kSudrahimavAn / (vi.pU.ka.) (B) kSudrahimavAn nAma yasya saH iti kssudrhim___vnnaamaa| (samA.ba.vI.) (C) kSudrahimavannAmA giriH iti kSudrahimavadgiriH, taM kSudrahimavagirim / (ma.pa.lo.ka.) (4) vajramuniH - pUrvavat / gaGgAsindhujalakrIDAprasaktasuravAraNam / dazamAmRtakuNDAbhapadmahUdamanoramam // 362 // sadAvandAru diviSatsiddhAyatanamaNDitam / gAyatkimpuruSIgItAnucaraiNakadambakam // 363 // anekadhAtumadbhUmidhRtasandhyAbhravibhramam / bhrAmyadunmattacamarIbhambhAbhAGkAragahvaram // 364 // namerubhUrjatagarakimpAkAkulamekhalam / se ta himAmidrAkSIda, vyomastho'nya ivAryamA // 365 // (catubhiH kalApakam) anvaya :-anyaH aryamA iva vyomasthaH saH gaGgAsindhujalakrIDAprasa ktasuravAraNam, dazamAmRtakuNDAbhapadmahUdamanoramam, sadAvandArudiviSatsiddhAyatanamaNDitam, gAyatkimpuruSI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 gItAnucaraiNakadambakam, anekadhAtumadbhUmidhRtasandhyAbhravibhramam, bhrAmyadunmattacamarIbhambhAbhAGkAragahvaram, namerubhUrjatagarakimpAkAkulamekhalam, taM himAdrim adrAkSIt / nameru:- surapunnAgataruH / bhUrjaH-bhojapatravRkSaH / tagaraH- tannAmapAdapaH, 'mIMDhaka' itibhASAyAm / kimpAkaH- vissmyvRkssH| samAsa :- (1) gaGgAsindhujalakrIDAprasaktasuravAraNam - (A) gaGgA ca sindhuzca etayoH samAhAraH gaGgAsindhu / (samA.dva.) (B) gaGgAsindhunaH jalam iti gaGgAsindhujalam / (Sa.ta.pu.) (C) gaGgAsindhujale kriyamANA iti gaGgAsindhu jalakriyamANA / (sa.ta.pu.) (D) gaGgAsindhujalakriyamANA krIDA iti gaGgA sindhujalakrIDA / (ma.pa.lo.ka.) (E) gaGgAsindhujalakrIDAyAM prasaktAH iti gaGgA sindhujalakrIDAprasaktAH / (sa.ta.pu.) (F) surANAM vAraNAH iti suravAraNAH / (Sa.ta.pu.) (G) gaGgAsindhujalakrIDAprasaktAH suravAraNAH yasmin saH iti gaGgAsindhujalakrIDAprasaktasuravAraNaH, taM gaGgAsindhujalakrIDAprasakta suravAraNam / (samA.ba.vI.) (2) dazamAmRtakuNDAbhapadmahadamanoramam - (A) amRtasya kuNDam iti amRtakuNDam / (Sa.ta.pu) (B) dazAnAM pUraNam iti dazamam / (taddhita) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 (C) dazamaMJca tad amRtakuNDaJca iti dazamAmRtakuNDam / (vi.pU.ka.) (D) dazamAmRtakuNDena AbhaH iti dazamAmRta kuNDAbha: / (tR.ta.pu.) (E) padmaM nAma yasya saH iti padmanAmA / (samA.ba. vrI.) (F) padmanAmA hRdaH iti padmahUdaH / (G) dazamAmRtakuNDAbhazcAsau padmahRdazca iti dazamAmRtakuNDAbhapadmahUdaH / (vi.pU.ka.) (H) mana: ramayati yatra iti manoramaH / (upa. ta.pu.) (I) dazamAmRtakuNDAbhapadmahUdena manoramaH iti dazamAmRtakuNDAbhapadmahRdamanoramaH taM dazamAmRtakuNDAbhapadmahUdamanoramam / (tR.ta.pu.) (3) sadAvandArudiviSatsiddhAyatanamaNDitam - (A) sadA vandante ityevaMzIlAH iti sadAvandAravaH / (B) divi sIdanti iti diviSadaH / (upa.ta.pu.) (C) sadAvandAravazcAmIdiviSadazca iti sadAvandA - rudiviSadaH / (vi.pU.ka.) (D) siddhaiH virAjitAni iti siddhavirAjitAni / (tR.ta.pu.) (E) siddhavirAjitAni AyatanAni iti siddhAyatanAni / (ma.pa.lo.ka.) (F) sadAvandArudiviSadbhiH yuktAni iti sadAvandArudiviSadyuktAni / (tR.ta.pu.) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 (G) sadAvandArudiviSadyuktAni siddhAyatanAni iti sadAvandArudivitsiddhAyatanAni / (ma.pa.lo.ka.) (H) sadAvandArudiviSatsiddhAyatanaiH maNDitaH iti sadAvandArudiviSatsiddhAyatanamaNDitaH, taM sadAvandArudiviSatsiddhAyatanamaNDitam / (tR.ta.pu.) (4) gAyatkimpuruSIgItAnucaraiNakadambakam - (A) gAyantyazcAmUH kimpuruSyazca iti gAyatkimpuruSyaH / (vi.pU.ka.) (B) gAyatkimpuruSINAM gItAni gAyatkimpuruSI gItAni / (Sa.ta.pu.) (C) gAyatkimpuruSIgItAni anucarati iti gAya tkimpuruSIgItAnucaraH / (upa.ta.pu.) (D) eNAnAM kadambakaH iti eNakadambakaH / (Sa.ta.pu.) (E) gAyatkimpuruSIgItAnucaraH eNakadambakaH yasmin saH iti gAyatkimpuruSIgItAnucaraiNakadambakaH, taM gAyatkimpuruSIgItAnucaraiNakadambakam / (samA.ba.vI.) (5) anekadhAtumadbhUmidhRtasandhyAbhravibhramam - (A) na eke iti aneke / (naJ.ta.pu.) (B) aneke ca te dhAtavazca iti anekadhAtavaH / (vi.pU.ka.) Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 (C) anekadhAtavaH santi asyAm iti anekadhAtumatI / (taddhita) (D) anekadhAtumatI cAsau bhUmizca iti anekadhAtumadbhUmi: / (vi.pU.ka.) (E) sandhyAyA: abhram iti sandhyAbhram / (Sa.ta.pu.) (F) sandhyAbhrasya vibhramaH iti sandhyAbhravibhramaH / (Sa. ta.pu.) (G) anekadhAtumadbhUmyA dhRtaH iti anekdhaatumdbhuumidhRt:| (tR.ta.pu.) (H) anekadhAtumadbhUmidhRtaH sandhyAbhravibhramaH yasmin saH iti anekadhAtumadbhUmidhRtasandhyAbhravibhramaH, tam anekadhAtumadbhUmidhRtasandhyAbhravibhramam / (samA.ba.vrI.) (6) bhrAmyadunmattacamarIbhambhAbhAGkAragahvaram - (A) unmattAzca tAH camaryazca iti unmattacamaryaH / (vi.pU.ka.) (B) bhrAmyantyazca tAH unmattacamaryazca iti bhrAmyadunmattacamarya: / (vi.pU.ka.) (C) bhrAmyadunmattacamarINAM bhambhAH iti bhrAmyadunmattacamarIbhambhAH / (Sa.ta.pu.) I (D) bhrAmyadunmattacamarIbhambhAnAM bhAGkArAH iti bhrAmyadunmattacamarIbhambhAbhAGkArAH / (Sa.ta.pu.) (E) bhrAmyadunmattacamarIbhambhAbhAGkAraiH gahvaraH iti Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 bhrAmyadunmattacamarIbhambhAbhAGkAragahvaraH, taM bhrAmya dunmattacamarIbhambhAbhAGkAragahvaram / (tR.ta.pu.) (7) namerubhUrjatagarakimpAkAkulamekhalam - (A) nameravazca bhUrjAzca tagarAzca kimpAkAzca eteSAM samAhAraH iti namerubhUrjatagarakimpAkam / (samA.dva.) (B) namerubhUrjatagarakimpAkena AkulA iti namerubhUrjatagarakimpAkAkulA / (tR.ta.pu.) (C) namerubhUrjatagarakimpAkAkulA mekhalA yasmin saH iti namerubhUrjatagarakimpAkAkulamekhalaH, taM namerubhUrjatagarakimpAkAkulamekhalam / (samA.ba.vI.) (8) himAdrim-(A) himaiH AcchAditaH iti himAcchAditaH / (tR.ta.pu.) (B) himAcchAditaH adriH iti himAdriH, taM himAdrim / (ma.pa.lo.ka.) ___ (9) vyomastha:-vyomni tiSThati iti vyomasthaH / (upa.ta.pu.) se zAzvatArhatpratimAH, siddhAyatanavartinIH / vavandai vandyamAnAMhividyAdharakumArakaiH // 366 // anvaya :- vidyAdharakumArakaiH vandyamAnAMhiH saH siddhAyatanavartinIH zAzvatArhatpratimAH vavande / samAsa :- (1) zAzvatArhatpratimAH - (A) arhatAM pratibhAH iti arhatpratimAH / (Sa.ta.pu.)... - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 (B) zazvad bhavAH iti zAzvatyaH / (taddhita) (C) zAzvatyazca tAH arhatpratimAzca iti zAzvatAha tpratimAH tAH zAzvatArhatpratimAH / (vi.pU.ka.) (2) siddhAyatanavatinI: - (A) siddhAyatanAni-pUrvavat / (B) siddhAyataneSu vartante ityevaMzIlAH iti siddhA yatanavartinyaH, tAH siddhAyatanavartinIH / (upa.ta.pu.) (3) vandyamAnAMhiH - vandyamAnau aMhI yasya saH iti vandyamAnAMhiH / (samA.ba.vI.) (4) vidyAdharakumArakaiH - (A) vidyAdharAH - pUrvavat / (B) vidyAdharANAM kumArakAH iti vidyAdhara kumArakAH, taiH vidyAdharakumArakaiH / (Sa.ta.pu.) taraGgaraGgazAlAsthalAsyalAsakapaGkajam / padmasaugandhyavahAdiva mantharamArutam // 367 // saJcarannIrajamiva, krIDadapsarasAM mukhaiH / unnidrapaGkajarajodhivAsasubhagodakam // 368 // zrIdevIdevatAgArapragAyadamarIjanam / pAhadaM jagAmArtha, vajrarSiomavartmanoM // 369 // (tribhirvizeSakam) zanvaya :- atha varSiH vyomavartmanA taraGgaraGgazAlAsthalAsyalAsaka-. paGkajaM padmasaugandhyavahanAt mantharamArutam iva krIDadapsarasAM mukhaiH saJcarannIrajam iva unnidrapaGkajarajodhi 181 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 vAsasubhagodakaM zrIdevIdevatAgArapragAyadamarIjanaM padmahadaM jgaam| samAsa :- (1) taraGgaraGgazAlAsthalAsyalAsakapaGkajam - (A) taraGgAnAM raGgazAlA iti taraGgaraGgazAlA / (Sa.ta.pu.) (B) taraGgaraGgazAlAyAM tiSThanti iti taraGgaraGga zAlAsthAni / (upa.ta.pu.) (C) lAsyAni ca tAni lAsakAni ca iti lAsyalAsakAni / (vi.ubha.ka.) (D) paGkajAni - pUrvavat / (E) taraGgaraGgazAlAsthAni lAsyalAsakAni paGkajAni yasmin saH iti taraGgaraGgazAlAsthalAsyalAsakapaGkajaH, taM taraGgaraGgazAlAsthalAsyalAsaka pngkjm| (samA.bahu.pa.ba.vI.) (2) padmasaugandhyavahanAd - (A) zobhanaH gandhaH iti sugandhaH / (sU.pU.ka.) (B) sugandhaH eva iti saugandhyam / (taddhita) (C) padmAnAM saugandhyam iti padmasaugandhyam |(ss.t.pu.) (D) padmasaugandhyasya vahanam iti padmasaugandhyavahanam, tasmAt padmasaugandhyavahanAd / (Sa.ta.pu.) (3) mantharamArutam - (A) marud eva iti mArutaH / (taddhita) 7/2/165 aN pratyayaH / (B) mantharazcAsau mArutazca iti mantharamArutaH, taM mantharamArutam / (vi.pU.ka.) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 (4) saJcarannIrajam - (A) nIre jAtAni iti nIrajAni / (upa.ta.pu.) (B) saJcaranti nIrajAni yasminsaH iti saJcarannIrajaH, ____ taM saJcarannIrajam / (samA.ba.vI.) (5) krIDadapsarasAm - krIDantyazcAmU: apsarasazca iti krIDadapsarasaH, tAsAM krIDadapsarasAm / (vi.pU.ka.) (6) unnidrapaGkajarajodhivAsasubhagodakam - (A) paGkajAni - pUrvavat / (B) udgatA nidrA yeSAM tAni iti unnidrANi / (prAdi.ba.vI.) (C) unnidrANi ca tAni paGkajAni ca iti unnidrapaGkajAni / (vi.pU.ka.) (D) unnidrapaGkajAnAM rajAMsi iti unnidrapaGkajarajAMsi / (Sa.ta.pu.) (E) unnidrapaGkajarajasAm adhivAsaH iti unnidrapaGkajarajo'dhivAsaH / (Sa.ta.pu.) (F) unnidrapaGkajarajodhivAsena subhagam udakaM yasminsaH iti unnidrapaGkajarajodhivAsasubhagodakaH, tam unnidrapaGkajarajo'dhivAsasubhago dakam / (vyadhi.bahu. pa. ba.vI.) (7) zrIdevIdevatAgArapragAyadamarIjanam - (A) zrIH nAma yasyAH sA iti zrInAmA / (samA.ba.vI.) (B) zrInAmA devI iti zrIdevI / (ma.pa.lo.ka.) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 (C) zrIdevI cAsau devatA ca iti zrIdevIdevatA / (vi.pU.ka.) (D) zrIdevIdevatAyAH agAram iti zrIdevIdevatAgAram / (Sa. ta.pu.) (E) zrIdevIdevatAgAre pragAyantaH iti zrIdevIdevatAgArapragAyantaH / (sa.ta. pu.) (F) amaryaH janAH iti amarIjanA: / (vi.pU.ka.) (G) zrIdevIdevatAgArapragAyanta: amarIjanAH yasmin saH iti zrIdevIdevatAgArapragAyadamarIjanaH, taM zrIdevIdevatAgArapragAyadamarIjanam (samA.ba.vrI.) (8) padmahradam - (A) padma nAma yasya saH iti padmanAmA / (samA.ba.vrI.) (B) padmanAmA hRdaH iti padmahRdaH, taM padmahradam / (ma.pa.lo.ka.) (9) vajrarSiH - pUrvavat / (10) vyomavartmanA - vyoma eva vartma iti vyomavartma, tena vyomavartmanA / (ava.pU.ka.) tada caM devapUjArthamavacityaikambujam / zrIdevyAM devatAgAram yAntyA vajrarSiraikSyate // 370 // anvayaH - tadA ca devapUjArtham ekam ambujam avacitya devatAgAraM yAntyA zrIdevyA vajrarSiH aikSyata / samAsa:- (1) devapUjArtham - (A) devapUjA - pUrvavat / (B) devapUjAyAH artham iti devapUjArtham / (Sa.ta.pu.) (2) ambujam - pUrvavat / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 (3) zrIdevyA - zrIdevI-pUrvavat, tayA zrIdevyA / (4) devatAgAram - pUrvavat / (5) varSiH - pUrvavat / zrIdevA vavandai tam, dRSTamAtra munIzvaram / raktoSNISaprabhAmbhobhiH, snaparyantIva tatkramau // 371 // anvayaH- raktoSNISaprabhAmbhobhiH tatkramau snapayantI iva zrIH devatA dRSTamAtraM taM munIzvaraM vvnde| samAsa:- (1) dRSTamAtram - dRSTaH eva iti dRSTamAtraH, taM dRSTamAtram / (mayU.vyaM karma.) (2) munIzvaram - munInAm IzvaraH iti munIzvaraH, taM munIzvaram / (Sa.ta.pu.) (3) raktoSNISaprabhAmbhobhiH - (A) uSNISasya prabhAH iti uSNISaprabhAH / (Sa.ta.pu.) (B) raktAzca tAH uSNISaprabhAzca iti raktoSNISaprabhAH / (vi.pU.ka.) (C) raktoSNISaprabhA eva ambhAMsi iti raktoSNISa prabhAmbhAMsi, taiH raktoSNISaprabhAmbhobhiH / (ava.pU.ka.) (4) tatkramau - tasya kramau iti tatkramau, tau tatkramau / ____ (Sa.ta.pu.) dharmalAbhAMziSaM dattvA, tasthivAMsaM tu taM munim / baddhAJjaliH zrIravadaMdAjJApaya karomi kim // 372 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 anvayaH- dharmalAbhAziSaM dattvA tasthivAMsaM tu taM muni baddhAJjaliH zrIH avadad kiM karomi AjJApaya / samAsa:- (1) dharmalAbhAziSam - (A) dharmasya lAbhaH iti dharmalAbhaH / (Sa.ta.pu.) (B) dharmalAbhasya AzIH iti dharmalAbhAzIH, tAM ____dharmalAbhAziSam / (Sa.ta.pu.) (2) baddhAJjali:-baddhaH aJjaliH yayA sA iti baddhAJjaliH / ___ (samA.ba.vI.) jagAda vajro bhagAnAdiSTamidameva te / pANipasthitaM padmamidaM par3heM! maMmArNyatAm // 373 // anvayaH- bhagavAn vajraH jagAda padme ! te pANipadmasthitam idaM padmaM mama arpyatAm idam eva AdiSTam / samAsaH- (1) pANipadmasthitam - (A) pANireva padmam iti pANipadmam / (ava.pU.ka.) (B) pANipaJa sthitam iti pANipadmasthitam / (sa.ta.pu.) svAmin ! kimetadAdiSTamindropanajAnyapi / puSpANyAnetumIzAsmItyuktvA so padmamArpayat // 374 // anvayaH- svAmin ! etad kim AdiSTam indropavanajAni api puSpANi Anetum IzA asmi iti uktvA sA padmam Arpayat / samAsaH- (1) indropavanajAni - (A) upavanam - pUrvavat / (B) indrasya upavanam iti indropavanam / (Sa.ta.pu.) Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 (C) indropavane jAtAni iti indropavanajAni, tAni indropavanajAni / (upa.ta.pu.) vanditazca zriyA vajraH, punarutpatya satvaram / pathA~ yathA~gatenaivaM, hutAzanavanaM yayau // 375 // anvayaH- zriyA ca vanditaH vajraH punaH utpatya yathAgatena pathA eva satvaraM hutAzanavanaM yyau| samAsaH- (1) satvaram - tvarayA saha vartate yad tad iti satvaram / (saha.ba.vI.) (2) yathAgatena - Agatasya anurUpam iti yathAgatam, tena yathAgatena / (avya.bhA.) (3) hutAzanavanam - (A) hutAzanaM nAma yasya tad iti hutAzananAma / (samA.ba.vI.) (B) hutAzananAma vanam iti hutAzanavanam, tad __ hutAzanavanam / (ma.pa.lo.ka.) vidyAzaktyA ca bhagarvAn, vimAnaM vyakairodartha / pAlakasyAnujanmeve, bandhuraM vividdhibhiH||376|| anvayaH- atha bhagavAn ca vidyAzaktyA vividharddhibhiH bandhuraM pAlakasya anujanmA iva vimAnaM vyakarod / samAsa :- (1) vidyAzaktyA -pUrvavat / (2) anujanma - anugataM janma yasya tad iti anujnm| (prAdi.ba.vI.) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 (3) vividharddhibhiH - vividhAH RddhayaH iti vividharddhayaH, ___tAbhiH vividharddhibhiH / (vi.pU.ka.) asthApayacca tamadhye, zrIdevyairpitamambujam / viMzatiM puSpalakSANi, tasya pArzveSu tunyadhAt // 377 // anvayaH- tanmadhye ca zrIdevyarpitam ambujam asthApayat tasya pArzveSu tu viMzatiM puSpalakSANi nyadhAt / samAsaH- (1) tanmadhye - tasya madhyam iti tanmadhyam, tasmin tanmadhye / (Sa.ta.pu.) (2) zrIdevyarpitam - (A) zrIdevI-pUrvavat / / (B) zrIdevyA arpitam iti zrIdevyarpitam tad ___ zrIdevyarpitam / (tR.ta.pu.) (3) ambujam - pUrvavat / / (4) puSpalakSANi - puSpANAM lakSANi iti puSpalakSANi, __tAni puSpalakSANi / (Sa.ta.pu.) smarati sma tadA vajro, bhagavAJambhakAmarAn / te vajraM vajriNamive, tatkSaNIccoMpatasthire // 378 // anvayaH- tadA bhagavAn vajraH jRmbhakAmarAn smarati sma te ca vajriNam iva vajaM tatkSaNAt upatasthire / samAsaH- (1) jRmbhakAmarAn- jRmbhakAmarAH - pUrvavat, tAn jRmbhkaamraan| (2) vajriNam - vajraH asti yasya iti vajrI, taM vajriNam / (taddhita) (3) tatkSaNAt - sa cAsau kSaNazca iti tatkSaNaH, tasmAt tatkSaNAt / (vi.pU.ka.) .... Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 chatrasya'vAmbujasyA~dho , dhanagiryAmabhUrmuniH / niSadya vyomayAnAya, vimAnavaramAdizat // 379 // anvayaH- dhanagiryAtmabhUH muniH chatrasya iva ambujasya adhaH niSadya vimAnavaraM vyomayAnAya Adizat / samAsaH- (1) ambujasya - pUrvavat / (2) dhanagiryAtmabhUH - (A) AtmabhUH - pUrvavat / (B) dhanagireH AtmabhUH iti dhanagiryAtmabhUH / (Sa.ta.pu.) (3) vyomayAnAya - vyomni yAnam iti vyomayAnam. tasmai vyomayAnAya / (sa.ta.pu.) (4) vimAnavaram - vimAnazcAsau varazca iti vimAnavaraH, taM __ vimAnavaram / (vi.utta.ka.) tasmin vimAne calite, jRmbhako api~ nAkinaH / celurvimAnArUDhAste, gItavAdyAdipUrvakam // 380 // anvayaH- tasmin vimAne calite vimAnArUDhAH te jRmbhakAH nAkinaH api gItavAdyAdipUrvakaM celuH / samAsaH- (1) vimAnArUDhAH - vimAne ArUDhAH iti vimAnArUDhAH / (sa.ta.pu.) (2) gItavAdyAdipUrvakam - (A) gItaM vAdyam Adau yasmin tad iti gItavAdyAdi / (vyadhi.ba.pa.ba.vI.) (B) gItavAdyAdinA pUrvakam iti gItavAdyAdi pUrvakam tad gItavAdyAdipUrvakam / (tR.ta.pu.) Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 vaimAnikairvimAnasthaivimAnasthaH samAvRtaH / purIM nAma purIM prApaM, vajrastAM bauddhadUSitAm // 381 // anvayaH- vimAnasthaiH vaimAnikaiH samAvRtaH vimAnasthaH vajraH bauddhadUSitAM tAM purIM nAma purIM praap| samAsaH- (1) vimAnasthaiH - vimAne tiSThanti iti vimAnasthAH, taiH vimAnasthaiH / (upa.ta.pu.) (2) vimAnastha:-pUrvavat / (3) vaimAnikaiH - vimAne jAtAH iti vaimAnikAH, taiH vaimAnikaiH / (taddhita) (4) bauddhadUSitAm - (A) bauddhAH - pUrvavat / (B) bauddhaiH dUSitA iti bauddhadUSitA, tAM bauddhadUSitAm / (tR.ta.pu.) tatpurIvAsino bauddhA, vimAnAni nirIkSya che / abhASantairvamutpazyA, utpupluSodyatA iva // 382 // anvayaH- khe vimAnAni nirIkSya utpupluSodyatAH iva utpazyAH tatpurIvAsinaH bauddhAH evam abhASanta / "utpazya unmukhaH" / (457) ityabhidhAne / samAsa:- (1) tatpurIvAsinaH - (A) sA ca sA purI ca iti ttpurii| (vi.pU.ka.) (B) tatpuryAM vasantIti tatpurIvAsimaH / (upa.ta.pu.) (2) utpazyAH- UrdhvaM pazyantIti utpazyAH / (upa.ta.pu.) 'ghrAdhmA. 5/1/58 za prtyyH| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 (3) utpupluSodyatA:- (A) utplotum icchA iti utpupluSA / zaMsi - pra - pratyayAt 5/1/105 a pratyayaH / (B) utpupluSayA udyatA: iti utpupluSodyatAH / (tR.ta.pu.) saprabhAvamaMho ! bauddhadarzanaM prekSyaM nAkinaH / buddhapUjArthamAyAnti, zrIbuddhAya namonamaH // 383 // anvayaH - aho ! bauddhadarzanaM saprabhAvaM prekSya nAkinaH buddhapUjArtham AyAnti / zrIbuddhAya namaH namaH | samAsa:- (1) saprabhAvam prabhAvena saha vartate yad tad iti - saprabhAvam, tad saprabhAvam / ( saha.ba.vrI) (2) bauddhadarzanam - (A) bauddhA: - pUrvavat / (B) bauddhAnAM darzanam iti bauddhadarzanam, tad bauddhadarzanam / (Sa.ta.pu.) (3) buddhapUjArtham (A) buddhasya pUjA iti buddhapUjA / (Sa. ta.pu.) (B) buddhapUjAyA: artham iti buddhapUjArtham / (Sa.ta.pu.) (4) zrIbuddhAya - (A) zriyA yuktaH iti zrIyukta: / (tR. ta.pu.) (B) zrIyukta: buddha: iti zrIbuddha:, tasmai zrIbuddhAya / (ma.pa.lo.ka.) 11 teSAM ca vadatAmevam, vajra'rhatsadanaM yayau " / vimAnairdarzayan vyomni, gAndharvanagarazriyam // 384 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 anvayaH- teSAM ca evaM vadatAM vyomni vimAnaiH gAndharvanagarazriyaM darzayan vajraH arhatsadanaM yyau| samAsaH- (1) arhatsadanam - arhatAM sadanam iti arhatsadanam, tad arhatsadanam / (Sa.ta.pu.) (2) gAndharvanagarazriyam - (A) gAndharvANAM nagaram iti gAndharvanagaram / (Sa.ta.pu.) (B) gAndharvanagarasya zrIH iti gAndharvanagarazrIH, tAM __gAndharvanagarazriyam / (Sa.ta.pu.) purnabauddhairabhidadhe, maSIdhautAnanairiva / aho ! arhaddarzane'bhUdiyaM daivI prabhAvanA // 385 // anvayaH- maSIdhautAnanaiH iva bauddhaiH punaH abhidadhe aho ! iyaM daivI prabhAvanA arhaddarzane abhUt / samAsa :- (1) maSIdhautAnanaiH (A) maSyA dhautam iti maSIdhautam / (tR.ta.pu.) (B) maSIdhautam AnanaM yeSAM te iti maSIdhautAnanAH, taiH maSIdhautAnanaiH / (samA.ba.vI.) (2) arhaddarzane - arhatAM darzanam iti arhaddarzanam, tasmin arhaddarzane / (Sa.ta.pu.) (3) daivI-devaiH kRtA iti daivI / (taddhita) 'kRte' 6/3/ 192 / / aN prtyyH+ngii| cintitamanyathAsmAbhiranyathedamupasthitam / dRSTiH prasAritApyasthA vAyunI nItamaJjanam // 386 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 anvayaH- asmAbhiH anyathA cintitam idam anyathA upasthitaM dRSTiH prasAritA asthAd api aJjanaM vAyunA nItam / tataH pryussnnoprvnnyhdaaytne'mraiH|| mahIyonmahimA'kAri, bhUspRzAM yoM ne gocaraH // 387 // anvayaH- tataH amaraiH paryuSaNAparvaNi arhadAyatane mahIyAn mahimA akAri yaH bhUspRzAM na gocaraH (asti)| samAsaH- (1) amaraiH - nAsti maraH yeSAM te iti amarAH, taiH amaraiH / (naJ.ba.vI.) (2) paryuSaNAparvaNi - paryuSaNAparva - pUrvavat, tasmin paryuSaNAparvaNi / (ma.pa.lo.ka.) (3) arhadAyatane - arhatAm Ayatanam iti arhadAyatanam, tasmin arhadAyatane / (Sa.ta.pu.) (4) mahIyAn - ayamanayoratizayena mahAn iti mahIyAn / (taddhita) 7/3/9 Iyasu pratyayaH / (5) bhUspRzAm - bhuvaM spRzantIti bhUspRzaH, teSAM bhUspRzAm / (upa.ta.pa.) jRmbhakAmarakRtAM prabhAvanAmahato bhargavato nirIkSya tAm / bauddhabhAvamapahAya pArthiva; saprajo'piMparamArhato'bhavat // 388 // anvayaH- arhataH bhagavataH jRmbhakAmarakRtAM tAM prabhAvanAM nirIkSya saprajaH pArthivaH api bauddhabhAvam apahAya paramArhataH abhavat / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1839 - samAsa:- (1) jRmbhakAmarakRtAm - (A) jRmbhakAmarA:- pUrvavat / (B) jRmbhakAmaraiH kRtA iti jRmbhakAmarakRtA, tAM jRmbhkaamrkRtaam| (tR. ta.pu.) (2) bauddhabhAvam - (A) bauddha: - pUrvavat / (B) bauddhasya bhAvaH iti bauddhabhAvaH, taM bauddhabhAvam / (Sa. ta.pu.) (3) sapraja:- prajayA saha vartate yaH saH iti saprajaH / (saha.ba.vrI.) (4) paramArhataH - (A) arhan devatA yasya saH ArhataH (taddhita) 'devatA' 6 / 2 / 101... aN pratyayaH / (B) paramazca saH Arhatazca iti paramArhataH / (vi.pU.ka.) ityAcArya zrIhemacandraviracite pariziSTaparvaNi sthavirAvalIcarite mahAkAvye vajrasvAmijanma - vrata- prabhAvavarNano nAma dvAdazaH sargaH // samApta Page #203 -------------------------------------------------------------------------- Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 Ph: 079-22134176, M: 9925020106