Book Title: Siddhachakra Varsh 08 - Pakshik From 1939 to 1940
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૩૨૪ : શ્રી સિદ્ધચક્ર] વર્ષ ૮ અંક-૧૫-૧૬
[૫ જુન ૧૯૪૦, ઉત્તમકુલ કે ઉત્તમજાતિવાળા જ માત્ર હોતા નથી, પરાક્રમશાળી જ હોય છે. અને તેથી તેઓ પરંતુ તેઓ કાં તો સેનાધિપતિની પદવીને પામનારા સેનાધિપતિ કે અમાત્ય જેવા હોદાને પામનારા હોય હોય છે કાં તો અમાત્ય એટલે પ્રધાન પદવીને છે. વાચકવર્ગે યાદ રાખવું જરૂરી કે રાજ્યસ્થિતિ પામવાવાળા હોય છે, જો કે જીર્ણોદ્ધાર કરનાર કે દેશસ્થિતિની અપેક્ષાએ રાજાના કુલમાં જન્મેલા મહાનુભાવો મનુષ્યભવને પ્રાપ્ત થતાં ઉત્તમકુળમાં મુખ્ય પુત્રને રાજ્ય મળે છે તેમાં તે રાજપુત્રનું આવતાં રાજાપણું ન જ પામે એમ શાસ્ત્રકાર પરાક્રમ ન પણ હોય તો પણ તે રાજા કે રાજકુલ જણાવતા નથી, પરંતુ સાક્ષાત્ શબ્દોથી સેનાધિપતિપણું તરફ વફાદારી રાખવાવાળા મનુષ્યોના અને અમાત્યપણું જણાવે છે, એટલે કદાચ એમ પ્રામાણિકપણાને લીધે નિષ્પરાક્રમી રાજપુત્રને પણ પણ કલ્પી શકાય કે જીર્ણોદ્ધારથી મળતા ઉત્તમકુલ રાજગાદી મળી શકે છે. પરંતુ સેનાપતિપણું કે અને ઉત્તમજાતિમાં જીર્ણોદ્ધાર કરાવનારનું પણ પદ અમાત્યપણં વંશપરંપરાથી ચાલી આવેલું હોય અને સેનાધિપતિ કે અમાત્યનું મુખ્યતાએ હોય. આ
અપાય છે એવો નિયમ નથી, કિન્તુ નવા નવા સ્થાને એમ કહી શકીએ કે રાજા મહારાજાની આજ્ઞા
પરાક્રમને કરવાવાળાઓ સેનાધિપતિ અને અમાત્યો આખા દેશમાં પ્રવર્તે છે, પરંતુ તે આજ્ઞાનું પ્રવર્તાવવું
13 બની શકે, એટલે સ્વયં પરાક્રમયુક્તપણાની જો કોઈ પણ કરી શકતા હોય તો તે માત્ર સેનાધિપતિ અને અમાત્યા જ કરે છે. શત્રના દેશોની નિયમિતતા જણાવવા માટે જ રાજાપણું કે અંદર રાજાની આજ્ઞા પ્રવર્તાવવાનું કાર્ય જેટલું રાજપુત્રપણું ન જણાવતાં સેનાધિપતિપણું અને સેનાધિપતિઓ કરે છે તેટલં જ આશા અવનવવા અમાત્યપણું જણાવેલું હોય તો તે અસંભવિત તો કાર્ય પોતાના દેશની અંદર અમાત્યો કરે છે. અને નથી જ એટલે જીર્ણોદ્ધાર કરનાર મહાનુભાવ તેથી જ નીતિકાર દેશની સામાન્ય અવસ્થા મનુષ્યપણા આદિન મેળવનાર થયા છતાં પણ જણાવતાં સ્પષ્ટશબ્દોમાં જણાવે છે કે લાઇનનેષ સ્વપરાક્રમથી દેશ-પરદેશમાં પ્રખ્યાતિ પામનારો દિ ર્વત તિ, નૃપેન્રમ૬િ ૨ સર્વસંપ થાય છે. વળી એ વાત પણ ધ્યાનમાં રાખવાની અર્થાત્ રાજા અને પ્રધાનોની પરસ્પર અનુકલતા છે કે સેનાધિપતિ અને અમાત્યો બન્ને રાજાઓને હોય તોજ સર્વ સંપત્તિઓ તે રાજ્યમાં કે તે રાજા આધીન હોય છે. પરંતુ તે તેઓની આધીનતા માત્ર અને પ્રધાનોમાં આનંદ કરે છે એટલે સ્વદેશની પુણ્યની ન્યૂનતાને જ આભારી હોય છે, પરંતુ અપેક્ષાએ સંપત્તિનું નિદાન પ્રધાનની મુખ્યતાવાળું પરાક્રમના અભાવને આભારી હોતી નથી. જ્યારે હોય છે, અને સેનાધિપતિની મુખ્યતાવાળું તો સમસ્ત દેશ અને સમસ્ત રાજ્ય જે સેનાધિપતિની સંપત્તિનું નિદાન પ્રદેશની અંદર હોય છે, પરંતુ આ અને અમાત્યની આધીનતા સ્વીકારે છે તે તેઓના જીર્ણોદ્ધાર કરનાર મહાનુભાવ એટલો બધો પરાક્રમી પરાક્રમને જ આભારી હોય છે. પરાક્રમ રહિતને અને બુદ્ધિસંપન્ન હોય છે કે જેથી તેને સેનાધિપતિપણાનું પદ કોઇ દિવસ પણ પ્રાપ્ત થતું સેનાધિપતિપણું કે અમાત્યપણું મળ્યા સિવાય રહેતું નથી, તેમ કથંચિત્ પ્રાપ્ત થયેલું પણ હોય તો તે નથી. એટલે મોટે ભાગે જીર્ણોદ્ધાર કરાવનારા જીવો ટકી પણ શકતું નથી. એવી જ રીતે અમાત્યપણાની મનુષ્યપણામાં, આર્યક્ષેત્રમાં, ઉત્તમકુલમાં અને પદવી પણ પરાક્રમના પ્રતાપે જ મળવાવાળી હોય ઉત્તમજાતિમાં જન્મ પામવાને લીધે એકલી જન્મથી છે. અને પરાક્રમહીનપણું હોય તો તે અમાત્યપદવી ઉત્તમતાવાળા ગણાય તેવા હોતા નથી, પરંતુ સ્વયં મળતી નથી, એટલું જ નહિ, પરંતુ કથંચિત્ તેવા
