Book Title: Siddhachakra Varsh 08 - Pakshik From 1939 to 1940
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૨૫૨ : શ્રી સિદ્ધચક્ર]
વર્ષ ૮ અંક-૧૨-૧૩
[એપ્રિલ ૧૯૪૦,
આદરની વખતે ભગવાન્ જિનેશ્વર મહારાજની છે. આજ ભેદને અનુસરીને શાસ્ત્રોમાં ભૂતસ્ય પ્રતિમાની પૂજા કરવાની જરૂર પડે અને તે ભગવાન્માવિનો વા માવસ્ય હિ વ્હારાં તુ યોજે જિનેશ્વર મહારાજની હયાતિમાં જ્યારે રાજકુટુંબમાં તેન્ દ્રવ્ય તત્ત્વજ્ઞઃ, શ્વેતનાચેતાં ઋચિતમ્ તેવી રીતે ભગવાનની પ્રતિમાની પૂજાનો રીવાજ અર્થાત્ ભૂતકાળમાં થયેલી વિક્ષિત અવસ્થારૂપ હોય તો પછી ભગવાન્ જિનેશ્વરમહારાજના ભાવનું જે કારણ હોય અથવા ભવિષ્યકાળમાં શાસનની ઉત્તમતાને લીધે તેમજ રાજકુલની થનારી વિવક્ષિત અવસ્થારૂપ ભાવનું જે કારણ હોય અનુયાયિતાને લીધે સમગ્ર જગતમાં જિનેશ્વર તેને દ્રવ્ય તરીકે કહેવામાં આવે છે. પછી તે દ્રવ્ય ભગવાનની પ્રતિમાની પૂજ્યતા પ્રચલિત થઈ ને રૂઢ તરીકે ગણાતું કારણ સચેતન હોય તો પણ દ્રવ્ય થઈ ગયેલી હોય તેમાં આશ્ચર્ય શું? ) આ હકીકત · તરીકે ગણાય. અને અચેતન તરીકે હોય તો પણ વિચારવાથી સ્પષ્ટ થશે કે જેમ દ્રૌપદીજીએ ભગવાન્ દ્રવ્ય તરીકે ગણાય. જો કે અનુયોગદ્વારાદિ જિનેશ્વર મહારાજની પ્રતિમાની પૂજા કરી તેટલા માત્રથી તે અંજનશલાકા કરનાર વિગેરે સર્વમૂલશાસ્ત્રોમાં અણુવોનો વ્યું એમ કહી પુરૂષોનો ઉત્તમ માર્ગ જગતમાં જાહેર થયો, તેવી અનુપયોગને દ્રવ્ય તરીકે ગણવામાં આવે છે, પરંતુ રીતે ભગવાન્ જિનેશ્વર મહારાજના મંદિરનો આગમ થકી ભાવવસ્તુને ઉપયોગ તરીકે ગણવામાં જીર્ણોદ્ધાર કરનાર મહાપુરૂષ પણ તે દહેરાની આવતી હોવાને લીધે તે ઉપયોગના કારણભૂત એવું પ્રતિમાની અંજનશાલાકા કરનાર વિગેરે મહાપુરૂષોના જ્ઞાન હોય અગર તો શબ્દ હોય અને તે કારણરૂપ માર્ગને દેખાડનારો થાય તેમાં આશ્ચર્ય શું ? આવી જ્ઞાન અગર શબ્દ છતાં પણ જ્યારે ઉપયોગ ન રીતે જીર્ણોદ્ધાર કરાવાય તે ભવમાં સુકીર્તિ અને હોય ત્યારે તે ઉપયોગ વગરનું જ્ઞાન હોય તે અગર સત્પુરૂષના માર્ગને દેખાડવાપણું જણાવીને જીર્ણોદ્ધાર શબ્દ હોય તે પણ ભૂતકાળના ઉપયોગરૂપ ભાવનું કરનારને આનુષંગિક ઉત્તમ ફળો મળે અને કાર્ય હોય અગર ભવિષ્યકાળના ઉપયોગરૂપી ભાવનું પારંપરિકપરમફળ મળે તે વાત જણાવતાં શાસ્ત્રકાર આગળની ગાથા કહે છે. દ્રવ્યનો વાસ્તવિક અર્થ શો ?
ભગવાન્ જિનેશ્વર મહારાજના મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવવાવાળા મહાનુભાવો કેટલાક તો તે જ ભવમાં સિદ્ધપદને વરે છે. વાચકોએ ધ્યાન રાખવાની જરૂર છે કે ભગવાન્ જિનેશ્વર મહારાજની પુષ્પાદિક દ્રવ્યોવડે કરવામાં આવતી પૂજાને શ્રીચતુર્વિઘ સંઘ સામાન્યરીતે દ્રવ્યપૂજા તરીકે ગણે છે, પરંતુ શાસ્ત્રકારો દ્રવ્યપૂજાના અર્થનું વિવેચન કરતાં દ્રવ્યશબ્દના બે અર્થ જણાવે છે. એક અર્થ તો ભાવના કારણ તરીકે રહેલી વસ્તુને દ્રવ્ય ગણાવે છે. અને તેથી દ્રવ્યશબ્દ કારણ અર્થમાં વપરાય
કારણ હોય અને તેને લીધે તે ઉપયોગ વગરના શબ્દ અગર જ્ઞાનને દ્રવ્ય તરીકે જણાવે છે. આ જ કારણથી વાચકોએ ધ્યાન રાખવાની જરૂર છે કે ઉપયોગ રહિતને એટલે અનુપયોગને જે દ્રવ્ય તરીકે ગણવામાં આવે છે તે દ્રવ્ય આગમભેદની અપેક્ષાએ જ ગણવામાં આવે છે, જો કે દ્રવ્ય થકી નોઆગમના ભેદોમાં પણ ઉપયોગની ભાવરૂપ અવસ્થા હોય નહિં એ સ્વાભાવિક જ છે, પરંતુ તેનો આગમ થકી દ્રવ્યના વિચારની વખતે દ્રવ્યશબ્દથી કારણતા લઈને જેને આગમદ્રવ્યપણું કહેવામાં આવે છે તે નોઆગમ થકી એટલે જ્ઞાન અને ક્રિયા બન્નેના સંયુક્તપણારૂપ ભાવનિક્ષેપાની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવે છે અને તેથી જ નોઆગમ
