Book Title: Sudarshan Charitram
Author(s): Vidyanandi, Rameshchandra Jain
Publisher: Bharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090479/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuga pramukha cAritraziromaNi sanmArgadivAkara pUjya AcAryazro vimalasAgarajo mahArAja ko hIraka jayantI prakAzana mAlA zro vidyAnandi viracitam sudarzanacaritam hindI anuvAda DaoN. ramezacandra jaina, jainadarzanAcArya ____ ema. e., pI.eca. DI., Di. liT adhyakSa, saMskRta vibhAga, varddhamAna kAleja, bijanaura (u0 pra0) artha sahayoga zrI sohanalAla sampatalAlajI sabalAvata azokA priTiMga presa, DImApura ( nAgAlaiNDa ) prakAzaka bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya isa paramANu yuga meM mAnava ke astitva kI hI nahIM apitu prANimAtra ke astitva kI surakSA kI samasyA hai / isa sanasyA kA nidAna 'ahiMsA' amogha astra se kiyA jA sakatA hai / ahiMsA jainadharma-saMskRti ko mUla AtmA hai| yahI jinavANI kA sAra bhI hai| tIrthakaroM ke mukha se nikalI vANI ko gaNaSaroM ne grahaNa kiyA aura AcAryoM ne nibaddha kiyA jo Aja hameM jinavANI ke rUpa meM prApta hai| isa jinavANI kA pracAra-prasAra isa yuga ke lie atyanta upayogI hai| yahI kAraNa hai ki hamAre ArAdhya' pUjya AcArya, upAdhyAya evaM sAdhugaNa jinavANI ke svAdhyAya aura pracAra-prasAra meM lage hue haiM 1 . unhIM pUjya AcAryoM meM se eka haiM sanmArga vivAkara, cAritra cuDAmaNi, parama pUjya AcAryavarya vimalasAgara jI mahArAja ! jinakI amRtamayI vANI prANimAtra ke lie kalyANakArI hai| AcAryavarya kI hamezA bhAvanA rahatI hai ki Aja ke samaya meM prAcIta AcAryoM dvArA praNIta andhoM kA prakAzana ho aura mandiroM ye svAdhyAya hetu rakhe jAeM jise pratyeka prAvaka par3hakara moharUpI andhakAra ko naSTa kara zAnajyoti jalA skeN| jainadharma kI prabhAvanA jinavANI ke pracAra-prasAra sampUrNa vizva meM ho, pArSa paramparA kI rakSA ho evaM antima tIrthakara bhagavAn mahAvIra kA zAsana nirantara abApagati se calatA rahe / ukta bhAvanAoM ko dhyAna meM rakhakara parama pUjya zAnadivAkara, vANIbhUSaNa upAdhyAyarala bharatasAgara jI mahArAja evaM AryikArala sthAvAdamatI mAtA jI ko preraNA va nirdezana meM parama pUjya AcArya vimala sAgara jI mahArAja kI 74vIM janma-jayantI ke avasara para 75vIM janma-jayantI ke rUpa meM mAnane kA saMkalpa samAja ke sammukha bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSada meM liyaa| isa avasara para 75 granthoM ke prakAzana kI yojanA ke sAtha hI bhArata ke vibhinna nagaroM meM 75 dhArmika zikSaNa ziviroM kA Ayojana kiyA jA rahA hai aura 75 pAThazAlAoM kI sthApanA bhI kI jA rahI hai| isa jJAna yajJa meM pUrNa rAhayoga karane vAle 75 vidvAnoM kA sammAna evaM 75 yuvA vidvAnoM ko pravacana hetu taiyAra karanA tathA 7775 yuvA varga se saptavyasana kA tyAga karanA Adi yojanAe~ isa hIraka jayantI varSa meM pUrNa kI jA rahI haiN| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -10 cana vidvAnoM kA bhI AbhArI hai jinhoMne granthoM ke prakAzcana meM anuvAdakA sampAdaka evaM saMzodhaka be kA meM sahI diyA hai| pra zana meM kA dAtAboM ne artha kA sahayoga karake apanI caMcalA lakSmI kA sadupayoga kara puNyArjana kiyA, unakI dhanyavAda jJApita karatA hai| ye grantha vibhinna presoM meM prakAzcita hae / etadartha una presa saMcAlakoM ko jinhoMne bar3I tatparatA se prakAzana kA kArya kiyA, dhanyavAda detA huuN| anta meM una sabhI sahayogiyoM kA AbhArI hai jinhoMne pratyakSa-parokSa meM sahayoga kiyA hai| 5. paM0 dharmacandra zAstrI adhyA , bhAratavarSIya anekAnta vivat pariSad Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA sudarzanacarita meM muni zrI sudarzana kA caritra vidyAnandi ne saMskRta kAvya ke rUpa meM prastuta kiyA hai / jaina paramparA ke anusAra sudarzana bhagavAn mahAvIra ke pAMcaveM antakRt kevalI hue / unhoMne kaThina tapazcaraNa kiyA, ghora upasoM ko sahA aura anta meM mokSa kI prApti kI / dhavalA meM kahA gayA hai ___ aSTakarmaNAmantaM vinAza kurvantIti antkRtH| antakato bhUtvA sijhaMkti siddhyanti nistiSThanti niSpadyale svarUpeNa ityarthaH / bujjhatti trikAlagocarAnantArya vyanjanapariNAmAtmakAvazeSa vastu sattvaM buddhayanti adhagacchantItyarthaH-jo ATha karmoM kA anta arthAt vinAza karate hai, 3 antata' kahalAte haiN| antakRta hokara siddha hote hai, niSThita hote haiM va apane svarUpa se niSpanna hote haiM, aisA artha jAnanA cAhie / 'jAnate haiM arthAt vikAlagocara ananta artha aura vyaJjana paryAyAtmaka azeSa vastu tattva ko jAnate va samajhate haiN| pavalA 61, 9-9, 216-490 / / saMsAraspAntaH kRto yatrate'ntakRtaH ( kebalinaH )- jinhoMne saMsAra kA anta kara diyA hai, unheM kevalI kahate haiN| . dhavalA 11, 1, 221021 nami masaGga, somila rAmaputra-sudarzana-yamalokavalIkakiSkivilapAlambASTaputrA iti ete daza barddhamAnatIrthakaratI""dAruNAnupasargAgnijitya kurasnakarmakSayAdantakRto-barddhamAna tIthaMkara ke tIrtha meM nami, mataMga, somila, rAmaputra, sudarzana, yamaloka, valIka, kiSkivila pAlamba, aSTaputra ye daza dAruNa upasagoM ko jItakara sampUrNa kamoM ke kSaya se antakRt kevalI hue| dhavalA 111, 1, 201032 upayukta paza antakRta kevaliyoM kA jIvana AThaveM aGga antakRt dazAMga meM varNita kiyA jAtA hai| paJca namaskAra mantra ke mAhAlya ko prakaTa karane ke lie mahAmuni sudarzana kA paritra kathA andhoM meM prAyaH varNana kiyA gayA hai| isa mantra kA prabhAva acintya aura avabhRpta hai / isakI sAdhanA dvArA sabhI prakAra kI haddhi-siriyAM prApta kI jA sakatI hai| yaha mana Atmika zakti kA vikAsa karatA hai| isa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -12 mantra kI niSkAma sAdhanA se laukika aura pAralaukika sabhI kArya sikha ho jAte haiN| paJca parameSThI namaskAra stotra meM kahA gayA hai eso paramiTThINaM paMcaNhaM vi bhAvao nnmukkaaro| sabcassa kIramANo, pAvassa paNAsaNo hoi // 6 // paMcaparameSThI ko bhAva sahita kiyA gayA namaskAra samasta pApoM kA nAza karane vAlA hai| sayalujjoiya bhuvaNaM vidAviya sesa sattu saghAyaM ! nAsiya micchata tamaM viliya mohaM haya tamoi / / 30 || yaha paMca namaskAra cakra samasta bhuvanoM ko prakAzita karane vAlA, sampUrNa zatruoM ko dUra bhagAne vAlA, mithyAsvarUpI andhakAra kA nAza karane vAlA, moha ko dUra karane vAlA aura ajJAna ke samUha kA hanana karane vAlA hai / DaoN0 nemicandra zAstrI ne 'maMgalamaya NamokAra : eka anucintana' pustaka meM mantra ke svarUpa aura mAhAtmya kA acchI taraha se mUlyAMkana kiyA hai / prAcIna sAhitya meM zivArya kRta bhagavatI ArAdhanA meM muni zrI sudarzana ke viSaya meM eka gAyA milatI hai annANIviya govo ArAdhittA mado namokkAraM / caMpAe seTikule jAdo patto ya sAmannaM / / 758 / / arthAt ajJAnI hote hue bhI subhaga gopAla ne NamokAra mantra ko ArAdhanA kI, jisake prabhAva se vaha marakara ghampAnagara ke aSThikula meM utpanna jhumA aura zrAmaNya ko prApta huaa| bhagavatI ArAdhanA meM jo kathAyeM AI hai, unakA vistAra se varNana karane vAlI kucha racanAyeM prApta huI haiN| inameM suvarzana muni kI kathA varNita hai| vikrama saMvat 989 tathA zaka saMvat 853 meM hariSaNa dvArA likhe gae bRhatkathAkoza meM 60vIM kathA subhaga gopAla kI hai| yaha 173 padhoM meM pUrNa gmArahavI zatAbdI ke anta meM prabhAcandra ne ArAdhanA kathA prabandha (kathAkoza ) yA ArAdhanA satsukathA prabandha kI racanA kI / isameM 23vIM ArAdhyanamaskAramityAdi kathA subhaga gvAle kI atyanta saMkSipta rUpa meM kI gaI hai, jo isa prakAra hai____ mana deza meM campA nagarI meM rAjA nRvAhana tathA seTha vRSabhadAsa thaa| seTha ke gopAla ne eka bAra para Ate hue nizcala AmA ko prakaTa karane vAle Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13 cAraNa muni dekhe / zItakAla meM sudhAra ke girane para zilAtala para sthita ho, binA AcchAdana ke kaise rAtri vyatIta kareMge, aisA socakara ghara jAkara pazcima rAtri meM bhaisa ko lekara zIghra gayA / una muni ko samAdhistha dekhakara zarIra para hue tuSAra ko titara-bitara kara hAtha paira Adi kA mardana kiyaa| sUryodaya hone para dhyAna sameTa kara ( muni ne ) yaha Asannabhavya hai, aisA mAnakara Namo arahaMtANaM, ityAdi mantra khaa| usa mantra kA uccAraNa kara bhagavAn AkAza ( mArga ) meM cale ge| mantra ke Upara usakI bahuta sA ho gaI, mataH samasta kriyAko ke prArambha meM usa mantra kA uccAraNa karane lagA / seTha meM yaha kyA upadrava karate ho, isa prakAra rokA / usa gvAle ne jaba pUrva vRttAnta kahA to seTha ne kahA- tumhI dhanya ho, jisane unake caraNoM ke darzana kiye / isa prakAra eka bAra galA pAkara ( usakI ) be bhaise eka prakAra kI phasala ke kheta ( valla kSetra ) meM bhakSaNa ke lie kalI gii| unheM rokane ko utsuka usa sAle ne namaskAra mantra kA uccAraNa kara jala ke bIca chalAMga lagAI / adRzya lakar3I usake peTa meM ghusa gaI / nidAna se mara kara yaha ahaMdadAsa kI seThAnI kA sudarzana nAmaka putra huA / atirUpavAn tathA samasta vidyAoM se yukta usane sAgarasenA aura sAgaradatta kI putrI manoramA ko vivAhA / eka bAra vRSabhadAsa seTha sudarzana ko apane pada para adhiSThita kara samAdhigupta muni ke samIpa ho gyaa| rAjA me suvarzana kA sammAna kiyA, yaha samasta logoM meM prasiddha ho gyaa| eka bAra rAjA ke sAtha bar3I vibhUti se udyAna krIr3A ke lie Ae / abhayamatI rAnI ne dekhA / vijalIbhUta hokara bAya se pUchA-yaha kauna hai ? usane kahAyaha rAjazreSThI sudarzana hai / punaH rAnI ne kahA-yadi ise mujhase milAo to jIvana dhAraNa karUMgI, anyathA mara jaauuNgii| ghAya ne avazya milAU~gI, isa prakAra dhairya baMghAkara rAnI ko ghara lAI tathA kumhAra ke pAsa jAkara puruSa pramANa miTTI kA putalA banavAyA / vastra se veSTitakara rAnI ke samIpa le jAkara jAtI huI use dvArapAloM ne roka liyA / kRTilatApUrvaka putale ko pheMkakara TUTA huA dekhakara ghAya ne dvArapAloM se kahA-rAnI puruSa anuSThAna karatI hai, bhUkho Aja isakI pUjA kraaygii| ise Apa logoM ne tor3a diyA, ataH Apa sabhI ko prAtaHkAla maravA ddaaluuNgii| anantara bhayabhIta hokara unhoMne kahA-kSamA kro| koI kabhI tumheM nahIM rokegA / isa prakAra dvAra ke rakSakoM ko niyantrita kara aSTamI ko AdhI rAta ke samaya kAmotsarga pUrvaka sthita sudarzana ko lAkara rAnI' ko samarpita kara diyA / AliGganAdi vijJAnoM se vaha kSubdha nahIM kara skii| upasarga kA nivAraNa ho jAne para prAtaHkAla pANipAtra meM AhAra kara gA, isa prakAra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratijJA lekara kATha kI taraha khar3e rhe| abhayamanI ne apane Apako nAkhUnoM se vidIrNa kara seTha ne balAt mujhe naSTa kara diyA, isa prakAra prAtaHkAla jora-jora se cillAnA prArambha kiyA / yaha sunakara rAjA ne seTha ko zmasAna meM le jAkara mAra DAlo, aisA kahA / vahA~ para rAjapuruSoM ne usake Upara jo sala bAra chor3I, vaha usake RNTha meM phUloM kI mAlA ho gii| devA ke zIla kI prazaMsA kara phUloM kI varSA Adi kii| nagarajanoM tathA rAjA ne sudarzana se kSamA karAI / sukAnta nAmaka putra ko apane pada para baiThAkara vimala vAhana muni ke samIpa tapa grahaNa kara kevalazAna utpanna kara sudarzana moma pale ge| vikrama saMvat 1123 ke Asa pAsa likhe gaye muni zrIcandra kRta kahAkosu (kathAkoSA) meM 22vIM sandhi ke 16 kaTavakoM meM subhaga gopAla aura sela sudAna kA caritra kahA gayA hai| __nayanandi kRta suvesaNacariu meM mudarzana muni ke caritra kA vividha chandoM meM kAvyAtmaka DhaMga se varNana kiyA gayA hai| yaha kAmya 12 saMdhiyoM se yukta hai| isakI racanA avanti pradeza kI rAjadhAnI dhArAnagarI ke vasavihAra nAmaka jaina mandira meM rAjA bhoja ke samaya vikrama saMvat 1100 meM huI thii| rAmacandra mumukSu kRta puNyAsrava kathAkoza meM 'paJcanamaskAra mantra phalam' nAmaka dvitIya adhikAra meM AThavIM kathA subhaga gopAlavara seTha sudarzana ko phahI gaI hai| puNyAtrava kathAkoza chaha adhikAroM meM vibhakta hai / isameM kula chappana kathAe~ hai| rAmacandra mumukSu 12vIM zatI ke madhya se bhI pUrvakAlIna siddha hote hai| bhaTTAraka sakalakoti ( vikrama saMvat 1443-1499 ) ko aneka racanAyeM prApta hai| inameM eka racanA sudarzana carita bhI hai / pUjya zrI 108 AcArya jJAnasAgara jI ne abhI bIsavIM zatAbdI I. meM sudarzanodaya kAvya kI racanA kI, jisakA vidvattApUrNa sampAdana 50 hIrAlAla siddhAntazAstrI, siddhAntAlAra, nyAyatIrtha, sAdUmala (jilA-lalisAtura, 30 pra0) ne kiyaa| yaha racanA prathama bAra vIra nirvANa saMvat 2493, vi0 saM0 2023 navambara 1966 meM prakAzita huii| isa kAvya ke viSaya meM zrI syAvAda mahA. vidyAlaya, kASI ke sAhityAcayApaka paM. govinda narahari vaijApurakara, ema. e., nyAya-vedAnta-sAhityAcArya ne likhA hai ki nau sagoM vAlA yaha kAvya camApurI ke sudarzana seTha kA carita varNana karatA huA jinopadiSTa mokSa-lakSmI kA poSaNa karatA hai| prastuta kAdhya meM dhIrodAtta nAmaka kI aisI kautUhala janaka kathAvastu kavi ne apanI kavitA ke lie cunI hai ki vaha isa kAvya ke AdyopAnta par3hane kI utsukatA ko zAnta nahIM karatI, pratyuta uttarottara prati sarga vaha bar3hatI hI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 15 - jAtI hai| prasanna evaM gambhIra vaidarbhI rIti se pravahamAna isa sarasvatI nadI ke pravAha meM sahRdaya pAThakoM ke mana rUpa mIna vilAsapUrvaka udvartana, nivartana karane lagate haiN| anuprAsa, zleSa, upamA, utprekSA aura virodhAbhAsa Adi alaMkAra ise vizeSa rUpa se ujjvala aura vibhUSita karate hai| zyAmakalyANa, kavvAlI, pramAtI, sAraMga, kAphI ityAdi rAgoM kI sundara dhvani usako svAbhAvika sundaratA ko duguNI karatI huI anya kAvyoM meM durlabha aise divya saMgIta ko racatI hai| mahAkAvya ke anukUla nagara varNana, nAyikA varNana, bilAsa varNana, nisarga varNana Adi guNa bhI sataNa rUpa se isa kAvya meM yathA sthAna prasaMga ke anusAra [ye gae hai| mahAkAvya ke hote hue bhI isameM jaina AcAra saura darzana rUpa samudra ke manyana se utpanna navanIta ( makkhana ) aisI kuzalatA se samAlimpita hai ki jisase isa kAmya kI kAnsAsammita mundara upayogitA mUrtimatI hokara dikhAI detI hai / yaha kAzya kevala darzanazAstA hI nahIM, ba ihagAva: bihA dharmazAstra bhI hai, jise kavi ne mokSamArga para calane vAle muni aura zrAvakAdi ke uddezya se nirmita kiyA hai| vilAsinI brAhmaNI, rAjarAnI aura nartakI vezyA Adika, jo ki eka mAtra sAMsArika viSayoM ke lolupI haiM, unake mukhoM se bhI upadeza karAyA hai jo yaha abhiprAya vyakta karatA hai ki dharma aura darSana ke nirNaya meM manuSya ko sadA vivekazIla honA cAhie, kyoMki aparI taura se kisI vastu kA dekhanA kadAcit bhrAmaka bhI ho sakatA hai| dUsarI bAta yaha bhI bhI sUcita hotI hai ki usa samaya aise atiSiSayI loga bhI zAstra aura darzana ke tatvAna the tathA unakA bahalatA se pracAra thaa|' sudarzanacarita ke viSaya meM upayukta vibhinna racanAoM meM jo vaiziSTya dRSTigocara hotA hai, usake viSaya meM siddhAntazAstrI paM0 hIrAlAla jI ne sudarzanodaya kAvya kI vidvattApUrNa prastAvanA meM prakAza DAlA hai| pramukha vaiziSTya isa prakAra hai hariSeNa ne apane kathAkoza meM sudarzana kA na kAmadeva ke rUpa meM ullekha kiyA hai aura na antakRt kevalI ke rUpa meM hI / valazAna utpanna hone para unake ATha pratihAryoM kA varNana karate hue likhA hai ki muNDa kevalI ke samavazaraNa kI racanA nahIM hotI hai / yathA chatratrayaM samuttoM prakAro hariviSTaram / muNDakevalino nAsti saraNaM samavAdikam / / 157 / / chanamekaM zazicchAyaM bhApITha manoharam / muNTakebalino nUnaM muyametat prajAyate / / 158 / / 1. sudarzanodaya kAgya, pR0 11 / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 16 - isa ullekha se yaha siddha hai ki sudarzana muNDa yA sAmAnya kebalI hae haiM aura sAmAnya kevaliyoM ke mamayazaraNa racanA nahIM hotI | ATha prAtihArya avazya hote hai, para tIna chatra kI jagaha eka zyena patra aura siMhAsana kI jagaha manohara-bhadrapITha hotA hai / nayanandi ne apane sudasaNacariu meM tathA sakalakIrti ne apane sudarzanaparita meM unheM spaSTa rUpa se caubIsavA~ kAmadeva aura naddhamAna tIrthakara ke samaya meM hone vAle daza antaHkRtkevaliyoM meM se pAMcavA antaHkRtkevalI mAnA hai yathA(1) antayaDa su kevali suSpasiddha, te daha daha saMkhae guNasamiddha / risahAi jiNidaha titthe tAma, iha hoti carama titthayaru jAma / / titthe jAu kaya kamma hANi, paMcamu sahi aMtayaDaNANi NAmeNa ! sudaMsaNu taho caritu pArabhiu ayANahu~ pabittU / / (2) iya suviNo yahiM carimANagau acchaI / nara bai he pasAya puNNuvaMtu saMghacchai / / ukta donoM meM se prAga meM pAMgo mAtAtI hone kA sA dUsare meM carama anaGga arthAt antima kAmadeva hone kA spaSTa nirdeza hai / saMkalakIti ne donoM hI rUpoM meM sudarzana ko svIkAra kiyA hai / yathAzrIvarddhamAnedaghasva yo vaizyakulakhAMzumAn / antakRtkevalI paMcamo babhUvAkhilArthadRk / / 1 / 14 kAmadevazca divyAGgo raudraghoropasargajit / trijagannAtha vandyAyaH sudarzanamunIzvaraH // 1215 tattvArthavAttika aura dhavalA TIkA meM bhI sudarzana ko antima tIrthaMkara bhagavAn mahAvIra kA pAMcavA ansapharakeyalI mAnA / ' (2) hariSeNa ne campA ke rAjA kA nAma dantivAhana, prabhAcandra ne bAhana tathA AcAryoM ne dhAtrIvAhana nAma diyA hai / (3) hariSeNa ne sudarzana ke garbha meM Ane ke sUcaka svapnAdi kA varNana nahIM kiyA hai, para zeSa mabane ullekha kiyA hai| (4) hariSeNa aura sudarzanodayakAra ne sudarzana kI jammatiSi kA koI nirdeza nahIM kiyA hai, jabaki nayanandi saura sakalakrIti ne sudarzana kA janma pauSa sudI 4 kA batalAyA hai / nayanandi ne to budhavAra kA bhI ullekha kiyA hai| yathA-- __ pose pahutte seya pakkhae hue, buhavArae ca usthi tihi saMjue / 1. tatvArthavAttika a0 1 sUtra 20, pavalA pu0 1 pR0 103 / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 17 1 (5) hariSeNa ne subhaga gvAle ke dvArA zIta parIbaha sahane vAle munirAja ko zItabASA ko agni jalAkara dUra karane kA koI varNana nahIM kiyA hai| nayanandi aura ashifta ne usakA ullekha kiyA hai| vidyAnandi kRta sudarzanacarita meM bhI yaha ullekha milatA hai / " (6) nayanandi aura sakalakoti ne sudarzana ke vivAha kA muhUrta zodhane vAle zrIdhara jyotiSI ke nAma kA ullekha kiyA hai aura batAyA hai ki sudarzana aura manoramA kA vivAha vaizAkha sudI paMcamI ko huA / vidyAnanda kRta sudarzanacaritam maiM bho yaha ullekha hai / " (7) nayanandi aura sakalakIti ne sudarzana kA nirvANa pauSa sudI paMcamI, somavAra ke dina batalAyA hai| vidyAnanda ne nirmANa kI tithi nahIM dI hai| sudarzana ke niSkaluSa carita ke viSaya meM nayanandi ne bahuta hI sundara kathana kiyA hai rAmo soya viyoya soya viduraM saMpattu rAmAyaNe, jAdA paMDava dhAyaraTTha sadadaM gotaM kalI bhArahe / DeDDhA koliya corarajjuNiradA AhAsidA suye, go ekkaMpi sudaMsaNasma caride dosaM samubbhAsidaM / P rAmAyaNa meM rAma mItA ke viyoga se zokAkula dikhAI dete haiM mahAbhArata meM pANDava aura kauravoM ko kalaha evaM mArakATa dikhAI detI hai tathA anya lokika zAstroM meM jAra, cora, bhIla Adi kA varNana milatA hai, kintu isa sudarzana seTha ke carita meM aisA eka bhI doSa dikhAI nahIM detA, arthAt yaha sarvathA nirdoSa carita hai / " sudarzanacarita ke kartA sudarzanacarita mumukSu vidhAnandi kI racanA hai / grantha ke antima pavoM meM andhakAra ko guru paramparA kA spaSTa va vistRta varNana isa prakAra kiyA gayA haizrImUla saGghe varabhAratIye gacche balAtkAragaNe'ti ramye / zrI kundakundAkhya munIndravaMze jAtaH prabhAcandra mahAmunIndraH || 47 paTTe tadIye munipadmanandI bhaTTArako bhavyasarojabhAnuH / jAto jagattrayahito guNaratnasindhuH kuryAt satAM sArasukhaM yatozaH // 48 1. vidyAnanda sudarzanacaritam 8/88- 94 / 2. yahI 4 / 99 / 101 / 3. sudarzanodaya kAvya ( prastAvanA ), pR0 31 / 2 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taspaTTapadmAkara bhAskaro'tra devendra kIti muni cakravartI / tatpAdapaGkejasubhaktiyukto vidyAdinandIcaritaM cakAra / / 49|| tatvAdapaTTe'jani mahilabhUSaNa guruzcAritracUDAmaNiH, saMsArAmbudhitAraNakacaturazcintAmaNiH prANinAm / suri zrI zrutasAgaroM guNanidhiH zrI siMhanandA guruH, sarve te yati sanamAH zubhatarAH kurvantu vo maGgalam / / 50|| gurUNAmupadezena saccaritramidaM zubham / nemidano vratI bhaktyA bhAvayAmAsa zarmadam / / 51 / / arthAt mUlasa meM, zreSTha sarasvatI gaccha aura atiramya balAtkAragaNa meM kundakunda nAmapha munondra ke vaMza meM mahAmunondra prabhAcandra hue | unake paTTa meM bhavyajanoM ke lie sUrya ke samAna muni padmanandI bhaTTAraka hue| ve tInoM lokoM ke hitakArI tathA guNarUpI rasgoM ke mamuda the| ve yatIza sajjanoM ke sAra svarUpa sukha ko kreN| unake paTTa rUpI kamaloM ke lie sUrya svarUpa devendrakIti muni cakravartI hue| unake caraNakamaloM ke prati bhakti se yukta vidyAnandI ne (sUdarzana) carina bnaayaa| unake pAdapaTTa para cAritracUr3AmaNi mallibhUSaNa guru hue / ve prANiyoM ko saMsAra rUpI samudra se tArane meM ekamAtra catura cintAmaNi the| zrI zrutasAgarasUri, guNanidhi siMhanandI guru ye saba zubhatara yati zreSTha ApakA maGgala kreN| guru ke upadeza se yaha zubha, sunna dene vAle isa saccaritra ko nemidatta pratI ne bhakti se bhAvanA ko / isa prakAra sudarzanacarita ke kartA vidyAnandi ko guruparamparA yaha hai mUlasaMdha, sarasvatI gaccha, balAtkAragaNa, kundakundrAnvaya-prabhAcandra, padamanandI, devendrakIti aura vidyAnando / vidyAnandi ke cAra ziSya hue-mallibhUSaNa, zrutasAgara, siMhanandi aura nemidatta / balAskAragaNa ___ pro0 vI0 pI0 joharApuraphara ne apane grantha bhaTTAraka sampradAya meM balAtkAragaNa kI uttara zAlA ke viSaya meM kahA hUM--- . balAtkAragaNa kI uttarabhArata kI pIThoM kI paTTAvaliyoM meM vasantakIti pahale aitihAsika bhaTTAraka pratIta hote haiN| paTTAvaliyoM ke anusAra ye saMvat 1264 kI mApa zukla 5 ko paTTArUr3ha hue tathA eka varSa 4 mAha paTTa para rahe / inheM vanavAsI aura hora dvArA namaskRta kahA gayA hai| zrutasAgara sUri ke anusAra ye hI muniyoM ke vastradhAraNa ke pravartaka the| vasantakIpti ke bAda Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 19 - vizAlakIti aura unake bAda bhIti paTTAdhIza hae / zubhaphoti ke bAda dharmacandra saMvat 1271 kI zrAvaNa zukla 7 ko paTTArUr3ha hue tathA 25 varSa paTTa para rhe| inake vAda ratnakIti saMvat 1296 kI bhAdrapada kR0 13 ko paTTAska hue| ye 14 varSa paTTa para rahe / ratnakoti ke paTTa para dillI meM saMvat 1310 ko pauSa zukla 15 ko bhaTTAraka prabhAcanda kA abhiSeka kiyA gyaa| prabhAcandra 54 varSa nasa paTTAdhoza rahe / bhaTTAraka prabhAbandra ne padmanandi ko apane pada para sthApita kiyaa| ye saMvat 1385 ko pauSa zukla 7 me 65 varSa taka paTTASoza rahe / bhaTTAraka padamanandi ke lona pramukha ziSyoM dvArA tIna bhaTTAraka paramparAyeM Arambha huI, jinakA Age aneka prazAstrAoM meM vistAra hulaa| inameM zumacandra kA vRttAnta dillI-jayapura zAkhA meM, makalakIti kA vRttAnta Ihara zAkhA maiM nathA devendra kIti kA vRttAnta surata zAkhA meM dekhanA caahie|' bhaTTAraka sampradAya, pR0 169 ne mAda ( lalitapura ) se prApta pratimA lekha meM itanA jAta hotA hai ki devendrakIti vi0 saM0 1493 ke pUrva bhaTTAraka pada ko alaMkRta kara cuke the| inake pramukha ziSya vidyAnandI paravAra the| vi saM0 1493 ke pUrva hI canderI paTTa sthApita kiyA jA cukA hogA, phira bhI unako gujarAta meM parI pratiSThA banI huI thI aura unakA gujarAta se sambandha vigchinna nahIM hayA thaa| sUrata ke pAsa gaMdera paTTa kA prArambha homA ora usa para vidyAnandI kA adhiSThita honA tabhI sambhava ho sakA hogaa| vi saM0 1461 meM bhaTTAraka devendra kIrti ne gAMdhAra se bhaTTAraka paTTa ko lAkara rAMdera meM sthApita kiyA aura bhaddAraka vivAnaMdI usI paTTa ko vi. saM0 1518 meM sUrata le Aye / ' canderI ke pratimAlekhoM ko dekhane se yaha bhI patA lagatA hai ki bhaTTAraka vevendrakoti aThasakhA paravAra the| vidyAnanda ko eka paTTAvalI meM aSTabhAkhA prAravATavaMzAvalama tathA harirAjakulodyotakara kahA gayA hai, jisase jAta hotA hai ki ve prAbATa jAti ke the tathA unake pitA kA nAma harirAja thA / sudarzana carita kI racanA sudarzanacarita ke antima adhikAra ke 42 veM padya meM kahA gayA hai ki isakI racanA vidyAnandi ne gaMdhArapurI ke chatra-dhvajA Adi se suzobhita jainamandira meM 1. bhaTTAraka sampradAya, pR0 93-95 / 2. middhAntAcArya paM0 phUlacandra zAstrI abhinandana sanya, pR0 362 / 3. vahI, pR0 365 / 4, sudarzanacaritam ( prastAvanA ), pR0 15 / . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -20 - kI / gaMdhArapurI yA to sUra ta nagara kA hI nAma thA yA usake kisI eka bhAga kA athavA usake samIpavartI phisI anya nagara kA / yahI saM0 1513 ke lagabhaga sudarzanacarita kI racanA huii| pUrva paramparA kA smaraNa ___ sudarzanacarita ke kartA mumukSu vidyAnandi ne grantha ke prArambha meM samasta tIrthakaroM, siddhoM, sarasvatI, jinabhAratI tathA gautama Adi gaNagharoM kI vandanA karane ke pazcAt AcArya kundakunda, umAsvAti, samantabhadra, pAtrakesarI, akalaMka, jinamena, ratnakIti aura guNabhA kA smaraNa kiyA hai| pazcAt bhaTTAraka prabhAcandra aura sUrivara devendra koti ko kramazaH namana kara kahA hai ki jo dIkSA rUpI lakSmI kA prasAda dene vAle mere vizeSa rUpa se guru haiM, unakA sevaka maiM vidyAnandI bhakti sahita vandana karatA huuN| anantara unhoMne AzAdhara sUri kA. bhI smaraNa kiyA hai tathA pratyeka puSpikA meM prastuta kRti ko mumukSu vidyAnandi viracita kahA haiM / grantha vaiziSTya sudarzanavarita 1362 padyoM meM dvAdaza adhikAroM meM sampUrNa huA hai| isameM carita kAvya ke lakSaNa prAyaH pAe jAte haiN| kavi kA uddezya kavitva zakti pradarzana na hokara muni sudarzana ke zreSTha aura niSkasluSa cAritra kA sarala bhASA meM pratipAdana karanA thaa| pUrA anya zAnti rasa kI dhArA meM pravAhita huA hai| bIca-bIca meM manohArI aura arthagAmbhIrya kI vizeSatA ko lie hue subhASitoM kA prayoga huA hai / udAharaNArtha vidyA kI mahattA ke viSaya meM kavi ne kahA hai vidyA lokadaye mAtA vidyA zarmayazaskarI / vidyA lakSmIkarA nityaM vidyA cintAmaNihitaH // 32 // vidyA kalpadrumo ramyo vidyA kAmahA ca gauH / vidyA sAradharma loke vidyA svarmokSadAyinI // 33|| (caturtha adhikAra) kahI kahIM thor3e se zabdoM meM bar3I bAta kaha dI hai / jaise kAminAM kva vivekitA // 674 paropadezane nityaM sarvo'pi kuzalo janaH / / 6 / 92 kaSTaM strI durAgrahaH // 6 / 9 / / suratAM bhAskarodhote satyaM yati tamazcayaH / / 10 / 136 1, sudarzanacaritam / prastAvanA }, pR. 16-17 / 2. vahI, pR0 13, sarga prthm-1-32| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 21 navama adhikAra meM dvAdazAnuprekSAoM kA sundara vivecana huaa| ye anuprezAyeM pratidina pATha karane yogya hai| dvAdaza adhikAra meM 27 padya se 37veM padya taka namaskAra mantra kI mahimA kA varNana karate hue use sukha-prApti kA sAdhana, sAgaM aura mokSa kA eka mAtra kAraNa, vighnoM kA nivAraka tathA mahAprabhAdhaka baNita kiyA gayA hai| kavi ke anusAra jisa prakAra samasta vRkSoM meM kalpavRkSa suzobhita hotA hai, usI prakAra samasta mantroM meM yaha mantrarAja virAjita hai|| * pratyeka adhikAra meM jainadharma ke viziSTa pAribhASika zabda pAe haiM, jo ki jaina adhyetAoM ke lie prAyaH sugama hai| abhayamanI kI zrRMgArika ceSTAoM ke mAmana sudarzana kA nirvikAra rahanA unakI dhIratA, gambhIranA aura vata ke prati dRr3ha niSTA ko abhivyakta karatA hai| sudarzana muni kA jIvana Adarza jIvana hai, jisase koI bhI vyakti zikSA le sakatA hai| anuprekSA adhikAra ko chor3akara kathA apane pravAha meM calatI hai / bIca bIca meM jo dhArmika carcAyeM huI haiM. unase bhI pAThakoM ko kaba paMdA nahIM hoto hai, apitu' Adarza jIvana kI preraNA milatI hai / isa prakAra abhivyakti ko sArthakatA isameM duSTigocara hotI hai / AbhAra pradarzana pUjya 108 upAdhyAya zrI jJAnasAgara jI mahArAja ke prati maiM apanI vinamra akSA vyakta karatA hU~, jinakI preraNA se maiM sudarzanacarita ke anuvAda meM pravRtta huA / yaha grantha bhAratIya jJAnapITha dvArA saMcAlina mANikacanda di0 jaina anya mAlA ke granyAMka 51 ke antargata mahAmanISI DaoN. hIrAlAla jaina ke sampAdakatva meM prakAzita huA thA / unhoMne grantha ko saba prakAra se upayogI banAne kI leSTA ko hai| isakI vidvattApUrNa prastAvanA mujhe bhUmikA likhane meM bIpatulya siya huI hai aura isakA maiMne bharapUra upayoga bhI kiyA hai| pUjya 108 prAcArya mAnasAgara mahArAja ke sudarzanodaya kAvya kI paM0 hIrAlAla middhAntazAstrI dvArA likhita prastAvanA mere lie upayogI siddha huI hai| isake atirikta bhaTTAraka sampradAya, NamokAra mantra : eka anucintana, siddhAntAcArya paM. phUlacandra zAstrI abhinandana grantha, jainendra siddhAnta koSa evaM vividha kathA granthoM se mujhe sahAyatA prApta huI hai| maiM inake prati hArdika kRtajJatA jJApita karatA hai| merA yaha sArA parizrama niSphala raha jAtA yadi upAdhyAya zrI bharatasAgara jI mahArAja, mAyikA spAdvAdananI mAtAjI evaM brahmacAriNI prabhA pATanI va paM0 dharmacandajI zAstro isake prakAzana meM preraka aura sahAyaka na hote| saba kAryakalApoM kI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22 - pRSThabhUmi meM sanmArga divAkara AcArya zrI 108 vimalasAgara jI mahArAja sUrya ke samAna dedIpyamAna haiM / unake snehAzIpa se jinavANI prakAzana dvArA apUrva dharmaprabhAvanA ho rahI hai| merA pUjya sAdhRjanoM ke caraNoM meM bAraMbAra namo'stu / grantha ke sundara prakAzana hetu mahAvIra presa ke mAlika zrI bAbUlAla jaina phAgulla ko bdhaaii| 28 nabambara 1991 I. ramezacandra jaina Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya adhikAra 1 - mahAvIra samAgama nRpabhAdi caubIsa tIrthakaroM kI vandanA ( 1-15) trikAlavartI anya jinendroM se zakti kI prArthanA ( 16 ), siddhoM ko saMstuti ( 17 ), marasvatI kI saMstuti (18), jinavANI ko stuti ( 19 ) gautama Adi gaNadharoM ko namaskAra ( 20 ), kundakunda, umAsvAmI, samantabhadra, pAtrakemarI, akalaMka, jinasena, ratna-koti guNabhadra, prabhASanda, devendra kIrti AzAdhara muniyoM kA saMsmaraNa tathA grantha racanA kI pratijJA (21-33 ), Atmavinaya va sudAnacarita kA mAhAtmya ( 34-36 ), jambUdrIpa, bharatakSetra, magadhadeza va rAjagRha nagara ( 37-57 ), rAjA zreNika, rAnI nAva vAriSeNa Adi putroM kA varNana ( 58-68 ), vipulAvala para mahAvIra svAmI kA Agamana va usakA parvata tathA pazuoM para prabhAva (69-77), vanapAla kA rAjA adhika ke saMvAda va rAjA kA prajAjanoM sahita calakara sama* vazaraNa darzana ( 78-89 ) samavazaraNa meM mAnastambha, sarovara, khAtikA, punavATikA, gopura, nATyazAlA, upavana, vedikA sabhA, rUpyazAlA, kalpavRkSa-vana, hamya valI mahAstupa sphaTikazAlA tathA jinendra ke sabhA sthAna kA trimekhalApITha divya camara, azoka vRkSa Adi kA varNana ( 90-117 ), zramika dvArA jinendra kI pUjA va stuti ( 118-131 ) / r adhikAra 2 - zrAvakAcAra tattvApadeza jinendra stuti ( 1 ), zreNika nareza kA gautama se dharma viSayaka prazna (2).. darzana jJAna cAritra aNuvana mahAvrata saptatatva evaM karmabandha aura moza (1-88) / P adhikAra 3- sudarzana - janma mahotsava " rAjA zreNika kA gautama gaNadhara se paMcama antakRtkevalI sudarzana munike caritra vana kI prArthanA (1-4) gautama svAmI kA uttara | aMga deza kA varNana (5-30 ), campApurI varNana (31-42), rAjA dhAtrI vAhana kA varNana ( 43-51), rAnI abhayamIkA (52-55), seTha vRSabhadAsa kA varNana (56-62), seyAnI jinavatI. kA varNana (63-67), seThAnI kA svapna tathA pati se nivedana ( 68-72), seTha vRSabhadAsa dvArA rAnI ke svapna sunakara prasannatA / jinamandira gamana / jJAnI guru se prazna tathA muni dvArA svapnoM kA phala varNana (73-83), seThAnI kI prasannatA va gRhagamana (84-87), seThAnI kA maMdhAraNa va dharmavarmA (88-92) putra janma aura usakA mahotsava ( 93 107 ) / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 - adhikAra 4- sudarzana manoramA vivAha sudarzana kA saMvardhana va saundarya (1-26), sudarzana kA vidyAgrahaNa (27-35), usI nagara ke seTha sAgaradatta aura seThAnI sAgarasenA kI putrI manoramA aura usakA rUpa varNana (36-258), sudarzana kA apane mitra kapila ke sAtha nagara kA paryaTana va pUjA ke nimitta jAtI huI manoramA ke darzana ( 59-64 ), sudarzana kA apane far after se usake sambandha meM prazna, tathA kapila dvArA usakA paricaya (6571), kumAra kA mohita honA / ghara Akara yA grahaNa | annapAna vismaraNa | mohayukta pralApa (72-76), pitA kI cintA tathA kapila se kumAra ko dazA ke kAraNa ko jAnakArI (77-79), pitA kA sAgaradana ke ghara jAnA / vahA~ manoramA kI bhI kAma dazA (80-88), seTha vRSabhadAsa aura sAgaradata kA vArtA - lApa | vivAha kA prastAva va svIkRti, jyotiSIkA Agamana evaM vivAha tithi kA nirNaya | pUjA-arcanA tathA vivAhotsava ( 89-117) / adhikAra 5 - sudarzana ko zreSTha prAi dampati ke bhogopabhoga va manoramA kA garbhadhAraNa va putra - janma (1-5) vRSabhadAsa seTha kA dharmAcaraNa / samAdhigupta muni kA Agamana | vanapAla kA bhUpati se nivedana tathA bhUpati kA vRSabhAdi nagarajanoM sahita muni ke darzana hetu tapovana gamana / munivandana evaM muni kA dharmopadeza ( 6-23) / muni aura zrAvaka ke bheda se dharmAcaraNa kA upadeza (24-62), rAjA tathA bhavyajanoM dvArA vranagrahaNa evaM vRSabhadAsa seTha kI vaMzagya - bhAvanA (63-73) / seTha ko muni se dIkSA dene kI prArthanA tathA munikI anumati | seTha dvArA rAjA se sudarzana ke pAlana ko praarthnaa| rAjA kI svakRti evaM seTa kA apane bandhU- bAndhavoM se pUchakara dIkSA grahaNa ( 74-86 ) seThAnI jinamatI dvArA Arthika vrata grahaNa tathA donoM kI svarga prApti ( 87-90), sudarzana kA zreSThapada pAkara sukhabhoga aura dharmAcaraNa (91-101] / adhikAra 6 - kapila kA pralobhana tathA rAno abhayamatI kA vyAmoha sudarzana kA nagara bhramaNa kapilA dvArA darzana va mohotpatti (16) kapila ' ke bAhara jAne para sakhI ko bhejakara kapila ke jvara pIr3ita hone ke bahAne sudarzana seTha ko apane pAsa bulavAnA aura usase kAma-krIr3A ko prArthanA karanA (7-32), sudarzana kA cakita honA / ekanArI ata kA smaraNa evaM napuMsaka hone kA bahAnA banAkara chuTakArA pAnA ( 33-47 ) / varAnta Rtu kA Agamana / rAjA kA vanakrIDA hetu nAgarikoM sahita vanagamana ( 48-54), rAnI kA sudarzana ke rUpa para mohita honA tathA kapilA dvArA use puruSatvahIna batalAnA (55-58) / rAnI I Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -29 kA manoramA kI putra mahita dekhakara kapilA ke vacanoM kA avizvAsa tathA sUdarzana se ramaNa karane kI pratijJA (59-69), rAjabhavana Akara rAnI kA vyAkula honA / paMDitA dhAtrI kA use samajhAnA / rAnI kA haTa-prAgraha aura paMpitA dvArA vivaza hokara usakI abhilASA pUrNa karane kA vacana denA (70-108) / adhikAra -abhayAkRta upasarga nivAraNa va sola-prabhAva varNana sudarzana seTa kA dharma pAlana tathA aSTamAdi parva ke dinoM meM upavAsa aura rAtrimeM zmazAna meM yoga-sAdhana (1-3), yaha jAnakara paMDitA dvArA kumbhakAra se sAta puruSAkAra putaliyoM kA nirmANa tathA eka putalI ko lekara rAjamahala ke pravezadvAra meM dvArapAla se jhagar3A tathA usa para rAnI ke vrata bhaMga hone kA Aropa lagA kara usase kSamA yAcanA karAnA aura isI prakAra eka-eka putalI lekara samasta dvArapAloM ko vazIbhUta kara lenA (4-20) / aSTamI ke dina parilatA kA zmazAna meM jAkara sudarzana seTha ko lubhAne kA prayatna karanA aura usake zIla meM aTala rahane para use balapUrvaka rAnI ke zayanAmAra meM pahu~cAnA (21-62) / abhayArAnI dvArA sudarzana ko lubhAne kA prayatna kintu usake prastAva ko asvIkAra karane ke kAraNa rAnI kA pazcAttApa / seTha ko yathAsthAna vApasa bhejane kA vicAra, kintu sUryodaya samIpa hone meM pati kI abhI epanI bAra sekara balAtkAra ke doSAropaNa kA prayatna (63-87 ) / rAjA dvArA rAnI kI bAta sunakara roDa ko rAjadrAhI hone kA aparAdhI ThaharAnA va zmazAna meM le jAkara prANacAta kA Adeza (88-91) / rAjamekoM kA saMzaya kintu rAjAdeza kI anivAryatA ke kAraNa seTha ko zmazAna meM le jAnA (92-98) / isa vArtA me nagara meM hAhAkAra va manoramA kA zmazAna meM jAkara vilApa (99-114) / sudarzana kA dhyAna meM rahate hue saMsAra kI anityAdi bhAvanAe (115-120) / seTa para khar3aga prahAra kiye jAne ke samaya yakSadeSa ke Amana kA kampana | prahAroM kA stambha tayA seTha para puSpavRSTi evaM nagarajanoM kA harSa (121-126) / rAjA dvArA anya sevakoM kA preSaNa va unake bhI yakSa dvArA kolita kiye jAne para sainya mahita svayaM Agamana (127-129) / rAja-semA va yakSadeva dvArA nirmita mAyAmayI sainya ke bIca ghora saMgrAma (130-133) / rAjA kA parAjita hokara palAyana va yakSa dvArA usakA pIchA karanA (134-137) / rAjA kA sudarzana kI zaraNa meM AnA aura meTha dvArA usako rakSA karanA (138-142|| yakSa kI senA dvArA sudarzana kI pUjA kara pathAsthAna gamana / zIla prabhASa varNana (142-145) adhikAra 8-sudarzana va manoramA kA pUrvabhava varNana abhayA rAnI ne seTha sudarzana ke puNya prabhAva sunakara bhayabhIta ho phAMsI lagA : Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 26 - kara AtmaghAta kara liyA aura marakara pATaliputra meM vyantarI devI ke rUpa meM utpanna / paNDitA campApurI se bhAgakara pATaliputra meM devadatta nAmaka vega ke pAsa pahuMcI aura use apanA saba yanAnta sunaayaa| devadatta ne apanI cAtarI se sudarzana ko apane vaza meM karane kI pratijJA ko (1-10), udhara rAjA dhAtrIcAhana ne maccI bAta jAnakara pazcAttApa kriyA, sudarzana seTa se kSamA yAcanA ko nayA AdhA rAjya svIkAra karane kI prArthanA kI (11-17) / sUdAna ne rAjA ko sambodhana * kiyA / apane duHkha ko apane hI karmoM pA pAla batalAyA tathA muni dIkSA lene kA apanA nizcaya prakaTa kiyA (18-22., sudarzana jina mandira meM gayA / jinendra kI pUjA va stuti kI tathA nimalavAhana muni se apane pUrvabhava sunane kI icchA prakaTa kI (24-40) / muni ne usake pUrva bhava kA isa prakAra varNana kiyA-bharata kSetra ke vindhyapradeza meM kauzalapura / vahA~ rAjA bhUpAla va rAnI vasundharA / unakA putra lokapAla zUravIra aura buddhimAn (41-44) / eka bAra rAjA ke siMhAsana para rakSa-rakSako kI pukAra / mantrI ne jAnakArI dI ki vahA~ se dakSiNa dizA meM binyagiri para vyAghra bhola tayA kuraMgI bhIlanI kA nivAma / dhyAna kI krUratA va prajA pIr3ana | isa kAraNa prajA ko pukAra (45-49) / rAjA kA usa bhIla ko parAjita karane hetu senApati ko Adeza | bhIla rAjya dvArA menApati kI parAjaya / rAjaputra lokapAla dvArA dhyAna bhIla kA hanana / vyAghra kA kUkara yoni meM janma aura phira kucha puNya ke prabhAva se campA meM nara janma aura phira marakara usI nagara meM subhaga gopAla ke rUpa meM janma va vRSabhadAsa seTha kA gvAla honA (50.62), subhaga gopAla kA vana meM munidarzana (63-67) / muni ke AdhAra va guNoM kA vistAra se varNana (68-87) / kaThora zIta se aprabhASita dhyAnamagna muni ko dekhakara gopa ke hRdaya meM Adara bhAvanA kA udaya / agni jalAkara muni kI zItabAdhA ko dUra karane kA prayatna va rAtribhara gurubhakti meM tallomatA (88.94) / prAtaHkAla saba kAryoM kA sAdhana saptAkSara mahAmandha gopa ko dekara munirAja kA AkAza mArga se bihAra (94-101) / gopAla kA sadAkAla usa mantra kA uccAraNa seTha dvArA pUche jAne para vRttAnta kathana | seTha dvArA usakI dharma buddhi kI prazaMsA va usake prati adhika vAtsalya bhAva se vyavahAra (101-191) / eka bAraM gopa kA vana meM gAya-bhaiMsoM ko carAnA / bhaisoM kA nadI pAra cale jAnA, unake lauTAne hetu gopAla kA nadI meM praveza va eka DhUM5 se TakarAkara peTa phaTane se mRtyu / mantra ke smaraNa sahita nidAna karane se usakA sudarzana ke rUpa meM seTha vRSabhadAsa ke yahA~ jamma / mantra kA prabhAva varNana (112-125), kuraMgI nAmaka bhIlanI kA banArasa meM bhaisa ke rUpa meM janma phira ghobI kI putrI ke rUpa meM aura vahA~ kiMcita puNya ke prabhAva se bharakara manoramA ke rUpa meM janma / dharma kA mAhAtmya (125.132) / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 27 - adhikAra 9-dvAdaza anuprekSA varNana munirAja se apanA pUrva bhava sunakara va saMsAra kI kSaNabhaMguratA kA vicAra karate hue adhruva, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azucitva, Asrana, saMghara, nirjarA, loka, bodhi aura dharma ina bAraha bhAvanAoM ke svarUpa kA vicAra (1.91) / adhikAra 10-sudarzana kA dIkSAgrahaNa aura tapa sudarzana kA apane putra sukAnta ko apane padapara pratiSThita kara munidImA grahaNa karanA ( 1-5) / sudarzana ke caritra se prabhAvita ho rAjA dhAtrIvAhana kA bhI apane putra ko rAjya de muni honA / rAniyoM kA bhI tapa svIkAra karanA tathA anya bhavyajanoM dvArA zrAvaka ke vrata athavA samyaktva grahaNa karanA (8-19) / sudarzana dvArA municaryA kA pAlana evaM nAgarikoM dvArA sudarzana, manoramA evaM rAjA ke caritra kI prazaMsA / AhAradAna va bhakti ( 20-45) / sudarzana kA zAnArjana. gurubhakti evaM muniyatoMkA paripAlana ( 46-49 ) / ahimA, satya, asteya, brahmacarya evaM parigraha tyAga ina pA~ca pratoM kA unakI paccIsa bhAvanAoM kA pA~ca pravacana, mAtAoM kA paMcendriya saMyama paMcaloMca', parigraha-jaya tathA vandanA sAmAyika Adi guNoM kA paripAlana ( 50-148 ) / adhikAra 11-kevalajJAnotpatti dharmopadeza karate hue sudarzana muni kA UrjayantAdi siddhakSetroM ko vandanA kara pATaliputra nagara meM AhAra nimitta praveza (1-3) / paNThitA dhAtrI ke saMketa para devadattA gaNikA dvArA zrAvikA kA veza dhAraNa kara munirAja kA AmantraNa tathA apane yauvana aura vaibhava dvArA unakA pralobhana (7-16) / muni dvArA saMmAra ke svarUpa zarIra kI apavitratA aura kSaNabhaMguratA bhogoM kI bhayaMkaratA va vaibhava kI caMcalanA Adi kA upadeza dekara stro svabhAva kA cintana karate hue dhyAna meM sallInatA (15-30) / devadattA ne muni ko apane yauvanAdi dvArA pralobhita karane kI nIna dina taka ceSTA kI aura antataH nirAza hokara munirAja ko zmazAna meM lAkara chor3a diyA (31-37) / jo abhayA rAnI AtaMcyAna se marakara kyantaro huI thI uma kA vimAna AkAza mArga meM skhalita hone se usane muni ko dekhA aura unheM pahicAna kara badale kI bhAvanA se ghora upasarga karanA prArambha kiyA / yakSa 'ne Akara muni kI rakSA kI | kyantaro ne yakSa se sAla dina taka yuddha kiyA aura antataH parAsta hokara bhAga gayI (38-43), muni kA nizcala dhyAna | nAnA guNasthAnoM dvArA karmaprakRtiyoM kA aya (44-57) / sudarzana muni dvArA krama se karma bhaya kara kevalajJAna tathA vardhamAna tIrthaMkara ke sIrtha meM antakRtkevalI pada Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 28 - kI prApti ( 58-60 ) / indrAsana ko kampAyamAna honA / devoM kA Agamana, gandhakuTI nirmANa, stuti tathA dharmopadeza kI prArthanA (61-76 ) / kevalI dvArA muni va zrAvaka, AcArya kA tathA tattvoM, dravyoM va padArtha kA upadeza (77-83) vyantarI kA kopa zamana aura samyaktva grahaNa ( 84-85 ) / seTha sukAnta va manoramA kA Agamana va manoramA kA ArthikA vrata dhAraNa / paMDitA kI AtmanindA va vratagrahaNa | kevalajJAna kI mahimA (86-96) / adhikAra 12 - mana muni kI pApti sudarzana kevalI kA mokSa bihAra va dharmopadeza va Ayu ke anta meM chatra camarAdi vibhUti kA tyAga kara mauna dhyAna ayogakevalI guNasthAna kI prApti / adhAti karmoM kA kramazaH zraya tathA siddha buddha va nirAbAdha hokara zarIra kA tyAga mokSa gamana (1-17) / middhoM ke guNa tathA paMcanamaskAra maMtra kA mAhAtmya (1837) / sudarzana caritra ko par3hane-par3hAne tathA likhane evaM sunane vAloM ko sukhaevaM mokSa kI prApti (38-39) / ke vaMza prabhA gautama svAmI se yaha caritra sunakara rAjA zroNika va anya nagaravAsiyoM kA rAjagRha lauTanA (40-41) / maMtrArapurI ke jaina maMdira meM isa sudarzana caritra ke race jAne kI sUcanA (42) / sudarzana caritra tathA paMcaparameSThI kI mahimA (43`46 ) / mUlasaMgha bhAratIya gaccha valAtkAra gaNa ke muni kundakunda candra muni unake paTTa para muni-padmanandi bhaTTAraka unake paTTa para devendra kI ti muni unake ziSya vidyAnanda dvArA yaha caritra race jAne kI sUcanA ( 47-49} / devendra kIrti ke paTTa para mallibhUSaNa guru tathA zrutasAgara sUri sihnandi guru kA smaraNa aura usameM maMgala prArthanA ( 50 ) | guru ke upadeza se nemidattavratI dvArAisa caritra kI bhAvanA kI sUcanA evaM grantha samApti (51) / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAnandi viracitaM sudarzana-caritam prathamo'dhikAraH praNamya vRSabhaM devaM lokAlokaprakAzakam / ajitaM jitazatrughnaM jitazatrusamudbhavam // 1 // saMbhavaM bhavanAzaM ca stuve'hamabhinandanam / sarvajJaM sarvadarza ca saptatattvopadezakam // 2 // vande sumatidAtAra cidAnanda guNArNavam / padmaprabhaM ca tadvaNaM prAtihAryAdibhUSitam // 3 // supAzvaM ca sadAnanvaM dharmeNIzaM jagadgurum / dharmabhUSaNasaMyukta stuve'd jinasaptamam // 4 // mahAsenasamudbhUtaM candracihna jinaM varam / candraprabhaM puSpadantaM ca zvetavarNaM stuve sadA // 5 // zItalaM zItalaM vande vyAdhizrayavinAzakam / pazca saMsAra dAvAgnizamanaikaghanAghanam // 6 // pAvanaM zreyasaM vande zreyonidhi sadA zucim / vAsupUjyaM jagatpUjyaM vasupUjyasamudbhavam // 7 it vimalaM vimalaM dhande devendrAcitapaGkajam / akalaGka pUjyapAdaM stuve prArabdha siddhaye // 8 // anantaM ca jinaM vande saMsArArNavatArakam / dharma dharmasvarUpaM hi bhAnurAjasamudbhavam // 9 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnanda viracitaM sudarzana-caritam prathamo'dhikAraH lokAloka ke prakAzaka vRSabhadeva ko praNAma kara jitazatru se utpanna zatruoM ko jItane vAle logoM para bhI vijaya prApta karane vAle ajita ko ( praNAma kara ) // 1 // aura bhava kA nAdA karane vAle sambhava (nAtha) ko praNAma kara meM sarvajJa, sarvadarzI aura sAta tatvoM ke upadezaka abhinandana kI stuti karatA hU~ || 2 | sumati ko dene vAle, cidAnanda aura guNoM ke sAgara sumati (nAtha) kI vandanA karatA hU~ aura kamala ke samAna lAla varNa vAle prAtihAryAdi se bhUSita padmaprabha kI vandanA karatA hU~ // 3 // sadA Ananda svarUpa, dharma meM samartha, saMsAra ke guru, dharmarUpI bhUSaNa se saMyukta saptama jina supA kI maiM stuti karatA hU~ // 4 // mahAsena se utpanna, candra cihna vAle zreSTha jina candraprabha kI aura zvetavarNa puSpadanta kI maiM sadA stuti karatA hU~ // 5 // janma, jarA, maraNa rUpa tInoM vyAdhiyoM ke vinAzaka, paJca parivartanAya saMsAra rUpI dAvAgni kA zamana karane ke lie ekamAtra ghane meghasvarUpa, zItala (nAtha) kI vandanA karatA hU~ / / 6 / / r kalyANa ke nidhi, sadA pavitra pAvana zreyAMsa (nAtha) ko vandanA karatA hU~ / vasupujya se utpanna jagatpUjya vAsupUjya kI maiM vandanA karatA 1119 || devendra ke dvArA jinake caraNakamaloM kI vandanA kI gaI hai aise niSkalaGka pUjyapAda vimala (nAtha) kI bandanA prArabdha ko siddhi ke lie karatA hU~ athavA prArabdha kI siddhi ke lie akalaMka aura pUjyapAda ko stuti karatA hU~ athavA prArabdha kI siddhi ke lie pujyacaraNa akalaMka kI vandanA karatA hU~ athavA prArabdha kI siddhi ke lie niSkalaMka pUjyapAda kI vandanA karatA hU~ // 8 // saMsAra rUpI samudra se tArane vAle ananta (nAtha) jina kI vandanA karatA hU~ / bhAnurAja se utpanna dharmasvarUpa dharma (nAtha) jinako bhI meM vandanA karatA hU~ // 9 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam zAntinAtha jagadvandyaM jagacchAntividhAyakasa / cakrA mRgacihna ca vizvasenasamudbhavam // 10 // kunthunAthamahaM vande dharmacAnvitaM sadA / kundhvAdijIvasadayaM hRdaye karuNAnvitam // 11 // aranAthamahaM vande ratnatraya samanvitam / ratnatrayapradAtAraM sevakAnAM samAhitam // 12 // malli karmajaye mallaM stuve'haM munisuvratam | namIzaM zrIjinaM nImi bhuktimuktipradAyakam // 13 // neminAthaM namAmyuccaiH kevalajJAnalocanam / vande zrIpArzvanAthaM ca prasiddhamahimAspadam // 14 // saMstuve sanmati bIraM mahAvIraM sukhapradam / vardhamAnaM mahatyAdi mahAvIrAbhidhAnakam // 15 // ete zrImajjinAdhIzAH kevalajJAnasaMpadaH / anyakAlatrayotpannAH santu me sarvazAntaye // 16 // saMstuve'haM sadA siddhAn trilokazikharasthitAn / yeSAM smaraNamAtreNa sarvasiddhiH prajAyate // 17 // jinendravadanAmbhoja samutpannAM sarasvatIm / saMstuve trijaganmAnyAM sanmAteva sukhapradAm // 18 // yasyAH prasAdato nityaM satAM buddhiH prasarpati / prabhAte padminIvoccaiH tAM stuve jinabhAratIm // 19 // namAmi guNaratnAnAmAkarAn zrutasAgarAn / gautamAdigaNAdhIzAn saMsArAmbhodhitArakAn // 20 // kavitvanalinIgrAma prabodhana divAmaNim 1 kundakundAbhidhaM naumi munIndra mahimAspadam // 21 // jinoktasaptatattvArtha sUtrakartA eatzvaraH / umAsvAmimuninityaM kuryAnme jJAnasaMpadAm // 22 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH saMsAra kI zAnti karane bAle, vizvasena se utpanna cakradhArI mRgacihna zAntinAtha saMsAra ke dvArA vandanIya hai / / 10 // kunthu Adi jIvoM ke prati dayAbhAva se yukta, hRdaya meM karuNA se yunata, dharmacakra se yukta kunthunAtha kI (maiM) sadA bandanA karatA hU~ // 11 // samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra rUpI ratnatraya se yukta, sevakoM ke sadA hitaiSI, ratnatraya ke dAtA aranAtha ko maiM candanA karatA karma ke jotane meM malla malli ko tathA munisuvrata kI maiM stuti karatA huuN| bhukti aura mukti ke dAyaka zrIjina namIza (naminAtha) ko meM namaskAra karatA hU~ // 13 // kevalajJAnarUpI netra vAle neminAtha ko maiM atyadhika rUpa se namaskAra jantA huuN| sIhimA ke samAdhI pAInAtha kI maiM bandanA karatA hU~ // 14 // - vIra, mahAvIra, varddhamAna mahati, mahAvIra Adi nAma vAle sanmati ko stuti karatA hU~ // 15 // zobhA se yukta athavA kevalajJAnarUpI lakSmI se yukta, kevalajJAnarUpa sampatti vAle tInoM kAloM meM utpanna ye jinAdhIza merI saba zAnti ke lie hove // 16 / / jinake smaraNa mAtra se samasta siddhi utpanna ho jAtI hai, aise tInoM lokoM ke zistara para sthita siddhoM kI maiM sadA stuti karatA hU~ // 17 // tInoM lokoM ke dvArA mAnya, sanmAtA ke samAna sukhaprada jinendra bhagavAn ke mukha kamala se utpanna sarasvatI kI stuti karatA hU~ // 18 // prAtaHkAla meM kamalinI ke samAna jisake prasAda se sajjanoM kI buddhi nitya vistRta hotI hai, usa jinavANI kI stuti karatA hU~ / / 19 / ___ muNarUpI ratnoM kI khAna, zruta ke sAgara, saMsAra rUpI samudra ke tAraka gautamAdi gaNadharoM ko namaskAra karatA hai / / 20 / / kavitvarUpI kamalinI ke samUha ko jAgrata karane ke lie sUrya ke samAna, mahimA ke nivAsa sthAna kundakunda nAmaka munIndra ko maiM namaskAra karatA hU~ / / 21 // jina bhagavAna ke dvArA kathita sAta tatvoM ke artha ke kartA arthAt tatvArthasUtra ke kartA kavIzvara umAsvAmI mujhe nitya jJAnarUpI sampatti pradAna kareM / / 22 / / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam svAmI samantabhadrAkhyo mithyAtimirabhAskaraH / bhavyapadmAvazaMkartA jIyAnme bhAvitIrthakRt / / 23 / / vipravaMzAgraNIH suriH pavitraH pAtrakesarI / saMjIyAjjinapAdAbjasevanakamadhUvrataH // 24 // yasya vAkkiraNainaSTA bauddhauthAH kauzikA yathA / bhAskarasyodaye sa syAdakalaGkaH zriye kaviH / / 25 // zrIjinendramatAmbhodhivardhanavidhUttamam / jinasenaM jagadvandyaM saMstuve muninAyakam // 26 // mUlasaMghAgraNonityaM raranakIrtigurumahAn / ratnatrayapavitrAtmA pAyAnmAM caraNAzritam / / 27 // kuvAdimadamAtagavimadIkaraNe hriH| guNabhadro gururjIyAt kavitvakaraNe prabhuH / / 28 / / bhaTTArako jagatpUjya: prabhAcandro guNAkaraH / vandyate sa mayA nityaM bhavyarAjIvabhAskaraH / / 29 / / jIvAjIvAditattvAnAM samudyotadivAkaram / vande devendrakIrti ca sUrivayaM dayAnidhim // 30 // madguruyoM vizeSeNa dIkSAlakSmIprasAdakRt / tamahaM bhaktito bande vidyAnando susevakaH / / 31 // sUrirAzAdharo jIyAt samyagdRSTiziromaNiH / zrIjinendroktasaddharmapadmAkaradivANiH // 32 ': ityAptabhAratIsAdhusaMstuti . zarmadAyinIm / maGgalAya vidhAyoccaiH saccaritraM satAM buve / / 33 / / tucchamedho'pi saMkSepAt sudarzanamahAmuneH / vRttaM vidhAya pUto'smi sudhAsparzo'pizarmaNe || 34 / / matveti mAnase bhaktyA taccaritraM sukhAvaham / vakSye'haM bhavyajIvAnAM bhuktimuktipradAyakam / / 35 / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH mithyAtva rUpI andhakAra ke lie sUrya, bhavya kamaloM ke samUha ko sukha pradAna karane vAle svAmI samantabhadra nAma ke mere bhAvI tIrthakara jayazIla hoM || 23 // vipravaMza ke agraNI, sUri, pavitra pAtrakezarI, jo ki jinendra bhagavAn ke caraNakamalo ke sevana ke ekamAtra bhramara haiM, va japazIla ho // 24 // sUrya ke udaya hone para jisa prakAra ullU bhAga jAte haiM, usI prakAra jisakI vANI-rUpI kiraNoM se bauddhAdi bhAga gae, vaha akalaja kavi kalyANa ke lie hoM / / 25 / / zrI jinendra bhagavAn ke mana rUpI samudra kI vRddhi ke lie jo eka mAtra uttama candramA haiM, una saMsAra ke dvArA bandanA karane yogya muni nAyaka jinasena kI stuti karatA haiM // 26 // ratnatraya se jinakI pavitra AtmA hai, jo samyak cAritra kA Azraya lete haiM tathA mUla saMgha ke agraNI haiM, ve mahAn ratnakIti guru nitya merI rakSA kareM // 27 // ___ jo kavitA karane meM samartha hai, kuvAdI rUpI matabAle hAthiyoM ko nirmada karane meM siMha ke samAna haiM, aise guNabhadra guru jayazIla hoM / / 28 / / jo bhavya kamaloM ke lie sUrya ke samAna hai, aise guNoM kI khAna jagapUjya bhaTTAraka prabhAcandra mere dvArA nitya pandita kie jAte haiM / / 29 / / ___ jIvAjIvAdi tattvoM kA udyota karane ke lie jI sUrya ke samAna haiM, aise dayAnidhi surizreSTha devendranIti kI maiM vandanA karatA hU~ // 30 // ___ jo vizeSa rUpa se mere guru the, dIkSA rUpI lakSmI kI kRpA jinhoMne mere Upara kI thI, una guru devendra kI meM susevaka vidyAnandI bhaktipUrvaka vandanA karatA hU~ / / 31 / / zrI jinendrokta saddharma rUpI kamaloM kI khAna ke lie jo sUrya ke samAna haiM, aise samyagdRSTi ziromaNi AzAdhara sUri jayazIla hoM / / 32 / / isa prakAra maMgala ke lie sukha pradAna karane vAlI Apta vANI kI bhale prakAra stuti kara sajjanoM ke saccaritra ko kahatA hU~ / / 33 / / ___tuccha medhA vAlI hone para bhI saMkSepa se sudarzana mahAmuni ke carita kI racanA kara maiM pavitra huA hU~; kyoMki amRta kA sparza bhI sukha ke lie hotA hai / / 34 / / . isa prakAra mana meM mAna karake bhaktipUrvaka, sukha ko lAne vAle usa caritra ko maiM kahatA hU~, jo ki bhavya jIvoM ko bhoga aura mukti dilAne vAlA hai // 35 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam zrutena yena saMpattirbhavellokadvaye zubhA / zRNvantu sAdhatro bhavyAstadvRttaM zarmakAraNam / / 36 // atha jambUmati dvIpe srvdviipaabdhimdhyge| meruH sudarzano nAma lakSayojanamAnabhAk / / 37 / / yaccaturpu vaneSajvezcaturdikSu samunnatAH / jinendrapratimopetAH prAsAdAH santi zarmadAH / / 38 // tasya dakSiNato bhAti bharatakSetramuttamam / jinAnAM paJcakalyANe: pavitra zarmadAyakaiH / / 32 // tatrAsti magadho nAma dezo bhuvnvishrutH| yatra svapUrvapuNyena saMvasanti janAH sukham / / 40 // yo'nekanagarapAmapurapattanakAdibhiH / nAnAkAraivibhAtyuccaiH surAjeva sukhapradaH / / 41 / / dhanairdhAnyaiH janermAnyaiH saMpadAbhizca saMbhRtaH / rAjate dezarAjo'sau nidhivA cakravartinaH / / 42 // yatra nityaM virAjante padmAkarajalAzayAH / svacchatoyAH suvistIrNA mahatAM mAnasopamAH // 43 // ikSubhedai rasairanthaiH sarase: satphalAdibhiH / yo nityaM darzayatyuccaiH saurasya nijasaMbhavam / / 44 // yatra mArge danAdau ca sphlaastunggpaadpaaH| suchAyAH sajjanA vocca nti sarvapratapiNaH // 45 // yatra deze pure grAme pattanesugirau bane / jinendrabhavanAnyuccaiH zobhante saddhvajAdibhiH / / 46 / / bhavyA yatra jinendrANAM nityaM yAtrAbhirAdaram / pratiSThAbhirgariSThAbhiH saMcayanti mahAzubham / / 47 / / pAtradAnairmahAmAnaiH sajjanaH parivAritAH / dharma kurvanti jainendra zrAvakA dRgnatAnvitAH // 48 / / yatra nArtho'pi rUpAnyAH samyamatvanatamaNDitAH / paNDitA dharmakAryeSu putrasaMpadvirAjitAH // 49 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH jisake sunane se sampatti donoM lokoM meM zubha hotI hai, he bhavya sajjanoM! sukha ke kAraNa una sudarzana muni ke caritra ko suno / / 36 / / samasta dvIpa samudroM ke madhya meM sthita jambUdvIpa meM eka lAkha yojana pramANa vAlA sudarzana merA hai / / 37 / / ___ jisake cAroM vanoM meM, cAroM dizAoM meM atyadhika samuta minendra pratibhAoM se yukta, sukha dene vAle bhavana haiN||| 38 // usake dakSiNa kI ora sukhadAyaka, jinendra bhagavAn ke paMcakalyANakoM se pavitra uttama bharata kSetra hai / / 39 / / ____ vahA~ para bhuvana meM vikhyAta magadha nAmaka deza hai, jahA~ para apane pUrva puNya se loga sukhapUrvaka rahate haiM / / 40 / / ___ atyadhika sukha ko pradAna karane vAlA jo nAnA AkAra vAle aneka nagara, grAma, pura aura pattana Adi se surAjA ke samAna suzobhita hotA hai||| 41 // dhana-dhAnya, mAnya jana aura sampadAdi se bharA huA jo dezarAja suzo. bhita hai, athavA jo cakravartI kI nidhi hai / / 42 // jahAM para svaccha jala vAle, suvistINaM, bahuta bar3e mAnasarovara se upamA dene yogya athavA bar3e logoM ke manake samAna nitya kamaloM kI khAna jalAzaya haiM / / 43 / / aneka prakAra ke ikSuoM se, anya rasoM se, sarasa acche phala Adi se jo apane se utpanna surasapane ko atyadhika dikhalAtA hai / / 44 // ___jahA~ para mArga meM saphala, acchI kAnti bAle sabako prakRSTa rUpa se saMtRpta karane vAle sajjana atyadhika rUpa se suzobhita hote haiM athavA banAdi meM acchI chAyA vAle, sabako tRpta karane vAle saphala U~ce U~ce vRkSa asthadhika suzobhita hote haiM / / 45 / / jahA~ para deza, pura, grAma, pattana, uttama parvata aura vana meM uttama dhvajAdi se jinendra bhavana atyadhika zobhita hote haiM / / 46 / / jahA~ para AdarapUrvaka nitya jinendroM kI yAtrAoM se, bar3I-bar3I pratiSThAoM se bhavya mahAn zubha puNya kA saMcaya karate haiM / / 47 / / jahA~ para darzana aura vratAdi se yukta zrAvaka mahAmAna pAtradAnoM se tathA sajjanoM se ghire hokara jainendra dharma karate haiM / / 48 // ___ jahA~ para nAriyA~ bhI rUpa se yukta, samyaktva rUpI vrata se maNDita, dharma kAryoM meM paNDita tathA putra rUpI sampadA se suzobhita haiM / / 49 / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam sahastrAbharaNaiH puNyai napujAdibhirguNaiH / nityaM paropakArArjiyanti sma surAGganAH // 50 / / puNyena yatra bhavyAnAM netayo'pi kadAcana / bhAskarasyodaye satyaM na tiSThati tamazcayaH / / 51 / / vanAdau munayo yatra ratnatrayavirAjitAH / tattvajJAnaistapodhyAnenti svargApavargakram // 52 / / ityAdi saMpadAsAre tasmin deze manohare / puraM rAjagRhaM nAma purandarapuropamam / / 53 / / nAnAhAvalIyuktaM zAlatrayavirAjitam / ratnAditoraNopetaM . gopuradvArasaMyutam / / 54 / / svacchatoyabhRtA khAtA samantAdyasya zobhate / . pavitrA svargagaGgeva padmarAjivirAjitA // 55 // yatpuraM jinadevAdiprAsAdadhvajapaktibhiH / Ahvayatyatra vA svasya zobhAtuSTAnnarAmarAn // 56 / / nAnAratnasuvarNAdyairmaNimANikyavastubhiH / saMbhUtaM saMnidhAnaM vA sajjanAnandadAyakam / / 57 / / tatrAbhUcchaNiko rAjA kSatriyANAM ziromaNiH / rAjavidyAbhisaMyuktaH prajAnAM pAlane hitaH / / 58 / , zrImajjinendrapAdAbjasevanakamadhunataH / / samyaktvaratnapUtAtmA bhAvitIrthakarAgraNIH / / 59 / / anekabhUpasaMsevyo mhaamnnddlkeshvrH| dAtA bhoktA vicArajJaH sa rAjA bAdicakrabhRt / / 60 " saptAGgarAjyasaMpannaH zaktitrayavirAjitaH / SaDvargArivijetA'bhUnmantrapaJcAGgacaJcudhIH / / 61 / / tasya rAjye dvijihvatvaM sarpa naiva prajAjane / kRzatvaM strokaTodeze nirdhanatvaM tapodhane / / 62 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH jahA~ devAGganArye uttama vastra aura AbharaNoM se, dAna, pUjA Adi guNoM se aura nitya paropakArAdi meM jayazIla hotI haiM / / 57 / / jahA~ para bhavyoM ke puNya se kabhI bhI ItiyoM nahIM hotI haiM / sUrya kA udaya hone para salya rUpa meM andhakAra kA samUha nahIM ThaharatA hai / / 5 / / jahA~ para ratnatraya se suzobhita munigaNa vanAdi meM tattvajJAnoM se, tApa aura dhyAnoM se svarga aura mokSa ko jAte haiM / / 52 / / ityAdi sampadAoM ke sAra rUpa usa manohara deza meM indranagarI ke tulya rAjagaha nAmaka nagara hai|| 53 / / vaha aneka prakAra ke bhavanoM se yukA, tIna sAloM se suzobhita, ratnAdi nirmita toraNa se yukta tathA gopura dvAra se yukta hai / / 54 / / jisake cAroM ora svaccha jala se bharI huI khAiyoM payoM ke samUha se suzobhita pavitra svarga gaGgA ke samAna suzobhita haiM || 55 / / athavA jo pura jinadevAdi prAsAda ko dhvaja paMktiyoM se apanI zobhA se santuSTa hue manuSya aura devoM ko jahA~ para bulAtA hai / / 56 / / ___ athavA jahA~ nAnA ratna, suvarNa Adi maNi aura mANikya Adi vastuoM se bharI huI sajjanoM ko Ananda dene vAlI vastuyeM rakhI jAtI haiM / / 57 / / vahA~ para kSatriyoM kA ziromaNi, rAjavidyAoM se saMyukta, prajA ke rakSaNa meM lagA huA zreNika rAjA thA / / 58 // zobhA se yukta athavA antaraGga, bahiraGga lakSmI se vibhUSita jinendra bhagavAn ke caraNakamaloM kA sevana karane meM ekamAtra bhramara usakI AtmA samyaktvarUpI ratna se pavitra thI aura vaha bhAvI tIrthaMkaroM meM agraNI thA / / 59 / / vaha mahAmaNDalezvara rAjA aneka rAjAbhoM se sevita, dAtA, bhoktA, vicAra ko jAnane vAlA tathA vAdiyoM ke samUha ko dhAraNa karatA thA / / 60 // vaha saptAGga rAjya se sampanna, tIna prakAra kI zaktiyoM se suzobhita, cha: prakAra ke zatruoM kA vijetA tathA paJcAGga mantra meM usakI buddhi pravINa thI / / 61 // usake rAjya meM do jIrbhe sarpo meM hI thI, prajAjanoM meM nahIM thii| strI ke kaTibhAga meM hI kRzatA thI, prajJA kRza nahIM thii| nirdhanatA tapasviyoM meM tho, prajA dhanarahita nahIM thI / / 62 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam prajA sarvApi tadrAjye jAtA saddharmatatparA / satyaM hi laukikaM vAkyaM yathA rAjA tathA prajA / / 63 / / karAbhidhAtastigmAMzau pAti tasmin mahIM nupe / AsInAnyatra sarbo'to loka: zokavijitaH / / 64 / / tasyAsIccelanA nAmnA rAjJI rAjIvalocanA / pativratApatAkeva jinadharmaparAyaNA / / 65 / / tasyA rUpeNa sAdRzyo norvazI na tilottamA / / advitIyAkRtistasmAtsA babhau gRhadIpikA / / 66 / / tathA tayojinendroktadharmakarmaprasaktayoH / bAriSeNAdayaH putrA babhUvurdharmavatsalAH // 67 / / prAyeNa sukulotpattiH pavitrA syAnmahItale / zuvaratnAkarodbhUto maNirdA vilasadadyutiH / / 68 / / evaM tasmin mahInAthe prAjyaM rAjyaM prakurvati / kadAcitpuNyayogena vipulAcalamastake || 69 // catustrizanmahAzcaryaH prAtihAvibhUSitaH / vIranAthaH samAyAto viharat paramodayaH / / 70 / / tasya zrIbaddhamAnasya prabhAvena tadAkSaNe / sarve'vakezino vRkSA babhUvuH phalasaMbhUtAH // 71 / / AmrajambIranAraGganAlikerAdipAdapAH / sachAyAH saphalA jAtAH saMtu vA jinAgame / / 72 // nirjalAH sajalA jAtAH sarve padmAkarAdayaH / prazAntAH kAnane zInaM jvalanto banavahnayaH // 73 // krUrAH siMhAdayazcApi muktarerA virejire | prazAntAH sajanA bAtra dayArasavirAjisAH / / 74 / / sAraGgyaH siMhazAbAMzca gAvo vyAghnIzizUna mRdA / mayUryaH sarpajAn prItyA spRzanti sma sutAn yathA / / 75 / / anye virodhinazcApi mhissaasturmaadyH| pazavo'pi zrAvakA jAtA bhillAdiSu ca kA kathA || 76 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH 13 usake rAjya kI samasta prajA saddharma meM tatpara huii| laukika vAkya saca hI hai ki jaisA rAjA hotA hai, vaisI hI prajA hotI hai // 63 // usa rAjA ke rakSA kAryakatriyoM kA AghAta sUrya meM hI thA anyatra karAbhighAta arthAt Teksa kA abhighAta nahIM thA, ataH samasta loka zokarahita thA / / 64 / usakI kamalalocanA celanA nAmaka dharmaparAyaNA rAnI thii| vaha pativrata rUpa dharma kI mAnoM patAkA thI // 65 // usake rUpa ke sadRza na to urvazI thI aura na tilottamA / cU~ki vaha advitIya AkRti thI, ataH gRhadIpikA ke samAna suzobhita hotI thI / / 66 / usa prakAra una donoM ke jitendra bhagavAn ke dvArA kahe hue dharma-karma meM lage rahane para vAriSeNa Adi dharmapremI putra hue || 67 // prAyaH kara pRthvI para acche kula meM utpatti pavitra hotI hai / athavA camakadAra dyuti vAlA maNi zuddha ratnAkara se hI utpanna hotA hai // 68 // isa prakAra usa rAjA ke utkRSTa rAjya karate rahane para kadAcit puNyayoga se vipulAcala ke mastaka para // 69 // cautIsa mahA Azcarya aura prAtihAryoM se vibhUSita parama udaya vAle vIranAtha vihAra karate hue Ae // 70 // una varddhamAna ke prabhAva se usa kSaNa samasta phalahIna vRkSa phala se bhare ho gae // 71 // athavA jinendra bhagavAn ke Agamana se santuSTa hokara Amra, jambIra kA vRkSa ( maruvaka vRkSa ), nAraGga, nAriyala Adi ke vRkSa chAyA aura phalayukta ho gae // 72 // samasta nirjala sarovara sajala ho ge| vana meM zIghra prajvalita hone vAlI agni zAnta ho gaI || 73 // krUra siMhAdika bhI vaira chor3akara suzobhita hue athavA dayArasa se suzo bhita, prazAnta sajjana ho gae // 74 // mRgI prasannatA se siMha ke baccoM kA, gAyeM vyAghrI ke zizuoM kA, mayUrI sarpa ke baccoM kA prItipUrvaka putroM ke samAna sparza karane lagIM // 75 // anya virodhI bhaiMse, ghor3e Adi pazu bhI zrAvaka ho ge| bhIlAdi kI to bAta hI kyA ? / / 76 / / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-dharitam satyaM jinAga sArI sarvaprANikare / kiM vA bhavati nAzcarya paramAnandadAyakam / / 77 // ityevaM jinarAjasya prabhAva sa vilokya ca / saMtuSTo vanapAlastu samAdAya phalAdikam / / 78 // zIghraM tatpuramAgatya nasvA taM zreNikaprabhum / dhRtvA tatmAbhRtaM cAgre saMjagau zarmadaM vacaH / / 79 / / bho rAjan bhavatAM puNyaiH kevalajJAnabhAskaraH / samAyAto mahAvIrasvAmI zrIvipulAcale // 80 / / tatsamAkarNya bhUpAla: paramAnandanirbharaH / tasmai datvA mahAdAnaM samutthAya ca tAM dizam // 81 / / gatvA saptapadAnyAzu parokSa kRtavandanaH / jaya tvaM vIra gambhIra vardhamAna jinezvara / / 82 / / AnandadAyinI bherI dApayitvA prmodtH|| hastyazvarathasaMdohapadAtijanasaMyutaH // 83 / / svayogyayAnamArUvazchatrAdikavibhUtibhiH / vanditaM zrImahAvIraM cacAla zreNiko mudA / / 84 / / tAM bherI te samAkarNya sarve bhvyjnaastthaa| pUjAdravyaM samAdAya sastrIkA niryayudbhutam / 1 85 // yukta ye dharmiNo bhavyA jinabhaktiparAyaNAH / dharmakAryeSu te nityaM bhavanti paramAdarAH / / 66 / / evaM sa zreNiko rAjA bhavyalokaiH puraskRta:' / bherImRdaGgagambhIranAdajitadiktaTaH // 87 // devendro vA suraiH sArddha vipulAcalamunnatam / samAruhya dadarzocdaiH samavAdisRti vibhoH / / 88 // tAM vilokya prabhuzcitte saMtuSTaH zreNikastarAm | yathA vRSabhanAthasya kailAse bharatezvaraH / / 89 / / 1. pratau 'pariskRtaH' iti pAThaH / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamatsfakAra: 15 satya hai ki samasta prANiyoM ke hitakara jinendra bhagavAn ke Agamana hone para parama Ananda ko dene vAlA kyA Azcarya nahIM hotA hai arthAt sabhI Azcarya hote haiM // 77 // isa prakAra jinarAja ke prabhAva ko dekhakara santuSTa vanapAla ne phalAdi lAkara / / 78 / zIghra hI usa nagara meM Akara una zreNika prabhu ko namaskAra kiyA aura bheMTa karatA holA / / 79 // he rAjan ! Apake puNya se kevalajJAnarUpI sUrya mahAvIra svAmI zrI vipulAcala para Ae haiM // 82 // usa bAta ko sunakara parama Ananda se bhare hue rAjA ne use mahAdAna dekara aura usa dizA meM uThakara // 81 // zIghra hI sAta kadama cala kara parokSa meM bandanA kara / he vIra, gambhIra barddhamAna jinezvara tumhArI jaya ho, aisA kahA / / 82 / / pramodapUrvaka AnandadAyino bherI bajavAkara hAthI, ghor3e, padAti logoM ke sAtha || 83 || rathasamUha aura apane yogya yAna para car3hakara chatrAdika vibhUtiyoM ke sAtha zrI mahAvIra kI vandanA karane ke lie zreNika prasannatApUrvaka calA || 84 || tathA usa bherI ko sunakara samasta bhavya jana pUjA dravya kI lekara strI sahita zIghra nikale // 85 // jo jina bhakti parAyaNa dhArmika bhavya hote haiM, ve dharmakAryoM meM parama Adara se yukta ho jAte haiM / / 86 / / isa prakAra bhavya logoM ko Age kie hue bhairI tathA mRdaGga ke gambhIra nAda garjita dizAoM rUpa taTa vAle hotA usa zreNika rAjA ne || 87 // devendra athavA asuroM ke sAtha unnata vipulAcala para car3hakara vibhu ke samavazaraNAdi ko atyadhika rUpa se dekhA // 88 // use dekhakara zreNika citta meM santuSTa huaa| jaise kailAza parvata para vRSabhanAtha ke samavazaraNa ko dekhakara bharatezvara santuSTa huA thA / / 89 / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam caturdikSu mahAmAnastambhastuGge samanvitAm / yeSAM darzanamAtreNa mAnaM muzcanti durdazaH / / 90 // teSAM sarAMsi sarvAsu dikSu SoDaza saMkhyayA / svacchatoyaiH prapUrNAni satAM cittAni vA tataH / / 91 / / khAtika jalasa puNaH sarala rASitAGka: tApacchidaM satAM vRttimivAlokya jaharSa saH // 92 / / jAtIcampakapunnAgapArijAtAdisaMbhavaiH / nAnApuSpaiH samAyuktAM puSpavATI manoharAm // 93 / / svarNaprAkAramuttujhaM caturgopurasaMyutam / mAnuSottarabhUdha vA vIkSya prItimagAtprabhuH / / 94 // nATyazAlAdvayaM ramyaM prekSaNIyaM surAdibhiH / devadevAGgamAgItanRtyavAditrazobhitam // 15 // azokasaptaparNAkhyacampakAmAbhidhAnabhAk / nAnAzAkhizatAkIrNa saphalaM vanacatuSTayam / / 16 / / vediko svarNanirmANAM caturgopurasaMyutAm / samavAdisRtelakSamyA mekhalAM vA dadarza saH // 97 / / svarNastambhAgrasaMlagnadhvajavAtaimarudhutaiH / tAM sabhAmAhvayantI vA nAkino vIkSya tuSTavAn / / 98 // rUpyazAla vizAlaM ca gopurai ratnatoraNaiH / yazorAzimivAlokya jinendrasya mudaM yayau / / 99 / / tataH kalpadrumANAM ca vanaM sArasutrapradam / samantAdvIkSya saMtuSTo bhUpAlo na mamI hradi / / 100 // svarNaratnavinirmANAM nAnAhAvalI zubhAm / vidhAmAya surAdInAM dRSTvA hRSTo nRpastarAm // 101 / / caturdikSu mahAstUpAn padamarAgavinirmitAn / jinendrapratimopettAn SaTtriMzatsumanoharAn / / 102 / / ratnatoraNasaMyuktAn surAsurasamacitAn / prabhustAna pUjayAmAsa vastubhiH sajjanairyutaH / / 103 / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'vikAraH 17 cAroM dizAoM meM UMce mahAmAna stambha se yukta jinake darzanamAtra se mithyAdRSTi loga mAna ko chor3a dete haiM // 90 // usa samavazaraNa kI samasta dizAoM meM solaha svaccha jala se pUrNa, sajjanoM ke citra ke samAna ( nirmala ) tAlAba the // 91 // ratnoM ke taToM se suzobhita jala se samAna santApa ko naSTa karane vAlI huA // 92 // bharI huI sajjanoM ke caritra ke khAI ko dekhakara vaha harSita camelI, campA, punnAga tathA pArijAta Adi se utpanna nAnA prakAra ke puSpoM se yukta manohara puSpavATikA ko // 23 // cAra gopuroM se yukta svarNa ke U~ce prAkAra ko athavA mAnuSottara parvata ko dekhakara ve prabhu prIti ko prApta hue // 94 // devoM Adi se dekhane yogya, ramya do nATyazAlAoM ko, deva devAsanAoM ke gIta, nRtya tathA vAditra ke zobhita // 25 // azoka, saptaparNa tathA campA nAmaka nAnA prakAra ke saikar3oM vRkSoM se vyApta cAra vanoM ko // 96 // vAra gopuroM se yukta svarNa vedikA ko athavA samavazaraNa rUpa lakSmI kI mekhalA ko usane dekhA / / 97 / / vAyu se kampita svarNa ke stambhoM ke agrabhAga meM lagI huI dhvajAoM ke samUha se usa devasabhA ko bulAne vAlI ko dekhakara vaha santuSTa huA / / 98 / / ratnamaya toraNoM vAle gopuroM se vizAla rajata bhavana ko mAnoM vaha jinendra bhagavAn ke yaza kI rAzi ho, dekhakara vaha santuSTa huA / / 99 // sAra rUpa sukha ko dene vAle kalpavRkSoM ke vana ko cAroM ora se dekhakara santuSTa hue rAjA kA harSa hRdaya meM sabhA nahIM sakA || 100 // devAdi ke vizrAma ke lie svarNa tathA ratna se nirmita zubha nAnA bhavanoM ke samUha ko dekhakara rAjA harSita huA // 102 // ratna toraNa se saMyukta, suroM aura asuroM se pUjita padmarAgamaNi se nirmita, jinendra pratimAoM se yukta chattIsa sumanohara mahAstUpoM kI rAjA ne sajjanoM sahita aneka vastuoM se pUjA kI / / 102 - 103 // su0-2 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sudarzana-caritam tato mArga samullaGghya sphATikaM zAlamunnatas / nidhAnermaGgalairyutam // 104 // caturgApura saMyuktaM tanmadhye SoDazoGgabhittibhiH parizobhitam / sabhAsthAnaM jinendrasya asoko k // 0 evaM zrImanmahAvIrasamavAdisRti prabhuH / triH parItya mahAprItyA saMtuSTaH zreNikastarAm || 106 // tatra trimekhalApIThe siMhAsanamanuttaram / meruzRMGgamivottuGgaM svarNaratnavinirmitam / / 107 / / catubhiraGgulaimuktA sthitaM vIrajinezvaram / nidhAnamiva saMvIkSya pipriye bhUpatistarAm / / 108 / / catuH paSTimaddA divyacAmarairAmareyutam vizuddhanirjharopetaM svarNAcalamivAcalam // 109 // savaM zokApahaM devaM mahAzokata rucitam / sArameyAnvitaM cAru kAmanAbhaM mahIdharam // 110 // nAnAsugandhapuSpaudha sugandhIkRta dikcayam / indrAdikara nirmuktapuSpavRSTivirAjitam // 111 // koTibhAskarasaMpaddhidehabhAmaNDalAnvitam / I tatra bhavyAH prapazyanti svakIyaM janmasaptakam // 112 // dundubhInAM ca koTIbhirghoSayantIbhirAyutam / mohAratijayaM voccairAluloka jinaM prabhuH // 113 // muktAmAlA yutenoccaizcAtratrayeNa vA / vidhAbhUtena sevArthaM samAyAtendunAzritam / / 114 // surAsuranarAdInAM cittasaMtoSa kAriNA / divyena dhvaninA tattvaM dyotayantaM jagaddhitam // 115 // anantajJAnadRgvIryasukhopetaM guNAkaram / indranAgendra candrArka narendrAdyaiH samacitam // 116 // ityAdi kevalajJAnasamutpannavibhUtibhiH / birAjitaM samAlokya sAnando magadhezvaraH // 117 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH anantara mArga ko pArakara cAra gopuroM se saMyukta, maMgala nidhAnoM se yukta sphaTika nirmita unnata bhavanoM ke bIca solaha U~cI dIvAloM se zobhita, bAraha prakoSThoM vAle sabhA sthAna kI, isa prakAra zrI mahAvIra prabhu ke samavazaraNa ko mahAprIti se tIna pradakSiNA dekara zreNika santuSTa huA / / 104-105.106 / / vahA~ tIna mekhalAoM vAle pITha para meru ke zikhara ke samAna the, svarNa aura ratnoM se nirmita anuttara siMhAsana para cAra aMgula chor3akara sthita vIra jinezvara ko nidhAna (dharma ke) ke samAna dekhakara rAjA parama santuSTa huA / / 107-108 // ve devAdhideva (mahAvIra) cauMsaTha mahAdivya cAmaroM ko lie hue devoM se yukta the / ve aise laga rahe the mAnoM vizuddha jharane se yukta sumeru parvata hoM / / 109 // ve samasta zoka ko naSTa karane vAle the, mahAn azoka vRkSa kA Azraya lie hae ve aise laga rahe the mAnoM sAramegha se yukta svarNamayI AbhA vAle parvata ho / / 110 / / dizAoM kA samUha nAnA sugandhita puSpoM ke samUha se sugandhIkRta thA 1 indrAdika ke dvArA apane hAtha se chor3I huI puSpavRSTi se ve suzobhita dhe / / 111 // karor3oM sUrya se spardhA karane vAle zarIra ke bhAmaNDala se yukta the| usa bhAmaNDala meM bhavya jIva apane sAta janmoM ko dekha lete haiM // 112 / / vahA~ karor3oM dundubhiyoM kA ghoSa ho rahA thaa| unhoMne moharUpI zatru para vijaya prApta kI thii| aise jinaprabhu ko atyadhika rUpa se dekhA / / 113 // athavA motiyoM kI mAlA se yukta sundara chatratraya se ve aise laga rahe the mAnoM tIna hokara sevA ke lie Ae hue candramA se yukta hoM // 114 // mura, asura aura manuSyAdi ke citta meM santoSa utpanna karane vAlI saMsAra ke lie hitakArI divyadhvani tatva kA dyotana kara rahI thI // 115 // ve ananta jJAna, darzana, vIrya aura sukha se yukta the, guNoM ko khAna the, indra, nAgendra, candra, sUrya tathA rAjAoM Adi se acita the / / 116 / / ityadi kevalajJAna se utpanna vibhUtiyoM se suzobhita jinendradeva ko dekhakara magadharAja zreNika Ananda se yukta hue / / 117 / / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 sudarzana-caritam jaya tvaM trijagatpUjya mahAvIra jagaddhita / ityAdi jayanirghoSairnamaskRtya punaH punaH // 118 // viziSTASTa mahAdravyerjalagandhAkSatAdibhiH pUjayitvA mahAprItyA jinapAdAmbujadvayam / / 119 // cakAra saMstuti bhaktyA bhavyAnAmIdRzI gatiH / yatsupUjyeSu satpUjA kiyate zarmakAriNI // 120 // 1 jaya svaM trijagannAtha jaya tvaM trijagadguro / jaya tvaM parANAnadakSa nAmavidhe 15 // vItarAga namastubhyaM namaste sanmate sadA / namaste to mahAvIra vIranAtha jagatprabho / / 122 / / vardhamAna jinezAna namastubhyaM guNArNava / mahatyAdimahAvIra namaste vizvabhASaka || 123 // 1 ratnatrayasa rojadhIsamullAsadivAkara syAdavAdavA dine tubhyaM namaste ghAtighAtine / / 124 // namaste vijagadbhavyatAyine mokSadAyine / namaste dharmanAthAya kAmakrodhAgnivArmuce || 125 / / namaste svargamokSorusIkhya kalpadrubhAya ca / siddha buddha namastubhyaM saMsArAmbudhisetave / / 126 / / anantAste guNAH svAmin vizuddhAH pAravArjitAH / alpadhIrmAdRzo deva kaH kSamaH stavane taba // 127 // tathApi zrImatAM sArapAdapadmadvaye sadA / bhuktimuktipradA bhaktirbhUyAnme zarmadAyinI // 128 // ityAtaM zrIjinAdhIzaM kevalajJAnabhAskaram / stutvA natvA namIrghaH sa narakoSThe sudhIH sthitaH // 129 // gautamAdigaNAdhIzAn saMjJAnamayavigrahAn / namaskRtya sa cinmUrtiH premAnanda nirbharaH // 130 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH he tInoM lokoM ke pUjya, saMsAra ke hilaiSI mahAvIra, tumhArI jaya ho / isa prakAra jayaghoSoM se punaH-punaH namaskAra kara // 118 / / viziSTa jala, gandha, akSatAdi aSTa mahAdravyoM se mahAn prIti se jina caraNa kamalasya ko pUjA kara / / 119 / / bhaktipUrvaka bhalI-bhA~ti stuti kii| bhathyoM kI aisI hI mati hotI hai jo ki unake dvArA supUjyoM ko sukhakArI uttama pUjA kI jAtI hai // 120 // he tInoM lokoM ke nAtha tumhArI jaya ho, he tInoM lokoM ke guru tumhArI jaya ho| parama Ananda ke dene meM dakSa kSamAnidhi tumhAro jaya ho / / 121 // he vItarAga tumheM namaskAra ho, he sanmati tumheM sadA namaskAra ho / he mahAvIra, vIranAtha, jagatprabhu tumheM namaskAra ho / / 122 / / he guNoM ke sAgara, varddhamAna, jinezAn, vizvabhASaka mahati Adi mahAvIra tumheM namaskAra ho / / 123 // ratnatraya rUpa kamala lakSmI ke vikAsa ke lie sUrya ! ghAtikarmoM kA vinAza karane vAle syAdvAdavAdI tumheM namaskAra ho / / 124 / / tInoM lokoM ke bhavyoM ko tArane vAle, mokSadAyI ! tumheM namaskAra ho| kAma, krodha rUpI agni ko bujhAne vAle dharmanAtha ! tumheM namaskAra ho / / 125 / / ____ svarga, mokSa ke vistIrNa sukha ke kalpavRkSa svarUpa ! tumheM namaskAra ho| saMsAra rUpI samudra ke setusvarUpa he siddha ! buddha ! tumheM namaskAra ho // 126 // he svAmin ! Apake vizuddha, pArarahita ananta guNa haiN| he deva ! mujha jaisA alpabuddhi kauna tumhArA stavana karane meM samartha hai ? arthAt koI nahIM / / 127 // tathApi zobhA se yukta sArasvarUpa Apake caraNa kamaladvaya meM merI bhukti aura mukti ko pradAna karane vAlI, sukhadAyinI bhakti ho / 128 / / ___ isa prakAra zrI jinAdhIza, kevalajJAnasUrya Apta kI namaskAroM ke samuha se stuti karake namaskAra kara vaha buddhimAn manuSyoM ke koThe meM baiTha gayA / 129 / / samyak jJAnamaya zarIra vAle gA~tamAdi gaNAdhIzoM ko namaskAra kara vaha caitanya mUrti prema aura Ananda se bhara gayA / / 130 / / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. sudarzana-caritam sa jayatu jinavIro dhvasta mithyAndhakAro, vizadaguNasamudraH svargamokSaikamArgaH / surapatizatamevyo bhavyapadmabhAnuH, sakaladuritahartA muktisAmrAjyakarttA // 131 // iti zrI sudarzana carite pAnamaskAramA hAsyapradarzaka mumukSuzrIvidyAnandiviracite zrImahAvIra tIrthaMkaraparamadevasamAgama vyAvarNano nAma prathamo'dhikAraH / S Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhikAraH 23 jinhoMne mithyAtva rUpI andhakAra ko dhvasta kara diyA hai, jo vizada guNoM ke samudra hai, svarga tathA mokSa ke eka mAtra mArga haiM, jo saikar3oM indroM se sevita haiM, bhavya kamaloM ke samUha ke lie sUrya svarUpa haiM, samasta pApoM kA haraNa karane vAle haiM tathA mukti rUpI sAmrAjya ke kartA haiM, ve jinavIra jayazIla hrIM // 131 // isa prakAra zrI suvana carita meM pazcanamaskAra mAhAtmya pradarzaka mumukSu zrI vidyAnanda racita zrI mahAvIra tIrthaMkara paramadeva samAgama kA varNana karane vAlA prathama adhikAra samApta huA 1 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH jayantu bhuvanAmbhojabhAnavaH shriijineshvraaH| kevalajJAnasAmrAjyAH prabodhitajanotkarAH // 1 // atha zrIzreNiko rAjA vinayAnatamastakaH / natvA zrIgautamaM devaM dharma papraccha sAdaram / / 2 / / tadAsI satkRpAsindhugautamo gaNanAyakaH / saMjagau sa svabhAvo hi teSAM yatprANinAM kRpA // 3 // zRNu tvaM zreNika vyaktaM bhAvitIrthakarAgraNIH / dharmo vastusvabhAvo hi cetanetaralakSaNaH // 4 // kSamAdidazadhA dharmoM tathA ratnatrayAtmakaH / jIvAnAM rakSaNaM dharmazceti prAijinezvarAH // 5 // jinoktasaptatattvAnAM zraddhAnaM yacca nizcayAt / tattvaM saddarzanaM viddhi bhavabhramaNanAzanam // 6 // jJAnaM tadeva jAnIhi yat sarvazena bhASitam / dvAdazAGgaM jagatpUjyaM virodhaparivarjitam // 7 // cAritraM ca dvidhA proktaM munizrAvakamedabhAk / mahANuvatabhedena nirmadaM sugatipradam // 8 // hiMsAdipaJcakatyAgaH sarvathA yatridhA bhavet / taccAritraM mahat proktaM munInAM mUlabhedataH // 9 // tathA mUlottarAstasya sadguNAH santi bhuurishH| yaistu te munayo yAnti sukhaM svargApavargajam // 10 // zrAvakANAM tu cAritraM zRNu tvaM zreNika prabho / / samyaktvapUrvakaM tatra cAdI malaguNASTakam // 11 // pAlanIyaM bunitye tadvizuddhau sukhniye| rAmaThaM carmasaMmizra varjanIyaM jalAdikam / / 12 / / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH saMsAra kamala ke hetu sUrya zrI jinezvara jayazIla ho / ve kevalajJAnarUpI sAmrAjya se yukta haiM tathA unhoMne logoM ke samUha ko sambodhita kiyA hai // 1 // anantara zrI zreNika rAjA ne vinaya se mastaka jhukA kara zrI gautama deva ko namaskAra kara AdarapUrvaka dharma ko pUchA / / 2 // anantara satkRpA ke sAgara gaNanAyaka gautama bole| prANiyoM para kRpA karanA unakA svabhAva hai / / 3 // he bhAvi tIrthaMkaroM meM agraNI (prathama ) zreNika ! tuma spaSTa rUpa se suno| vastu kA svabhAva dharma hai| vaha do cetana aura acetana lakSaNa vAlA hai / / 4 / / jinezvara ne kahA hai ki dharma kSamAdi dasa rUpa hai, ratnatrayAtmaka hai aura jIvoM kI rakSA karanA dharma hai / / 5 // nizcaya se jinokta sapta tatvoM kA zraddhAna karanA yathArtha rUpa se samyagdarzana jAnanA cAhie, jo ki saMsAra paribhramaNa kA nAza karane vAlA hai / / 6 / / . sarvajJa deva ke dvArA kahe hue dvAdazAGga ko hI jJAna jaano| yaha jJAna jagatpUjya hai aura virodharahita hai // 7 // muni aura zrAvaka ke bheda se cAritra do prakAra kA kahA gayA hai / muni kA cAritra mahAnata aura zrAvaka kA cAritra aNuvrata rUpa hotA hai| yaha mada rahita aura sugati ko pradAna karane vAlA hotA hai / / 8 // mana, vacana, kAya tIna prakAra se hiMsAdi pAMca pApoM kA tyAga karanA mUla bheda kI apekSA muniyoM kA mahAyata hai // 6 // usa cAritra ke mUla aura uttara guNa aneka hote haiN| jina guNoM se ve muni svarga aura mokSa se utpanna sukha ko prApta hote haiM / / 10 // he rAjA zreNika ! tuma zrAvakoM ke cAritra ko subho| samyaktva pUrvaka vidvAnoM ko nitya se Adi meM aSTamUlaguNoM kA pAlana karanA cAhie / ATha mUlaguNoM se vizuddha honA svarga lakSmI ke lie hotA hai| carmamizrita hIMga athavA hIMga se bane padArtha tathA jalAdika chor3anA cAhie / / 11-12 / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam saptazvabhrapradAyoni vyasanAni vizeSataH / saMtyAjyAni yakaizcAtra mahAnto'pi kSayaM gatAH / / / asAnA rakSaNaM puNyaM sudhIH saMkalpataH sadA / mRSAvAkyaM budhairheyaM nirdayatvasya kAraNam / / 14 / / adattAdAnasaMtyAgo bhavyAnAM saMpadApradaH / saMtoSaH svastriyAM ninA navyaH sugatithine // 1. ': saMkhyA parigraheSUccaiH sarveSu gRhamaidhinAm / saMtoSakAriNI kAryA pabhinyA vA raviprabhA // 16 // nizAbhojanakaM tyAjyaM nityaM bhavyaiH sukhAthibhiH / yadattaM zrAvakANAM hi mukhyaM dhana' ca netravat / / 17 / / jalAnAM gAlane yatno vidheyo budhasattamaiH / nityaM pramAdamutsRjya sadvastreNa zuMbhazriye // 18 // digdezAnarthadaNDAkhyaM tribhedaM hi guNavatam / pAlanIyaM prayatnena bhavyAnAM sugatipradam // 19 / / kandamUlaM ca saMdhAna pazAkAdikaM tathA / yattyAjyaM zrIjinaiH proktaM tattyAjyaM sarvathA budhaiH / / 20 // zikSAvatAni catvAri zrAvakANAM hitAni vai / sAmAyikadrataM pUrva caityapazcagurustutiH // 21 // sindhyaM samatAmAvairmahAdharmAnurAgibhiH / kattaMvyA sA mahAbhamaiH zarmaNA jinasUtrataH // 22 / / aSTamyAM ca caturdazyAM proSadhaH pravidhIyate / karmaNAM nirjarAheturmahAbhyudayadAyakaH / / 23 / / bhogopabhogavastunAmAhArAdikavAsasAm / saMkhyA sunAvakANAM ca proktA saMtoSakAriNI // 24 // [ tathA vividhapAtrebhyo dAna deyaM caturvidham / AhArAbhayabhaiSajyazAstrasaMjJaM sukhAthibhiH / / 25 // mahAvratAni paJcoccestisro guptIrmanoharAH / samitIH paJca yaH pAti sa muniH pAtrasattamaH // 26 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyasfakAra: 27 naraka pradAna karane vAle sapta vyasana vizeSa rUpa se chor3a denA caahie| jinase isa saMsAra meM bar3e loga bhI kSaya ko prApta hue / / 13 / / acchI buddhivAle kA saMkalpa pUrvaka sadA trasa jIvoM kI rakSA karanA puNya hai / vidvAnoM ko asatyavAkya chor3a denA cAhie; kyoMki yaha nirdayatA kA kAraNa hai || 14 // adattAdAna kA tyAga karanA bhavya jIvoM kI sampati pradAna karate vAlA hotA hai / sugati rUpI lakSmI kI prApti ke lie apanI strI meM nitya santoSa karanA cAhie / / 15 / / samasta gRhasthoM ko samasta parigrahoM kI saMkhyA nirdhArita karanA cAhie, jo ki santoSakAriNo hotI hai, jisa prakAra ki sUrya kI prabhA kamalinI ke lie santoSakAriNI hotI haiM // 16 // sukhArthI bhavyoM ko nitya rAtribhojana kA tyAga karanA caahie| yaha zrAvakoM kA mukhya dharma hai jisa prakAra indriyoM meM netra mukhya haiM // 17 // zreSTha vidvAnoM ko nitya pramAda chor3akara uttama vastra se zubha lakSmI kI prApti hetu jala chAnane kA prayatna karanA cAhie / / 18 / / guNavrata tIna prakAra kA hotA hai - 1. dignata 2. dezabata aura 3. anarthadaNDavrata / bhavyoM ko prayatna pUrvaka inakA pAlana karanA caahie| yaha sugati ko pradAna karane vAlA hotA hai // 19 // I kandamUla tathA patra zAkAdi kA samizraNa jo jinoM ne tyAgane yogya kahA hai, usakA vidvAnoM ko sarvathA tyAga karanA cAhie // 20 // cAra zikSAvata AvakoM ke hitakArI haiN| sAmAyika vrata pUrvaka jina pratimA aura paMcaparameSThI kI stuti mahAdharmAnurAgI mahAbhavtroM ko tonoM sandhyAoM meM sukhapUrvaka karanA cAhie / / 21-22 / / aSTamI aura caturdazI ko proSadha kiyA jAtA hai| yaha karmoM ko nirjarA kA hetu aura mahAn abhyudaya pradAna karane vAlA hotA hai // 23 // bhogopabhoga kI vastuyeM, AhAra, vastrAdika kI saMkhyA suzrAcakoM ke lie santoSakAriNI kahI gaI hai || 24 || sukha ko cAhane vAloM ko uttama, madhyama aura ke pAtroM ko AhAra, abhaya, bhaiSajya aura zAstra ye denA cAhie || 25 | jo atyadhika rUpa pA~ca mahAvrata, tIna manohara guptiyA~ tathA pA~ca samitiyoM kA pAlana karatA hai, vaha zreSTha (uttama) pAtra hai || 26 // jaghanya tIna prakAra cAra prakAra ke dAna Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sudarzana-caritam sadRSTiyoM gurorbhaktaH zrAvako vratamaNDitaH / || 245 sa bhavenmadhyamaM pAtraM dAnapUjAditatparaH // 27 // kevalaM darzanaM dhatte jinadharme mahAruciH / tyaktamiSyAviSo zrImAn sa pAnI iti trividhapAtrebhyo dAnaM prItyA caturvidham / yairdattaM bhuvane bhavyestaiH sikto dharmapAdapaH / / 29 / / tathA dayAlubhirdeyaM dAnaM kAruNyasaMjJakam / dInAndhavadhirAdInAM yAcakAnAM mahotsave // 30 // * tyAgo dAnaM ca pUjA ca kathyate jenapaNDitaiH / tataH suzrAvakerjenaM bhaktito bhavanaM zubham / / 31 / / kArayitvA tathA jainIH pratimAH pApanAzanAH / pratiSThApya yathAzAstraM paJcakalyANakoktibhiH // 32 // dadhyAdibhirvidhAyoccaiH snapanaM zarmakAraNam / viziSTASTamahAdravyairjalAdyai nityacacanam karttavyaM ca mahAbhayyaiH svargamokSasukhazriye siddhakSetre tathA yAtrA kartavyA durgaticchide || 34 || / / 33 / / saMstuti ca vidhAyaiva jinendrANAM sukhapradAm / jApyamaSTottaraM proktaM zataM zarmazatapradam // 35 // mantro'yaM trijagatpUjyaH supa trizadakSaraH / pApasaMtApadAvAgnizasane kaghanAghanaH // 36 // sukhe duHkhe gRhe'raNye vyAdhI rAjakule jale / siMhavyAghrAdikaM kUre kSatrI sarpe'gnidurbhaye // 37 // dhyAyenmantramimaM dhImAn sarvazAntividhAyakam yuktaM divAkarodyole prayAti sakalaM tamaH // 38 / / tathA gurUpadezena paJcazrIparameSThinAm / SoDazAdyakSajJeyo mantraughaH zarmasAdhakaH || 39. // zuddhasphaTikasaMkAzAM jinendrapratimAM zubhAm / samyagdRSTiH sadA vyAyet sarvapApapraNAzinIm || 40 || Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH dAna, pUjAdi meM tatpara, vratoM se maNDita jo samyagdRSTi zrAvaka muru kA bhakta hai, vaha madhyama pAtra hai / / 27 / / kevalIpraNota darzana aura jinadharma meM jo mahAruci rakhatA hai, mithyAtva rUpI viSa ko jisane chor3a diyA hai, vaha buddhimAn jaghanya pAtra hai / / 28 / / isa prakAra saMsAra meM jina bhanyoM ne prItipUrvaka tIna prakAra ke pAtroM ke lie cAra prakAra kA dAna diyA hai, unhoMne dharma rUpI vRkSa kA siJcana kiyA hai / / 22 // dayAluoM ko dIna, andhe aura badhirAdi yAcakoM ko mahotsava meM kAruNya nAmaka dAna denA cAhie / / 30 / / jaina paNDitoM ne tyAga, dAna aura pUjA kahI hai| sudhAvaka jainoM ko bhaktiparvaka zubha jaina bhavana banavAkara tathA pApanAzaka jinendra pratimA zAstra ke anusAra paMcakalyANaka meM kahI gaI vidhi ke anumAra pratiSThApita kara svarga va mokSarUpI lakSmI kI prApti mahAbhavyoM ko viziSTa dadhi Adi ke dvArA sukha kAraka mahA-abhiSeka karake viziSTa jala Adi aSTamahAdravyoM se nitya pUjA karanA cAhiye tathA durgati kA vinAza karane ke lie siddhakSetroM kI yAtrA karanA cAhie / / 31-32-33-34 // aura jinendroM kI sukhaprada bhalI bhAMti stuti kara eka sau ATha bAra jApa denA caahie| yaha saikar3oM sukhoM ko pradAna karane vAlI kahI gaI hai|| 35 // 35 akSaroM vAlA yaha NamokAra mantra tInoM lokoM meM pUjya hai aura pApa saMtApa rUpI dAvAgni ko zamana karane ke lie megha hai / / 36 / / sukha, duHstra, ghara, jaMgala, vyAdhi, rAjAla tathA jala meM, siMha vyAna, kara zatru, sapaM tathA agni kA bhaya hone para / / 37 / / buddhimAn ko samasta zAnti ko lAne vAle isa mantra kA pAna karanA caahie| yaha bAta utrita hI hai ki sUrya kA udyota hone para samasta andhakAra bhAga jAtA hai||| 38 / / tathA guru ke upadeza se paMca parameSThiyoM kA solaha Adi akSaroM vAle mantra kA samUha sukha kA sAdhaka jAnanA cAhie / / 39 / / ___ zuddha sphaTika ke samAna zubha jinendra pratimA kA samyagdRSTi ko sadA dhyAna karanA cAhie / yaha samaspa pApoM kA nAza karane vAlI hai / / 40 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam uktaM caAptasyAsamidhAne'pi puNyAmAkRtipUjanam / tArzamudrA na ki kuryAdviSasAmarthyasUjanam // 41 / / yathA jinastathA jainaM jJAnaM gurupadAmbujam / siddhacakrAdikaM putaM carcanIyaM vicakSaNaiH / / 42 / / pUjyapUjAkrameNava bhavyaH pUjyatamo bhavet / tataH sukhAthibhibhavyaiH pUjyapUjA na laThyate // 43 / / yathAmerugirondrANAmambudhInAM payonidhiH / tathA paropakArestu dharmiNAM mahatAM mahAna / / 44 // sArmikeSu vAtsalyaM dAnamAnAdibhiH sadA / kartavyaM zalyanirmukteH prItyA saddharmavRddhaye / / 45 / / tathA suzrAvakainityaM jaindhrmaanuraagibhiH| ' zAmbhasya zravaNa kA guNa sArasevA / / 46 / / itthaM zrImajjinendroktasaptakSetrANi nityazaH / zarmasasyakarANyuccastarpaNIyAni dhIdhanaiH / 47 / / ante ca zrAvakamadhyarjenatattva vidAMvaraiH / mohaM saGga parityajya saMnyAsaH saMvidhIyate / / 48 / / ananyazaraNIbhUya bhAktikaiH parameSTiSu / vidhAya pAraNaM cite ratnatrayamanuttaram / / 49 / / ko'haM zuddhacaitanyasvabhAvaH paramArthataH / ityAditatvasaMkalpa kAryaH saMnyAsasadvidhiH / / 50 / / tathA tvaM bho sudhI rAjan zRNu zreNika macaH / jinoktasaptatattvAnAM lakSaNaM te gadAmyaham / / 51 / / jIvatatvaM bhavelapUrvamanAdinidhanaM sadA / so'pi jIvo jinaiH proktazcetanAlakSaNo dhruvam / / 52 / / upayogadvayopetaH svadehaparimANabhAk / kartA bhoktA ca vidvadbhiramattaH parikIrtitaH / / 53 / / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH kahA bhI hai Apta kI samIpatA na hone para bhI mUrti puNya ke lie hotI hai| kyA garur3a kI mudrA viSa ke sAmarthya ko naSTa nahIM karatI hai ? || 41 / / buddhimAna vyaktiyoM ko jisa prakAra jina kI deva pUjA karanA cAhiye usI prakAra jinopadiSTa jJAna, guru ke caraNakamala tathA pavitra siddhacakrAdi kI pUjA karanA cAhie / / 42 / / pUjya, pUjA ke krama se hI bhavya pUjyatama hotA hai| ataH sukhArthI bhavyoM ke dvArA pUjya kI pUjA kA ullaMghana nahIM kiyA jAtA hai / / 43 / / jisa prakAra parvatoM meM meru, samudroM meM kSIrasAgara kA mahattva hotA hai, usI prakAra miyoM kA paropakAra karane meM atyadhika mahattva hotA hai / / 44 // zalya rahita logoM ko saddharma kI vRddhi ke lie prItipUrvaka dAna mAnAdi se sadA sAmiyoM ke prati vAtsalya rakhanA cAhie // 45 // tathA jainadharmAnuyAyI suzrAvakoM ko nitya rUpa se guruoM kI sArasvarUpa sevA kara zAstra zravaNa karanA cAhie // 46 / / isa prakAra zrImajjinendra dvArA kathita saptakSetroM kA buddhirUpI dhana vAle vyaktiyoM ko nisya atyadhika rUpa se tarpaNa karanA cAhie, kyoMki ye sukha kI khAna haiM / / 47 // anta meM tattva ko jAnane vAle logoM meM zreSTha bhavya zrAvakoM ke dvArA moha aura Asakti kA tyAga kara saMnyAsa dhAraNa kiyA jAtA hai // 48 // bhakta logoM ko parameSThiyoM kI ananya zaraNa hokara, citta meM anuttara ratnatraya kI zaraNa lekara paramArtha rUpa se zuddha caitanya svabhAva vAlA maiM kauna hai, ityAdi tattva saMkalpoM ke sAtha saMnyAsa kI uttama vidhi karanA cAhie // 49-50 / / usI prakAra he buddhimAn rAjA zreNika ! mere vacana suno| jinokta saptatatvoM kA lakSaNa maiM tumase kahatA hU~ / / 51 / / sAta tattvoM meM jIva tattva pUrva hai, jo ki sadA anAdinidhana hai| vaha jova bhI nizcita rUpa se jinoM ne cetanA lakSaNa vAlA kahA hai // 52 // vidvAnoM ne use do upayogoM se yukta, svadehaparimANa vAlA, kartA, bhoktA aura amUrta kahA hai // 13 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana-caritam punarjIvo dvidhA jevo muktaH sAMsArikastathA / sarvakarmavinirmukto muktaH siddho niraJjanaH / / 54 // nizzarIro nirAbAdho nirmalo'nantasaukhyabhAk / viziSTASTaguNopetastrailokyazikharasthitaH // 55 / / sAkAro'pi nirAkAro niSThitoM khila stAH ! asya smaraNamAtreNa bhavyAH saMyAnti tatpadam / / 56 // saMsArI ca dvidhA jIvo bhavyAbhaTyaprabhedataH / bhavyo ratnatraye yogyaH svarNapASANahemavat // 57 / / abhavyazcAndhapASANasamAno munibhirmataH / anantAnantakAle'pi saMsAraM naiva muzcati // 58 // bhavyarAzeH sakAzAcca kecid bhavyAH svakarmabhiH / zubhAzubheH sukhaM duHkhaM bhujAnAH saMsRtI sadA // 59 / / kAlAdilabdhitaH prApya jinendraH parikIrtitam / vidhA ratnatrayaM samyak samArAdhya tu nirmalam / / 60 / / zukladhyAnaprabhAveNa hatvA karmANi karmaThAH / yAtA yAnti ca yAsyanti zAzvataM mokSamuttamam / / 61 // ajovaM pudgaladravyaM tvaM vijAnIhi bhUpate / pRthivyAdikaSaD bhedaM yathAgamanirUpitam // 62 / / uktaM ca aithUlathUla thUlaM thUlasuhama ca suhamathUla cha / suhama ca suhamasuhamaM dharAya hota chAme 63 / / puDhavo jalaM ca chAyA paridiyavisaya kamma paramANU / chavihabhaiyaM bhaNiyaM puggalavavaM jiNihiM / / 64 / / aSTasparzAdibhedena pudgala viMzatipramaM / tathA vibhAvarUpeNa syAdanekaprakArakam / / 65 / / paJcaprakAramithyAtverakhataidizAtmabhiH / kaSAyaiH paJcaviMzatyA dazapaJcaprayogakaH // 66 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH 33 jIva do prakAra kA jAnanA cAhie - 1. mukta, 2 . saMsArI / saba karmoM se rahita mukta, siMddha aura niraMjana hai // 54 // vaha zarIra rahita, nirAbAdha, nirmala aura ananta sukha vAlA hai, vaha viziSTa ATha guNoM se yukta hai aura tInoM lokoM ke zikhara para sthita hai / / 55 / / vaha sAkAra hone para bhI nirAkAra hai, niSThita artha vAlA hai, samasta logoM ke dvArA stutya hai / isake smaraNa mAtra se bhavya usake pada ko prApta ho jAte haiM / 56 // saMsArI jIva do prakAra ke haiM - 1. bhavya aura 2. abhavya / jisa prakAra svarNa pASANa svarNa banane ke yogya hotA hai, usI prakAra bhavya ratnatraya ke yogya hai / / 57 / / muniyoM ne abhavya ko andha pASANa ke samAna mAnA hai| vaha anantAnanta kAla meM bhI saMsAra ko nahIM chor3atA hai / 58 // koI bhavya karmaTha apane karmoM se bhavyarAzi ke sAtha saMsAra meM sadA zubha aura azubha karmoM se sukha aura duHkha ko bhogate hue kAlAdi labdhi pAkara jinendroM ke dvArA kathita ( nizcaya aura vyavahAra) do prakAra ke samyak ratnatraya kI ArAdhanA karake, nirmala zukladhyAna ke prabhAva se karmoM kA nAza kara zAzvata uttama mokSa ko cale gae haiM, cale jA rahe haiM aura cale jAyeMge || 59-60-61 / / he rAjan ! tuma ajIba pudgala dravya ko jAno, jo ki pRthivyAdi chaha bhedoM ke rUpa meM Agama ke anusAra nirUpita hai // 62 // kahA bhI hai jinendra bhagavAn ne chaha prakAra kA pudgala dravya kahA hai-atisthUla, sthUla, sthUla sUkSma, sUkSma sthUla, sUkSma, sukSma sUkSma inake udAharaNa kramazaH pRthvI, jala, chAyA, caturindriya viSaya, karma tathA paramANu haiM / / 63-64 / / ATha sparzAdi ke bheda se pudgala bIsa prakAra kA hotA hai tathA vibhAva rUpa se aneka prakAra kA hotA hai || 65 // pAMca prakAra kA mithyAtva bAraha prakAra kA avirati paccIsa prakAra kI kaSAya tathA pandraha prakAra ke yogoM se || 66 // , Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 uktaM ca mitta aviramaNaM kasAya jogA ya AsavA hoti / paNa vArasa paNavIsA paNNarasA li tanbheyA // 67 // karmaNAmAsravo janto bhavennityaM pramAdini / bhagnadroNyAM yathA nityaM toyapUro vinAzakRt // 68 // sudarzanacaritam kaSAyavazato jIvaH karmaNAM yogyapudgalAn / Adate nityazo'nastAn sa bandhaH syAccaturvidhaH // 69 // AdyaH prakRtibandhazca sthitibandho dvitIyakaH / tRtIyazcAnubhAgAkhyaH pradezAkhyazcaturthakaH // 70 // uktaM ca -- paryADa- divi -aNubhAga-ppayasabhevA tu maduviho thii| jogA paryADa-pavesA vivi-aNubhAgA kasAyavo hati / / 71 / / vrateH samitiguptyAdyairanuprekSApracintaneH / parISahajayeva tairAsravAriH sa saMvaraH // 72 // karmaNAmekadezena kSaraNaM nirjarA matA / sakAmAkAmabhedena dvidhA sA ca prakIrtitA // 73 // yajjanendra tapoyogermunyAdyaiH kriyate balAt / karmaNAM kSaraNaM sA cAvipAkAbhimatA budhaiH // 74 // yA ca duHkhAdibhiH kAle karmaNAM nirjarA svayam | - sA bhavetsavipAkAkhyA saMsAre saratAM sadA // 75 // sarveSAM karmaNAM nAzaheturyo bhavyadehinAm / pariNAmaH sa vijJeyo bhAvamokSo jinermataH // 76 // yaH samyagdarzanajJAnacAritraijinabhASitaiH / zukladhyAnaprabhAvena sarveSAM karmaNAM kSayaH // 77 // dravpamokSaH sa vijJeyo'mantAntasukhapradaH / zAstrataH paramotkRSTo viziSTASTaguNArNavaH // 78 // muktikSetra jinaiH proktaM trailokyazikharAzritam / prAgbhArAkhyazilAmadhye chatrAkAraM manoharam // 79 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH 35 kahA bhI hai mithyAtva, avirati kaSAya aura yoga ye Asrava hote haiM / usa Atraka ke bheda pA~ca, bAraha, paccIsa tathA pandraha hote haiM // 67 // pramAda hone para jantu ke karmoM kA Alava nitya hotA hai| jisa prakAra TUTI huI kuNDI meM nitya jala kA bharanA vinAzakArI hai // 68 // kaSAya ke vaza jIva nitya ananta karma ke yogya pudgaloM ko grahaNa karatA hai / bahu bandha cAra prakAra kA hotA hai // 69 // 1. prakRti bandha 2. sthiti bandha aura 3 anubhAga bandha 4. pradeza bandha // 70 // kahA bhI hai prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza, 'isa prakAra cAra taraha kA bandha hotA hai| yoga se prakRti aura pradezabandha tathA kaSAya se sthiti aura anubhAga bandha hote haiM // 71 // vrata, samiti, gupti Adi se, anuprekSAoM ke SahoM ke jaya se, cAritra se Asrava kA jo ghAtaka hai, prakRSTa cintana se, parIvaha saMvara hai // 72 // karmoM kA ekadeza taya honA nirjarA mAnI gaI hai| vaha sakAma nirjarA aura akAma nirjarA ke bheda se do prakAra kI kaho gaI hai || 73 // jinendra bhagavAn ke dvArA kahe hue tapoyoga se muni Adi ke dvArA jo karmoM kA kSaraNa kiyA jAtA hai, use vidvAnoM ne avipAka nirjarA mAnA hai // 74 // balAt saMsAra meM bhramaNa karane vAle jIvoM kI duHkhAdika se svayaM karmoM ko nirjarA hotI hai, vaha savipAka nAmaka nirjarA hai / / 75 / / bhavyajIvoM kA samasta karmoM ke nAza kA kAraNa rUpa jo pariNAma hai, use jinendroM ne bhAvamokSa mAnA hai / / 76 / / jinabhASita samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra se zukladhyAna ke prabhAva se samasta karmoM kA jo kSaya honA hai // 77 // vaha dravyamokSa jAnanA cAhie, vaha anantAnanta sukha ko dene vAlA hai| zAzvata, parama utkRSTa, viziSTa ATha guNoM kA sAgara || 78 // mukti kSetra jinoM ne kahA hai / vaha tInoM lokoM ke zikhara para prArabhAra nAmaka zilA ke madhya, chatrAkAra aura manohara rUpa meM sthita hai // 79 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanasaritA vistIrNa yojanaH paJcacatvAriMzatpralakSakaiH / candrakAntiparispadi vilasadimalaprabham / / 80 / / aSTayojanabAhalyaM prArabhArApiNDasaMmitam / viziSTamudrikAmadhyahorakaM vA nivezitam / / 81 / / manAgUnaikagavyUti muktA tasyopari dhruvam / tiSThanti tanuvAte te siddhA vo maGgalapradAH // 82 / / bhavantu karmaNA zAntyai jarAmaraNajitAH / pUjitA vanditA nityaM samArAdhyAH svacetasi / / 83 / / eteSAM saptatattvAnAM zraddhAnaM darzanaM zubham / mokSasaukhyatarorboja pAlanoyaM budhottmaiH|| 84 / / zubho bhAvo bhavetpuNyaM svargAdisukhasAdhanam / azubhaH pariNAmo'pi pApaM zvabhrAdiduHkhadam / / 85 // evaM tattvArthasadabhAvaM. lokasthitisamanvitam / gautamasvAminA proktaM zrutvA zrIzreNikaH prabhuH / / 86 / / dvAdazorusabhAbhavyaiH sAdhu saMtoSamAptavAn / yanna zrIgaNabhUdvaktA kaH saMtoSaM prayAti na // 8 // itthaM zrogaNanAyakena gadita zrIgautamenottamam, jIvAjIvasutattvalakSaNamidaM zrImajjinendroditam / zrutvA zrImagadhezvaro guNanidhiH zroNiko bhaktitaH stutvA taM muninAyakaM hitakaraM bhavyai nAmoccakaiH / / 88 // iti zrIsudarzanacarite pazcanamaskAramAhAtmyapradarzake mumukSudhIvidyAnandiviraSite zrAvakAcAratattvopadezavyAvarNano nAma dvitIyo'dhikAraH / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhikAraH vaha paiMtAlIsa lAkha yojana vistIrNa hai / usakI suzobhita nirmala prabhA candramA kI kAnti se spI karane vAlI hai / / 80 / / usa para prAgbhAra nAmaka piNDa ATha yojana vistIrNa hai| vaha aisA mAlUma par3atA hai mAnoM viziSTa mudrikA ke madhya hIrA jar3A ho / / 82 // usa para nizcita rUpa se kucha kama gadhyati pramANa maMgala ko pradAna karane vAle siddha tanuvAta para sthita haiN| 82 / / ve jarA maraNa se rahita siddha karmoM kI zAnti ke lie hoN| ve nitya apane mana meM pUjita, bandita aura samArAdhanA ke yogya haiM / / 83 // ina sAta tatvoM kA zraddhAna samyagdarzana hai| yaha mokSasukha rUpI vRkSa kA bIja hai| uttama buddhimAnoM ko isakA pAlana karanA cAhie / / 84 // zubha bhAva puNya hai, yaha svargAdi sukha kA sAdhana hai / azubha pariNAma pApa hai, jo ki narakAdi duHkhoM ko dene vAlA hai / / 85 / / isa prakAra lokasthiti se yukta tattvArtha sadbhAva ko, jo ki gautama svAmI ne kahA thA, suna kara zrepiAka rAjA / / 86 / / vistIrNa bAraha sabhAoM ke bhavyoM ke sAtha santoSa ko prApta huaa| jahA~ para zrI gaNadhara deva vaktA hoM, vahA~ kauna santoSa ko prApta nahIM hotA? // 17 // ___ isa prakAra isa zromajjinendra ke dvArA kahe hue uttama gaNadhara ke dvArA kathita jIva aura ajIva tattva ke lakSaNa ko sunakara guNoM ke nidhi magadharAja zrI zreNika ne bhaktipUrvaka guNoM kI nidhi svarUpa bhavyoM ke lie hitakArI una muninAyaka kI stuti kara atyadhika namaskAra kiyA // 8 // isa prakAra zrI sudarzana carita meM paJcanamaskAra mAhAtmyapradarzaka mumukSu zrI vidyAnandi viracita zrAvakAcAra tattvopadeza vyAvarNana nAmaka dvitIya adhikAra samApta huaa| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH atha prabhurguru natvA punaH prAha kRtAJjaliH | aho svAmin jagabandhustvaM sadA kAraNaM vimA || 1 || megho vA kalpavRkSo vA divyacintAmaNiyathA / tathA tvaM trijagadabhavyaparopakRtitatparaH // 2 // antakRtkevalI yo'nna vIranAthasya paJcamaH / sudarzanamunistasya caritraM bhuvanottamam / / 3 / / tadahaM zrotumicchAmi zrImatAM suprasAdataH / vidhAya karuNAM deva tanme tvaM vaktumarhasi / / 4 / / tannizamya gaNAdhIzazcaturjJAnavirAjitaH / saMjagAda zubhAM vANI paramAnandadAyinIm // 5 // zruNu tvaM bhI sudhI rAjannatraiva bharatAhvaye / kSene tIrthezinAM janmapavitra paramodaye / / 6 / / aGgadezo'sti vikhyAtaH saMpadAsArasaMbhRtaH / nityaM bhavyajanAkoNapattanA_birAjitaH / / 7 / / viziSTASTAdazaproktadhAnyAnAM rAzayaH sdaa| yatronnatA birAjante satAM vA puNyarAzayaH / / 81. yatra zrImajjinendrANAM dharmaH zarmazatapradaH / dazalAkSaNiko nityaM vartate bhuvanottamaH / / 9 // khalAkhyA yatra sasthAnAM niSpattisthAnake'bhavat / nAnyaH ko'pi khalo lokaH parapIDAvidhAyakaH / / 10 / vratAnAM pAlane yantra yoSitAM ca kucadvaye / kAThinyaM vidyate naiva janAnAM puNyakarmaNi // 11 // kajjalaM lekhane yatra nArINAM locaneSu ca / vartate na punaryatra kule gotre ca dehinAm // 12 // mlAnatA dRzyate yatra bhuktapuSpapradAmasu | prajAnAM na mukheSUccaiH pUrvapuNyaprabhAvataH / / 13 / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH anantara rAjA zreNika ne guru ko namaskAra kara punaH aMjali bA~dhakara kahA-he svAmI ! Apa kAraNa ke binA sadA jagabandhu hai / / 1 / / megha, kalpavRkSa athavA divya cintAmaNi jisa prakAra paropakAra karane meM tatpara rahate haiM, usI prakAra tuma tInoM lokoM ke bhavyoM kA paropakAra karane meM tatpara ho / / 2 / / ___ jo yahA~ para vIranAtha kA paJcama antakut kevalI hai, usa sudarzana muni kA caritra bhuvanoM meM uttama hai / / 3 / / __zrImAnoM kI sUkRpA se use meM sunanA cAhatA hai| he deva ! karuNA kara usa caritra ko tuma mujhase kahane ke yogya hA / / 4 // . __use sunakara cAra jJAna se suzobhita gaNadhara deva parama Ananda dene vAlI zubha vANI meM bole // 5 // he uttama buddhi vAle rAjan suno ! tIrthaMkaroM ke janma se pavitra paramodaya bharata nAma ke kSetra meM / / 6 / / sAra rUpa sampattiyoM se bharA huA vikhyAta aGgadeza hai| vaha nitya bhavyajanoM se vyApta nagara Adi se suzobhita hai / / 7 || ___jahA~ para viziSTa kahI huI aThAraha aThAraha dhAnya kI unnata rAziyA~ suzobhita hotI haiM / mAnoM ve sajjanoM kI puNya rAziyA~ hoM / / 8 / / ___jahA~ saikar3oM sukhoM ko pradAna karane vAlA zrImajinendroM kA bhuvanoM meM uttama dazalAkSaNika dharma nitya vidyamAna hai / / 9 / / ___ jahA~ para dhAnyoM kI niSpatti kA sthAna khala nAmakA huaa| anya koI parapIr3AdAyaka khala puruSa nahIM hai / / 10 / / ___jahA~ para yadi kaThinatA hai to vratoM ke pAlana aura striyoM ke stanadvaya meM haiM / logoM ke puNya karma meM kAThinma nahIM hai / / 11 // jahA~ para kajjala lekhana meM aura nAriyoM ke locanoM meM hai| prANiyoM ke kula aura gotra meM kAlimA nahIM hai // 12 // upabhoga kI huI puSpa mAlAoM meM jahA~ mlAnatA dikhAI detI hai| pUrva puNya ke prabhAva se prajAoM ke mukhoM para atyadhika mlAnatA nahIM dikhAI detI hai // 13 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam daNDazabdo'pi yatrAsti chatre neva prajAjane / nyAyamArgapravRttitvAdrAjJAM nirlobhatastathA // 14 / / gajAdI damanaM yatra tapasyeva tapasvinAm / indriyeSu ca vidheta duSTabuvayA na kasyacit / / 15 / / candre doSApharatvaM ca vartate na prajAsu ca ! bandhanaM yatra puSpeSu rundhanaM durmanasyalam // 16 // mityAtvaM suparityajya jJAtvA hAlAhalopamam / prajA yatra prakurvanti saddharma jinabhASitam // 17 // pAtradAnaM jinendrArcA vrataM zole guNojjvalam / sopayAsa vidhAyaryAccaiH sAdhayanti prajA hitam / / 18 // yatra puSpaphalenaMmrasadanAni dhanAni ca / rAjante sarvatapINi bhavyAnAM sukulAni vA / / 19 / / svacchA jalAzayA yatra pdmaakrsmnvitaaH| vistIrNAstApahantAraste satAM mAnasopamAH // 20 // yatra kSetrANi zobhante sarvasasyabhUtAni c|| dAridrayachedakAnyuccai vyavRndAni vA bhuvi / / 21 / / sarAMsi yatra zobhante cetAMsIva satAM sadA / suvRttAni vizAlAni tRSAtApaharANi ca / / 22 / / yatra bhavyA vasantyevaM puurvpunnyprsaadtH| dhanairdhAnyajanaiH pUrNa jinadharmaparAyaNAH / / 23 / , nAryo yatra virAjante ruupsNpdgugaanvitaaH|| kurvantyo jenasaddhamaM caturvidhamanuttaram / / 24 / / yatra sarvatra rAjante puranAmavanAdiSu / jinendrapratimopetAH prAsAdAH sumanoharAH / / 25 / / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH jahA~ para daNDa zabda kevala chatra meM hI hai, prajA jahA~ kI nyAyamArga meM pravRtta rahatI hai tathA rAjA nirlobhI hai, ataH prajAoM meM daNDa zabda nahIM hai / / 14 // hasti Adi meM pAyA jAne vAlA damana jahA~ tapasviyoM ke tapa aura indriyoM meM hI vidyamAna hai| duSTabuddhi ke kAraNa kisI kA damana nahIM hotA hai / / 15 / / doSAkaratva ( rAtri kA karanA ) candramA meM hai, prajA meM nahIM / jahA~ bandhana puSpa meM aura atyadhika roka durmanoM para hI hai / / 16 / / jahA~ para mithyAtva ko hAlAhala ke samAna jAnakara prajAyeM jinabhASita saddharma kA pAlana karatI haiM | // 17 // prajA pAtradAna, jinendra arcA, vrata, guNojjvala zIla upavAsapUrvaka atyadhika rUpa se kara jahA~ hita kA sAdhana karatI haiM / / 18 / / ___ jahA~ para puSpa aura phaloM se namra, sabako tRpta karane vAle ghane, acche vana suzobhita hote haiM athavA bhanyoM ke puSpa aura phaloM se namra, sabako tRpta karane vAle, ghane, acche kula suzobhita hote haiM // 19 // jahA~ para kamaloM ke samuha se samanvita, vistIrNa aura tApa ko naSTa karane vAle svaccha jalAzaya haiN| unakI upamA sajjanoM ke mana se dI jA sakatI hai| sajjanoM ke mana bhI svaccha, lakSmI se samanvita, vistIrNa aura tApa ko naSTa karane vAle hote haiM // 20 // ____ jahA~ pRthvI para samasta dhAnyoM se bhare hue aura daridratA kA vinAza karane vAle kheta athavA bhavyoM ke samUha suzobhita haiM / / 21 // jahA~ sadA gola-gola, vizAla aura tRSA ke tApa ko harane vAle tAlAba prasannatApUrvaka sajjanoM ke cittoM ke samAna suzobhita hote haiN| sajjanoM ke citta bhI acche AcaraNa vAle { suvRtta ) vizAla aura tRSA ke tApa ko haraNa karane vAle hote haiM / / 22 / / __ jahA~ para pUrva puNya kI kRpA se dhana, dhAnya aura janoM se pUrNa, jinadharma parAyaNa bhavya rahate haiM / / 23 // jahA~ para rUpa, sampatti aura guNoM se yukta nAriyA~ anuttara cAra prakAra ke ( samyagdarzana, samyagjJAna, samyakacAritra aura samyaka rUpa ) uttama dharma kA AcaraNa karatI huI suzobhita hopto haiM // 24 // jahA~ para nagara, grAma aura vanAdi meM jinendra kI pratimAoM se yukta sumanohara prAsAda suzobhita hote haiM / / 25 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana caritam anekabhavyasaMdohajayanirghoSasaMcayaH / gItavAditrapUjAdimahotsavazatairapi // 26 / / toraNadhvajamAGgalyaiH svarNakumbhaprakIrNoH / yobhante sarvabhavyAnAM paramAnandadAyinaH / / 27 / / vanAdau yatra sarvatra munondrA jnyaanlocnaaH| svacchacittAH prakurvanti tapodhyAnopadezanam / / 28 / / vApIkUpaprapA yatra santi pAnthopakArikAH / satAM pravRttayo vAtra dAnamAnAsanAdibhiH // 29 / / dAnino yatra vartante zaktibhaktizubhoktayaH / satyaM ta eva dAtAro ye vadanti priyaM vacaH / / 30 / / tasyAGgaviSayasyoccamadhye campApurI shubhaa| vAsupUjyajinendrasya janmanA yA pavitritA / / 3 / / nAnAhAvalI yatra bhavyanAmAvalI ythaa| sArasaMpaddhatA ninyaM zobhate zarmadAyinI // 32 // jinendra bhavanAnyuccayaMtra kumbhadhvajotkaraiH / AhvayantIva pUjArtha nityaM sarvanarAmarAna / / 33 / / sAraratnasuvarNAdipratimAbhivirejire . / bhavyAnAM zarmakArINi meruzRGgAni vAvanI / / 34 // ghaNTATakAravAditranivyasaMstavaiH / pUjotsavaiharantyatra yAni bhavyamanAMsyalam / / 35 / / prAkArakhAtikATTAlatoraNA_vibhUSitA / purI yA rAjarAjasya reje vA sumanoharA // 36 / / anekaratnamANikyacandanAgumvastubhiH / paTTakUlAdibhiyoMccairjayati sma nidhInapi / / 37 ! yantra bhavyA dhanairdhAnyaiH pUrvapuNyena nityazaH / samyaktvanatasaMyuktAH saptavyasanadUragAH // 38 / / jainIyAtrApratiSThAbhirgariSThAbhinirantaram / pAtradAnajinArcAbhiH sAdhayanti nijaM hitam // 39 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRpoktiH una prAsAdoM meM aneka bhavyajanoM ke samUha dvArA kI huI jaya nirghoSa hotI rahatI hai, gIta, yAditra, pUjAdi se yukta saikar3oM mahotsava hote rahate haiM / / 26 // samasta bhavyoM ko parama Ananda dene vAle ve prAsAda, toraNa, dhvaja aura mAGgalika svarNa kumbha ke samUhoM se suzobhita hote haiM / / 27 / / jahA~ para banAdi meM saba jagaha jJAna locana, svacchacitta munIndra tapa aura dhyAna kA upadeza diyA karate haiM / / 28 / / __jahA~ para bAvar3I, kUpa aura pyAUpathikoM kI upakAraka haiM / athavA yahA~ para sajjanoM kI pravRttiyA~ dAna, mAna aura AsanAdi se yukta haiM / / 25 / / ___jahA~ para dAnI zakti, bhakti aura zubha uktiyoM vAle haiN| sacamuca ve hI dAtAra hote haiM, jo priya vacana bolate haiM / / 30 // __ usa aGga deza ke atyadhika madhya meM zubhA campApurI hai | jo vAsupUjya jinendra ke janma se pavitra huI thI // 31 // ___ jahA~ para bhavyoM ke nAmoM ke samUha ke samAna nAnA bar3e-bar3e bhavanoM kA samUha sAra rUpa sampatti se bharA huA aura sukhadAyaka hokara suzobhita hotA hai||| 32 // jahA~ para jinendra bhavana atyadhika rUpa se kumbha aura dhvajAoM ke samaha se nitya samasta manuSyoM aura devatAoM ko mAnoM pUjA ke lie Amantrita karatA hai / / 33 / / ve jinendra bhavana pRthvI para bhavyoM ko sukha dene vAle meru zikhara ke samAna sAra rUpa ratna tathA suvarNAdi kI pratimAoM se suzobhita haiM / / 34 / / __ jo ghaMTAoM ko TaGkAra, bAjoM ke ghoSa, bhavya janoM ke dvArA kI huI stutiyoM tathA pUjotsavoM se bhavyajanoM ke manoM ko atyadhika rUpa se harate haiM // 35 // prAkAra, khAI, aTTAla tathA toraNa Adi se vibhUSita jo kubera kI sumanohara purI ke samAna suzobhita hotI hai / / 36 / / - jo aneka ratna, mANikya, candana aura aguru rUpa vastuoM se tathA rezamI vastrAdi se ( kubera kI) nidhiyoM ko bhI parAjita karatI thI | // 37 // samyaktva tathA vrata se saMyukta tathA sAta vyasanoM se dUra jahA~ bhavya pUrvapuNya se dhana dhAnyoM se / / 38 // bar3I-bar3I jainI yAtrA aura pratiSThAoM se tathA pAtradAna aura jinendra bhagavAn ko arcanA se apanA hita sAdhate haiM // 39 // . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *4 sudarzanacaritam yatra nAryo'pi rUpADhyAH saMpadAbhirmanoharAH / samyaktvavratasadvastraratnabhUSAvirAjitAH // 40 // saraputraphalasaMyuktA dAnapUjAdimaNDitAH / kalpavallI jaMyanyuccaiH paropakRtitatparAH || 41 // devendranAgendranarendrAdyeH prapUjitaH / yatra vAsupUjyo jino jAtaH sA puro na vayaMte / / 42 / / tatra campApurImadhye babhau rAjA prajAhitaH / pratApani jitArAtirdhAtrIvAhananAbhabhAk // 43 // pAdAbjadvayaM paramahIbhujaH / samantAdyasya sevante bhaktito nityaM padmaM vA bhramarotkarAH // 44 // nItizAstravicArajJo rUpeNa jitamanmathaH / dharmavAn sa babhau rAjA vittena dhanadopamaH // 45 // rAjavidyAbhirAyuktaH saptavyasanavarjitaH / + dAtA bhoktA prajAbhI madamukto vicakSaNaH // 46 // saptAGgarAjyasaMpannaH sudhIH pazcAGgamantravit / vairiSaDvarganirmuktaH zaktitrayavirAjitaH // 47 // svAmyamAtyasuhRtkoSa dezadurga balAzritam saptAGgarAjyamityeSa prAptavAn jinabhASitam // 48 // sahAyaM sAdhanopAyaM dezakoSabalAbalam / vipattezca pratIkAraM paJcAGgaM mantramAzrayan || 49 || kAmaH krodhazca mAnazca lAbho harSastathA madaH / antaraGgo'riSaDvargaH kSitIzAnAM bhavantyamI // 50 // prabhuzaktirbhavedAdyA mantrazaktidvitIyakA / utsAhazaktirAkhyAtA tRtIyA bhUbhujAM zubhA // 51 // ityAdibhUrisaMpatte bhUpatestasya bhAbhitI / nAmnAbhayamatI rupAtA rUpalAvazyamaNDitA // 52 // zacI zakrasya candrasya rohiNova raveryathA / raNNAdevI ca tasyeSTA sAbhavat prANavallabhA // 53 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'bhikAra: jahA~ para samyaktva, vrata, utsama vastra, ratna tathA vezabhUSA se suzobhita nAriyA~ bhI rUpa se sampanna aura sampadAoM se manohara haiM // 40 // jo nagarI satputra aura phala se saMyukta hai, dAna, pUjAdi se maNDita hai tathA jahA~ paropakAra meM tatpara kalpalatAyeM atyadhika jayazIla haiM / / 41 || jahA~ para devendra, nAgendra aura narendrAdi se pUjita vAsupUjya jina ne janma liyA, usa nagarI ko kauna varNana kara sakatA hai ? // 42 // usa campApurI ke madhya prajA kA hitakAro, pratApa se zatruoM para vijaya prApta karanevAlA dhAtrIvAhana nAmaka rAjA suzobhita huA ||43 / / jisa parama rAjA ke caraNakamala yugala ko nitya rUpa se bhramaroM ke samUha kamaloM ke samAna cAroM ora se sevana karate haiM // 44 // nItizAstra ko jAnane vAlA, rUpa meM kAmadeva ko jItane vAlA, dharmavAn vaha rAjA dhana ko apekSA kubera ke samAna suzobhita huA // 45|| vaha rAjavidyAoM meM lagA huA, sAta vyasanoM se rahita, dAtA, bhoktA, prajAoM ko abhISTa, mada rahita, nipuNa / / 46 / / saptoMga rAjya se sampanna, vidvAn, paMcAMga mantra ko jAnane vAlA, chaH prakAra ke ( kAma, krodhAdi) zatruoM se rahita tathA (prabhu, mantra aura utsAha) tIna zaktiyoM se suzobhita thA / / 47 / / usane jinabhASita svAmI, amAtya, suhRta, koSa, deza, durga aura senA ke Azrita isa saptAMga rAjya ko prApta kiyA thA // 48 // vaha sahAya, sAdhanopAya, deza tathA koza kA balAbala tathA vipatti kA pratIkAra, isa prakAra paMcAMga maMtra kA Azraya letA thA / / 49 / / kAma, krodha, mAna, lobha, harSa tathA mada ye rAjA ke chaH prakAra ke antaraMga zatruoM kA samUha hotA hai // 50 // pahalI prabhuzakti, dUsarI maMtrazakti tathA tosarI utsAha zakti, isa prakAra rAjAoM ko zubhA tIna zaktiyAM hotI haiM / / 51 / / ityAdi atyadhika sampatti vAle usa rAjA kI rUpa aura lAvaNya se maNDita abhayamatI nAmaka patnI, tho / / 52 / / jisa prakAra zacI indra kI, rohiNI candramA kI tathA sUrya kI patnI. hotI hai usI prakAra usakI iSTa prANavallabhA raNNAdevI huI // 53 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam kAmabhogarasAdhArakUpikA kamalekSaNA / bhUpatezcittasAraGguvAgurA madhurasvarA / / 54 / / tayA sAdhaM yathAbhISTaM bhujan bhogAn manaHpriyAn / sA rAjA sukhatastasthI lakSmyA vA puruSottamaH / / 55 / / zreSThI vRSabhadAsAtyastayAsItsarvakAryavit / uttamadheSThinA rAjyaM sthirIbhavati bhUpateH / / 56 / / zrImajjinendrapAdAbjasevanakamadhuvataH . / sadRSTiH sadgurobhaktaH zrAvakAcAratatparaH // 57 // jinendrabhavanohArapratimApustakAdiSu / catuHprakArasaMgheSu vatsalaH paramArthataH / / 58 // evaM zrImajjinendroktaM zarmasasyapradAyakam | svacittAmRtadhArAbhistarpayAmAsa zubadhIH / / 59 // yo jinendrapadAmbhojacarcanaM cittaraJjanam / karoti sma sadA bhavyaH svargamokSekakAraNam // 60 11 yaH sadA nvbhipunnyedaatRsptgunnaanvitH| pAtradAnena pUtAtmA zreyAMso vAparo nRpaH // 61 / / sa zreSThI yAcakAnAM ca dayAlunamaNDitaH / saMjAtaH paramAnandadAyako vA suradrumaH / / 62 / / tatpriyA jinamatyAkhyA rUpasaubhAgyasaMyutA / satIvratapatAkeva kulamandiradIpikA / / 63 / / zrIjineSu matistasyAH saMjAtAMtIvaM nirmalA / tato'syA jinamatyAkhyAbhavatsArthA zubhapradA || 64 / / yadrUpasaMpadaM vIkSya jagatprItividhAyinIm / jAtA devAGganA nUnaM meSonmeSavijitAH / / 65 / / saddAnakalpavalloka paramAnandadAyinI / pUjayA jinarAjasya zacI vA bhaktitatparA / / 66 / / zrAvakAcArapUtAtmA pvitriikRtbhuutlaa| dayAkSamAguNainityaM sA reje vA munermatiH // 67 / / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha kAmabhoga rUpI vAlI, madhurasvarA aura thI // 54 // tRtIyo'dhikAraH rasa kI AdhArabhUta kUpI, kamala ke samAna netra rAjA ke cittarUpI mRga ko bAMdhane kI rassI usake sAtha mana ko priya lagane vAlA yathAiSTa bhogoM ko bhogatA huA vaha rAjA sukhapUrvaka sthita thA, jisa prakAra lakSmI ke sAtha puruSottama sukhapUrvaka rahatA hai / / 55 / / usakA samasta kAryoM ko jAnane vAlA vRSabhadAsa zreSThI thaa| uttama seTha se rAjA kA rAjya sthira hotA hai || 56 // baha seTha zrImajjinendra ke caraNakamala ke sevana kA ekamAtra bhramara thaa| taha samyagdRSTi, sadaguru kA bhakta tathA zrAvakAcAra meM tatpara thA // 7 // vaha jinendra bhavana, pratimA, pustakAdika kA uddhAra karatA thA aura yathArtha rUpa se cAra prakAra ke saMgha ke prati vAtsalyabhAva se yukta thA / 58 // isa prakAra zuddha buddhivAlA vaha zrI jinendra bhagavAn ke dvArA kahe hue sukha rUpI dhAnya ko dene vAle apane cittarUpI amRta kI dhArA se sabako santuSTa karatA thA / / 59 / / jo bhavya svarga aura mokSa ke ekamAtra kAraNa citta ko raMjita karane vAle jinendra bhagavAn ke caraNakamala kI pUjA sadA karatA thA / 60 // jo pavitrAtmA sadA nava puNyoM se, dAtA ke sAta guNoM se yukta hokara - pAtradAna se pavitrAtmA hokara mAnoM dUsarA hI zreyAMsa rAjA thA / / 61 / vaha zreSThi yAcakoM ke prati dayAlu thA, dAna se suzobhita thA athavA - parama Ananda kA denevAlA kalpavRkSa utpanna huA thA / / 62 / / usakI rUpa aura saubhAgya se yukta, satozrata kI patAkA svarUpa, kula mandira kI dIpikA nimatI nAmaka priyA thI || 63 // zrI jinendra bhagavAn ke prati usako buddhi atyanta nirmalA huI, ataH isakA zubhaprada janamatI nAma sArthaka huA || 64 // saMsAra ko prIti utpanna karane vAlI jisakI rUpa sampadA ko dekhakara rahita huI / / 65 / / athavA jinarAja kI nizcita rUpa se devAGganA nimeSa kI vaha parama AnandadAyinI kalpalatA ke pUjA se bhaktitatparA zacI thI // 66 // TimakAra samAna thii| se jisane pRthvI tala ko pavitra kiyA hai aisI zrAvakAcAra se pavitra AtmA vAlI vaha dayA, kSamA, rUpa, guga se muni kI buddhi ke samAna suzobhita huI // 67 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sudarzanadhArisama evaM strapuNyapAkena zreSThinI guNazAlimo / ekadA mukhataH suptA mandire sundarAkRtiH / / 68 // nizAyAH pazcime yAme svapne saMpazyati sma sA / meru sudarzana ramyaM divyaM kahanumaM mudA // 69 / / svavimAnaM suraiH sevyaM vistIrNa ca saritpatim / prajvalantaM zubhaM vahni pradhvastadhvAntasaMcayam // 70 // saMtuSTA prAtarutthAya smRtapaJcanamaskRtiH / prAbhAtikakriyAM kRtvA jinamAseva sanmatiH / / 71 / / vastrAbharaNamAdAya vikasanmukhapaGkajA / sunamrA zreSThinaM prAha svasvamnAn zarmasUcakAn / / 72. // zreSThI vRSabhadAsastu tAnnizamya prahRSTavAn / zubhaM zrusvA sudhIH ko vA bhUtale na pramodavAn // 73 / / / jagI zreSThI zubhaM bhadre tathApi jinamandiram / gatvA guru prapRcchAvo jJAninaM tattvavedinam / / 74 / / tatasto bandhubhiryuktau pUjAdravyasamanvitI / jinendrabhavanaM gatvA paramAnandadAyakam // 75 // pujayitvA jinAnucceSiziSTASTavidhArcanaiH / saMstusvA namataH smoccebhaMvyAnAmodRzI matiH / / 76 / / / tataH suguptanAmAnaM munIndraM dharmadezakam / praNamya parayA prItyApRcchatsvapnaphalaM vaNik / / 77 / / tadA jJAnI muniH prAha paropakRtitatparaH / zRNu zreSThin girIndrasya darzanena sudarzanaH / / 78 // putro bhAvI pavitrAtmA tvatkulAmbhojabhAskaraH / caramAGgo mahAvIro vizuddhaH zolasAgaraH / / 79 // darzanAdevavRkSasya putro lakSmIvirAjitaH / dAtA bhoktA dayAmUtirbhaviSyati na saMzayaH / / 80 / / surendra bhavanasyAtra darzanena surairnataH / jaganmAnyo vicArajaH sajJeyaH paramodayaH // 81 / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH isa prakAra apane puNya ke paripAka se zreSThinI, gaNazAlinI, sundara AkRti vAlI vaha sukhapUrvaka mandira meM soyI thI / / 68 / / 1 { rAtri ke antima pahara meM usane svapna meM ramya sudarzana meha aura divya kalpavRkSa prItipUrvaka dekhA / / 69 // . . . ! - 4 -., ... usane devatAoM ke dvArA sevana karane yogya svargavimAna, vistIrNa samudra, jalatI huI zubha agni tathA naSTa hue andhakAra ke samUha ko dekhA / / 70 || jina mAtA ke samAna uttama buddhi vAlI, santuSTa ho. prAtaH uThakara, paJca namaskAra mantra kA smaraNa kara prAtaHkAlIna kriyAoM ko kara vikasita mukhakamala pAtI ho natra nIra AbhUSaNa ko lAkara sunamra ho usane sukha ke sUcaka apane svapnoM ke viSaya meM zreSThI ko kahA // 71-72 // zreSThI vRSabhadAsa unako sunakara haSita hue / zubha ko sunakara pRthvItalapara kauna buddhimAn pramodavAn nahIM hotA hai 1 / 73 / / seTha ne kahA ki he bhadre ! yadyapi svapna zubha haiM, phira bhI hama donoM jinamandira jAkara jJAnI, tattvavedI guru se pUche / / 74 / / anantara bandhuoM se yukta una donoM ne pUjA dravya se yukta hokara parama AnandadAyaka jinendra bhavana jAkara viziSTa ATha prakAra kI arcanAoM se jinendra deva kI atyadhika pUjA kara, stuti kara namaskAra kiyA / ThIka hI hai, bhavyoM kI isI prakAra buddhi hotI hai / / 75-76 / / ____ anantara vaNik ne sugupta nAmaka dharmadezaka munIndra se atyadhika prIti se praNAma kara svapnoM kA phala pUchA / / 77 // ____ taba paropakAra meM tatpara jJAnI muni ne kahA-he seTha ! suno| girIndra ke dekhane se sudarzana nAmaka tumhAre kula kamala kA sUrya pavitrAtmA putra hogaa| vaha caramazarIrI, mahAdhIra, vizuddha aura zIla kA sAgara hogA / / 78-79 / / kalpavRkSa ke dekhane se putra lakSmI se suzobhita, dAtA, bhoktA aura dayAmUrti hogA, isameM saMzaya nahIM hai / / 80 / / yahA~ para surendra bhavana ke darzana se devoM ke dvArA nata, jaganmAnya, vicAraza, zeya se yukta aura parama udaya vAlA hogA / / 81 / / su0-4 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam jaladhebhekSaNAdeva gambhIraH sAgarAdapi / zrAvakAcArapUtAsmA jinabhaktiparAyaNaH / / 82 // agnerdarzanato nUnaM putraste guNasAgaraH / ghAtikarmendhanaM dagdhvA kevalI saMbhaviSyati / / 83 / / ityAdikaM samAkarNya zreSThI bhAryAdisaMyutaH / svapnAnAM sa phalaM tuSTaH prAmapura patrA hRdi / nAnyathA muninAthoktamiti dhyAyana sudhormudA ! vizvAsaH sadgurUNAM yaH sa eva sukhasAdhanam / / 85 / / tataH zroSThI priyAyuktaH sajjanaH parivAritaH / natvA guru paraM prItyA samAgatya svamandiram / / 86 // kurvan vizeSato dharma pavitraM jinabhASitam / dAnapUjAdikaM nityaM tasyAM gehe sukhaM mudA / / 8 / / atha sA zreSThinI puNyAt tadAprabhRti nityazaH / dadhatI garbhanihAni reje ratnavatova bhUH / / 88 // pANDunvaM sA mukhe dannaM mahAzobhAvidhAyakam / bhAviputradhazo voccaiH sajjanAnAM manaHpriyam // 89 / / svodare trivalobhanaM tadA sA vati sma ca / bhAviputrajarAjanmamRtyunAzaprasUcakam // 90 / / kAryAdau mandatAM bheje sA satI kamalekSaNA / tattujaH krUrakAryeSu mandatAM vAtra bhASiNIm // 91 // mA sadA sutarAM puNyavatI cApi tadA kSaNe / pAtradAne jinArcAyAM vizeSAddauhRdaM dadhau // 92 / / navamAsAnatikramya sutaM sAsUta sundarI / puNyapujamivotkRSTaM zubhe nakSatravAsare // 93 / / catu puSyamAsasya site pakSe sukhAkaram / tejasA bhAskaraM kiM vA kAntyA jitasudhAkaram / / 94 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH samudra ke dekhane se vaha sAgara bhI adhika gambhIra hogA / vaha zrAvakAcAra se pavitra AtmA vAlA aura jinakti parAyaNa hogA / 82 / / agni ke darzana se nizcita rUpa se tumhArA putra guNa kA sAgara hogA aura ghAtikarma rUpI dhana ko jalAkara kevalI hogA / / 83 / / ityAdi kathana ko sunakara patnI Adi sahita seTha prApta putra ke samAna svapnoM kA phala sunakara hRdaya meM santuSTa huA / / 84 || ___vaha buddhimAn prasanna hokara munirAja kA kahA huA anyathA nahIM hotA hai, yaha vicAratA rahatA thA / sadguruoM kA jo vizvAsa hai, vahI sukha kA sAdhana hai / / 85 // anantara priyAyukta seTha sajjanoM se ghirA huA guru ko parama prIti se namaskAra kara apane ghara meM Akara vizeSa rUpa se pavitra jinokta dharma tathA dAna pUjAdi ko nitya karatA huA. prasannatA aura sukhapUrvaka ghara meM rahA // 86-87 // anantara taba se lekara vaha seThAnI garma ke cihnoM ko nitya dhAraNa karatI huI ratnavato pRthvI ke samAna suzobhita huI // 88 || mahAzobhA ko karane vAlI pANDutA ko usane mukha meM dhAraNa kiyA / athavA bhAviputra kA yaza sajjanoM ke mana ko priya lagatA hai // 89 // taba vaha udara meM trivalI kI racanA ko dhAraNa karatI thii| vaha trivalI bhAvI putra ke jarA, janma aura mRtyu ke nAza kA sUcaka thI / / 90 // kamalanayanI hotI huI, vaha kArya Adi meM mandatA kA sevana karane lgii| usane kara kAryoM ko chor3a diyA aura manda-manda bolane lagI // 91 // ___baha pAtradAna aura jinArcA meM vizeSa dauhRda (dohalArgAbhaNI kI icchA) dhAraNa karatI thii| usa kSaNa vaha sadA apane ko puNyavatI anubhava karatI thI / / 92 / / nava mAsa bIta jAne para zubha nakSatra aura dina meM usa sundarI ne puNya ke puja ke samAna utkuSTa putra ko utpanna kiyA / / 93 / / puSya mAsa kI caturthI ko sukha kI khAna zukla pakSa meM teja meM sUrya ko athavA kAnti meM candramA ko jItane vAle putra ko utpanna kiyA // 94 / / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam zreSThIvRSabhadAsastu sajjanaiH parimaNDitaH / putrajanmotsave gAda paramAnanda nirmaraH // 95 // kArayitvA jinendrANAM bhavane bhuvanottame / pItavAditramAGgalyaiH snaena pUjanaM mahat / / 2.6 / / yAcakAnA dadau dAna sudhIvAJcadhika mudA / sArasvarNAdikaM bhUri mRSTavAkyasamanvitam / / 97 / / kulAGganA mahAgItagAnanirmanoharaiH / gahe gahe tadA tatra vAdidhvajatoraNa: / / 98 / / cakre mahotsavaM ramyaM jagajjanamanaHpriyam / satyaM satputrasaMprAptau ki na kurvanti sAdhavaH // 99 / / bAndhavAH sajjanAH sarve pare bhutyAdayo'pi ca / vastratAmbUlasaddAnairmAnitAstena harSataH / / 100 / / itthaM zreSThI pramodena nityaM dAnAdibhista rAm / katicidvAsarai ramyaiH punaH zrImajjinAlaye / / 101 // vidhAya snapanaM pUjAM sajjanAnandadAyinIm / bhAvimuktipatestasya putrasya paramAdarAt / / 102 // zobhanaM darzanaM sarvajanAnAmabhavadyataH / tato nAma cakAroccaiH sudarzana iti sphuTam / / 103 / / pUrvapuNyena jantUnAM kiM na jAyeta bhUtale / kulaM gotraM zubhaM nAma lakSmIH kotiryazaH sukham / / 104 / / tasmAdbhavyA jinaiH proktaM puNyaM sarvatra zarmadam / dAnapUjAnate zolaM nityaM kurvantu saadraaH|| 105 / / puNyena durataravastusamAgamo'sti, puNyaM vinA tadapi hastatalAttrayAti / tasmAtsunimaladhiyaH kuruta pramodAt, puNyaM jinendrakathitaM zivazarmabojam / / 106 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH sajjanoM meM gAroM ora se cio hue seTa va bhAta tujha jagopada para atyadhika rUpa se parama Ananda se bhara gae / / 15 / / bhuvanottama jinendra bhavana meM gIta,vAditra aura mAGgalika sAmagrI se bahuta bar3I pUjA aura snAna karAkara usa buddhimAna ne prasanna hokara madhura vAkyoM ke sAtha sAra svarNAdi ko yAcakoM ko unakI icchA se bhI adhika dAna meM diyA / / 26-97 / / kulAGganAoM ne sammAnapUrvaka manohara mahAgIta gAkara saMsAra ke logoM ke mana ko priya lagane vAlA sundara mahotsava kiyaa| vahIM usa samaya ghara-ghara meM bAje, dhvajA aura toraNoM se mahotsava kiyA gayA / saca hI hai, acche putra kI prApti hone para sajjana kyA nahIM karate haiM ? / / 98-99 / / sajjana samasta bAdhava aura bhutyAdika bhI usa harSa, vastra aura tAmbala ke saddAna mAna se sammAnita hue // 100 / / isa prakAra seTha ne pramoda se nitya dAnAdi se kucha ramya dina bitAe / punaH zobhA se yukta jinAlaya meM sajjanoM ko Ananda dene vAle snAna aura pUjA ko kara parama Adara se bhAvI mukti ke svAmI usa putra kaa| cUMki saba logoM ko usakA darzana acchA lagA thA, ataH spaSTa rUpa se sudarzana yaha nAma rakhA / / 101-102-103 / / kula, gotra, zubhanAma, lakSmI, kIti, yaza aura sukhkha, pUrvajanma ke puNya se prANiyoM ko pRthvI tala para kyA nahIM hotA hai ? // 104 / / bhataH bhavya jIva jina kathita puNya, sarva jagaha sukha dene vAle dAna, pUjA, ata, zIla ko nitya AdarapUrvaka kareM / / 105 / / puNya se dUratara vastuoM kA bhI samAgama hotA hai / puNya ke binA vahI vastu hathelI se calI jAtI hai / ataH he nirmala buddhi bAlo! pramoda se mokSa sukha ke bIja jinendra kathita puNya ko karo / / 106 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam puNyaM zrIjinarAjacArucaraNAmbhojadvaye carcanaM, puNyaM sArasupAtradAnamatulaM puNyaM pratAropaNam / puNyaM nirmalazIlaraladharaNaM parvopavAsAdika, puNyaM nityaparopakArakaraNaM bhavyA bhajantu zriye // 107 / / iti zrIsudarzanacarite paJcanamaskAramAhAtmyaprakAzake mumukSutrIvidhAnandiviracite sudarzanajanmamahotsava yAvarNano nAma tRtIyo'dhikAraH / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhikAraH zrI jinarAja ke sundara caraNakamaladvaya kI pUjA karanA puNya hai / sArasvarUpa atula supAtra kA dAna puNya hai / vratoM kA AropaNa puNya hai / nirmala zIla rUpI ratna kA dhAraNa karanA aura parva para upavAsAdi karanA puNya hai, nitya paropakAra karanA puNya hai| isa puNya kA he bhavya logoM, tuma lakSmI kI prApti ke lie sevana karo / / 107 / / isa prakAra zrI sudarzanacarita meM paJcanamaskAra mAhAtmya prakAzaka mumukSu zrI vidyAnanda niracita sudarzanajanma mahotsava vyAvarNana nAmaka tRtIya adhikAra pUrNa huaa| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH adharit bAlako nityaM piturgehe manohare / vRddhi ganchan yathAsaukhyaM lAlito vanitAkaraiH // 1 // dvitIyendurivAre janayan prItimuttamAm / satyaM supuNyasaMyuktaH putraH kasya na zarmadaH // 2 // divyAbharaNasahastrerbhUSito'bhAtsa bAlakaH / sattAmAnandakannityaM komalo vA suradrumaH // 3 // nityaM mahotsavedivyaiH sa bAlaH puNyasaMbalaH / prauDhArbhako vizeSeNa zobhito bhuvanottamaH || 4 || putraH sAmAnyatazcApi sajjanAnAM sukhAyate ! muktigAmI ca yo bhavyastasya kiM varNyate bhuvi // 5 // mastake kRSNazaH sa reje puNyapAvanaH / alibhiH saMzrito vA vikasantampakadrumaH // 6 // vistIrNaM nirmalaM tasya lalATasthAnamunnatam | pUrva puNya narendrasya vAsasthAnamivArucat || 7 // nAsikA zukatuNDAbhA sandhAmodavilAsinI / unnatA saMbabhau tasya suyaza sthitizaMsinI // 8 // cakSuSI tastra rejAte sArapadalopame / tasya tadvaNanenAle yo bhAvI kevalekSaNaH // 9 // saMlagnau tasya dvau karNau ratnakuNDalazobhitI / sarasvatIyazodevyoH krIDAndolanakopamI // 10 // candro doSAkarI nityaM sakalaGkaH parikSayI padmaM jAzritaM tasmAttadAsyaM jayati sma te // 11 // tatkaSNaH saMbabhau nityaM rekhAzramavirAjitaH / lakSmIvidyAyupAM prAptisUcako vimaladhvaniH // 12 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH anantara vaha bAlaka nitya pitA ke manohara ghara meM yathA sukha vRddhi ko 'prApta karatA huA striyoM ke hAthoM lAlita hotA huA, uttama prIti ko utpanna karatA huA dvitIyA ke candramA ke samAna suzobhita huA / saca hI hai. supuNya se saMyukta kisake lie sukhadAyaka nahIM hotA hai / / 1-2 // vaha bAlaka divya AbharaNa aura uttama vastroM se bhUSita hokara suzobhita huaa| komala kalpavRkSa nitya sajjanoM ko Anandita karane vAlA hotA hai // 3 // vaha bAlaka nitya divya mahotsavoM va pavitra puNya saMbala se yukta huaa| saMsAra meM uttama praur3ha bAlaka vizeSa rUpa se zobhita hotA hai / / 4 / / putra sajjanoM kA sAmAnya rUpa se bhI sukha rUpa hotA hai ( phira ) / jo bhavya muktigAmI hotA hai, usakA saMsAra meM kyA varNana kiyA jAya ? / / 5 / / ___ atyadhika pavitra vaha mastaka para kAle kezoM ke mamuha se suzobhita huaa| athavA yahA~ bikAsa ko prApta hotA huA campA kA vRkSa bhauroM se Azrita huA / / 6 / / usakA lalATa sthAna unnata, vistIrNa aura nirmala thaa| vaha rAjA ke pUrva puNya kA nivAsa sthAna ho, isa prakAra suzobhita huA / / 7 // suyaza kI sthiti ko kahane vAlI usakI sugandha ke vilAsa ko prakaTa karane vAlI tote kI coMca ke samAna unnata nAsikA suzobhita thI / / 8 // sArarUpa kamala patra ke samAna usake donoM netra suzobhita hote the| usakA varNana karane meM vahI samartha hai, jo AgAmI kevalajJAna rUpI netra bAlA hai / / 9 // ratnakuNDala se zobhita usake do kAna saMlagna the| ve sarasvatI aura yazodevI kI krIDA ke chAle ke samAna the||| 10 // candramA nitya doSAkara ( doSoM kI khAna, rAtri kI khAna, rAtri ko karane vAlA ) sakalaGka aura naSTa ho jAne vAlA hotA hai| kamala jala kA azraya letA hai jar3a ke Azrita hotA hai / ataH usakA mukha unako jIta letA thA // 11 // ___nirmala dhvani bAlA usakA kaNTha nitya tIna rekhAoM se virAjita hokara suzobhita hotA thaa| vaha lakSmI, vidyA aura Ayu ko prApti kA sUcaka thA // 12 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam kaNThe muktAphalaidivyai reje'sau bAlakottamaH / tArAgaNairyathA yuktastArezo rAjasetarAm / / 13 // bhujAMsI pronnatau tasya zobhitI zarmakAriNI / lokadvayamahAlakSmIsatkrIDApavaMtAviva // 14 / / hRdayaM sadayaM tasya vistIrNa paramodayam / vyajeSTa sAgaraM kSAra sAragambhIratAspadam / / 15 / / tAreNa divyahAreNa muktAphalanamena ca | hRtpaGkaja babhau tasya tadguNagrAmazaMsinA' // 16 // AjAnulambinau bAi rejAte bhuussnnaanvitii| dRDhau vA viTapau tasya sdaaH| zAlina / / 15 / pANipataye tasya kaTakadvaya mudbbhii| kanakananirmANamupayogadvayaM yathA // 18 // / tasyoda vibhAti sma sumAnaM nAbhisaMyutam / nidhAnasthAnakaM voccaiH sarvadoSavivarjitam / / 19 / / kaTItaTa kaTIsUtraveSTitaM sudRDhaM babhau / jambUdvIpasthalaM vAtra svarNavedikayAnvitam / / 20 // urudvayaM zubhAkAraM sudRDhaM tasya saMbabhau / sAraM kulagRhasyoccaiHstambhadvayamivottamam / / 21 / / jAnunyaM zubhaM reje tasya sAratataM tarAm / bajagolakayugmaM vA karmArAtivijitvaram / / 22 / / aMdhAdvayaM paraM tasya sarvabhArabharakSamam / bhavyAnAM sukulaM kiM vA tasya reje sukhapradam / / 23 / / dvau pAdau tasya rejAte svaGgulIbhiH smnvitii| sapatraM kamala jitvA lakSaNazrIvirAjitI // 24 // ityAdikaM jagatsAraM tasya rUpaM manaHpriyam / kiM vayaMte mayA yo'tra bhAvItrailokyapUjitaH / / 25 / / 1. rAzinA ili pAThaH / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH 59 bahu uttama bAlaka kaNTha meM divtra motiyoM se suzobhita huaa| jisa prakAra candramA tArAgaNoM se suzobhita hotA hai || 13 || sukhakArI usake pronnata bhuja skandha donoM lokoM kI mahAlakSmI ke uttama krIDA parvata ke samAna zobhita the / / 14 / / sAra rUpa gambhIratA kA sthAna unakA dayA se yukta parama udaya vAlI vistIrNa hRdaya sAra rUpa gambhIratA ke sthAna lavaNa sAgara ko jItatA thA / / 15 / / usake guNoM ke samUha kA kathana karane vAle camakIle divya hAra se aura motiyoM ke samUha ke upakAro huA || 16 || ghuTanoM taka laTakane vAlI usakI donoM bhujAe~ suzobhita ho rahI thiiN| athavA ve dAna se yukta kalpavRkSa kI do dRr3ha DAleM thIM // 17 // usake do hastakamala meM do kar3e camakIle svarNa nirmita do upayogoM ke samAna suzobhita hue / 1 18 // supramANa nAbhi se saMyukta usakA hRdaya samasta doSoM se rahita nidhAna sthAna ke samAna atyadhika rUpa se suzobhita hotA thA / / 19 / / kaTIsUtra se veSTita kaTItaTa svarNamayI vedI se yukta jambUdvIpa ke sthala ke samAna sudRr3ha rUpa meM suzobhita huA || 20 || zubha AkAra vAlA sudRr3ha usakA jaGghAyugala kulagRha ke sAra rUpa ucca evaM uttama stambhadvaya ke samAna suzobhita ho rahA thA // 21 // sAra ko samUha rUpa usakI donoM jaMghAyeM karmarUpI zatruoM ko jItane vAle do bajra ke goloM ke samAna zubha rUpa meM suzobhita huIM // 22 // usakA samasta bhAra ke samUha ko dhAraNa karane vAlA jaGghAyugala thA / athavA adhika kyA ? usakI zobhA bhavyoM ke samUha ko sukhaprada thI || 23 || acchI a~guliyoM se yukta usake do paira suzobhita hue / mAnoM patra sahita kamala ko jIta kara lakSaNa aura zrI virAjita the // 24 // ityAdika jagat ke sAra svarUpa, mana ko priya lagane vAle usake rUpa kA maiM kyA varNana karU~ ? jo ki yahA~ Age tInoM lokoM dvArA pUjita hogA // 25 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fo nudarzana caritam vANI tasya mukhe jAtA sajjanAnandadAyinI / tasyAH kiM kathyate yAne sarvatattvArthabhASiNI / / 26 / / tato mahotsavaiH pitrA jainopAdhyAyasaMnidhau / pAThanArtha sapUtAtmA sthApito dhImatA sutaH // 27 // purohitasutenAmA sa kurvan paThanakriyAm / kapilAkhyena mitreNa vinayai raJjitAkhilaH // 28 // pUrvapuNyena bhavyo'sau sarvavidyAvidAMvaraH / saMjAtaH sutarAM reje maNiva saMskRto budhaiH // 29 // akSarANi vicitrANi gaNitaM zAstramuttamam tarkavyAkaraNAnyuccaiH kAvyacchandAMsi nistuSam // 30 // jyotiSkaM vaidyazAstrANi jainAgamazatAni ca / zrAvakAcArakAdIni paThati sma yathAkramam // 31 // vidyA lokadvaye mAtA vidyA zarmayadazaskarI 1 vidyA lakSmIkarA nityaM vidyA cintAmaNihitaH // 32 // 'vidyA kalpadrumo ramyo vidyA kAmaduhA va gauH / vidyA sAradhanaM loke vidyA svarmokSasAdhino // 33 // tasmAdbhayaiH sadA kAryo vidyAbhyAsa jagaddhitaH / tyaktvA pramAdakaM kaSTaM sadguroH pAdasevayA // 34 // evaM vidyAguNairdAnairmAnirbhavyAnuraJjanaiH T sa reje yauvanaM prApya sutarAM sajjanapriyaH || 35 // atha tatra paraH zreSThI sudI : sAgaradattavAk / patnI sAgarasenAkhyA tasyAsItprANavallabhA // 36 // zreSThI sAgaradattAkhyaH sa kadAcitpramodattaH / jaga vRSabhadAsAkhyaM prItito yadi me sutA // 37 // bhaviSyati tadA tesmai dAsye putrAya tAM sutAm / nAmnA sudarzanAcA yataH prItiH sadAvayoH // 38 // yuktaM satAM guNiprItirvallabhA bhavati dhruvam / viduSAM bhAratIvAtra lokadrayasukhAvahA // 39 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH usake mukha meM sajjanoM ko Ananda dene vAlI vANI utpanna huii| usa vANI ke viSaya meM Age kyA kahA jAya, jo ki samasta nattvArtha kA kathana karane pAra kI , 2 / / __ anantara buddhimAn pitA ne putra ko mahotsavoM ke sAtha jaina upAdhyAya ke samIpa par3hane ke lie rakhA / / 27 / / vinaya se hAtha jor3eM kapila nAmaka purohita suta mitra ke sAtha vaha paThana kriyA karate hue pUrva puNya se samasta vidyAoM ko jAnane vAlA ho gyaa| vaha bhavya vidvAnoM ke dvArA saMskRta maNi ke samAna suzobhita huA / / 28-29 / / vaha nirmala vicitra akSara, uttama gaNita zAstra, taka, vyAkaraNa, atyadhika kAvya, chanda, jyotiSa, vaidya zAstra, saikar3oM jaina zAstra, zrAbakA-- cAra Adi yathAkrama par3hatA thA / 30-31 / / vidyA donoM lokoM meM mAtA hai, vidyA sukha aura yaza ko karane vAlI, vidyA nitya lakSmI ko utpanna karane vAlI tathA vidyA hitakArI cintAmaNi hai / / 32 / / vidyA ramaNIya kalpavRkSa hai, vidyA kAma duhA gau hai, vidyA loka meM sAra rUpa dhana hai, vidyA svarma aura mokSa kA sAdhana karane vAlI hai / / 33 / / ataH bhavya janoM ko sadA saMsAra kA hitakArI vidyAbhyAsa kaSTa rUpa pramAda chor3akara sadguru kI caraNa sevA ke sAtha karanA cAhie / ' 34 / / isa prakAra vidyA rUpa, guNa, dAna, mAna aura bhavya janoM ko anUrajita karatA huA, sajjanoM ko priya vaha yauvana pAkara atyadhika suzobhita huA / / 35 // vahA~ para eka dUsarA buddhimAna sAgaradatta nAmaka seTha thA / usakI prANavallabhA sAgarasenA patnI thii| 36 / / seTha sAgara datta ne kabhI pramoda meM vRSabhadAsa nAmaka seTha se prItipUrvaka kahA ki yadi mere putrI hogI, to maiM usa putrI ko tumhAre isa sudarzana nAmaka putra ko pradAna karU~gA, jisase hama donoM meM sadA prIti rahe // 37-38 / / ThIka ho hai, sajjanoM ko nizcita rUpa se guNoM ke prati prema priya hotA hai / athavA vidvAnoM kI vANo isa loka aura paraloka donoM jagaha sukha ko lAne vAlI hotI hai / / 39 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam tattaH samIpakAle ca tasya patnI svamandire / matI sAgarasenAkhyA samasta sutAM zabhAsa / / 40 / / sAbhUnmanoramA nAmnA navayauvanamaNDitA / rUpasaubhAgyasaMpannA kAmadevasma vA rati: / / 41 // vastrAbharaNasaMyuktA sA reje sumanoramA / komalA kalpavallIva janAnAM mohanApadhiH / / 42 / / tasyA dvau kaumalau pAdau sAranapurasaMyutau / sAGgulyo lakSaNopetau jayataH sma kuzezayam / / 43 / / tasyA jathe ca rejAte sAralakSaNalakSite / pAdapaGkajayonitya dadhatyo nAlayoH zriyam / / 44 / / sadarpacArakandarpabhUpatagRhatoraNe . / rambhAstambhAyitaM tasyAzcorubhyAM yauvanotsave / / 45 / / nitambasthalametasyA jaitrabhUmimanobhuvaH / yatsadevAna vAstavyaM pAti lokatrayaM ratam // 46 / / madhyabhAgo baliSTho'syAH kRzodAH kRzo'pi san / yo balinitavAkAnto'pyadhikAM vidavI bhitram / / 47 / / tasyAzca hRdayaM reje kucadvayasamanvitam / sahAra toraNadvAraM sakumbhaM vA smaraprabhoH 11 48 / / etasyAH saralA kAlA roparAjI tarAM bhii| kandarpadantino vinatyAlAnastambhavibhramam / / 49 / / tabAha komalau ramyau krpllvsNyutii| sadanakaGkaNopetI jayato mAlatIlatAm / / 50 // kaNThaH sasusvarastasyAstrirekho hAramaNDitaH / kambuzormA babhAroccaiH sajjanAnandadAyinIm / / 51 / / muskhAmbujaM babhau tasyA nAsikArNikAyutam / sugandhaM radanajyotsnAkasaraM komalaM zubham / / 52 / / cakSuSI karNavizrAnte rejAte bhrU samanvite / kAminA cittavedhyeSu puSpeSoH zarazobhite // 53 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH anantara nikaTavartI samaya meM usakI patnI satI sAgarasenA ne apane ghara zubha putrI ko utpanna kiyA / / 30 / / usakA nAma manoramA thaa| nava yauvana se maNDita hokara vaha rUpa aura saubhAgya se kAmadeva kI rati ke samAna sampanna thii|| 41 / / vastra aura AbharaNa se saMyukta vaha sumanoramA komala kalpalatA ke samAna tathA logoM ko mohita karane ke lie auSadhi ke samAna suzobhita huI // 42 / / usake sAra nUpura se yukta aGguliyoM sahita do komala paira the| jo ki kamala ko jItate the / / 43 / / sAra lakSaNa se lakSita usakI donoM jaMdhAyeM suzobhita hotI thiiN| ve nitya caraNakamala ke nAla kI zobhA ko dhAraNa kara rahI thIM / / 44 / / yauvana ke utmava para darpa se yukta sundara kAmadeva rUpI rAjA ke gRha toraNa para usakI donoM jaMbAyeM kele ke stambha jaisA AcaraNa karatI thIM / / 45 // - isakA nitamba sthala kAmadeva ko manobhUmi thii| kyoMki sadaiva yahA~ para nivAsa karanA tInoM lokoM ke prati Asakti kI rakSA karatA hai || 46 / / ___ isa durbala udara vAlI kA madhyabhAga kRza hone para bhI baliSTha thA jo ki trivalI se AkrAnta hone para bhI atyadhika zobhA ko dhAraNa karatA thA / / 47 / / usakA hRdaya stanadvaya se yukta huA suzobhita thA / vaha kAmadeva rUpI prabhu kA hAra sahita athavA kumbha sahita toraNadvAra thA / 48 / / / isakI sarala, kAlI romarAji atyadhika suzobhita hotI thii| vaha kAmadeva rUpI hAthI ke bandhastambha ke binabha ko dhAraNa karatI thI / / 49 // usakI donoM bhujAyeM komala, ramya karapallava se yukta thiiN| uttama ratna kaMgana se yukta be bhujAyeM mAlatIlatA ko jItatI thIM / / 50 // usakA sundara svara se yukta kaNTha tIna rekhAoM vAlA tathA hAra se maNDita thaa| vaha sajjanoM ko Ananda pradAna karane vAlI zastra kI zobhA ko atyadhika rUpa se dhAraNa karatA thA / / 51 // usakA mukhakamala nAka kI kaNikA se yukta suzobhita hotA thaa| sugandhita dA~toM ke kiraNa rUpa dhAge komala aura zubha the / / 52 // kAna kI samApti taka bhauMhoM se yukta donoM netra kAmadeva ke bANa se zobhita kAmiyoM ke vedhane yogya cittoM meM suzobhita hote the / / 53 / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 sudarzanacaritam karNoM lakSaNasaMpUrvI kuNDaladvayasundarau / tasyA rUpazriyo nityamAndolazriyamAzritI // 54 // kapolau nirmalI tasthA vartulAkAradhAriNI / jagacce toharA nitya somavatsaM babhUvatuH / / 55 / / lalATapaTTakaM tasthA nirmalaM tilakAnvitam / candrabimbaM kalaGkatvAjjayati sma sadAzubham / / 56 / / tasyAH sukezvAH kabarIbandhaH kenopamIyate / yastUccaiH kAmarAjasya kAminAM pAzabada babhau / / 57 // ityAdirUpasaMpattyA vastrAbharaNazobhitA / guNaiH surAGganAH sApi jayati sma manoramA // 58 // athaikadA purImadhye vinodena sudarzanaH / kandarpa kAminI rUpasarpadarpasya jAgulI / / 59 / / mitreNa kapilenAmA divyAbharaNavastrabhAk / paryaTana kalpavRkSo vA yAcakaprINanakSamaH || 60 // sarvalakSaNasaMpUrNaH kalAguNavizAradaH / sarvastrIjanasaMdohanetra nIlotpalazriyaH / / 61 / / purNenduH puNtrasaMpUrNaH svakAntijyotsnayAnvitaH 1 kvacid gacchan svasaubhAgyAnmohayan sakalAn janAn // 62 // tasya sAgaradattasya putrikAM kuladI pikAm / vastrAbharaNasaMdohairmaNDitAM tAM manoramAm / / 63 / / sakhIbhiH saMyutAM pUta pUjArthaM nijalIlayA / jinAlayaM pragacchantIM samAlokya suvismitaH / / 64 / / sa prAha kapile mitra kimeSA surakanyakA ! kimeSA kinnarI rambhA kiM vA caiSA tilottamA // 65 // kiM vA vidyAdharI ramyA kiM vA nAgendrakanyakA | AgatA bhUtale satyaM brUhi tvaM me vicakSaNa // 66 // taM nizamya sudhIH so'pi jagAda kapilo dvijaH / zRNu tvaM mitra te vacmi vacaH saMdehanAzanam // 67 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH usake donoM kAna lakSaNoM se sampUrNa do kuNDaloM se sundara the| ve usakI rUpa lakSmI ko nitya jhulAne vAlI lakSmI ke Azrita the // 54 // . usake nirmala kapola golAkAra ko dhAraNa kara rahe the / ve nitya saMsAra ke citta ko harane vAle candramA ke samAna ho rahe the / / 55 / / usakA lalATapaTTa nirmala tilaka se yukta thaa| yaha kalaGka se yukta 16 zubha candramA ke bindha ko jItatA thA / / 56 / / usa sukezI ke kabarIbandha kI kisase upamA dI jA sakatI hai ? vaha atyadhika rUpa se kAmarAja ke kAmiyoM ke pAza ke samAna suzobhita ho rahI thii|| 57 // ityAdi rUpa sampatti aura vastrAbharaNa se zobhita vaha manoramA guNoM meM devAGganAoM ko bhI jItatI thI // 58|| eka bAra nagara ke madhya meM kAmadeva kI strI rati ke rUpa rUpI sarpa ke darpa kA saperA sudarzana, kapila nAmaka mitra ke sAtha divya AbharaNa aura vasA ko dhAraNa kara bhramaNa kara rahA thaa| vaha yAcakoM ko prasanna karane meM samartha kalpavRkSa thaa|| 59-60 // vaha samasta lakSaNoM se sampUrNa thA, kalAguNa vizArada thA, samasta stro samUha ke netra rUpI nIlakamala kI lakSmI kA pUrNa candra thA, puNya se sampUrNa thA, apanI kAnti rUpI cA~danI se yukta thaa| apane saubhAgya se samasta logoM ko mohita karate hue, kahIM jAte hue, usa sAgaradata kI putrI kuladIpikA manoramA ko dekhakara atyanta vismita huaa| vaha vastra aura AbhUSaNoM ke samUha se maNDita thI, pavitra thI, sakhiyoM ke sAtha pUjA ke lie apanI lIlA se jinAlaya ko jA rahI thI / / 61-64 || usane kapila se kahA-mitra ! kyA yaha surakanyA hai ? kyA yaha kinnarI hai, rambhA hai yA tilottamA hai / / 65 / / kyA ramya vidyAdharI hai athavA nAgendra kanyA pRthvItala para AyI hai ? he vicakSaNa ! tuma mujhase satya kaho / / 66 // use sunakara buddhimAn vaha kapila brAhmaNa bolA--he mitra ! tuma suno / tumase sandehanAzaka vacana bolatA huuN|| 67 // su0-5 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 sudarzanacaritam atraiva pattane ramye zreSThI sAgaradantavAk / zrIjinendrapadAmbhojase vanekamadhuvrataH // 68 // zrAvakAcArapUtAtmA dAnaputrAvirAjitaH / satI sAgara senAkhyA tatpriyA sumanaH priyA // 69 // satyaM sa eva loke'smin gRhavAsaH prazasyate / yatra dharme guNe dAne dvayormedhA sadA zubhA || 70 || tayoreSA sutA sArakanyAguNavibhUSitA / puNyena yauvanopetA kulodyotanadIpikA // 71 // tadAkayaM kumAro'pi mAnase mohitastarAm / lakSmI vAtra harirvAkSya saMjAtaH kAmapIDitaH // 72 // svamandiraM samAgatya zayyAyAM saMpapAta ca / tAM cinte devatAM dondaiH zati yukaH // 73 // taccintayA tadA tasya sarvakAryasamanvitam annaM pAnaM ca tAmbUlaM vismRtaM dhik smarAtikam // 74 // candanAgurukarpUrapuSpa zItopacArakaH tasya kAmAgnikuNDe ca saMprajAtA ghRtAhutiH // 75 // ehi svamehi saMjalpattiSTha kAmini sAMpratam / utsaGge mRgazAvAkSi mama lApaM vyapohaya || 76 / / ityAdikaM vRthAlAeM jalpan pitrAdibhistadA / pRSTaste putra kiM jAtaM brUhi sarva yathArthataH / / 77 / / sa pRSTo'pi yadA naiva brUte pitrA tadA drutam / saMpuSTaH kapilaH prAha sarva vRttAntamAditaH // 78 // yuktaM pracchannakaM kAryaM kicid vA zubhAzubham / mitra sarva vijAnAti satsakhA zarmaMdAyakaH / / 79 / / putrasyAtimathAkarNya tadvyathAparijJAnaye / gRhaM sAgaradattasya cacAla vaNijApatiH / 80 // bhavantyapatyavargasya pitarastu sadA hitAH / yathA padmAkarasyAtra bhAnunityaM vikAsakRt // 81 // | Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH 67 yahIM ramya pattana meM seTha sAgaradatta hai| vaha zrI jinendra caraNakamala ke sevana kA eka mAtra bhramara hai // 68 // zrAvaka ke AcAra se usakI AtmA pavitra hai, dAna aura pUjA se vaha suzobhita hai | usakI sAgaranA nAmaka manaHpriya priyA hai // 69 // satra meM, isa loka meM vaha gRhavAsa prazaMsanIya mAnA jAtA hai, jahA~ dharma, guNa aura dAna meM ( pati aura patnI ) donoM kI medhA sadA zubha hotI hai // 70 // sAra rUpa kanyA ke guNa se vibhUSita una donoM kI yaha putrI hai| kula kA udyotana karane meM dIpikA ke tulya yaha puNya se yauvana yukta hai // 71 // use sunakara kumAra bhI mana meM atyadhika mohita huaa| athavA lakSmI ko dekhakara hari hI yaha kAmapIDita ho gae // 72 // apane mahala meM Akara zayyA para par3a gae / kAma se pIr3ita hokara citta meM deva ke samAna atyadhika smaraNa karane lage // 73 // taba usakI cintA se samasta kAryoM ke sAtha anna, pAna aura tAmbUla ko bhI bhUla gae / kAmAgni ko dhikkAra ho // 74 // candana, aguru, kapUra, puSpa rUpa zItopacAra usakI kAmAgni rUpI kuNDa ghI kI Ahuti ho gae // 75 // he kAmini ! tuma Ao, isa samaya bAta karatI huI Thaharo / mRga zizu ke samAna netra bAlI ! goda meM tuma mere santAna ko dUra karo // 76 // ityAdi vRthA vakavAda karate hue usase, pitA Adi ne taba pUchA -- putra ! kyA huA, saba yathArthataH kaho // 77 // pUche jAne para bhI jaba vaha nahIM bolA to pitA ke dvArA pUche jAne para kapila ne samasta vRttAnta Adi se kahA // 78 // yaha ThIka hai ki koI gupta kArya ho yA zubhAzubha kArya ho, jo mitra saba kucha jAnatA hai / vaha mitra sukhadAyaka hotA hai // 79 // anantara putra kI pIr3A ko sunakara usa vyathA kA abhAva karane ke lie vaNikpati sAgaradatta ke ghara calA // 80 // santAna ke samUha ke lie pitara loga sadA hitakArI hote haiN| jaise yahA~ para sUrya kamaloM ke samUha kA nitya vikAsa karane vAlA hotA hai / / 81 / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam yAvattasya gRhaM yAti zreSThI vRSabhadAsavAka / tAvattasya gahe sApi putrI nAmnA manoramA / / 82 / / sudarzanaM samAlokya vidA mada pavAyakaiH / gatvA gRhaM gRhItA bA pizAcena suvihvalA / / 83 // svAsi kvAsi mano'bhISTa maMdoyaprANavallabha / tvadvinA me ghaTI cApi yAti kalpazatopamA / / 84 // mAsAyate nimeSo'pi gRhaM kArAgRhAyate / dehi me bacanaM nAtha madIyaprANadhAraNam / / 85 ] sa eva narazArdUlo bhuvane paramodayaH / yo mAM darzanamAtreNa pIDathasyatra manmathaH / / 86 / / ityAdikaM pralApaM ca karoti sma nirantaram / bhojanAdikamutsRjya tadA saMsaktamAnasA / / 87 / / yuktaM duSTena kAmena mahAnto'pi mahItale / rudrAdayo'pi saMdagdhA mugdheSvanyeSu kA kathA / / 8 / / tAvattatra samAyAtaH sa zreSThI ta vilokya ca / sudhIH sAgaradatto'pi samutthAya kRtAdara. / / 89 / / sthAnAsanazubhevakyeizcakre saMmAnamuttamam / sa svabhAvaH satAM nityaM vinayo yaH sajjaneSvalam / / 9 / / tataH kuzalavAtI ca kRtvA sAdhArmikociMtAm / jagau kanyApitA prIto bho zreSThin sajjanottama / / 21 / / pavitra mandiraM me'dya saMjAtaM suvizeSataH / yabhavantaH samAyAtAH pavitraguNasAgarAH / / 22 // kRtvA kRpA tathA prItyA kArya kimapi kathyatAm / tato vRSabhadAso'pi prodAca svamanISitam // 93 / / manoramA zubhA putrI tvadIyA puNyapAvanA / tvayA sudarzanAyAzu dIyatA paramAdarAt / / 94 / / taM nizamya sudhI: so'pi tuSTaH sAgaradattavAk / jagI zreSThin sudho: sArasuvarNamaNisaMbhavaH / / 95 / / saMyogaH zarmado nitya kasya vA na sukhAyate / ataH kanyA mayA tasmai dIyate svattuje mudA / / 96 / / 1. "dIyate' iti pAThaH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH 69 jaba vRSabhadAsa nAmaka seTha usake ghara gayA, taba taka usake ghara bhI manoramA nAmaka putrI sudarzana ko dekhakara kAma ke bANoM se viddha ho gii| ghara jAkara vaha pizAca ke dvArA grahaNa kI gaI ho, isa prakAra vihvala ho gaI / / 82-83 / / he mana ko abhISTa mere prANavallabha / tumhAre binA merI ghar3I bhI saikar3oM kalpoM ke samAna bItatI hai / / 84 / / ___ nimeSa bhI mAsa ke samAna lagatA hai, ghara kArAgRha jaisA lagatA hai| he nAtha ! mere prANa dhAraNa kA vacana do / / 85 / / saMsAra meM vahI narazArdUla parama udaya vAlA hai, jo mere ko darzana mAtra se yahA~ kAmadeva pIr3ita kara rahA hai / / 86 // ___ ityAdika pralApa ko usake prati saMsakta mana vAlI vaha bhojanAdika chor3akara nirantara karatI thI / / 87 // ThIka hI hai, duSTa kAma ke dvArA pRthvI tala para bar3e-bar3e rudrAdi bhI jala gae, anya bholebhAloM kI to kathA hI kyA hai ? || 88 // tabhI vahA~ para vaha meTha aayaa| use dekhakara sAgaradatta ne bhI uThakara Adara kara sthAna, Asana aura zubha vAkyoM se uttama sammAna kiyaa| sajjanoM kA yaha nitya svabhAva hotA hai ki ve sajjanoM ke prati atyadhika vinayayukta hote haiM / / 89-90 / / anantara sAdharmiyoM ke yogya kuzala vArtA kara kanyA ke pitA ne prasanna hokara kahA / he sajjanottama seTha ! // 91 // Aja merA mandira vizeSa rUpa se pavitra ho gayA, jo ki pavitra guNoM ke sAgara Apa A gae / / 12 // kRpAkara prItipUrvaka kucha kArya ke viSaya meM kahie / anantara vRSabhavAsa ne bhI apane mana kI bAta kahI / / 23 // __ApakI manoramA nAma kI puNya se pavitra putrI hai / Apa parama AdarapUrvaka sudarzana ke lie dIjie // 94 // __sAgaradatta nAmaka buddhimAna seTha use sunakara santuSTa huA / vaha bolAhe buddhimAna seTha ! sArarUpa svarNa aura maNi kA sambhava huA sukhadAyaka saMyoga kisake lie sukhadAyo nahIM hotA hai ? ataH maiM prasannatApUrvaka tumhAre putra ke lie kanyA de rahA hU~ / / 95-96 / / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 sudarzanacaritam zRNu cAnyaco bhadra gavato mama sAmpratam / yayoreva samaM vittaM yayoreva samaM kulam / / 97 / / tayomaitrI vivAhazca na tu pussttaavipussttyoH| zloko'yaM satyamApannaH saMbandhAdAbayorapi / / 98 / / gaditveti samAhUya zrIdharAkhyaM viNakSam / jyotiSkazAstrasaMpannaM datvA mAnaM vnnigjgau| 99 11 brUhi bho tvaM zubhaM lAnaM vivAhocitamuttamam / vyavahAraH satAM mAnyo yaH zubho bhavyadehinAm / / 100 // so'vocannikaTazcAsti lagno mAse vasantake / sarvadoSavinirmuktaH paJcamyA zuklapakSake / / 101 / / saMpUrNAyAM tithau dhImAn yaH karoti vivAhakam / gRhaM pUrNa bhavettasya putraratnasamRddhibhiH / / 102 / / tadA tI paramAnandanirbharau vaNijAM patI / pUrva kRtvA jinendrANAM mandire zarmamandire / / 103 / / paJcAmRtaM jagatpUjyajinendrasnapanaM mahat / cakratuzca mahApUjAM jalAdhaH zarmakAriNIm // 104 // tatasto khaJjaneyuktI viziSTezcittaraJjanaH / vidhAya maNDapaM divyaM mahAstambhaH samunnatam / / 105 // sAravastrAdibhiyuktaM puSpamAlAvirAjitam / satAM cetoharaM pUtaM lakSamyA vAsamivAyatam / / 106|| sadvedIpUrNakumbhAcaiH saMyuttaM vilasaddhvajam / kAminojanasaMgItadhvanivAditrarAjitam / / 107 / / mahAdAnapravAheNa janAnAM vA suradrumam / rambhAstambhaiyutaM cArutAraNaH pravirAjitam / / 108 // maGgalasnAnaka datvA kulastrIbhirmanoham / vastrAbharaNasaMdohai: sAtAmbUlAdibhiyutam / / 109 / / mahotsavaiH samAnoya tatra pUtaM badhUvaram / zacIzakramivAtyantasundaraM puNyamandiram / / 110 / / vedyA saMsthApya puSpArdratandulAdyaiH sumAnitam / jainapaNDitasaMproktamahAhomajapAdibhiH // 11 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhikAraH 7 he bhadra ! mere dvArA kahe hue anya vacanoM ko aba suno ! jina donoM kA samAna dharma aura ( jina donoM kA ) samAna kula hotA hai // 97 // una donoM meM maMtrI aura vivAha hotA hai / sampanna aura asampanna meM maitrI aura vivAha nahIM hotA hai| hama donoM ke sambandha se bhI yaha zloka satya ho gayA hai || 98 // aisA kahakara zrIdhara nAmaka jyotiSa zAstra sampanna vidvAn ko bulAkara sammAna dekara vaNika bolA // 29 // tuma vivAha ke yogya zubha lagna batalAo / vaha vyavahAra sajjanoM ko mAnya hotA hai jo bhavya jIvoM ko zubha hotA / / 100 // vaha bolA - samasta doSoM se rahita vasanta mAsa kI zukla pakSa kI paMcamI tithi nikaTa hai // 110111 tithi kI pUrNatA para jo buddhimAn vivAha karatA hai, usakA ghara putraratna aura samRddhiyoM se pUrNa hotA hai // 202 // anantara parama Ananda se bhare hue una donoM vaNika patiyoM ne sukha ke ghara jinamandira meM pahale paJcAmRta se jagatsRjya jinendra kA mahAn abhiSeka kiyA aura jalAdi se sukhakArI mahApUjA kI // 1103-104 // 1 112 anantara una donoM ne citta ko vizeSa anuraMjita karane vAle khaMjanoM ( khaMjana eka vizeSa prakAra kI cir3iyA) se yukta bar3e- bar3e stambhoM se U~cA sAra vastrAdi se yukta, puSpamAlA se suzobhita, sajjanoM ke citta ko harane vAlA, pavitra, lakSmI ke vistRta nivAsa ke samAnapUrNa kumbhAdi se yukta uttama vedI, suzobhita dhvajA se yukta, striyoM ke saMgIta kI dhvani aura bAje se suzobhita logoM ke mahAdAna ke pravAha se kalpavRkSa ke samAna, kele ke stambhoM se yukta, sundara toraNoM se suzobhita divya maNDapa banAkara kula striyoM se manohara maGgala snAna karAkara, vastra aura AbhUSaNa ke samUha tathA mAlA, tAmbUla Adi se yukta zacI aura indra ke samAna pavitra vadhU aura vara ko mahotsavoM ke sAtha sundara, pavitra mandira meM lAkara vedI meM baiThAkara, phUla aura gole cAvala Adi se sumAnita, jaina paNDita ke dvArA kahe hue homa japa Adi se || 105 - 111 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sudarzanacaritam zubhe lagne dine ramye kulAcAravidhAnataH / bhojanAdikasaddAnairmAnaizcato'bhiraJjanaiH ||112 // sadA sAgaradattAkhyaH zreSTha bhAryAdibhiryutaH / pUrNaM zrRGgAramAdAya sudarzanakare zubhe // 113 // ciraM jIveti saMproktvA puNyadhArAmivojjvalAm / eSA tubhyaM mayA dattA jaladhArAM dadau mudA ||114|| so'pi tatpANipaGkejapIDanaM pramadapradam / cakre sudarzano dhImAn 5 evaM tadA tayostatra sajjanAnandakAraNam / vivAhamaGgalaM divyaM samabhUtpuNyayogataH // 116 // itthaM sAravibhUtimaGgalazatairdAnaiH sumAnaiH zubhaiH, nityaM pUrNamanorathezca nitarAM jAMto vivAhotsavaH / sarveSAM pracurapramodajanakaH saMtAnasaMvRddhikaH, satpuNyAcchubhadehinAM tribhuvane saMpadyate maGgalam // 117 // iti zrI sudarzanacarite pazcanamaskAramAhAtmyapradarzake sumukSuzrIvidyAnandiviracite sudarzana manoramAvivAhamaGgalavyAvarNano nAma caturtho'dhikAraH / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhattamo'dhikAraH 73 zubha lagna, ramya dina meM kulAcAra ke vidhAnAnusAra bhojanAdika saddAna aura citta ko anuraMjita karane vAle dAna mAna se sAgaradatta nAmaka seTha ne bhAryAdi se yukta pUrNa zRGgAra kara sudarzanake zubha hAtha meM cirakAla taka jiyo aisA kahakara puNyadhArA ke samAna ujjvala yaha maiMne tumheM do, yaha kahakara prasannatA pUrvaka jaladhArA do // 112-113-114 // usa buddhimAn sudarzana ne bhI samasta sajjanoM kI sAkSo meM prakRSTa mada ko pradAna karane vAle usake hastakamala ko grahaga kiyA |115 / / isa prakAra vahA~ para una donoM kA puNya yoga se sajjanoM ke Ananda kA kAraNa divya vivAha maMgala huA // 116 / / isa prakAra sAra vibhUti rUpa saikar3oM maMgaloM se zubha sumAna-dAna se nitya pUrNa manorathoM ke sAtha sampUrNa vivAhotsava huaa| tInoM bhuvanoM meM sabhI logoM ke pracura pramoda kA janaka, santAna kI vRddhi karane vAlA, maMgala zubha deha vAloM ke satsuNya se hotA hai // 117 / isa prakAra paJjanamaskAra mAhAtmya pradarzaka sudarzanacarita meM mumukSu vidyAnandaviracita sudarvAnamanoramA vivAha maMgala vyAvarNananAmaka caturtha adhikAra samApta huaa| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAraH athAto dampatI gADhaM pUrvapuNyaprabhAvataH / mahAsnehena saMyuktau zacIdevendra saMnibhau // 1 // bhujAnau vividhAn bhogAn svapaJcendriyagocarAn / susthitI mandire nityaM paramAnandanirbharI // 2 // tadA kAlakrameNoccaiH saMjAte suratotsave / manoramA svapuNyena zubhaM garbhaM babhAra ca / / 3 11 acchAyA yathA meghaM prajAnAM jIvanopamam / mAsAnnava vyatikramya sAsU sutamuttamam // 4 // sarvalakSaNasaMpUrNa sukAntAkhyaM janapriyam / ratnabhUmiryathA ratnasaMcayaM saMpadAkaram // 5 // , evaM vRSabhadAsAkhyaH sa zreSThI puNyAkata: L tArAgaNairyathA candraH putrapautrAdibhiryutaH || 6 || zrImajjinendra candroktadharmakarmaNi tatparaH / zrAvakAcArapUtAtmA dAnapUjAparAyaNaH // 7 // yAvatsaMtiSThate tAvanmunIndro jJAnalocanaH / samAdhiguptanAmoccairAjagAma vanAntaram // 8 // saMghena mahatA sArddhaM ratnatrayavirAjitaH / zrIjinendra matAmbhodhivardhanekavidhuH sudho || 9 || taporatnAkaro nityaM bhavyAmbhoruhubhAskaraH / jIvAdisaptatattvArtha samarthana vizAradaH // 10 // dharmopadeza pIyUSa vRSTibhiH paramodayaH / sadA saMtarpayan bhavyacAtakoghAn dayAnidhiH // 11 // tadAgamanamAtreNa tadvanaM nandanopamam / sarvatu' phalapuSpIdheH saMjAtaM sumanoham // 12 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAraH anantara pati-patnI pUrva puNya ke prabhAva se indrANI aura indra ke tulya mahAna sneha se yukta ho gae // 1 // apane paJcendriya ke viSaya rUpa vividha bhogoM ko bhogate hue ghara meM parama Ananda se yukta ho bhalI bhAMti sthita rahe / / 2 / / anantara kAlakrama se atyadhika suratotsava hone para manoramA ne apane puNya se zubha garbha dhAraNa kiyA / / 3 // jisa prakAra AkAza ko kAnti pramAoM ke jIvana hetu megha ko janma detI hai, usI prakAra nava mAsa bIta jAne para usane uttama putra utpanna kiyA / / 4 / / samasta lakSaNoM se sampUrNa, janapriya sukAntA nAmaka ratnamayI bhUmi sampatti kI svAna ratnoM ke samaha se jisa prakAra yukta hotI hai // 5 // isI prakAra vRSabhadAsa nAmaka seTha puNya ke paripAka se tArAgaNa se yukta candra ke samAna putra, pautrAdi me yukta zrImajjinendra candra ke dvArA kahe hue dharma-karma meM tatpara, zrAvakAcAra se pavitrAtmA tathA dAna pUjA parAyaNa hokara jaba raha rahA thA, tabhI zAnalocana samAdhigupta nAmaka munIndra bana ke madhya Ae / / 6-7-8 / / ve bahuta bar3e saMgha ke sAtha the, ratnatraya se suzobhita the, zrI jinendra mata rUpI sAgara kI vRddhi ke lie ekamAtra vRddhimAn candra the / / 9 // ve tapa meM ratnAkara the, nitya bhavya kamaloM ( ke vikAsa ke lie) sUrya the tathA jIvAdi sapta tattva ke artha kA samarthana karane meM vizArada the / / 10 / / ____dharmopadeza rUpI amRta kI vRSTi se unakA paramodaya huA thA / kyAnidhi ve bhadhya cAtakoM ke samUha ko sadA saMtRpta karate the|| 11 / / unake Agamana mAtra se nandana vana ke samAna vaha bana samasta RtuoM ke phala aura puSpoM ke samUha se sumanohara ho gayA / / 12 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam jalAzayAstarAM svacchAH saMpUrNA rejire tdaa| janatApacchido nityaM te satAM mAnasopamAH / / 13 / / karAH siMdAdayazcApi abhUtaste dAsaH / sAdhanAM satprabhAveNa kiM zubhaM yanna jAyate / / 14 / / tatprabhAvaM samAlokya vanapAla: praharSataH / phalAdikaM samAnIya dhRtvAne bhUpati jagau / / 15 / / bho rAjan bhuvanAnandI samAyAto bane muniH / saMghena mahatA sArdhaM pavitrokRtabhUtala: / / 16 / / tannizamya prabhustasmai datvA dAnaM pravegataH / dApayitvA zubhAM bherauM bhanyAnAM zarmadAyinIm // 17 // sarvairRSabhadAsAdyaiH pauralokaiH samanvitaH / gatvA banaM muni vIkSya tri:parItya pramodataH / / 18 / / muneH pAdAmbujavandraM samabhyaya' sukhapradam / kRtAJjalirnamazcakre bhavyAnAmirayanukramaH // 19 / / muniH samAdhiguptAkhyo dayArasasaritpattiH / dharmavRddhi dadau svAmI hRSTAste bhUmipAdayaH // 20 // tatastavinayenoccaiH saMpRSTo munisttmH| dharma jagAda bho bhanyAH zrUyatAM jinabhASitam / / 21 // dharma zarmAkara nityaM kurudhvaM paramodayam / prApyante saMpado thena putramitrAdibhiryutAH // 22 // surAjyaM mAnyatA nityaM zauryodAryAkSyo guNAH / vidyA yazaH pramodazca dhanadhAnyAdikaM tathA / / 23 / / svargo mokSaH krameNApi prApyate bhavyadehibhiH / sa dhamoM dvividho jJeyo munizrAvakabhedabhAk / / 24 // munInAM sa mahAdharmo bhvetsvpivrgdH|| sarvathA paJcapApAnAM tyAgo ratnatrayAtmakaH / / 25 / / zrAvakANAM laghuH khyAtastatrAdau doSajitaH / devo'rhana kevalajJAnI gurunirgranthatAmitaH / / 26 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacamo'dhikAraH 77. bhare hue svaccha jalAzaya taba suzobhita hone lage / logoM ke tApa ko naSTa karane vAle ve sajjanoM ke mana ke samAna the // 53 // krUra siMhAdika bhI dayAparAyaNa ho ge| sAdhuoM ke acche prabhAva se kauna sA zubha nahIM hotA hai || 14 || unake prabhAva ko dekhakara vanapAla atyadhika phalAdika lAkara, Age rakhakara rAjA se bolA || harSita ho gyaa| vaha 15 || he rAjan ! saMsAra ko Anandita karane vAle bhUtala ko pavitra karane vAle muni bahuta bar3e saMgha ke sAtha vana meM Aye haiM // 16 // usa bAta ko sunakara prabhu ne use dAna dekara vegapUrvaka bhavyoM ko sukha dene vAlI merI bajavAkara, vRSabhadAsa Adi samasta nagaravAsiyoM ke sAtha vana jAkara muni ke darzana kara, pramodapUrvaka tIna pradakSiNA dekara, sukhaprada muni ke caraNakamaloM kI pUjA kara hAtha jor3akara namaskAra kiyA / / 17-18-185 . dayArasa ke samudra svAmI samAdhigupta nAmaka muni ne bhavyoM ko anukrama se dharmavRddhi dii| ve rAjA Adi harSita hue || 20 | anantara unake dvArA atyadhika vinayapUrvaka pUche jAne para munizreSTha ne dharma kahA / he bhavyoM ! jinavANI ko suno // 21 // parama udaya vAle sukhakara dharma ko nitya kro| jisase putra mizrAdi se yukta sampadAyeM prApta hotI haiM // 22 // dharma se bhavya jIva ko krama se surAjya nitya mAnyatA, zaurya, audArya Adi guNa, vidyA, yaza, pramoda aura dhana-dhAnyAdika kI prApti hotI hai / muni aura zrAvaka ke bheda se vaha dharma do prakAra kA hotA hai / / 23-24 / / muniyoM ke vaha mahAdharma svarga aura apavarga ko dene vAlA, samasta paJca pApoM ke tyAga rUpa tathA ratnatrayAtmaka hotA hai // 25 // unameM se Adi meM doSa rahita zrAvakoM kA dharma aNuvrata rUpa mAnA gayA. hai / kevalajJAnI arhantadeva tathA guru nirgrantha smaraNa kie gae haiM // 26 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sudarzanacaritam dazalAkSaNiko dharmaH zraddhA ceti sukhapradA / pAlanIyA sadA bhavyedurgaticchedakAriNI // 27 // jinoktasaptatattvAnAM zraddhAnaM yacca nirmalam / samyagdarzana mAmnAsaM bhavabhramaNanAzanam // 28 // tathopazamika mizra kSAyika ca taducyate / saptAnAM prakRtInAM hi zamamizrakSoktibhiH // 29 // tena yukto bhaveddharmo bhavAnAM svargamokSadaH 1 yathAdhiSThAnasaMyuktaH prAsAdaH pravirAjate / / 30 / / madyamAMsamadhutyAgaH sahodumbarapaJcakaiH / aSTI mUlaguNAnAdurgRhiNAM zravaNottamaH // 31 // tathA satpuruSairnityaM dyUtAdivyasanAni ca / saMtyAjyAni yaH kaSTaM mahAntopi samAzritAH // 32 // saptavyasanamadhye ca pradhAnaM dyUtamucyate / kulagoyazolakSmI nAzakaM tatyajed budhaH || 33 // kitaveSu sadA rAgadveSAsatyapravaJcanAH / doSAH sarve'pi tiSThanti yathA sarveSu durviSam // 34 // atrodAharaNaM rAjA zrAvastyAM sumahAnapi / suketustena rAjyaM ca hAritaM tadoSataH / / 35 / / yudhiSThiro'pi bhUpAlo dyUtenAtra pravacitaH / kaSTAM dazAM tarAM prAptastasmAnpAratyajantu tat // 36 // zrUyate ca purA kumbhanAmA bhUpaH palAzanAt / kAmpilyAdhipatirnaSTaH sUpakAreNa saMyutaH // 37 // tathA pApI bako rAjA palAsaktaH praNaSTazrIH | lokAnAM bAlakAnAM ca bhakSako nindito janaiH // 38 // tyaktaH parivicakSaNeH / bhakSitvA vipraputraM sa bhUtvA durgati prApa pApinAsIdRzI gatiH // 39 // madyapasya bhavennityaM naSTabuddhiH svapApataH / * tatpAnamAtrataH zIghraM dRSTAntazca nigadyate // 40 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sfakAra: 71 dazalAkSaNika dharma hai| usake prati zraddhA sukhaprada hai / durgati ko naSTa karane vAlI usa zraddhA kA bhavyajanoM ko sadA rakSA karanA cAhie || 27 // jinokta sapta tatvoM kA jo nirmala zraddhAna hai, vaha samyagdarzana kahA gayA hai / vaha bhava bhramaNa kA nAza karane vAlA hai // 28 // sAta prakRtiyoM ke zama, mizraNa aura kSaya se jo samyagdarzana hotA hai, vaha kramazaH aupazamika, kSAyika aura mizra kahA jAtA hai / / 29 / / samyagdarzana se yukta dharma hotA hai, jo ki bhavyoM ko svarga aura mokSa "dene vAlA hotA hai, jisa prakAra ki adhiSThAna se yukta prAsAda suzobhita hotA hai // 30 // zreSTha muniyoM ne pAMca udumbara phaloM se yukta madya, mAMsa tathA madhu ke - syAma ko gRhasthoM ke aSTamUlaguNa kahA hai || 31 // ] tathA satpuruSoM ko nitya dyUtAdi vyasanoM kA tyAga karanA caahie| ina vyasanoM ke Azrama se mahAna puruSoM ko bhI kara hu // 32 // 1 sapta vyasanoM meM pradhAna dyUta kahA jAtA hai| isa dyUta se kula, gotra, yaza aura lakSmI kA vinAza hotA hai, ataH buddhimAn vyakti ko isakA tyAga karanA cAhie // 33 // juvAriyoM meM sadaiva rAga, dveSa, asatya, pravacanA Adi samasta doSa rahate haiM, jisa prakAra sarpoM meM duviSa rahatA hai || 34 || isa viSaya meM zrAvastI ke rAjA suketu kA udAharaNa hai, jisane jue ke doSa se apanA rAjya bhI ga~vA diyA // 35 // rAjA yudhiSThira bhI chUta ke dvArA chale gae aura kaSTakara avasthA ko prApta hue, ataH bhavyajanoM ko isakA tyAga karanA cAhie // 36 // sunA jAtA hai ki pahale kumbha nAmaka kAmpilya kA adhipati rAjA apane rasoie ke sAtha vinAza ko prApta huA / / 37 / / mAMsa meM Asakta, na buddhi bAlA, logoM kA aura bAlakoM kA bhakSaka baka rAjA logoM ke dvArA nindita huA || 38 // usane brAhmaNa ke putra ko khA liyA, ataH buddhimAn nagaravAsiyoM ne usakA parityAga kara diyaa| baha marakara durgati ko prApta huaa| pApiyoM kI aisI hI gati hotI hai || 39 // madyapAthI kI zIghra madya ke pIne mAtra se apane pApa se sadA buddhi naSTa ho jAtI hai / ( isa viSaya meM ) dRSTAnta kahA jAtA hai // 40 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam ekapAnAmabhAgeko vipraputro'pi caikdaa| paravrAjakaveSeNa gaGgAsnAnArthanirgataH / / 41 // aTavyAM mttmaatnggmdymaaNsprbhksskaiH| cANDAlI saMgatadhRtvA sa prokto re dvijAtmaja / / 42 // madyamAMsapriyANAM ca madhye yadrocaletarAm / tadekaM svecchayA bhuktvA yAhi tvaM snAnahetave || 43 / / anyathA jAnhavI mAtA durlabhA maraNAvadhi / tannizamya dvijaH so'pi cintayAmAsa cetasi / / 44 / / pApalepakaraM mAMsaM zvabhraduHkhanibandhanam / kathaM vA bhakSyate vipraiH kulagotrakSayaMkaram / / 45 / / uktaM ca tilasarSapamAtraM ca mAMsaM vAdanti ye dvijAH / tiSThanti narake tAvadyAvaccandradivAkarI // 46 / / cANDAlIsaMgame jAte kvacidghAnyApi pApataH / prAyazcittaM jagurvipraH kASThalakSaNasaMjJakam / / 47 / / dhAtakIguDatoyotyaM madyaM sUtrAmaNau dvijaiH / gRhItaM ceti mUDhAtmA vedamUDhaH sa viprakaH // 48 // pItvA madyaM pramatto'sau tyaktakoponakaH kudhIH / vidhAya nartanaM kaNTa kSudhAsaMpIDitastataH // 42 // bhakSitvA ca palaM tasmAt prajvalankAmavahninA / cANDAlIsaMgama kRtvA durgati so'pi saMyayo / / 50 // tasmAttatyajyate sadbhirmacaM duHkhazatapradam / saMgatizcApi saMtyAjyA madyapAnavidhAyinAm / / 51 // gaNikAsaMgamenApi pAparAziH prakIrtitaH / madyamAMsaratatvAcca parastrodoSatastathA // 52 // pApA brahmadattAdyAH kSitIzAzva kSayaM gatAH / cauryeNa zivabhUtyAdyA rAvaNAdyAH parastriyA / / 53 // tasmAdAkheTakaM caurya parastrI zvabhrakAraNam / daurjanyaM ca sadA tyAjyaM saddhiH pApapradAyakaca / / 54 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAraH ekapAda nAmaka eka brAhmaNa putra eka bAra parivrAjaka ke veSa meM gaGgA snAna ke lie nikalA / vana meM cANDAlI se yukta madya mAMsa ko khAne vAlematavAle cANDAloM ne use pakar3a kara kahA / he dvijAtmaja ! // 41-42 / / madya, mAMsa aura strI ke madhya jo tumheM acchI lage, usameM eka kA apanI icchA ke anusAra bhoga kara tuma snAna ke lie jAo || 43 / / anyathA maraNakAla taka jAhnavI mAtA durlabha ho jaaygii| usa bAta ko sunakara baha brAhmaNa bhI mana meM vicAra karane lagA / / 44 // jo pApa se lipta karane vAle, narapha duHkha kA kAraNa hai, aise kula aura gotra kA kSaya karane vAle mAMsa ko brAhmaNa kaise khAyeMge ? 45 / / kahA bhI hai jo brAhmaNa tila aura sarasoM ke barAbara bhI mAMsa khAte haiM ve jaba taka sUrya aura candramA hai, taba taka naraka meM rahate haiM / / 46 // kisI bhrAnti se bhI kASTha kI banI huI cANDAlI kA saMgama hone para pApa ke kAraNa brAhmaNoM ne prAyazcitta kahA hai / / 47 // sUtrAmaNi nAmaka yajJa meM brAhmaNoM ne baher3A, gur3a aura jala se banI huI madya ko grahaNa kiyA / isa prakAra vedamUr3ha vaha brAhmaNa, madya pIkara pramatta ho gyaa| durbuddhi vaha kaupIna chor3a kara nRtya kara kaSTapUrNa kSudhA se pIr3ita ho gayA / / 48-49 // aura mAMsa khAkara kAmAgni ke prajvalita hone se cANDAlI kA saMsarga kara vaha bhI durgati ko gayA / / 50 // ataH sajjanoM ke dvArA saikar3oM duHkhoM ko pradAna karane vAlI madya kA tyAga kiyA jAtA hai| madyapAna karane vAloM kI saMgati bho tyAgane yogya hai / / 51 // gaNikA ke saMsarga se bhI pAparAzi kahI gaI hai| madya, mAMsa meM rata hone, parastrI doSa, tathA zikAra khelane se brahmadattAdi rAjA naSTa ho gye| corI se zivabhUti Adi tathA parastrI se rAvaNa Adi nAza ko prApta ho gae / / 52-53 / / ataH zikAra khelanA, corI karanA tathA parastrI gamana naraka ke kAraNa haiN| sajjanoM ko pApa pradAna karane vAlI duSTatA kA sadA tyAga karanA cAhie / / 54 // su-6 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam aNubratAni paJcoccaistriprakAraM guNavatam / zikSAvratAni catvAri pAlanIyAni dhodhanaH / / 55 / / mAradharmavidA nityaM saMtyAcyaM rAtribhojanam / agAlitaM jalaM heyaM dharmatattvavidAMvaraiH / / 56 // mAMsavatavizuddhathathaM carmavArighRtAdikam / saMdhAnakaM sadA tyAjyaM dayAdharmaparAyaNaiH / / 57 / / bhojana parihartavyaM madyamAMsAdidarzane / zrAvakANAM tathA heyaM kandamUlAdikaM sadA / / 58 / / pAtradAnaM sadA kArya svazaktyA zarmasAdhanam / AhArAbhayabhaiSajyazAstradAnavikalpabhAk // 59 / / pUjA zromajjinendrANAM sadA sadgatidAyinI / saMstutiH sanmatirjApe sarvapApapraNAzinI // 60 zAstrasya zravaNaM nityaM kArya sanmatirakSaNam / lakSmI kSemavaza kAri karmAsravanivAraNam / / 61 / / ante sallekhanA kAryA jainatattvavidAMvaraiH / parigrahaM parityajya sarvazamaMzatapradA / / 62 // ityAdi dharmasadbhAvaM zrutvA te bhUmipAdayaH / saH taM suguru natvA paramAnandanirbharAH / / 63 / / kecidbhalyA vrataM zIlaM sopavAsaM jinoditam / samyaktvapUrvakaM lAtvA vizeSeNa vRSa zritAH // 64 // sadA vRSabhadAsastu zreSThI vairAgyamAnasaH / citte saMcintayAmAsa saMsArAsAratAdikam // 65 / / yauvanaM jarasAkrAntaM sukha duHkhAvasAnakam / zaradabhrasamA lakSmIkina sthiratAM vrajet / / 66 // aho mohamahAzatruvazIbhUtena nityazaH / vRthA kAlo mayA nIto rAmAkanakatRSNayA / / 67 / / putramitrakalatrAdi sarva bubudasaMnibham / bhogA bhogIndrabhIgAbhAH sadyaH prANaprahAriNaH / / 68 / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAra: 83 atyadhika rUpa se pAMca aNuvrata, tIna guNannata aura cAra zikSAprata buddhi rUpI dhana bAloM ko pAlanA cAhie // 55 / / sAra rUpa dharma ko jAnane vAloM ko nitya rAtribhojana tyAganA cAhie / dharma tatva ko jAnane vAle logoM meM zreSTha janoM ko binA chanA jala chor3anA cAhie / / 56 // mAMsa tyAga ya vrata kI vizuddhi ke lie dayA dharma parAyaNoM ko camar3e meM jala, gho Adi kA rakhanA sadA tyAganA cAhie / / 57 / / madya, mAMsAdika ke dikhAI dene para bhojana kA parityAga kara denA cAhie / zrAvakoM ko sadA kandamUlAdika chor3anA cAhie / / 58 / / sukha ke sAdhana pAtra dAna sadA apanI zakti se karanA cAhie 1 usake bheda hote haiM AhAra dAna, abhaya dAna, auSadhi dAna aura zAstra dAna / / 52 / / zrImajjinendroM kI pUjA sadA sadgati pradAna karane vAlI hotI hai| jinendra stuti, jApa meM uttama mana lagAnA ye saba pApa ko naSTa karane vAle haiM || 60 // zAstra kA zravaNa nitya karanA caahie| uttama buddhi kA rakSaNa lakSmI, kalyANa aura yaza ko karane vAlA evaM karma rUpI Asrava kA nivAraNa karane vAlA hai / / 61 // ___jaina tasva ko jAnane vAle logoM ko anta meM sallekhanA dhAraNa karanA cAhie | saikar3oM sukhoM ko pradAna karane vAlA parigraha tyAga karanA cAhie / / 62 / / ityAdi dharma sadbhAva ko sunakara ve samasta rAjAdika suguru ko namaskAra kara atyadhika Ananda se bhara gae // 63 / / kucha bhanmoM ne jinakathita upavAsa sahita vrata, zola, samyaktvapUrvaka grahaNa kara vizeSa rUpa se dharma kA Azraya liyA // 64 // anantara seTha vRSabhadAsa ne vairAgyayukta mana se saMsAra kI asAratA Adi ke viSaya meM socA / / 65 / / yauvana vRddhAvasthA se byApta hai, sukha kA avasAna duHkha rUpa hai, loka meM lakSmI zaratkAlIna megha ke samAna sthira hai / / 66 // ____ Azcarya kI bAta hai, moha rUpI mahAzatru ke vaza nitya strI aura svarNa ko tRSNA se maiMne vyartha hI samaya bitA diyA / / 67 / / putra, mitra, strI Adi saba bulabule ke samAna haiN| bhoga sarpa ke zarIra ke samAna AbhA vAle, tarakSaNa prANa para prahAra karane vAle haiM // 68 / / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam yamaH pApI khalaH krUraH prANinAM prANanAzakRt / samIpastho'pi na jhAto mayA mugdhena tattvataH / / 69 / / kAMzcidgRhNAti garbhasthAn bAlakAn yauvanocitAn / sasvAn niHsvAn gRhe vAsAn banasthAMstApasAnapi / / 70 / / hanti daNDI durAtmAtra sarvAn daavaanlopmH| manyamAnastuNaM cittaM ye jaga balino bhuvi || 71 / / rUpalakSmImadopetAH parivAraiH prisskRtaaH| tAnapi kSaNataH pApI kSayaM nayati sarvathA / / 72 / / tasmAdyAvadasau kAyaH svasthaH paTubhirindriyaiH / yAvadantaM na yAtyAyuH kariSye hitamAtmanaH / / 73 / / cintayisveti pUtAtmA zreSThI nirvedatatparaH / samAdhi guptanAmAnaM taM praNamya kRtAJjali: / / 74 / / provAca bho mune svAmin bhvyaambhoruhbhaaskrH| vaM sadA zrIjinendroktasyAdvAdAmbudhicandramAH / / 75 / / shaardendutirskaarikiitivyaaptjgstryH| sArAsAravicArazaH paJcAcAradhuraMdharaH / / 76 / / SaDAvazyakasatkarmazithilIkRtabandhanaH / paropakArasaMbhArapavitrIkRtabhUtalaH // 7 // dehi dIkSA kRpAM kRtvA jainI pApapraNAzinIm / so'pi bhaTTArakaH svAmo matvA tannizcayaM dhruvam / / 78 // yathAbhISTamaho bhanya kuru tvaM svAtmano hitam / ityuvAca zubhAM vANI jJAnino yuktivedinaH / / 79 / / garorAjJA samAdAya zreSThI vRSabhadAsavAk / punarnavA jinAn siddhAn guroH pAdAmbujadvayam / / 80 / / sudarzanaM narendra sya samarpya vinayoktibhiH / etasya pAlanaM rAjan bhavadbhiH kriyate sadA / / 81 / / zrImatAM sArapuNyena karomi hitamAtmanaH / ityAgraheNa tenApi so'nujJAtaH prazasya ca / / 82 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAraH 85 yamarAja pApI, duSTa, krUra aura prANiyoM ke prANa kA nAza karane vAlA hai / samIpa meM sthita hone para bhI mujha bhole bhAle ne yathArtha rUpa nahIM jAnA || 69 // yaha kisI garbhastha bAlaka, yuvaka, dhanI, nirdhana, gRhastha tathA vanastha tApasoM ko bhI pakar3a letA hai // 70 // dAvAnala ke samAna yaha daNDI saMsAra meM jo balI haiM, una samasta durAtmAoM ko citta meM tRNa ke samAna mAnatA huA naSTa kara detA hai / / 71 / / parivAra se pariSkRta jo rUpa aura lakSmI ke mada se yukta haiM, unheM bhI yaha pApI sarvathA naSTa kara detA hai // 72 // ataH jaba taka yaha zarIra catura indriyoM se yukta hai, jaba taka Ayu kA anta nahIM AtA hai, taba taka apanA hita karU~gA // 73 // yaha socakara vairAgya meM tatpara pavitra AtmA vAle seTha ne una samAdhigupta nAmaka muni ko hAtha jor3a namaskAra kara kahA - he svAmI, muni bhavya kamaloM ke lie sUrya tuma sadA zrIjinendra kathita syAdvAda rUpI samudra ke lie candramA ho || 74-75 / / ApakI zaratkAlIna candramA kA tiraskAra karane vAlI kIrti tInoM lokoM meM vyApta hai| Apa sAra aura asAra ke vicAra ko jAnate haiM, pA~ca prakAra ke AcAra kI dhurI ko dhAraNa karane vAle hai || 76 // chaha prakAra ke acche karmoM se Apane bandhana zithila kara die haiM / paropakAra ke samUha se Apane bhUtala ko pavitra kiyA hai || 77 // kRpA kara pApa ko naSTa karane vAlI jainI dIkSA diijie| vaha svAmI bhaTTAraka bhI unake nizcaya ko sthira mAnakara, he bhavya jaisA tumheM abhISTa ho, tuma apane hita ko kro| isa prakAra yukti ko jAnane vAle jJAnI ne zubha vANI kahI || 78-79 / / seTha vRSabhadAsa guru kI AjJA siddha jinoM ko tathA guru ke do caraNa - kamaloM ko namaskAra kara, vinaya vacanoM se sudarzana ko rAjA ko sauMpakara kahA --- rAjan ! Apa isakA sadA pAlana kareM / / 80-81 // zrImAnoM ke sAra rUpa puNya se maiM apanA hita karatA hai, isa prakAra Agraha karane para usane bhI anumati dI aura prazaMsA kI / / 82 / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 sudarzanacaritam zreSThin saMsArakAntAre dhanyAste'tra bhavAdRzAH / ye kurvanti nijAtmAnaM pavitraM jinadIkSayA / / 83 / / tataH zreSThI prahRSTAtmA jinastapanapUjanam | kRtvA bandhUn samApRcchya vinayermadhuroktibhiH // 84 // bAhyAbhyantarasaMbhUtaM parityajya parigraham / datvA sudarzanAyAzu dhanaM dhAnyAdikaM param // 25 // nijaM zroSThapadaM cApi kSamAM kRtvA samantataH / dIkSAmAdAya niHzalyo munirjAto vicakSaNaH || 86 / / zreSThinI janamatyAkhyA tadA tadgurupAdayoH / yugmaM praNamya mohAdiparigrahaparAGmukhA // 87 // vastramAtraM samAdAya lAlA dIkSAM yathocitAm / saMzritA bhaktitaH kAMcidAyikAM zubhamAnasAm // 88 // evaM tau dvau jinendroktaM tapaH kRtvA sunirmalam / samAdhinA tataH kAle svargasaukhyaM samAzritI // 89 // sthitau tatra svapuNyena paramAnandanirbharau / jinendratapasA loke kimasAdhyaM sukhottamam // 90 // itaH sudarzano dhImAn prApya zreSThipadaM zubham / rAjyamAnyo guNairyuktaH satyazaucamAdibhiH // 91 // pituH satsaMpadAM prApya svArjitAM ca vizeSataH 1 bhuJjan bhogAn mano'bhISTAn vipuNyajanadurlabhAn // 92 // manoramA priyopetaH sajjanaiH parivAritaH / indro vAtra pratIndreNa svaputreNa virAjitaH // 93 // zrIjinendrapadAmbhoja pUjane kavitradhIH J samyagdRSTijinendroktazrAvakA cAratatparaH // 94 // pAtradAnapradAheNa zreyo rAjAthavAparaH / dayAluH paramodAro gambhIraH sAgarAdapi / / 95 / manoramAlatopetaH putrapallavasaMcayaH / kurvan paropakAraM sa kalpazAkhIya saMbabhau / / 96 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAraH he seTha ! yahA~ saMsAra rUpa vana meM ve Apa jaise dhanya hai jo jinadIkSA se nijAtmA kI pavitra karate haiM || 83 || 87 anantara atyanta harSita AtmAvAlA seTha jinAbhiSeka aura pUjana kara bandhuoM se vinaya ghukta madhura uktiyoM se pUchakara vAhya aura Abhyantara janya parigraha kA tyAga kara sudarzana ko zIghra dhana-dhAnyAdika dekara tathA apanA zreSThI pada bhI dekara, sabase kSamA kara dIkSA lekara zalparahita vicakSaNa muni ho gayA / / 84-85-86 // janamatI nAmaka seThAnI ne bhI taba una guru caraNayugala meM praNAma kara mohAdi parigraha se parAGmukha hokara, vastra mAtra grahaNa kara yathAyogya dIkSA lekara bhaktipUrvaka zubha mana vAlI kisI AryikA kA Azraya liyA / / 87-88 / / isa prakAra samaya pAkara donoM ne jinendrokta sunirmala tapa kara samAdhipUrvaka svarga ke sukha kA Azraya liyA / / 89 / / vahA~ para donoM apane puNya se parama Ananda se bhare hue tthhre| jinendra ke tapa se loka meM kauna-sA uttama sukha asAdhya hai ? koI nahIM hai // 90 // idhara buddhimAn sudarzana zubha zreSThi ke pada ko pAkara rAjamAnya hokara satya zaucAdi guNoM se yukta hokara, pitA kI satsampadA pAkara tathA vizeSa rUpa se apane dvArA upArjita sampadA pAkara puNya rahita logoM ke lie durlabha, mana ko abhISTa bhogoM ko bhogate hue, manoramA priyA se yukta sajjanoM se ghirA huA vaha aisA lagatA thA mAnoM apane putra se suzobhita indrapratIndra se ghirA huA ho / / 91-92-93 / / vaha zrImajjinendra ke pada kamala ke pUjana meM eka mAtra pavitra buddhi vAlA samyagdRSTi thA tathA jinendrokta zrAvakAcAra kA pAlana karane meM tatpara thA / / 94 / / pAtradAna ke prabhAva se vaha dUsarA kalyANa rUpa rAjA thA / baha dayAlu, parama udAra aura sAgara se bhI adhika gambhIra thA / / 95 / / manoramA rUpI latA se yukta, putra rUpI pallavoM ke samUha se yukta paropakAra karatA huA, vaha kalpavRkSa ke samAna suzobhita huA / / 96 / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sudarzanacaritam jinendra bhavanoddhAraM pratimAH pApanAzanAH / tatpratiSThAM jagatprANitarpiNI vA ghanAvalIm / / 97 / / kurvana jinoditaM dharma rAjyakAryeSu dhIradhIH / trisandhyaM jinarAjasya vandanAbhaktitatparaH / / 98 // tasthau sukhena putAtmA sajjanAnandadAyakaH / zRNvan vANI jinendrANAM nityaM sadgurusevanAt / / 29 / / tasya kiM varNyate dharmapravRtti vanottamA / yAM vilokya pare cApi bahavo miNo'bhavan / / 100 / / itthaM sArajinendadharmaramikaH sadAnamAvidhinityaM cAsparopakAracaturo rAjAdibhirmAnitaH / nAnAratnasuvarNavastunikaraiH zrIsajjanaiNDitaH, zreSThI sArasudarzano guNanidhistasthau sukha mandire / / 101 / / iti sudarzanacarite pacanamaskAramAhAtmyapradarzake mumukSu zrIvidyAnandiviracite sudarzanaSThipadaprAptivyAvarNano nAma paJcamo'dhikAraH // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhikAraH usane jinendra bhavanoM kA uddhAra karAyA aura saMmAra ke prANiyoM ko tupta karane vAlI meghamAlA ke samAna pApanAzaka pratimAoM kI pratiSThA karAI / / 97 // rAjya kAryoM ke madhya meM dhIra duddhi vAlA bana jina kapita karatA huA tInoM sandhyAoM meM jinarAja kI bandanA aura bhakti meM tatpara rahatA thA // 98 // sajjanoM ko Ananda dene vAlA vaha pavitrAramA nitya jinendra bhagavAn kI vANI sunatA thA va sadguruoM kI sevA karatA thA 11 99 // bhuvanoM meM uttama usako dharma pravRtti kA kyA varNana kyA kiyA jAya? jise dekhakara dUsare bahuta se loga dhArmika ho gae / / 100 / / isa prakAra sAra rUpa jinendra bhagavAn ke dharma kA rasika sudarzana saddAnamAnAdi se nitya sundara paropakAra meM tatpara rahakara rAjAdi se sammAna prApta kara, nAnA prakAra ke rala aura suvarNa kI vastuoM ke samUha se, lakSmI aura sajjanoM se maNDita hokara sAra rUpa guNoM kI niSisvarUpa sukhapUrvaka ghara meM rahA / / 101 / / isa prakAra sudarzanacarita meM paJcanamaskAra mAhAtmya pradarzaka mumukSu zrI vidyAnandi viracita sudarzanaSThiAvaprAptivyAvarNama nAmaka padhama adhikAra samApta huaa| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhikAraH athekadA svapuSyena rUpasaubhAgyasundaraH / zreSThI sudarzano dhImAn svakAryArthaM pure kvacit // 1 // saMvrajan zIlasaMpannaH parastrISu parAGmukhaH / zrAvakAcAratAramA jinabhaktiparAyaNaH // 2 // kapilasya gRhAsanne yadA yAto natAnanaH / dRSTaH kapilayA tatra rUparajitasajjanaH // 3 // tadA sA lampaTA citte kAmabANakarAlitA / cintayAmAsa tadrUpaM bhuvanaprItikArakam // 4 // yadAnena samaM kAmakrIDAM kurve nijecchayA / tathA me jIvitaM janma yauvanaM saphalaM bhuvi // 5 // anyathA niSphalaM sarva nirjane kusumaM yathA / cintayitveti viprastrI kapilA smaravihvalA || 6 || kAryArtha kapile kvApi gate tasminnijecchayA / svasakhIM prAhR bho mAtaH sudarzanamimaM zubham // 7 // tvaM samAnIya me dehi kAmadAhaprazAntaye / no cenmAM viddhi bho bhane saMprAptAM yamamandiram // 8 // ayaM me sarvathA satyamupakAro vidhoyate / tvadanyA me sukhI nAsti prANasaMdhAraNe dhruvam // 9 // yathA tArAtatau vyomni candrajyotsnA tamaH prahA / satyaM kAmAturA nArI caJcalAkiM karoti na // 10 // tadAkarNya strI sApi preritA pApinI tayA / gatvA drAgvacane cacustatsamIpaM prapaJcimI // 11 // kRtvA hastapuTaM prAha zRNu va zubhagottama / sakhA te kapilo vipro mahAjvarakadarthitaH // 12 // bAlabhitra bhabAnuccairnAgato'si kathaM kila / tannizamya sudhIH so'pi sudarzanavaNigvaraH / / 13 / / tAM jagI zrRNu bhI bhadre na jAne'haM ca sarvathA / idAnImeva jAnAmi tavAvatyA zapathena ca // 14 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhikAraH eka bAra apane puNya se rUpa saubhAgya se sundara buddhimAn seTha sudarzana apane kArya ke lie kisI nagara meM jA rahA thaa| vaha zIla sampanna, parastriyoM se parAGmukha, zrAvakAcAra se pavitra AtmA vAlA tathA jinabhanisArAyaNaH / 1.6 / / natamastaka hokara jaba vaha kapila ke ghara ke samIpa gyaa| to vahA~ rUpa se ranjita usa sajjana ko kapilA ne dekhA // 3 // taba kAma ke bANoM meM bhayaMkara citta meM usane bhuvana meM prItikAraka usa rUpa ke viSaya meM socA, jaba maiM isake sAtha apanI icchA se kAmakrIr3A karU~gI, tabhI merA jIvana, janma aura yauvana bhUmi para saphala hai || 4-5 // anyathA janarahita sthAna meM phUla ke samAna sanna niSphala hai| kAmavihvalA brAhmaNastrI kapilA aisA vicArakara, janna kapila apanI icchA se kisI kArya se kahIM gayA to usane apanI sakhI se kahA / he mAtA ! isa zubha sudarzana ko tuma lAkara mere kAmadAha ko zAnti ke lie do, nahIM to he bhadre ! tuma mujhe yama mandira ko prApta huI hI samajho / / 6-7-8 // satya rUpa meM mere Upara tumhArA yaha upakAra hogaa| mere prANa dhAraNa karane meM nizcita rUpa se tuma jaisI anya sakhI nahIM hai / / 9 / / jisa prakAra tArAoM ke samUha ke hone para candramA kI cA~danI andhakAra ko naSTa kara detI hai / sacamuca kAmAturA caJcalA nArI kyA nahIM karatI hai ? usa bAta ko sunakara pApinI usake dvArA prerita bolane meM catura vaha prapaJcinI sakhI bhI sodhra jAkara hAtha jor3akara bolii| he sundara vyaktiyoM meM uttama tuma suno| tumhArA mitra kapila prAhmaNa mahAjvara se pIr3ita hai / / 10-11-12 / / Apa usake bAlamitra hokara bhI kaise nahIM aae| usa bAta ko sunakara buddhimAn baha vaNik zreSThi sudarzana bhI usase bolA / he bhadre, maiM yaha bAta sarvathA nahIM jAnatA huuN| tumhArI ukti aura zapatha se isI samaya jAna rahA hU~ / / 13-14 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam gadisveti tayA sAddhaM calito mitravatsalaH / hA mayA jAnatA kaizcidvAsaraiH suhRduttamaH / / 15 // pramAdAdvIkSito naiva cintayanniti mAnase / yAvattadgRhamAyAti tAvatsA kapilA khalA / / 16 / / kAmAsaktA svazRGgAraM kRtvA srakcandanAdibhiH / bhUmAbupari palyale komalAstaraNAnvite || 17 / / kacchapIva suvastreNa svamAcchAdya mukhaM sthitA / lampaTA strI durAcAraprakAracaturA kila / / 18 // yathA devarate raktA yazodharanitambinI / anyA vIravatI cApi duSTA gopavatI yathA // 19 // duSTAH kiM kiM na kurvanti yoSitaH kAmapIDitAH / yA dharmajitA loke kubudhiviSadUSitAH // 20 // tadA prAptaH sudhIH zreSThI jagau bhadre kva me sakhA / tayoktaM coparisthAne mitraM te tiSThati dutam // 21 // ekAkinA tvayA zreSThin gamyate hitacetasA ! tannizamya sudhIH so'pi mitraM draSTuM samutsukaH // 22 / / zreSThI sahAgatAn sarvAt parityajyaM vickssnnH| gatvA tatra ca palyata sthitvA prAha pavitradhIH / / 23 / / va te'niSTaM zarIre'bhUd hi bho mitrapuGgava / kiyanto divasA jAtAH kathaM nAkAritA vayam / / 24 / / auSadhaM kriyate kiM vA vaco me dehi zarmadam / ko vA vaidyaH samAyAti karAbjaM mitra darzaya // 25 / / evaM yAvatsudhImitrasnehena badati hutam / tAvatsApi kara tasya gRhItvA hRdaye dadau / / 26 / / tAM vilokya tadA so'pi kampito hRdaye tarAm / sudhIH zonaM samuttiSThan puna tvA tayoditam / / 27 / / zRNu tvaM prANanAthAtra vaco me jitamanmatha / subhogAmRtapAnena kAmaroga vyapohya / / 28 / / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhikAraH aisA kahakara mitra se prema karane vAlA usake sAtha calA / hAya ! maiMne jAna bUjhakara kucha dina uttama mitra ko pramAda se nahIM dekhA, isa prakAra mana meM vicAra karate hue jaba taka usake ghara AtA hai| taba taka vaha duSTA kapilA kAmAsakta hokara mAlA, candanAdi se apanA zrRMgAra kara bhUmi para komala bichaune se yukta palaMga para kachavI ke samAna sundara vastra se mukha ko AcchAdita kara sthita huI / jo lampaTa strI hotI hai, vaha nizcita rUpa se durAcAra ke prakAra meM catura hotI hai / / 15-16-17-18 / / jisa prakAra yazodhara kI strI devarata meM rakta thI athavA jaise boravatI tathA duSTA gopavatI anya puruSa meM rakta thIM // 19 // jo loka meM dharma rahita aura kubuddhi rUpI viSa se dUSita hotI haiM, aiso kAmapIr3ita duSTA striyA~ kyA-kyA nahIM karatI haiM // 20 // taba vimAna seTha sAyA aura kahA--! meraH mitra kahA~ hai ? usane zIghra kahA ki tumhArA mitra Upara hai // 21 / / ___hitakArI citta se he seTha ! tuma akele hI jAo / isa bAta ko sunakara vaha bhI mitra ko dekhane ke lie utsuka ho gayA / / 22 / / vaha buddhimAn seTha sAtha meM Ae hue samasta logoM ko chor3akara pavitra buddhi se vahAM jAkara palaMga para baiThakara bolA / / 23 // tumhAre zarIra meM kyA aniSTa huA, he mitrazreSTha, kahie / kitane dina bIta ge| hama logoM ko kyoM nahIM bulAyA ? // 24 / / tumhArI kyA davA kI jAya, mujhe sukhadAyaka vacana do| athavA kauna vaidya AtA hai / he mitra ! hastakamala ko dikhalAo / / 25 // isa prakAra vaha buddhimAn jaba taka mitra ke sneha se bolA, taba taka usane bhI usakA hAtha pakar3akara vakSaHsthala para rakha liyA / / 26 // taba use dekhakara vaha bhI hRdaya meM kampita huA / buddhimAn jaba vaha zIghra hI uTha rahA thA to use punaH pakar3akara usane kahA / / 27 / / he kAmadeva ko jItane vAle ! tuma yahA~ mere vacana suno| subhoga rUpI amRta ke pAna se kAmaroga dUra karo // 28 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sudarzanacaritam svadanyo nAsti me vaidyazcikitsAkarma kovidaH / tavAdharasudhAdhArAM dehi me sAmprataM drutam // 29 // yataH kAmAgnizAntimeM saMbhavetprANavallabha / smarabAgavaNe dehe paTaM vAliGganaM kuru // 30 // idaM cUrNaM tavaivAsti yaddehi mukhacumbanam | prANAt me tvarAn svAmin rakSatvaM subhagottam // 31 // yanmayAlapitaM nAtha kAmavANaprapIDayA | tattvaM sarvaprakAreNa madAzAM pUraya prabhA / / 32 / / 'ityAdikaM samAkarNya tadvAkyaM pApakAraNam / tadA sudarzana ! zreSThI svacitte cakitastarAm // 33 // cintayAmAsa tAnmA gRhItastu tathA dRDam | manoramAM parityajya paranArI svasA mama || 24 || , dharmagjJAnasadvRttaratnacoraNataskarI asmAt kathaM mayA zIghraM gamyate zIlasAgaraH || 35 / / adhomukhaH kSaNaM dhyAtvA mAnasaM caturottamaH / tadovAca vacaH zIghraM kAmAgnijvalitAM prati // 36 // bhobhadre tvaM na jAnAsi vacaste niHphalaM gatam / 'kiM karomi vizAlAkSi SaNDhavaM mayi vartate / / 37 / / karmaNAmudayenAtra bahIramyaM vapuzca me / indravAruNika bAtra phalaM me'sti zarIrakam // 38 // asmAkaM ca kadApyatra vArttA mizreNa noditA / tavAye sarvaviprANAM kulAmbhoruhabhAnunA // 39 // iti zrutvA vacastasya mAnaso gakArakam / hatAzA svamukhaM kRtvA kRSNavarNaM suduHkhitA // 40 || mAnabhaGgaM tarAM prApya kapilA kulanAzinI / svarAttaM vimucyAzu sthitA sA cApyadhomukhI // 41 // asthAne ye kurvanti bhogAzAM pApavaJcitAH / ti sadA kAtarA loke mAnabhaGgaM prayAnti ca // 42 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhikAraH tumhAre atirikta koI dUsarA cikitsA karma ko jAnane vAlA merA vaidya nahIM hai ! apane adhara rUpI amRta kI dhArA mujhe zIghra do / / 29 / / jimase he prANavallabha ! merI kAmAgni ko zAnti ho / kAmadeva ke bANa se hue ghAva para tuma paTTI bA~dhane ke samAna AliMgana karo / / 30 / / yaha cUrNa tumhArA ho hai, jo ki mukha kA cumbana do| he sundaroM meM uttama svAmI ! mere jAte hue prANoM kI rakSA karo || 31 / / he nAtha ! kAma bApa kI prakRSTa pIr3A se jo maiMne kahA, he prabho tuma saba prakAra usa merI AzA ko pUrNa karo / / 32 // ityAdi pApa kA kAraNa usakA vAkya sunakara seTha sudarzana apane citta meM atyanta bhayabhIta hue // 33 // pavitrAtmA ve usake dvArA dRr3hatA se pakar3a lie jAne para socane lage ki manoramA ko chor3akara parastrI merI bahina hai / / 34 || samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakacAritra rUpa dharma ratna kI coriNI isase mere dvArA kaise zIlarUpI sAgara china rahA hai / / 35 / / caturoM meM uttama adhomukha hokara vaha mana meM socakara zIghra hI usa kAmagni se jalI huI ke prati bolA--he bhadre! tuma nahIM jAnatI ho / tumhAre vacana niSphala gae / he vizAla nayanoM vAlo ! maiM kyA karUM? mujhameM napusakatva hai / / 36-37 / / koM ke udaya se merA zarIra bAhara sundara hai| indra aura varuNa ke samAna mujhe zarIra sambandhI phala prApta hai / / 38 / / samasta brAhmaNa samUha rUpI kamaloM ke lie sUrya svarUpa mitra se hamane kabhI bhI yaha bAta nahIM kaho // 39 / / isa prakAra mana meM ghabar3AhaTa utpanna karane vAle usake vacana sunakara naSTa AzA vAlI vaha apane mukha ko kAlA kara duHkhita huI / / 40 // atyadhika mAnabhaGga prApta kara kulanAzinI vaha kapilA apane hAtha se unheM zIghra chor3akara adhomukhI sthita rahI / / 41 / / / pApa se ugAe gae jo asthAna meM hI bhoga kI AzA karate haiM, ve loka meM sadA duHkhI hokara mAnabhaGga ko prApta karase haiM / / 42 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam so'pyagAtsvagRhaM zInaM vyAghyAstrasto mRgo ythaa| matveti dRSTayoSitsu vizvAso na vidhIyate // 43 / / ye santo bhukne bhavyA jinendravacane ratAH / yena kena prakAreNa zIlaM rakSanti zarmadam / / 44 / / ye parastrIratA mUDhA nikRSTAste mhiitle| duHkhadAridrayadurbhAgyamAnabhaGgaM prayAnti te|| 45 // jJAtveti mAnase satyaM jinovataM zarmadaM vacaH / zIlaratna prayatnena pAlanIyaM sukhArthibhiH / / 46 / / tataH zreSThI vizuddhAramA sa bhavyaH zrIsudarzanaH / svazIlarakSaNe dalo yAvatsatiSTate mukham / 47 // kurvan dharma jinaproktaM sarvaprANisukhAvaham / tAvanmadhuH samAyAto mAso janamanoharaH / / 48 / / vanaspatinitambinyAH priyo vA pramadapradaH / kAminA sutarAM ramyo mahAtsavavidhAyakaH / / 49 / / jalAzayAnapi vyaktaM suvirajIkurvastarAm / vireje sa madhunityaM saMgamo vA satAM hitaH // 50 // vastrAbharaNasaMghuktAn pramodabharanirbharAn / janAn kurvan sukhopetAn sa surAjeva saMbabhau / / 51 / / campakA mraksantAdIna pAdapAna pallavAnvitAn / phalapuSpAdisaMpannAn vitanvan sajjano yathA / / 52 / / madhorAgamane tatra pramodabharitAzayaH / dhAtrIvAhanabhUpAlaH paricchadapariSkRtaH // 53 / / chatracAmaravAdiH sarvasvAntaHpurAdibhiH / sarvaiH paurajanaiyuktaH krIDanArtha vanaM yayoM / / 54 / / tatrAbhayamatI rAjJI gacchantI savilokya sA / rUpa sudarzanasyocthairmahAprItividhAyakam / / 55 / / aho rUpamaho rUpaM bhuvanakSobhakAraNam / mohitA mAnase gADhaM cakre tasya prazaMsanam // 56 / / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agisanre: 97 vyAghrI se Dare hue mRga ke samAna vaha bhI apane ghara calA gayA / aisA mAnakara duSTa striyoM ke prati vizvAsa nahIM kiyA jAtA hai || 43 || jo bhavya saMsAra meM jinendra vacanoM meM rata haiN| ve sukha dene vAle zIla kI jisa kisI prakAra rakSA karate haiM // 44 // jo mUDha parastrIrata haiM, niSkRTa ve durbhAgya aura mAnabhaGga ko prApta karate haiM // pRthvI tala para duHkha, daridratA, 45 // isa prakAra mana meM jinokta, sukha dene vAle satya vacana jAnakara mukha ko cAhane vAloM ko bIla rUpI ratna kA pAlana karanA cAhie || 46 // anantara vizuddhAtmA vaha catura bhavya seTa sudarzana apane zIla ke rakSaNa meM jaba taka jina kathita samasta prANiyoM ko sukha lAne vAle dharmaM kA AcaraNa karatA huA rahA taba taka logoM kA manohara vasanta mAsa A gayA / / 47-48 // vanaspati aura strI kA vaha priya athavA prakRSTa mada pradAna karane bAlA | vaha kAmiyoM ke lie atyadhika ramya aura mahotsava karane vAlA thA / / 49 / / vaha jalAzayoM ko bhI bhalI-bhAMti nirmala kara rahA thaa| isa prakAra vaha vasanta nitya suzobhita ho rahA thA / athavA sajjanoM kA saMgama hitakArI hotA hai // 50 // vastra aura AbhUSaNa se saMyukta, pramoda ke samUha se bhare hue logoM ko vaha sukha se yukta kara rahA thA / isa prakAra vaha uttama rAjA ke samAna suzobhita ho rahA thA // 51 // pallavoM se yukta campA, Ama aura vasantAdi vRkSoM ko vaha sajjanoM ke samAna phala, puSpAdi se sampanna kara rahA thA // 52 // vahA~ para vasanta kA Agamana hone para pramoda se bhare hue hRdaya vAlA dhAvAhana rAjA vastroM se pariSkRta hokara, chatra, cAmara tathA bAjoM se yukta hokara samasta antaHpurAdi evaM samasta nagaranivAsiyoM se yukta huA krIDA ke lie vana meM gadhA / / 53-54 / / vahA~ para gaI huI rAnI abhayamatI ne sudarzana ke atyadhika mahAprIti ko utpanna karane vAle rUpa ko dekhakara bhuvana ke kSobha kA kAraNa yaha rUpa AzcaryakAraka hai, AzcaryakAraka hai| isa prakAra mana meM mohita hokara usakI atyadhika prazaMsA ko / / 55-56 // su0 -9 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam tannizamya tadA prAha kapilA brAhmaNI vatraH / aho devi praSaNDo'yaM mAnavo rUpavAnapi / / 57 / / kimasya rUpasaMpattyA puruSatvena honayA / balyA niSphalayA vAtra mahAkomalayA bhuci / / 58 // amArge'tha rathArUDhAM rAjJI vIkSya manoramAm / suputrAM rUpalAvaNpamaNDitAM paramodayAm / / 59 // prAheyaM vanitA kasya saputrA guNabhUSaNA / saphalA kalpavallova komalA zarmadAyinI / / 60 / / tadAkaNya sudhIH kAcittadAsI tAM ca sNjgau| aho devi supuNyAtmA rAjazreSThI sudarzanaH // 61 // guNaratnAkarI bhavyaH sajjanAnandadAyakaH / tasyeyaM kAminI divyA sapUtrA kuladIpikA / / 62 / / abhayA tatAmAkA dAhIna mohanam / vizvAsakAraNaM tatra hasitvA kapilAM jagIM // 63 / / manye'haM vaJcitA tvaM ca vipre tena mhaadhiyaa| puNyavAMllakSaNopetaH sa ki tAdagvidho bhavet / / 64 / / yasya putro mayA dRSTaH sarvalakSaNamaNDitaH / atastvaM brAhmaNo loke satyaM pazcimabuddhibhAk / / 65 // hasitvA kapilA proktvA svavRttaM yatprAkRtam / rAjapatnI punaH prAha zRNu tvaM devi madacaH // 66 // saubhAgyaM ca surUpatvaM cAturya ca lathApi te / asyAnubhavanAnmanye sAphalyaM nAnyathA bhuvi / / 67 / / Uce sA bhUpaterbhAryAbhayAkhyA pApanirbhayA / yonaM naiva sevAmi mriye'haM sarvathA tadA / / 68 / / kustriyaH sAhasaM kiM vA naiva kurvanti bhUtale / kAmAgnipIDitAH kaSTaM nadI vA kUlayukkSayA / / 69 / / pratijJAyeti sA rAjJI kRtvA krIDAM bane tataH / Agatya mandiraM talpe papAtAnaGgapIDitA / / 70 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bsfdhakAraH use sunakara kapilA brAhmaNI ne vacana kahe ki he devi ! yaha manuSya rUpavAn hone para bhI atyadhika napuMsaka hai || 57 // 99 puruSatva se hIna isakI rUpa sampatti se kyA lAbha hai ? pRthvI para niSphala mahAkomala latA se kyA lAbha hai ? ||58 // anantara mArga se bhinna sthAna para rathArUDha rAnI ne suputra tathA rUpa, lAvaNya se maNDita parama udaya vAlI manoramA ko dekhakara kahA yaha suputravatI guNabhUSaNA strI kisakI hai? yaha kalpalatA ke samAna saphala, komala aura sukha dene vAlI hai / / 59-60 / / use sunakara kisI buddhimatI dAsI ne usase kahA ! aho devi, supuNyAtmA rAjaseTha sudarzana hai // 61 // yaha bhavya guNoM kA samudra aura sajjanoM ko Ananda dene vAlA hai / usakI yaha kuladIpikA divya strI hai // 62 // abhayA vizvAsa ke kAraNa dAsI ke usa manohara vAkya ko sunakara vahIM ha~sakara kapilA se bolI // 63 // maiM to yaha mAnatI hU~ ki usa mahA buddhimAt ke dvArA hai brAhmaNI ! tuma ThagI gaI / puNyavAn ke lakSaNoM se yukta vaha kyA usa prakAra kA ho sakatA hai ? / / 64 / / jisakA putra maiMne samasta lakSaNoM se maNDita dekhA hai / ataH he bAhmaNI ! loka meM sacamuca viparIta buddhi vAlI ho / / 65 / / tuma ha~sakara kapilA ne apane purAne kie hue AcaraNa ke viSaya meM rAjaparanI se puna: kahA / he devi ! tuma mere vacanoM ko suno / / 66 / / yadyapi tuma saubhAgya se yukta, surUpA aura cAturya se yukta ho tathApi meM mAnatI hU~ ki isakA anubhava kie binA pRthvI para yaha saphala nahIM haiM // 67 // I abhayato nAmaka pApa nirbhaya vaha rAjapatnI bolI / yadi isakA sevana nahIM karatI haiM to sarvathA maiM mara jAU~gI // 68 // kaSTa hai, donoM kinAre jisake TUTa gae haiM, aisI nadI ke samAna kAmAgni se pIr3ita striyA~ pRthvI para kyA sAhasa nahIM karatI haiM ? // 69 // vaha rAnI isa prakAra pratijJA kara anantara vana meM krIr3A kara apane ghara Akara kAma se pIr3ita hokara palaGga para par3a gaI // 70 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sudarzanacaritam smarAgnijvalitA gADhaM pralapantI yathA tathA / nidrAsanAdibhirmuktA kAminA kvAsti cetanA / / 71 / / sAdazoM tAM samAlokya kAmabANeH samAkulAm / provAca paNDitA dhAyA ki te jAti sute bada / / 72 / / mahiSI dhAtrikA prAha svavArtI cittasasthitAm / ratiH sudarzanenAmA yadi syAmme ca jIvitam / / 73 / / lajjAdikaM parityajya rAzI kAmAtarA jagau / sarva pApapradaM vAkyaM kAminAM kva vivekitA / / 74 / / taM nizamya puna: prAha paNDitA paapbhiirtaa| karNI pidhAya hastAbhyAM svaziro dhUnatI muhuH / / 75 / / zRNu tvaM devi vakSye'yaM tAvaddharmo yazaH sukham / yAvaccitte bhavennityaM zIlaratnaM jagaddhitam / / 76 / / striyazcApi vizeSeNa zobhante shiilmnndditaaH| anyathA viSavallayoM rUpAyaiH saMyutA api / / 77 // kAmAkulAH striyaH pApA naiva pazyanti kiMcana / kAryAkArye yathAndho'pi pApato vikalAzayaH / / 78 / / svecchayA kAryamAdhAtUM viruddhaM yoSitAM bhavet / yathAmRtamahAdevI kubjakAsaktamAnasA / / 79 // pati samAtRkaM hatvA saMprAptA narakakSitim / tathA te kathamutpannA kubuddhiH pApapAkataH / / 80 / / sukhI duHkhI kurUpI ca nidhano dhanavAnapi / pitrA datto baro yo'sau sa sevyaH kulayoSitAm / / 81 11 bhartA te bhUpatirmAnyo rUpAdiguNasaMcayaH / tasya kiM kriyate devi vaJcanaM pApakAraNam / / 82 / / bhadraM na cintitaM bhadre tvayedaM karma ninditam / tasmAtsvakularakSArtha svacittaM tvaM vazIkuru / / 83 / / tathA tvaM smara bho putri suzIlAH sArayoSitaH / tIrthezAM jananI siitaabndnaadraupdiimukhaaH|| 84 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA 101 kAmAgni se prajvalita hokara jisa kisI prakAra gAr3ha pralApa karane lagI | nIMda aura bhojana ko jinhoMne chor3a diyA hai, aise kAmiyoM ko cetanA kahA~ hai ? // 71 // kAmabANoM se vyApta use usa prakAra dekhakara paNDitA nAmaka dhAya ne kahA ki he putrI ! tumheM kyA huA ? kaho // 72 // rAnI ne citta meM sthita apanI bAta ko vAtha se kahA / yadi meM sudarzana ke sAtha ramaNa karatI hU~ to merA jIvana zeSa bacegA // 73 // lajjAdika kA parityAga kara kAmAturA rAnI ne samasta pApaprada vAkya kahe / kAmiyoM ko viveka kahA~ ? / / 74 / / use sunakara pApabhIra paNDitA dhApa apane donoM kAna banda kara donoM hAthoM se apanA sira dhunatI huI bolI // 75 // he devi suno, maiM kahatI hU~ ki dharma, yaza aura sukha taba taka haiM, jaba taka saMsAra kA hitakArI zIla rUpI ratna nitya hai // 76 // jhIla se maNDita striyAM vizeSa rUpa se zobhita hotI haiM / anyathA rUpa Adi se yukta hone para bhI ve viSa kI latAyeM haiM // 77 // kAmAkula pApI striyA~ kAryAkArya kucha bhI nahIM dekhatI haiM, jisa prakAra pApa se duHkhI abhiprAya vAlA andhA kAryAkArya ko nahIM dekhatA hai || 78 // kArya ko apanI icchA se karane ke lie striyoM viruddha ho jAtI haiM, jisa prakAra kubar3e para Asakta mana vAlI amRta mahAdevI viruddha ho gaI thI // 79 // mAtA sahita pati ko mArakara vaha naraka gii| ve pApa ke pariNAma kaise utpanna hue ? nIti hai - pApa ke phala se kubuddhi hotI hai // 80 // sukhI, duHkhI, kurUpI, nirdhana aura dhanavAn, jisa bara ko pitA ne diyA haiM, kulastriyoM ko usI kA sevana karanA cAhie / / 81 / / tumhArA pati rAjA hai rUpAdi guNa ke samUha se mAnya hai, pApa ko kAraNa svarUpa usakI racanA kyoM karatI ho ? 82 // he bhadre ! tumane yaha nindita karma ThIka se nahIM socA / ataH apane kula kI rakSA ke lie tuma apane citta ko vaza meM karo // 83 // isI prakAra he putrI ! tuma suzIlA, mAra rUpa sItA, candanA tathA dropadI pramukha striyoM kA smaraNa karo // 84 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sudarzanacaritam nIlI prabhAvatI kanyA divyAnantamatomukhAH / yAH svazIlaprabhAvena pUjitA namurAdibhiH / / 85 // parastrIH parabhartRzca paradravyaM nraadhmaaH| ye vAJchanti svapApena durgati yAnti te khalA: / / 86 / / sudarzano'pi pUtAtmA parastrISu parAGmukhaH / zrAvakAcArasaMpanno jinendravacane rataH / / 87 // svayopityapi nirmohaH sevanaM kurute'lpakas / kathaM sa kurute bhavyaH parastrIsparzanaM sudhIH / / 88 / / tathA kulastriyA cApi parityajya nija patim / sarvathA naiva kartavyA parapuMsi matibhruvam / / 82 11 ityAdikaM zubhaM vAkyaM paNDitAyAH sukhapradam / tasyAzcitte'bhavatkaSTaM sajvare vA ghRtAdikam / / 90 / / kopaM kRtvA jagI rAzI sarva jAnAmi sAmpratam / kiM tu tena vinA zodhaM prANA me yAnti nizcitam / / 91 / / paropadezane nityaM sarvo'pi kuzalo janaH / ahamevaMvidhopAyAn bahUn vaktuM kSamA bhuvi / / 92 // yenAkarNitamAtreNa cittaM me bhidyatetarAm / tena syAdyadi saMbandha : saukhyaM me sarvathA bhavet / / 1.3 / / kAmatulyo'sti me bhartA guNavAnapi bhUtale / tathApi me manovRttistasminneva pravartate / / 94 // vajantyA ca mayodyAne saMkhyA kapilayA samam / pratijJA vihitA mAtaH sudarzanavidA saha / / 95 / / vedahaM na ratikrIDA karomyatra tadA mriye / ato bhrAnti parityajya mAnase prANavallabhe / / 96 / / tvayA ca sarvathA zoghraM yathA me vAJchitaM bhavet / nirvikalpena kartavyaM tathA ki bahujalpanaiH / / 97 / / ityAgrahaM samAkarNya tathoktaM paNDitA tadA / svacitte cintayAmAsa hA kaSTa strIdurAgrahaH / / 98 / / yathA pretabane rakSaH kazmale makSikAkulam / nimbe kAko bako masye zukaro malabhakSaNe / / 99 // khalo duSTasvabhAve ca paradravyeSu tskrH| prIti naiva jahAtyatra tathA kustrI durAgraham / / 100 / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dw// SaSTho'dhikAraH nIlI, prabhAvatI tathA anantamatI pramukha kanyAoM kA smaraNa karo, jo apane zIla ke prabhAva se manuSya aura devoM Adi ke dvArA pUjita huIM // 85 // / parastrI, parapuruSa tathA dravya jo narAdhama cAhate haiM, ve apane pApa se durgati meM jAte haiM || 86 // parastroM se vimukha sudarzana bhI pavitra AtmA hai, zrAvakAcAra se sampanna hai aura jinendravacanoM meM rata hai // 87 // jo nirmohI svastrI kA bhI alpa sevana karatA hai| vaha buddhimAn bhavya parastrI sparza kaise karegA ? 88 // kulastriyoM ko bhI apane pati ko chor3akara nizcita rUpa se parapuruSa meM buddhi nahIM lagAnI cAhie / / 89 / / ityAdika paNDitA ke sukhaprada zubha vAkya usa rAnI ke mana meM kaSTa rUpa hue, jisa prakAra ki jvara yukta vyakti ko ghI kA sevana kaSTa rUpa hotA hai // 90 // kopa kara rAnI bolI ki meM isa samaya saba kucha jAnatI haiM, kintu usake binA zIghra hI mere prANa cale jAyeMge // 915 paropadeza meM samasta vyakti sadaiva kuzala hote haiM / prakAra ke bahuta se upAyoM ko kahane meM samartha hU~ // 92 // pRthvI para maiM isa jisake sunane mAtra se merA citta bhida jAya / ataH usake sAtha yadi sambandha ho jAya to mujhe sarvathA sukha ho || 93 // merA pati pRthvI para kAmadeva ke tulya hai, guNavAn bhI hai, phira bhI merI manovRtti usI meM hI pravRtta hotI hai // 94 // sakhI kapilA ke sAtha udyAna meM jAte hue he mAtA ! maiMne pratijJA kI hai ki jJAnI sudarzana ke sAtha, yadi maiM yahA~ rati krIr3A nahIM karatI hU~ to mara jaauuNgii| ataH he prANa-vallabhe ! mana meM bhrAnti tajakara, tuma binA kisI prakAra vikalpa kie hue aisA kArya karo jisase merA iSTa kArya ho jAya / adhika kahane se kyA ? / / 95-96-97 // isa prakAra ke Agraha ko sunakara paNDitA ne taba usake kahe hue ke viSaya meM mana meM socA, hAya strI kA durAgraha kaSTakArI hai / / 98 / / jisa prakAra zmasAna meM makkhiyoM se vyApta gandagI para rAkSasa, nIma para kauA, matsya para bagulA, malabhakSaNa para zukara, duSTa svabhAva para duSTa, paradrazya para taskara prIti ko nahIM chor3atA hai, usI prakAra burI strI durAgraha ko nahIM chor3atI hai // 99-100 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam athavA yadyathA yatrAvazyaMbhAvi zubhAzubham / tattathA tatra loke'smin bhavatyeva sunizcitam // 101 / / ahaM cApi parAdhInA sarvathA ki karomyalam / ityAdhyAya jagI devI bho sute zRNu mavacaH // 102 / / ekapatnIvratopeto duHsAdhyaH zrIsudarzanaH / agamyaM bhavanaM puMsAM saptaprAkAraveSTitam / / 103 / / yadyapyetattaba prANarakSArtha hRdi vartate / durAgrahI mahI pAtra tadupAyo vidhIvata / / 104 / / yAvattAvattvayA cApi mugdhe prANa visarjanam / kartavyaM naiva tad bAle kurve'haM vAJchitaM tava / / 105 / / ityAdika gaditvAzu paNDitA tAM nRpapriyAm / samudghIyaM tadA tasyAstakArya kartumudyatA || 106 / / yuktaM loke parAdhInaH kiM vA kArya zubhAzubham / karmaNA kurute naiva vazIbhUto nirantaram / / 107 / / sa jAyatu jinadevo yo'tra kArijetA, surapatizatapUjyaH kevljnyaandiip:| sakalaguNasamagro bhavyapauSabhAnuH, paramazivasukhazrIvallabhazcinmayAramA / / 108 / / iti sudarzanacarite paJcanamaskAramAhAtmyapravake mumukSuzrIvidyAnandiviracite kapilAnirAkaraNAbhayamatIzyAmohavijRmbhaNavyAvarNano nAma SaSTho'dhikAraH / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhyAyaH 105 athavA jo, jisa prakAra kA jahA~ avazyaMbhAvI zubhAzubha hotA hai, vahA~ usI prakAra usa loka meM avazya hotA hai, yaha sunizcita hai // 109 // maiM sarvathA parAdhIna haiM, adhika kyA kara sakatI huuN| aisA socakara mahArAnI se bolI - he putrI ! mere vacana suno // 102 // ekapatnota se yukta zrI sudarzana duHsAdhya hai / sAta prAkAroM se veSTita bhavana puruSoM se agamya hai // 103 // yadyapi aisA hai, tathApi tumhAre prANoM kI rakSA ke lie hRdaya meM icchA hai / athavA yahA~ para durAgraha rUpI bhUta hai, usakA upAya kiyA jAtA hai // 104 // he bAle ! mugdhe ! jaba taka maiM tumhArA vAJchita kArya karato hU~, taba taka tumheM prANa visarjana nahIM karanA cAhie / / 105 || usa rAnI se paNDitA isa prakAra kahakara dhIraja ba~dhAkara usake usa kArya ko karane ke lie udyata ho gaI || 106 // > ThIka hI hai, loka meM karma ke vazIbhRta huA parAdhIna puruSa kyA zubhAzubha kArya nahIM karatA hai ? 107 // jo yahA~ karma kA vijetA hai, saikar3oM indroM ke dvArA pUjya haiM, kevalajJAnarUpI dIpaka haiM, samasta guNoM se pUrNa haiM, bhavya kamaloM ke samUha ke lie sUrya haiM, parama mokSa sukharUpI lakSmI ke svAmI haiM, cinmaya AtmA svarUpa ke jinadeva jayazIla hoM // 108 // isa prakAra sudarzanacarita meM paJcanamaskAra mAhAtmya pradarzaka mumukSu zrI vidyAnanda viracita kapilA nirAkaraNa abhazramato vyAmoha vijRmbhaNa vyAvarNana nAmaka SaSTha adhikAra samApta huA / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH atha zrIjinanAthoktazrAvakAcArakovidaH / zreSThI sudarzano nityaM dAnapUjAditatparaH / / 1 / / aSTamyAdicatuHparvadineSu budhasattamaH / upavAsaM vidhAyoccaiH karmaNAM nirjarAkaram // 2 // rAtrau pretavanaM gatvA yogaM gRhNAti tattvavit / dhautabastrAnvitazcApi munirvA dehanispRhaH / / 3 / / tanmatvA paNDitA sApi tamAnetaM kRtodyamA / kumbhakA ragRhaM gatvA kArayitvA ca mRNmayAn / / 4 / / sapta puttalakAn zIghnaM narAkArAn manoharAn / tataH sA pratipadyaste saMdhyAyAM . dhaSTamAnasA / / 5 // eka skandhe samAropya vastreNAchAdya vegataH 1 . bhUpaterbhavanaM yAvatsamAyAti madoddhatA // 6 // tAvatpratolikA prAptAM pratIhArastu tAM jagau / ki reskandhe samAropya naraM vA yAsi satvaram || 7 || sA codAca mahAdhUrtI ki te re duSTa sAmpratam / ahaM devIsamIpasthA kArye nizzakamAnasA // 8 // svecchayA sarvakAryANi karomyatra na saMzayaH / kaslaM varAkamAvastu vo mAM prati niSedhakaH / / 9 / / tadA tena dhRtA haste pratIhAreNa pnndditaa| kSiptvA taM puttalaM zInaM zatakhaNDa vidhAya ca / / 10 / / pazcAtkopena te prAha re re duSTa praNaSTadhIH / pUrva kenApi rAjye'smin pratiSiddhA na sarvathA / / 11 / / svayAyaM nAzitaH kaSTaM rAjJIputtalako vRthA ! na jJAyate tvayA muTu rAjJI kAmavatodyatA / / 12 // kariSyati dinAnyaSTau pUjA manmayapUruSe / rAtrI jAgaraNa cApi tadarthaM preSitAsmyaham // 13 // seyaM mUrtintvayA bhagnA nAzo jAtaH kulasya te / nityaM mAyAmayA nArI kiM punaH kAryamAzritA // 14 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH anantara thI jinanAtha dvArA kahe hue zrAvakAcAra ko jAnane vAle nitya dAna, pUjAdi meM tatpara, vidvAnoM meM zreSTha, tattva ke jJAtA seTha sudarzana aSTamI Adi cAra parva ke dinoM meM karmoM kI nirjarA karane vAle upavAsa ko atyadhika kara rAtri meM zmasAna jAkara dhoe hue basyoM se yukta hone para bhI muni kI taraha deha se nispRha hokara dhyAna lagAyA karate the / / 1-3 // __isa bAta ko jAnakara vaha paNDitA bhI unheM lAne kA udyama karane lgii| kumhAra ke ghara jAkara aura miTTI ke narAkAra sAta putaH zIghra banavAkara unheM lekara vaha dhRSTa mana bAlI saMdhyA meM, eka ko kandhe para rakhakara begapUrvaka vastra se AcchAdita kara jaba rAjA ke bhavana meM AI, taba mukhya mArga para Ane para dvArapAla ne usase kahA--kandhe para yaha kyA bhanuSya ke samAna utAkara zIghra jA rahI ho / / 4-5-6-7 // vaha mahAdhUrtA bolI--are duSTa, isa samaya tumheM kyA maiM niHzaGka mana se devI ke samIpa meM sthita hokara svecchA se samasta kArya karatI hU~, isameM koI saMzaya nahIM hai| tuma mujhe manA karane vAle becAre kauna hote ho ? ||8-9 // anantara usa dvArapAla ne paNDitA ko apane hAtha se pkdd'aa| usa putale ko zIghna pakar3akara aura usake sau Tukar3e kara, anantara kopa se usase bolI-he he duSTa, naSTa buddhi vAle, pahale kisI ne bhI isa rAjya meM sarvathA manA nahIM kiyA // 10-11 / / kaSTa kI bAta hai, tumane yaha rAnI kA putalA partha hI naSTa kara diyA / he mUr3ha ! tuma nahIM jAnate ho ki kAmayata meM udyata rAnI, ATha dina taka miTTI ke puruSa kI pUjA karegI aura rAtri jAgaraNa bhI karegI, usake lie usane mujhe bhejA hai // 12-13 / / vaha yaha mUrti tumane tor3a dI, tumhAre kula kA nAza ho gyaa| nArI nitya mAyAmaya hotI hai, kArya kA Azraya karane vAlI kI to bAta hI kyA hai ? 14 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -108 sudarzanacaritam tadAkarNya pratIhAraH sa bhItvA nijacetasi / bho bhAtastvaM kSamAM kRtvA sevakasya mamopari | // 15 // mUDho'haM naiva jAnAmi vratapUjAdikaM hRdi / adya prati yatkicittvayA cAnoyate zubhe / / 16 / / tadAnIya vidhAtavyaM yattubhyaM rocate hitam / na mayA kathyate kiMciniHzaGkA hyehi sarvadA // 17 // gaditveti sa tatpAdadvaye lagno muhurmuhH| kRte doghe mahatyatra sAdhavo donavatsalAH / / 18 // bhavantyeva tathA mAtastvayA saMkSamyatAM dhruvam / teneti prArthitA dhAtrI kSAntvA svagRhamAgatA // 19 // dine dine tayA sarve dvArapAlA vshokRtaaH| strINAM prapazcavArAzeH ko vA pAraM prayAlyahI / / 20 / / athASTamIdine zreSThI sopavAso jitendriyaH / / munInnatvA tathArambhaM parityajya ca maunabhAk / / 26 // pratasthe pazcime pAme zmazAnaM prati zaddhadhIH / / uttiSThatastadA tasya dilagnaM vasanaM kvacit // 22 / / bruvaDhA tasya tavyAjAnna gantavyaM tvayA bho| sudarzanopasargasya na tvaM yogyo bhavasyaho / / 23 / / punargacchati panyAnaM tasminmArge babhUva ca / dunimittagaNo nindyo dakSiNo rAsabho raTan / / 24 / / kuSThI kRSNabhujaGgo'pi sammukhaH pavano'bhavat / nAnAvidhopazabdazca babhUvAtidurantakaH / / 25 / / zRgAlyo duHsvaraM cakrurupasargasya sUcakam / tathApi skvate so'pi dRDhacitta: sudarzanaH / / 26 / / gatvA pretavanaM ghoraM kAtarANAM sudustaram / prajvalaccitikArIdrapAvakena bhayAnakam / / 27 / / raTatpazubhirAkIrNa daNDino mandiropamam / procchala-dbhasmasaMghAta samalaM duSTacittavat / / 28 / / tatra so'pi sudhIH kAyotsargeNAsthAtsurAdrivat / nijitAkSo jitAzaGko jitamoho jitaspRhaH / / 29 / / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH 109 vaha sunakara vaha dvArapAla apane mana meM Darakara he mAtA ! tuma mujha sevaka ko kSamA karo || 15 || mUr3ha, maiM hRdaya meM vrata, pUjAdika nahIM jAnatA hU~ / hai zubhe ! Aja se lekara jo bhI tuma lAogI, use lAkara jo tumheM hitakara lage, vaha krnaa| maiM kucha bhI nahIM kahU~gA / niHzaGkha hokara sadA Ao / / 16-17 / aisA kahakara vaha usake caraNa mugala meM bAra-bAra laga gayA / doSa karane para yahA~ sAdhu loga dInavatsala ho jAte haiM // 18 // I ataH he mAtA, tuma nizcita rUpa se kSamA karo / usake dvArA isa prakAra prArthanA kie jAne para bAya apane ghara A gaI usane pratidina samasta dvArapAla vaza meM kara lie| Azcarya hai, striyoM ke prapaJca samUha kA kauna pAra pA sakatA hai || 20 || anantara aTaSmI ke dina sopavAsa, jitendriya seTha muniyoM ko namaskAra kara tathA Arambha kA parityAga kara, zuddha vRddhi se yukta ho pazcima prahara meM zmasAna meM prasthAna karane hetu uThA taba usakA vastra kahIM pha~sa gayA / / 21-22 // athavA vaha isa bahAne kaha rahA thA ki tumheM Aja nahIM jAnA caahie| he sudarzana ! tuma upasarga ke yogya nahIM ho || 23 // punaH jaba vaha mArga para jA rahA thA taba nindya gayA dAyIM ora reMkane lagA, isa prakAra durnimitta huA || 24 // kuSThI kAlA nAga bhI pavana ke sammukha huaa| bar3I kaThinAI se anta hone vAle nAnA prakAra ke apazabda hue || 25 | zrRgAliyoM ne upasarga kA sUtraka duHsbara kiyA / phira bhI apane vrata meM dRr3hacita sudarzana bhI bhayabhItaM logoM ke lie jisakA pAra pAnA kaThina hai, jalatI huI citAoM kI bhanakara agni se bhayAnaka, zabda karate hue pazuoM se jo vyApta thA, jo yama ke mandira jaisA thA, jisameM rAkha kA samUha uchala rahA thA, duSTa ke citta ke samAna samala thA, aise ghora zmasAna meM jAkara vahA~ para vaha vRddhimAn meru ke samAna kAyotsarga meM sthita huA / usane indriyoM ko jIta liyA thA, AzaGkA ko jIta liyA thA, moha ko jIta liyA thA aura icchAoM ko jIta liyA thA / / 26-29 / / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam zrIjinoktamahAsaptatattvacintanatatparaH / ahaM zuddhanayenoccaH siddho buddho nirAmalaH / / 30 / / sarvadvandvavinirmuktaH sarvaklezAvijitaH / cinbhavo dehamAno'pi lokamAno vizuddhibhAk // 31 // muktvA karmANi saMsAre nAsti me ko'pi zatrukaH / dharmo jinodito mitraM pavitro bhuvanatraye / / 32 / / dazalAkSaNiko nityaM devendrAdiprapUjitaH / yena bhavyA bhajantyuccai: zAzvatasthAnamuttamam / / 33 / / zarIraM sudRrAcA pUtibIbhatsu nighRNam / poSitaM ca kSayaM yAti kSaNArddhanaiva duHkhadam // 34 // asthimAMsavasAcarmamalamUtrAdibhirbhUtam / cANDAlagRhasaMkAzaM saMtyAjyaM jJAninAM sadA / / 35 // tatrAha militazcApi kSoranoravaduttamaH / zuddhanizcayataH sitasvabhAvaH sadguNASTaka: / / 36 // ityAdikaM sudhIzcitte vairAgyaM cintayaMstarAm / yAbadAste vaNigcaryastAvattatra samAgamat / / 37 / / pApinI paNDitA prAha taM vilokya kudhIvaMca / tvaM dhanyo'sti vaNigvarya tvaM supuNyo'si bhUtale // 38 // yadatra bhUpatebhiyAdimatiruttamA / tvayyAsaktA babhUbAtha rUpasaubhAgyazAlinI / / 39 / / kandarpahastalliA jagaJcetovidAraNI / atastvaM zIghramAgatya tadAzAM saphalAM kuru / / 40 / / yad bhujyate sukhaM svarge dhyAnamaunAdikazramaH / tatsukhaM bhuva bho bhadra tayA sArddha tvamatra ca || 41 / / kimetaiste tapaHkaSTaH kArya kaSTazatapradaH / idaM sarva tvayArabdhaM parityajyahi vegataH / / 42 / / ityAdikastadAlApaiH sa zreSThI dhyAmatastadA / na cacAla pavitrAtmA ki vAtaizcAtyate'virAT // 43 / / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH vaha zrI jinendra ke dvArA kahe gae mahAn sapta tatvoM ke cintana karane meM tatpara thaa| maiM zuddha naya se atyanta siddha, buddha, mala rahita, samasta dvandvoM se rahita tathA samasta kalezI sa rahita huuN| dehamAtra dikhAI par3ane para bhI vizuddha cinmaya hU~ // 30-31 / / saMsAra meM karmoM ko chor3akara merA koI zatru nahIM hai / pavitra jinakathita dharma tInoM lokoM meM uttama hai / / 32 // nitya devendrAdi ke dvArA prajita dazalAkSagika dharma mitra hai, jisase bhavya loga atyadhika zAzvata sthAna kA sevana karate haiM / / 33 / / zarIra duzcaritra karane vAlA, bIbhatsa gandha vAlA aura nirdaya hai| duHkha dene vAlA yaha poSita kie jAne para bhI Adhe kSaNa meM naSTa ho jAtA hai|| 34 // haDI, mAMsa, carbI, camar3A, mala aura mUtra se bhare hue cANDAla ke ghara ke samAna jJAniyoM ko isakA sadA tyAga kara denA cAhie // 35 // __usa deha meM uttama nIra kSIra kI bhauti mila gayA huuN| maiM zuddha nizcayanaya kI apekSA siddha svabhAva aura uttama aSTa guNoM se yukta hU~ // 36 / / ityAdika vaha buddhimAn baNika zreSTha citta meM vairAgya kA cintana kara rahA thaa| tabhI vahA~ AI huI durbuddhinI pApI paNDitA ne use dekhakara kahA / he vaNik zreSTha bhUtala para tuma dhanya ho, tuma supuNya ho / jo ki yahA~ rAjA kI zreSTha patnI rUpa saubhAgyazAlinI abhayamatI tuma para Asakta hai / / 37-39 // saMsAra ke citta kA vidAraNa karane vAlI vaha kAmadeva ke hAtha ko bhAlA hai / ataH tuma zIna Akara usakI AzA saphala karo / / 40 / / dhyAna, maunAdika zrama se svarga meM jo sukha bhogA AtA hai, usa sukha ko he bhadra, usake sAtha tuma yahA~ bhogo / / 41 // __ saikar3oM kaSToM ko dene vAle ina kaSTakara tapoM me kyA karanA ? yaha saba jo tumane Arambha kiyA hai, isakA parityAga kara begapUrvaka Ao / / 42 / / ___ ityAdika usake AlApoM se taba vaha pavitrAtmA seTha dhyAna se calAyamAna nahIM huaa| kyA himAlaya vAyu se calAyA jA sakatA hai ? nahIM / / 43 / / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sudarzanacaritam tadAstaM bhAskaraH prApto vAnyAyaM draSTumakSamaH / satyaM ye'tra mahAnto'pi te duyAyaparAGmukhAH / / 44 / / tadA saMkocayAmAsuH padmanetrANi srvtH| paprinyo nijabandhozca viyogo dussaho bhuvi / / 45 / / bhAnI cAstaM gate tatra cAmbare timirotkaraH / jajRmbhe sarvataH satyaM svabhAvo malinAmasau // 46 / / reje tArAgaNo vyosmi tadA sarvatra bartulaH / nabholakSmyAH priyazcArumuktAhAropamo mahAn / / 47 / / gRhe gRhe pradIpAzca rejire sumanoharAH / sasnehAH saddazopetAH suputrA vA tazchidaH / / 48 / / tataH svavezmasu prItA bhogino banitAnktiAH / nAnAvilAsabhogeSu ratAH saMsiddhinaH / 49 yogino munayastatra bbhuuvunittpraaH| svAtmatattvapravINAste saMsRticchedakAriNaH // 50 / / tato'mbare suvistIrNe candramAH samabhUt sphuTaH / svakAntyA timiradhvaMsI saMsphuran paramodayaH / / 51 . janAnAM paramAhlAdI janavAdIva nirmalaH / mithyAmArgatamaHstomavinAzanapaTumahAn / / 52 // evaM tadA janaiH svasvakarmasu pravijRmbhite / arddharAtrI tadA candramaNDale mandatAmite // 53 // kAlarAvirivonmattA paNDitA punarAgatA / yatrAste sa mahAdhIro dhyAyan zrIparameSThinaH / / 54 // taM praNamya punaH prAha tyaktakArya sunizcalam / jIvAnAM te dayAdharmo vikhyAto bhuvanatraye / / 55 // tataH kAmagragrastAM mahIpatinitambinIm / tvadAgamanasadvAncho cAtakI vA dhanAgame / / 56 // kurvatI zIghramAgasya tatra to sUkhinI kuru / adhaiva saphalaM jAtaM dhyAnaM te vaNijAMpate / / 57 / . Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH taba sUrya astAcala ko prApta huaa| mAnoM vaha anyAya ko dekhane meM samartha nahIM ho / saca meM jo yahA~ mahAna hote haiM, ve burI nIti se parAGmukha hote haiM / / 44 / / taba kamaliniyoM ne apane kamala rUpI netroM ko saMkucita kara liyaa| bhUmi para apane bandhu kA viyoga dussaha hai // 45 / / sUrya ke asta ho jAne para vahA~ AkAza meM cAroM ora andhakAra kA samUha vistAra ko prApta huA / sacamuca, yaha malinoM kA svabhAva hai / / 46 / / ___taba sarvatra golAkAra tArAoM kA samUha AkAza se suzobhita huA / vaha tArAoM kA samUha AkAza rUpI lakSmI ke priya, mahAna, sundara muktAhAra ke samAna thA / / 47 / / tela yukta tathA uttama vAtI se yukta andhakAra ko naSTa karane vAle ghara-ghara meM sumanohara dIpaka suzobhita hue, athavA ghara ghara meM sumanohara, sneha yukta, acchI dazA sahita, andhakAra ko naSTa karane bAle suputra suzobhita hue // 48 // anantara saMsAra ko bar3hAne vAle bhogI loga prasanna hokara apane-apane gharoM meM striyoM sahita nAnA bhoga vilAsoM meM rata ho gae / / 49 // vahA~ para yogI muni dhyAna meM tatpara hue| svAtma tatva meM pravINa ve saMsAra ko naSTa karane vAle the / / 50 // __ anantara suvistIrNa AkAza meM apanI kAnti se andhakAra ko naSTa karane vAlA, parama udaya vAlA candramA spaSTa huA 11 51 / / vaha logoM ko parama AhlAdita karane vAle nirmala jainabAdI kI taraha mithyAmAgaM rUpI andhakAra ke samUha kA vinAza karane meM atyadhika samartha thA / / 52 / / isa prakAra taba logoM ke apane-apane kArya meM lagane para agatri meM candramaNDala ke mandatA ko prApta hone para, jahA~ para vaha mahAdhIra zrI parameSThI kA dhyAna karate hue sthita the, vahAM para kAlarAtri ke samAna unmattA paNDitA punaH A gaI / / 53-54 / / kAyotsarga meM lIna, sunizcala unheM praNAma kara punaH bolI-jIvoM ke prati tumhArA dayAdharma tInoM bhuvanoM meM vikhyAta hai / / 55 / / ataH kAmarUpI bhUta se grasta, cAtako jisa prakAra megha ke Agamana ko uttama icchA karatI hai, usI prakAra tumhAre Agamana ko uttama icchA ko karatI huI use zIghra Akara sukhI kro| he vaNipati ! Aja hI tumhArA dhyAna saphala huA / / 56-57 / / su0-8 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam tayA sArddha mahAbhogAn svargaloke'pi durlabhAn / kuru tvaM paramAnandAt kiM paraizcintanAdibhiH / / 58 / / gaditveti punadhyAMnA cAlanAya punazca saa| nAnAsarAgagItAni sarAgavacanaiH saha / / 59 / / cakre tathApi dhIro'sau yAbad dhyAna na muJcati / tAvatsA pApinI zIghnaM sAhasoddhatamAnasA / / 60 / / saM samuddhRtya dhRSTAtmA zreSTinaM dhyAnasaMyutam / svaskandhe ca samAropya vastreNAcchAdya vegataH / / 61 // samAnIya ca tattalpe mahAmaunasamanvitam / pAtayAmAsa duSTAtmA kiM karoti na kAminI / / 62 / / abhayAdimatI vIkSya taM surUpanidhAnakam / saMtuSTA mAnase mUDhA dhanyAhaM cAya bhUtale / / 63 / / duSTastrINAM svabhAvo'yaM yadvilokya paraM naram / pramodaM kurute citte kAmabANaprapoDitA // 64 / / tathAbhayamatI sA ca durmatiH pApakarmaNA / zRGgAra suvidhAyAzu kAminAM sumanoharam / / 65 / hAvabhAbAdikaM sarva vikAraM saMpradarzya ca / jagI lajjA parityajya vezyA vA kAmapIDitA / / 66 / / mariprayo'si mama svAmI prANanAthastvamUrjitaH / jAtA tvadrapasaundarya vIkSyAhaM te'nurAgiNI / / 67 / / vallabhastvaM kRpAsindhuHprAzrito'si mayAdhunA / dehi cAliGgana gArha mahyaM zAntikaraM param / / 68 / / ityAdikaM pralApaM sA kRtvA kAmAgnipIDitA / nistrapA pApinI bhUtvA kharI vA bhUpabhAminI / / 69 // mukhe mukhaarpnnairgaaddhmaalinggnshtaistthaa|| sarAgairvacana: kAmavahnijvAlApradIpanaiH / / 70 / / anyairvikArasaMdohai: kaTisthAnAdidarzaneH / darzayitvA svanAni ca taM cAlayitumakSamA / / 71 / / saMjAtA nirmadA tatra nirathA sutavAM bhuvi / cazcalA sucalA cApi na zaktA kAzcanAcale / / 72 / / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH usake sAtha svarga loka meM bhI mahAbhogoM ko utkRSTa cintana Adi ke sAtha tuma parama Ananda se karo / / 58 / / aisA kahakara punaH dhyAna se vicalita karane ke lie sarAga vacanoM ke sAtha nAnA sarAga gIta kie (kahe) // 59 / / tathApi vaha dhIra jana taka yAna nahIM hotA , rAya :ka sAhasa se uddhRta mana vAlI usa pApinI, dhRSTAtmA ne usa dhyAna se yukta seTha ko uThAkara apane kandhe para car3hAkara, vegapUrvaka vastra se unheM AcchAdita kara, mahAmAna se yukta (unheN| usa pala para lAkara girA diyaa| duSTAtmA kAminI kyA nahIM karatI hai ? / / 60-61-62 // mUr3ha abhayamatI usa rUpa ke nidhAna ko dekhakara mana meM santuSTa huI (ki) Aja maiM pRthvItala para dhanya hU~ / / 63 / / duSTa striyoM kA yaha svabhAva hotA hai ki ve kAma ke bANa se pIr3ita hokara dUsare manuSya ko dekhakara mana meM pramoda karatI haiM / / 64 // usI prakAra pApa karma karane vAlI duSTabuddhi abhayamatI kAmiyoM ke sumanohara zRGgAra kara, hAva bhAvAdika samasta vikAroM kA pradarzana karake kAmapIr3ita vezyA ke samAna lajjA tyAga kara bolI / / 65-66 // tuma mere priya ho, mere svAmI ho, tuma mere balazAlI prANanAtha ho / maiM tumhAre rUpa, saundarya ko dekhakara tumhAre prati anurAgiNI ho gaI hai / / 67 / / he kRpAsindhu ! tuma mere priya ho| maiM isa samaya prArthanA karatI hU~ ki mujhe parama zAntikAraka gAr3ha AliGgana do / / 68 // ___ kAmAgni se pIr3ita vaha rAnI ityAdika pralApa kara madhI ke samAna lajjArahita hokAra, mukha meM mukha DAlakara tathA saikar3oM prakAra ke gAr3ha AliGgana ke dvArA kAmAgni kI jvAlA se pradIpta sarAga vacanoM se, anya vikAra ke samUha kaTisthAna Adi ke dikhalAne se tathA apanI nAbhi dikhalAkara bhI use vicalita karane meM asamartha huI // 69-71 // tatkSaNa vaha pRthvI para nirarthA aura madarahita ho gii| havA caJcalA hone para bhI sumeru ko calAne meM samartha nahIM hotI hai // 72 / / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sudarzanacaritam sa bhavyo dhyAnasacchailAtsvavrate meruvadaH / naiva tatra cacAlIcejinapAdAbjaSaTpadaH // 73 // tato bhItvA jagau zIghraM paNDitAM sA nirarthikA yasmAdasau samAnItastatrAyaM mucyatAM tvayA // 74 // tayoktaM kva nayAmyenaM prAtaHkAlo'bhavattarAma 1 pazya sarvatra kurvanti pakSiNo'pi svarotkaram || 75 11 tadAbhavA svacitaM sA mahAcintAturAbhavat / kiM karomi kva gacchAmi pazcAttApena pIDitA // 76 // hA mayA sevito naiva surUpo'yaM sudarzanaH / so'pi dhIraH smarati sma svacitte saMsRteH sthitim // 73 // abhayA cintayAmAsa bhuktA bhogA na sAmpratam | sudarzano'pi saddhamaM nirmalaM jinabhASitam // 78 // cintayatyabhayA cite prAptaM me bharaNaM dhruvam / sudarzano'pi zuddhAtmA zaraNaM jinazAsanam // 79 // pazcAttApaM vidhAyAzu sA punaH paNDitAM prati / prAhainaM prApya sthAnaM yatra kutrApi vegataH // 80 // sodvignA saMjagI dhAtrI divAnAthaH samudgataH / na zakyate mayA netuM yadyuktaM tatsamAcara // 81 // tadAkayabhayA bhIravA mRtyumAlokya saMrvathA / nakhaividArya pApAtmA svastanau hRdayaM sukham // 82 // zIlavatyAH zarIra me zreSThinAnena dudhiyA / kAmAtureNa cAgatya dhvastaM cakre ca putkRtim // 83 // kiM karoti na duHzIlA duSTastrI kAmalampaTA | pAtakaM kaSTadaM loke kulalakSmIkSayaMkaram // 84 // tatpUtkAra samAkaNaM gala ca kirAH / tatra sthitaM tamAlokya zreSThinaM vismayAnvitAH // 85 // rAjAnaM ca namaskRtya jaguste bho mahIpate / devIgRhuM samAgatya rAjA dhRSTaH sudarzanaH // 86 // kAmAturo'bhayAdevyAH zarIraM cAtisundaram / pApI vidArayAmAsa kiM kumaMstasya bho prabho // 87 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH 117 ve bhavya dhyAna rUpI acche parvata se meru ke samAna dRr3ha rahe | jina caraNa kamaloM ke bhramara svarUpa ve vahA~ vicalita nahIM hue|| 73 / / anantara nirbhaya hokara nirathikA taTa paDatA le dhIja kI golI ki jahA~ se tuma ise lAI ho, vahA~ chor3a Ao / / 74 / / usane kahA---ise kahA~ le jaauuN| prAtaHkAla ho mayA hai / dekho, saba jagaha pakSI bhI zora kara rahe haiM / / 75 // taba abhayamatI apane mana meM mahAna cintA se duHkhI ho gaI / kyA karU~, kahA~ jAU~, isa prakAra pazcAttApa se pIr3ita ho gaI / / 76 / / hAya, maiMne sundara rUpa vAle sudarzana kA sevana nahIM kiyA / vaha dhIra sudarzana bhI apane citta meM saMsAra kI sthiti ke viSaya meM smaraNa karatA thA / / 37 || __ abhayamatI socane lagI, maiMne ucita bhogoM ko nahIM bhogaa| sudarzana bhI nirmala jinabhASita saddharma ke viSaya meM vicAra karane lagA || 78 / / abhayamatI vitta meM vicAra karane lagI ki merA nizcita maraNa A gyaa| zuddhAtmA sudarzana bhI vicAra karane lagA ki jinazAsana zaraNa hai||| 79 // pazcAttApa kara usane paNDitA se kahA ki ise jahA~ kahIM bhI sthAna para vegapUrvaka pahu~cAo / / 80 // dhAya ne ghabar3Akara kahA ki sUrya nikala AyA hai| mere dvArA le jAnA sambhava nahIM hai, jo ucita ho, use karo / / 81 / / use sunakara pApAtmA abhayA Darakara mRtyu ko sarvathA dekhakara apane donoM stana, hRdaya aura mukha ko nAkhUnoM se vidIrNa kara, mujha zIlavatI ke zarIra ko isa durbuddhi kAmAtura ne Akara dhvasta kara diyA, isa prakAra jora-jora se cillAne lagI / / 82-83 // duHzIlA, kAmalampaTA, duSTa strI kyA nahIM karatI hai ? kulalakSmI kA kSaya karane vAlA pAtaka loka meM kaSTadAyaka hotA hai / / 84 / / usa cillAhaTa ko sunakara aura vahAM para Akara usa sthAna para sthita usa seTha ko dekhakara sevaka Azcarya se yukta ho gae // 85 || rAjA ko namaskAra kara ve bole / he rAjan ! rAtri meM dhRSTa pApI sudarzana ne devIgRha meM Akara, kAmAtura hokara abhayAdevI ke ati sundara zarIra ko vidIrNa kara diyA / he prabhu ! usakA kyA kareM ? 86-87 / / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sudarzanacaritam duHsahaM tatprabhuH zrutvA cintayAmAsa kopataH / aho duSTaH kathaM rAtrI mandireva samAgataH / / 88 / / parastrIlampaTaH zreSThI pASaNDo paravaJcakaH / ityAdikrodhadAvAgnisaMtapto mUDhamAnasaH / / 89 / / vicAreNa vinA jAnan svarAjJIpApaceSTitam / hanyatAM hanyatAM zonaM tAn jagI pApapAtakaH / / 90 / / hatyaH sAmAnyacauro'tra kiM mayA duSTamAnasA / rAjadrohI na hantavyo mama prANapriyArataH / / 91 / / tadAkarNya ca kaSTAste kiGkarA niSTharasvarAH / tabhAgatya drutaM pApAstaM gRhItvA ca mastake // 12 // niSkAzya bhUpatergehAnayanti sma zmazAnakam / avijJAtasvabhAvA hi kiM na kurvanti durjanAH || 13 // tatra kaSTazate kAle so'pi dhoraH sudarzanaH / svacitte bhAvathAmAsa mamaiskamajambhitam / / 94 / / kiM kurvanti barAkA me parAdhInAstu kingkraaH| zolaratnaM sunirmUlyaM tiSThatyatra sukhAvaham / / 15 / / krimetena zarIreNa nissAreNa mama dhruvam / dharmohatAM jagatpUjyo jayatvatra jagaddhitaH / / 96 / / evaM sunizcalo dhiimaanmeruvnnijmaanse| nItA pretavane cApi tasthau dhyAnagRhe sukham / / 17 / / aho satAM manovRttibhUtale kena vaya'te / prANatyAgopasarge'pi nizcalA yA jitAdrirAT // 98 / / tadA pure'bhavadvAhAkAro ghoro mahAniti / kecidvadanti dharmAtmA zreSThI zrImAn sudarzanaH / / 29 / / kiM karoti kukarmAsau zrAvakAcArakovidaH / kiM vA bhAnunabhobhAge prasphuran kurute tamaH / / 100 // eSa zrImajjinendroktasacchIlAmRtavAridhiH / prANatyAge'pi sacchIlaM tyajatyeva na sarvathA // 101 / / anye paurajanAH prAhuraho kenApi paapinaa| kena vA kAraNenApi kRtaM kiM vA bhaviSyati / / 102 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH duHsaha usa bAta ko sunakara rAjA kopapUrvaka vicAra karane lge| Azcarya hai, duSTa rAtri meM kaise isa ghara meM A gayA / / 88 // 'pAkhaNDo seTha parastrI lampaTa aura dUsare ko Thagane vAlA hai', mUr3ha mana vAlA vaha ityAdi krodha rUpI agni se rAntapta huA / / 82 / / vicAka manI pInI pApa-beSTAoM ko jAne binA vaha pApI unase bolA-zIna hI mAra DAlo, mAra DAlo / / 90 // __ yahA~ para sAmAnya cora mArane yogya hai / duSTa mana vAle mere dvArA kyA rAjadrohI, merI prANapriyA meM rata mArane yogya nahIM hai / / 91 / / use sunakara kaSTakara ve kaThora svara vAle pApI kiGkara zIghra hI vahA~ Akara aura sira pakar3akara, rAjA ke ghara se nikAlakara, zmasAna kI ora bhaage| avijJAtasvabhAva bAle durjana kyA nahIM karate haiM ? 92-93 / / __ sau kaSTa bAle samaya meM bhI vaha dhIra sudarzana apane citta meM vicAra karane lagA / yaha mere karma kA khela hai / / 94 / / merA becAre parAdhIna kiTTara kyA karate haiM ? yahA~ para sukha ko lAne vAle sunirmUlya zIla rUpI ratna vidyamAna hai / / 95 / / nizcita rUpa se nissAra isa zarIra se kyA ? mahanta bhagavAn kA saMsAra kA hitakArI jagatpUjya dharma yahA~ jayagIla ho / / 96 / / ___isa prakAra buddhimAna meha ke samAna sunizcala sudarzana zmasAna meM lie jAne para bhI apane mana meM dhyAna rUpI ghara meM sukhapUrvaka Thahare // 97 / / / oha pRthvI tala para himAlaya ko jItane vAlI sajjanoM kI manovRtti kA varNana kauna kara sakatA hai ? prANatyAga rUpI vighna ke A par3ane para bhI jo nizcala rahatI hai / / 98 / / taba nagara meM ghora hAhAkAra huA / kucha loga kahane lage ki zrImAn seTha sudarzana dharmAtmA hai // 29 / / gRhastha ke AcAra ko jAnane vAlA vaha kyA kukarma ko karegA ? kyA AkAza meM camakatA hA sUrya andhakAra kara sakatA hai ? 100 || zrImajjinendra dvArA kahe hue uttama zIlarUpI amRta ke samudra yaha prANa tyAga karane para bhI sarvathA sadAcAra kA tyAga nahIM karate haiM // 101 / ___ anya nagaravAsI loga bole ki aho kimI pApI ne kisI kAraNa kyA kiyA hogA ? 102 / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sudarzanacaritam ityAdikaM tadA paurAH pazcAttApaM pracakrire / santo ye'tra pareSAM hi te duHkha soDhumakSamAH / / 103 / / tathA kenApi tadvArtA kssttkottividhaayinii| zIghra manoramAyAzca proktA te prANavallabhaH // 104 / / rAjapatnIprasaGgena zolakhaNDanadoSataH / rAjAdezena kaSTena mAryate ca zmazAnake / / 105 / / manoramA tadAkar2yA kmpitaakhilvigrhaa| rudantI tAiyantI ca hRdayaM zokavidvalA / / 106 / / vAtAhatA lateveyaM kalpavakSaviyogataH / cacAla vegato mArge praskhalantI pade pade // 107 hA hA nAtha tvayA caitatki kRtaM guNamandira / ityAdikaM prajalpantI tatrAgatya.zmazAnake / / 108 / / duSTaH saMveSTitaM vokSya sarvA candanadrumam 1 taM jagAda baco nAtha ki jAtaM te virUpakam // 109 // hA nAtha ke na duSTena tvayyevaM doSasaMbhavaH / pApinA vihitazcApi kaSTakoTividhAyakaH / / 110 / / tvaM sadA zIlapAnoyaprakSAlitamahItalaH / zrIjinendroktasaddharmapratipAlanatatpara: / || 111 / / ki meruzcalati sthAnAt ki samudro vimuJcati / maryAdAM tvaM tathA nAtha kiM zIlaM tyajasi dhruvam // 112 // hA nAtha svapnake cApi naiva te vratastraNDanam / satyaM nodayate bhAnuH pazcimAyAM dizi kvacit / / 113 / / aho nAthAtra ki jAtaM hi meM karuNApara / vAtrAmRtena me svAsthyaM kuru tvaM prANavallabha / / 114 / / ityAdi pralapantI sA ghAvadAste puraH kila / tadA sudarzano dhIraH svacitteM cintayatyalam // 115 / / kamya putro gahaM kasya bhArthA vA kasya baandhvaaH| saMsAre bhramato jantonijopArjitakArmabhiH // 116 / / asthiraM bhavane sarva ratnasvarNAdikaM sadA / saMpadA capalA nityaM caleka kSaNArdhataH / / 117 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH 121 ityAdika taba nagaravAsiyoM ne pazcAtApa kiyaa| isa saMsAra meM jo santa hote haiM, ve dUsaroM ke duHkha ko sahana karane meM samartha nahIM hote haiM / / 103 // ___ karor3oM kaSToM ko karane vAlI usa bAta ko kiso ne zIghra ho manoramA se kaha diyA / tumhAre prANavallabha, rAjapatnI ke prasaMga se, zIla khaNDana ke doSa se rAjAdeza se kaSTapUrvaka zmasAna meM mAre jA rahe usa bAta ko sunakara kampita samasta zarIra vAlI manoramA zoka se vihvala hokara roto huI, chAtI pITatI huI, vAyu se Ahata kalpavRkSa se viyukta latA ke samAna pada-pada para mArga meM lar3akhar3AtI huI vegapUrvaka calI || 106-107 // hA nAtha ! hA nAtha ! guNoM ke mandira, tumane yaha kyA kiyA ? ityAdika kathana karatI huI, vahA~ zmasAna meM Akara, so se veSTita candanabukSa ke samAna duSToM se ghire hue dekhakara usase yaha vacana bolI-he nAtha ! tumhArA kyA virUpa ho gayA ? // 108-109 / / / hA nAtha ! karor3oM kaSToM ko karane vAle isa doSa kA saMbhava kisa duSTa ne isa prakAra kara diyA ? || 110 / / tuma sadA zIla rUpI jala se pRthvI kA prakSAlana karate the aura zrI jinendra dvArA kahe gae saddharma kA pAlana karane meM tatpara the / / 111 / / kyA meru apane sthAna se calatA hai ? kyA samudra maryAdA ko chor3atA hai ? he nAtha ! kyA tuma nizcita se zIla kA parityAga karate ho ? // 112 / / hA nAtha ! svapna meM bhI tumhArA vrata khaNDita nahIM hotA hai / sacamuca pazcima dizA meM kvacit sUrya utpanna nahIM hotA hai / / 113 / / aho karuNApara nAtha ! kyA huA ? mujha se bolo| he prANavallabha ! tuma vacana rUpI amRta se merA svAsthya karo // 114 / / ityAdika pralApa karatI huI. jaba baha sAmane vidyamAna thI, taba dhIra sudarzana apane mana meM atyadhika rUpa se vicAra karane lage / / 115 // ___ apane dvArA upArjita karmoM ke anusAra bhramaNa karane vAloM meM se saMsAra meM kisakA putra hai ? kisakA ghara hai ? kisakI bhAryA hai ? kisake bAndhava haiM / / 116 // __ saMsAra meM ratna, svarNAdika saba asthira hai| sampadA nitya capala aura Adhe kSaNa ke lie caJcala hai // 117 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sudarzanacaritam bhave'smin zaraNaM nAsti devo vA bhUpatiH paraH / devendro vA phaNIndro vA muktvA ratnatrayaM zubham / / 118 // atra karmodayenoccairyadvA tadvA bhavasvalam / astu me zaraNaM nityaM paJcazrIparameSThinaH // 119 !! evaM sudarzano dhImAnmeruvannizcalAzayaH / yAvadAste subairAgyaM cintayazcaturottamaH / / 120 / / yAvattasya gale tatra ko'pi gAdaM durAzayaH / prahAraM kurute khAGgaM tAvattacchIlapuNyataH / / 121 / / kampanAdAsanasyAzu jainadharme suvsslH| yakSadevaH samAgatya jinapAdAbjaSaTpadaH / / 122 / / stambhayAmAsa tAn sarvAn duSTAna bhUpatikiGkarAn / sudRSTiH sahate naiva mAnabhaGga sarmiNAm / / 123 / / evaM devo mahAdhIraH paramAnandanirbharaH / upasarga nirAcake tasya dharmAnurAgataH / / 124 // puSpavRSTi vidhAyAzu sugandhIkRtadiGmukhAm / zreSThinaM pUjayAmAsa sudhIH sanjanabhaktibhAk // 125 / / tathA tatra sthitA bhavyAH prmaanndnirbhrH| jayakolAhalaM cakruH sajjanAnandadAyakam // 126 // tatsamAkarNya bhUpAlo dhAtrIvAhanasaMjJakaH / preSayAmAsa duSTAtmA puna lyAna suniSThurAn / / 127 / / yakSadevazca kopena tAnapi prsphurtprbhH| sudhIH saMkIlayAmAsa svazaktyA paramodayaH / / 128 / / tataH sainyaM samAdAya caturaGga svayaM nRpaH / prAgamattaddhAyAzu kopakampitavigrahaH // 122 / / samartho yakSadevo'pi kRtvA mAyAmayaM balam / hastyazvAdikamatyuccaiH saMmukhaM vegataH sthitaH / / 130 / / tayostatra mahAyuddhaM kAtarANAM bhavapradam / samabhUtsuciraM gADhaM camatkAravidhAyakam / / 131 / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH 123. isa saMsAra meM deva athavA rAjA, devendra athavA phaNIndra, zubha ratnatraya ko chor3akara dUsarA koI zaraNa nahIM hai // 118 // yahA~ para karmodaya se atyadhika rUpa se jo kucha bhI ho jAya / mujhe nitya zrI paJcaparameSThI kI zaraNa ho / / 119 / / isa prakAra meru ke samAna nizcala Azaya vAlA buddhimAn caturottama sudarzana jaba taka vairAgya kA cintana kara rahA thA || 120 // jaba taka ki koI atyadhika bure abhiprAya vAlA usake gale para talavAra kA prahAra karatA, taba taka usake zIla ke puNya se, Asana ke kampana se zIghra hI jainadharma ke prati atyadhika sneha rakhane vAle, jinendra bhagavAn ke caraNakamaloM ke bhramara yakSadeva ne Akara una samasta duSTa rAjasevakoM ko roka diyaa| samyagdRSTi jIva sAdharmiyoM ke mAnabhaGga ko sahana nahIM karatA hai / / 121-123 // isa prakAra parama Ananda se bhare hue mahAdhIra kSetra ne dharma ke prati anurAga ke kAraNa usake upasarga kA nirAkaraNa kara diyA || 124 || dizAoM ke mukha ko sugandhita karane vAlI zIghra hI phUloM kI varSA kara sajjanoM ke prati bhakti se yukta buddhimAn yakSa ne seTha kI pUjA kI / / 125 / / vahA~ para sthita bhavyoM ne parama Ananda se bhare hokara sajjanoM ko Ananda dene vAlA jaya kolAhala kiyA / / 126 / / use sunakara dhAtrI vAhana nAmaka dRSTa rAjA ne punaH suniSThura bhUtyoM ko bhejA / / 127 // sphurAyamAna prabhA vAle paramodaya, buddhimAn yakSadeva ne unheM bhI kolita kara diyA || 128 // anantara kopa se jisakA zarIra kampita ho rahA hai, aisA rAjA svayaM caturaMga senA lekara usake vadha ke lie A gayA // 129 // samartha yakSadeva bhI hAthI, ghor3e Adi kI mAyAmayI senA ko banAkara vegapUrvaka sAmane khar3A ho gayA // 130 // bhayazIloM ko bhayapradAna karane vAlA una donoM kA camatkArI gAr3ha mahAyuddha bahuta dera taka huA / / 131 / / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam zUrAzUri tathAnyonyamazvAzvi ca gajAgaji / daNDAdaNDi mahAtIvraM khaDgAkhaDgi kSayaMkaram / / 132 / / 124 tasmin mahati saMgrAme bhUpaterachatramumnatam | achinatsadhvajaM devo yazorAzivadujjvalam / / 133 / / tadA bhItvA nRpo naSTaH prANasaMdehamAzritaH / siMhanAdena vA kasto gajendro madavAnapi // 134 // yakSastatpRSThato lagnastarjayanniSThuraiH svaraH / madanataH kva yAsi tvaM varAkaH prANarakSaNe // 135 // re re duSTa vRthA kaSTaM zreSTho vratadhAriNaH / kAritazcopasargastu tvayA strIvaJcitena ca / / 136 / jIvitecchAsti cette'tra zreSThinaH zaraNaM vraja / jinendracaraNAmbhojasArasevA vidhAyinaH / / 137 / / tadA sudarzanasyAsau zaraNaM gatavAnnRpaH / rakSa rakSeti mAM zIghra N zaraNAgatamuttama // 138 // tyajanti mArdavaM naiva santaH saMpIDitA dhruvam / tADitaM tApitaM cApi kAJcanaM vilasacchavi // 132 // tatsamAkarNya sa zreSThI parameSThiprasannadhIH / svahastau zIghramuddhRtya taM samAzvAsya bhUpatim // 140 // tasya rakSAM vidhAtuM taM yakSaM papraccha ko bhavAn / yakSadevastadA zIghraM zreSThinaM saMpraNamya ca // 141 // gaditvAgamanaM svasya tathAbhayamattIkRtam / utthApya tabale sarva svasya sAraprabhAvataH // 142 // sudarzanaM samabhyarcya divyavastrAdikAJcanaiH / prabhAvaM jinadharmasya saMprakAzyayayo sukham || 143 / / satyaM zrImajinendroktadharmakarmaNi tatparAH / zIlavanto'tra saMsAre kairna pUjyAH surottamaiH // 144 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAra: 125 kSaya karane vAle usa yuddha meM zUra zUroM se, azvAroho azvArohiyoM se, daNDadhArI daNDadhAriyoM se tathA talavAra dhAraNa karane vAle khaDgadhAriyoM se lar3a rahe the / / 132 // usa bar3e saMgrAma meM rAjA ke yazorAzi ke samAna ujjvala chatra ko deva ne dhvaja sahita tor3a diyA / / 133 / / jisa prakAra siMhamAda se DarA huA matavAlA bhI siMha bhAga jAtA hai usI prakAra jisake prANa sandeha meM par3a gae haiM, aisA rAjA Darakara bhAga gayA / / 134 // ____yakSa niSThura svaroM meM dhamakAtA huA usake pIche laga gayA 1 tuma becAre mere Age prANa rakSA ke lie kahA~ jAte ho ? / / 135 / / strI se Thage gae re re duSTa, vyartha meM hI tumane vratadhArI seTha ke Upara kaSTakara upasarga karAyA / / 136 / / yadi tumheM jIne kI abhilAgaNa ho ra line mAna ke caNakAraloM kI sAra rUpa sevA ko karane vAle seTha ko zaraNa meM jAo / / 137 / / taba rAjA usa sudarzana ko zaraNa meM gyaa| (usane kahA ki) he zreSTha ! zaraNAgata merI zIghna rakSA karo, rakSA karI / / 138 / tADita aura tApita hone para bhI svarNa ke samAna suzobhita chavi vAle sapIDita sajjana loga madtA kA parityAga nahIM karate haiM / / 139 / / parameSThI ke samAna prasanna buddhibAle usa seTha ne usa bAta ko sunakara apane hAtha meM lIna ho usa rAjA ko uThAkara aura Azvasta kara, usakI rakSA karane ke lie usa yakSa se pUchA-Apa kauna haiM ? taba akSadeva zIghra seTha ko praNAma kara, abhayamatI ke kie hue aura apane Agamana ke viSaya meM batalAkara apane sAra rUpa prabhAva se usa saba senA ko uThAkara, svarNamayI divya vastrAdika se sudarzana kI pUjA kara jinadharma ke prabhAva ko bhalIbhA~ti prakAzita kara sukhapUrvaka calA gayA / / 143-143 / / saca bAta hai, zrImajjeindra dvArA kathita dharma karma meM tatpara kauna zIlavanta isa saMsAra meM uttama devoM ke dvArA pUjya nahIM haiM ? / / 144 // 5. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam zIlaM durgatinAzanaM zubhakaraM zIlaM kulodyotaka, zolaM sArasukhapramodajanaka lakSmIyazaHkAraNam / zIlaM svatratarakSaNaM guNakara saMsAranistAraNaM, zIlaM zrIjinabhASitaM zucitaraM bhavyA bhajantu zriye // 145 / / iti zrIsudarzanacarite pazcanamaskAramAhAtmyapradarzaka mumukSazrIvidhAnandiviracite abhayAkRtopasarganivAraNa-zIlaprabhAvacyAvarNano nAma sptmo'dhikaarH| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhikAraH 127 zola durgati kA nAza karane vAlA hai, zubhakara hai, zIla kula kA 'udyotaka hai, zIla saMsAra rUpI sukha aura pramoda kA janaka hai, lakSmI aura yaza kA kAraNa hai, pIla apane nata kI rakSA karane vAlA, guNakara aura saMsAra se pAra lagAne vAlA hai| zrI jinabhASita zola pavitratara hai| he bhavyoM! lakSmI kI prApti ke lie usa zIla kA sevana karo / / 145 / / isa prakAra paJcanamaskAramantra mAhAtmpapradarzaka sudarzanaparita meM mumukSu zrI vidyAmandiviracita abhayAkRta upasarganivAraNa-zIlataprabhAva vyAvarNana nAma kA sAtarSA adhikAra samApta huaa| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH atha zreSThImahAzIlaprabhAvaM puNyapAvanam / zrutvA rAjJI bhayastA bhUpateH pApakarmaNA / / 1 / / gale pAzaM kudhIH kRtvA mRtvA sA pATalIpure / saMjAtA vyantarI devI duSTAtmA pApakAriNI // 2 // paNDitA dhAtrikA sApi campApuryAH praNazva ca / pATalIpuramAgatya tatrasthAM devadattikAm // 3 // bezyAM pratijagI svasya vRttakaM ghuSTamAnasA / rUpAjIvApi tacchrutvA dhAtrikAM prAha sarvataH || 4 || kapilA ki vijAnAti brAhmaNI mUDhamAnasA / sAbhA ca bhayatrastA cAturI ki ca vetyalam // 5 // ahaM sarvaM vijAnAmi kandarparasakUpikA / kAmazAstraprabogA ca jagadvaJcanatatparA // 6 // matkaTAkSazaravAtairhatA haryAdayo'pi ye / tyaktvA vratAdikaM yAnti kaste dhIro vaNik sutaH // 7 // urvazIva ca brahmANaM sudarzanamanuttaram / seve'haM svecchayA gADhaM tadA syAM devadanikA // 8 // pratijJAmiti sA cakre tadagre gaNikA kudhIH / satyaM kAmAturA nArI na vetti puruSAntaram // 9 // janmAndhako yathA rUpaM matto vA tattvalakSaNam / tathAnyo'pi na jAnAti kAmI zIlavatAM sthitim // 10 // athAto nRpatiH zrutvA yaNoktaM sunizcitam / durAcAraM striyaH svasya pazcAttApaM vidhAya ca // 11 // hA mayA mUDhacittena duSTa strIvaJcitena ca / vicAraparizUnyena cakre sAdhuprapIDanam // 12 // itthAdikaM vicAryAzu svacitte ca sudarzanam / bhaktitastaM praNamyoccairjagI bho puruSottama // 13 // mayAjJAnavatA tubhyaM datto doSo vadhAdikRt / tathApi kSamyatAM me'tra durAcAravijumbhaNam / / 14 / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH anantara seTha ke puNya pAkna mahAzIla ke prabhAva ko sunakara rAjA kI rAnI bhaya se trasta hokara pApakarma se, durbuddhi gale meM pAza DAlakara marakara duSTAtmA pApakAriNI vyantara deva huI / / 1-2 // dhRSTamAnasa usa paNDitA dhAya ne bhI campApurI se bhAgakara pATalIputra meM Akara vahA~ para sthita devadattikA nAmaka, vezyA se apanA caritra kahA / vezyA ne bhI use sunakara dhAya se garva se kahA / / 3-4 // __mUr3ha mana vAlI kapila mAtamI vA vAgata hai jo naI abhayA kyA adhika cAturI jAnatI hai ? || 5 || ___kAma rasa kI kUpI, kAmazAstra pravINa aura saMsAra ko Thagane meM tatpara maiM saba jAnatI haiM // 6 // mere kaTAkSarUpI bANoM ke samUha ne jo hari Adi mAre gae aura vratAdika chor3akara bhAga gae ( unake sAmane ) tumhArA vaNik putra kauna hotA hai ? // 7 // urvazI ne jisa prakAra brahmA kA sevana kiyA thA, usI prakAra maiM anuttara sudarzana kA apanI icchA se yadi pragAr3ha sevana karatI hU~ to maiM devadattikA hU~ // 8 // usake sAmane duSTa buddhi vAlI usa gaNikA ne isa prakAra pratijJA kii| saca hai, kAmAtura nArI puruSoM ke antara ko nahIM jAnatI hai / / 2 / / ___ janmAndha vyakti jisa prakAra rUpa ko nahIM jAnatA hai, matavAlA vyakti jisa prakAra tattva ke lakSaNa ko nahIM jAnatA hai, usI prakAra anya kAmI zIlavAnoM kI sthiti ko nahIM jAnatA hai / / 10 // __ anantara rAjA yakSa ke kahane ke anusAra apanI strI ke sunizcita durAcAra ko sunakara pazcAtApa kara, hAya dRSTa strI se vaJcita, vicAra zUnya mujha mUDhacitta ne sAdhu ko pIr3ita kiyA / / 11-12 // . isa prakAra zIghra hI apane mana meM vicAra kara, bhaktipUrvaka sudarzana ko praNAma kara jora dekara kahatA hai-he puruSottama ! / / 13 / / ajJAna se yukta maiMne tumheM vadhAdikRta doSa diyA hai| phira bhI mere isa durAcAra ke vistAra ko Apa kSamA kareM // 14 // su0-6 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sudarzanacaritam tvaM sA jinadharmakatvaM sadA zIlasataH / tvaM sadA prazamAgAraM tvaM sadA doSavarjitaH // 15 // yathA megirIndrANAmiha madhye mahAnaho / kSIrasindhuH samudrANAM tathA tvaM bhavyadehinAm || 16 / / atastvaM me kRpAM kRtvA dayArasasaritpate / ardharAjyaM gRhANAzu vaNigvaMzaziromaNe // 17 // tannizamya sa ca prAha bho rAjan bhuvanatraye / prANinAM ca sukhaM duHkhaM zubhAzubha vipAkataH // 18 // atra me karmaNA jAtaM yadvA tadvA mahItale / kasya vA dIyate doSastvaM ca rAjA prajAhitaH // 19 // zRNu prabho mayA citte pratijJA vihitA purA / etasmAdupasargAcceduddhariSyAmi nizcitam // 20 // grahISyAmi tadA paJcamahAvrata kadambakam / bhojanaM pANipAtreNa kariSyAmi suyuktitaH // 21 // tato me niyamo rAjan rAjyalakSmIparigrahe / ityAgraheNa sarveSAM kSarmA cakre trizuddhiH // 22 // yuktaM satAM sadA loke kSamAsAravibhUSaNam / yathA sarva kriyAkANDe darzanaM zarmakAraNam // 23 // tato jinAlayaM gatvA pavitrIkRtabhUtalam / pUjayitvA jinAMstatra zakaca kisamacitAn // 24 // tathA stuti cakAroccairjaya tvaM nipuGgava / janmajarAmRtyu mahAgadabhivagvara / / 25 / / jaya jaya trailokyanAtheza sarvotrakSayaMkara | jaya tvaM vijama bhavyapadmAkara divAkara || 26 / / jaya svaM kevalajJAnalokAlokaprakAzaka | jaya khaM jinanAthAtra vighnakoTipraNAzaka // 27 // jaya tvaM gharmatIrtheza paramAnandadAyaka | jaya tvaM sarvatattvArthasindhuvardhanacandramAH // 28 // jaya sarvajJa sarveza sarva sattvahitaMkara | jaya evaM jitakandarpa zolaratnAkara prabho // 29 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 aSTamo'dhikAraH tuma sadA jinadharma ko jAnane vAle ho, tuma sadA zIla ke sAgara ho, tuma sadA zAnti ke AgAra ho, tuma sadA doSoM se rahita ho // 15 // ____ aho, jisa prakAra meru parvatoM ke madhya mahAn hai, kSIrasAgara samudroM meM mahAna hai, usI prakAra , audhoM meM mahAna hai / / 16 / / he dayArasa ke samudra ! vaNigvaMza ziromaNi ! tuma mere Upara kRpA kara zIna ho AdhA rAjya grahaNa karo / / 17 / / use sunakara vaha bolA-he rAjan ! tInoM bhuvanoM meM zubha aura azubha ke phalasvarUpa prANiyoM ko sukha aura duHkha hote haiM // 18 // pRthvI tala para Aja mere karma se jaisA-taisA ho gayA / kise doSa diyA jAya ? tuma prajA ke hitakArI rAjA ho / 19 / / he prabhu ! suno, maiMne pahale mana meM pratijJA kI thI ki yadi isa upasarga se merA uddhAra ho jAegA taba nizcita rUpa se, paJca mahAyatoM kA samUha grahaNa karU~gA / suyukti se pANipAtra meM bhojana kalaMgA / / 20-21 // ataH he rAjan ! rAjya lakSmI ke svIkAra karane ke viSaya meM merA niyama hai| isa prakAra AgrahapUrvaka mana, vacana, kAyapurvaka sabakI kSamA kI // 22 / / yaha ThIka hI hai ki loka meM sajjanoM ke lie kSamAsAra rUpa AbhUSaNa hai, jisa prakAra samasta kriyAkANDa meM samyagdarzana sukha kA kAraNa hai / / 23 / / anantara bhUtala ko pavitra karane vAle jinAlaya meM jAkara indra aura cakravartI ke dvArA acita jinoM ko vahA~ pUjA kara, atyadhika stuti kii| he jinapuGgava ! tumhArI jaya ho / janma, jarA aura maraNa rUpI roga ke lie he zreSTha vaidya ! tumhArI jaya ho // 24-25 / / samasta doSoM ko kSaya karane vAle, tInoM lokoM ke nAtha Iza Apako jaya ho / tInoM lokoM ke bhavya jIva rUpI kamaloM ke samUha ke lie sUrya rUpa ApakI jaya ho / / 26 / / lokAloka ke prakAzaka kevalajJAna ! tumhArI jaya ho| yahA~ para karor3oM vighnoM ke binAzaka jinanAtha ! tumhArI jaya ho / / 27 / / dharmatIrtha ke svAmI, parama AnandadAyaka ! tumhArI jaya ho / samasta tattvArthasAgara kI vRddhi ke lie candramA svarUpa tumhArI jaya ho || 28 / / samasta prANiyoM kA hita karane vAle, sabake svAmI, sarvajJa, tumhArI jaya ho / zIlasAgara, jitakAma tuma jayazIla ho / / 29 / / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 sudarzanacaritam tvaM deva trijagatpUjyastvaM sadA trijagadguruH / svaM sadA trijagabandhustvaM sadA vijagatpatiH / / 30 / / karmaNAM nijaMyAddeva tvaM jinaH paramArthataH / svameva mokSamArgo hi sAraratnatrayAtmakaH / / 31 11 vaM pApArihatvAcca harastvaM paramArthavit / bhadhyAnAM zaMkaratvAcca zaMkarastvaM zivapradaH / / 32 / / jJAnena bhuvanavyApI viSNustvaM vizvapAlakaH / tvaM sadA sugatarnetA tvaM sudhIdharmatIrthakRt / / 33 / / dinyacintAmaNistvaM ca kalpavRkSastvameva hi / kAmadhenustvamevAtra vAJchitArthaprapUrakaH / / 34 / / siddho buddho nirAbAdho vizuddhastva niraJjanaH / devAdhidevo devezasamacitapadAmbujaH / / 35 / / namastubhyaM jagadvandya namastubhyaM jgdguro| / namaste paramAnandadAyaka prabhusattama / / 36 / / astu me jinarAjoccabhaktiste zarmadAyinI / lokahitA nityaM sarvazAntividhAyinI / / 37 / / ityAdi saMstutiM kRtvA jinAnAM saMpadApradAm / punaH punarnamaskRtya tato bhavyaziromaNiH / / 38 // jJAninaM gurumAnamya nAmnA vimalavAhanam / zuddharatnatrayopetaM kumatAndhatamoravim / / 39 / / saMjagAda mune svAmin sarvasattvahitakara / pUrvajanmaprasaMbandhaM mama tvaM vavatumarhasi / / 40 / / so'pi svAmo kRpAsindhubhavyabandhurjagI muniH / zRNu tvaM bho mahAbhavya sudarzana madIritam / / 4 / / atraiva bharatakSetre pavitra dharmakarmabhiH / vindhyadeze suvikhyAte pure kauzalasaMjJake / / 42 / / bhUpAlAkhyo nRpastasya rAzI jAtA vsundhraa| lokapAlastayoH putraH zUro vIro vicakSaNaH / / 43 / / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH 133 he deva! tuma tInoM lokoM meM pUjya ho, tuma sadA tInoM lokoM ke guru ho, tuma sadA tInoM lokoM ke bandhu ho, tuma sadA tInoM lokoM ke svAmI ho // 30 // karmoM ko jotane se tuma paramArtha rUpa se jina ho| tuma hI ratnatraya ke sArasvarUpa mokSamArga ho // 31 // he paramArtha ko jAnane vAle ! pApa rUpI zatru kA haraNa karane se tuma hara ho / bhavyoM ko sukhakArI hone se tuma mokSadAyI zaMkara ho // 32 // jJAna kI apekSA bhuvanavyApI hone se tuma vizvapAlaka viSNu ho / tuma sadA sugati ko le jAne vAle ho| tuma dharmatIrtha ke karane vAle buddhimAna ho || 23 || tuma divya cintAmaNi ho / nizcita rUpa se tuma kalpavRkSa ho / tumhIM yahA~ iSTa artha kI pUrti karane vAlI kAmadhenu ho // 34 // tuma siddha, buddha, nirAbAdha, vizuddha aura niraMjana ho / devendra ke dvArA samacita caraNakamala tuma devAdhideva ho // 35 // saMsAra ke dvArA vandana karane yogya ! tumheM namaskAra ho / tInoM lokoM ke guru tumheM namaskAra ho / hai prabhuzreSTha paramAnandadAyaka, tumheM namaskAra ho || 36 // merI jinarAja ke prati atyadhika sukhadAyinI, donoM lokoM meM hitakArI, nitya samasta zAnti karane vAlI bhakti ho // 37 // ityAdi jinendra bhagavAn kI sampadA pradAna karane vAlI samyak stuti kara, punaH-punaH namaskAra kara anantara bhavyaziromaNi, vimalavAhana nAmaka jJAnI guru ko namaskAra kara / zuddha ratnatraya se yukta tathA kumata rUpo mahAn andhakAra ke lie sUrya svarUpa unase bolA - he samasta prANiyoM kA hita karane vAle svAmI ! he mRti ! mere pUrvajanma ke sambandha meM Apa kahie // 38-40 // kRpAsindhu, bhavyajanoM ke bandhu ve muni bhI bole / he mahAbhavya sudarzana ! tuma mere dvArA kahe hue ke viSaya meM suno // 41 // dharma-karma se pavitra isa bharata kSetra ke suvikhyAta vindhyadeza ke kauzala nAmaka nagara meM, bhUpAla nAmaka rAjA thaa| usakI vasundharA rAnI huI / una donoM kA zUravIra, vicakSaNa lokapAla nAmaka putra thA / / 42-43 / / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam evaM sa putrapautrAdiparivAraH prisskRtH| bhUpAlo nijapuNyena kurvan rAjyaM sukhaM sthitaH / / 44 / / ekadA tasya bhUpasya siMhadvAre manohare / rakSa rakSeti bho deva pUtkAraM cakrire janAH // 45 / / tamAkaNyaM nRpo'nantabuddhimantriNamAjagau / kimetaditi sa prAha maMtrI zRNu mahIpate / / 46 / / asmAikSiNadigbhAge girI vindhye mhaablii| vyAghranAmA ca bhillo'sti kuraGgI nAma tatpriyA / / 47 / / sa vyAno vyAghravastaro duSTAtmA vA yamo'dhamaH / ahaMkAramadonmatto nityaM kodaNDakANDabhAk / / 48 / / sa pApI kurute deva prajAnAM pIDhanaM sadA / tasmAdiyaM prajA gADhaM mUtkAraM kurute prabho / / 49 / / zrutvA bhUpAlanAmA ca mantrivAkyaM nRpo ruSA / jagoM ko'yaM kudhIbhillo matprajAduHkhadAyakaH // 50 // tathAdezaM dadau senApataye yAhi satvaram / jitvA bhillaM samAgaccha dapiSThaM zatrukaM mama || 51 / / satyaM prasiddhabhupAlAH prajApAlanatatparAH / ye te naiva sahante'tra prajApIDanamuttamAH / / 52 / / senApatistadA zIghraM sArasenAsamanvitaH / gatvA yuddhe jitastena bhillarAjena begataH // 53 // mAnabhaGgena saMtrastaH pshcaatsvpurmaagtH| puNyaM binA kuto loke jayaH saMprApyate zubhaH / / 54 / / tataH kopena gacchantaM bhUpAlAkhyaM svayaM nRpam / lokapAlaH sutaH prAha natvA zRNu mahIpate / / 55 / / sebake mathi satyatra ki zrImadbhiH pragamyate / gaditveti tato gatvA sarvasArabalAnvitaH / / 56 / / yuddhaM vidhAya taM hatvA bhillaM svapuramAgamat / duHsAdhyaM svapitulaki sAdhayatyatra satsutaH / / 57 / / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruemo'dhikAraH isa prakAra vaha bhUpAla putra-pautrAdi parivAra se ghirA huA se rAjya karatA huA sukhapUrvaka sthita thA || 44 || 135 apane puNya eka bAra usa rAjA ke manohara siMha dvAra para logoM ne he deva ! rakSA karo, rakSA karo, isa prakAra krandana kiyA / / 45 / / use 'sunakara rAjA ne anantabuddhi nAmaka mantrI se kahA- yaha kyA hai ? vaha mantrI bolA - he rAjan ! suno || 46 // yahA~ se dakSiNa dizA kI ora vindhyagiri para mahAbalI vyAghra nAmaka bhIla hai| usakI kuraMgI nAmaka priyA hai // 47 // vaha duSTAtmA vyAghra vaha ahaMkAra ke mada se matta hai // 48 // vyAnna ke samAna krUra hai athavA adhama yama hai / rahatA hai aura mila dhanurdaNDa lie rahatA he deva ! vaha pApI prajA ko sadA pIr3ita karatA rahatA hai | ataH hai prabho ! yaha prajA atyadhika kandana kara rahI hai // 49 // mantrI ke vAkya ko sunakara bhUpAla nAmaka rAjA krodha se bolAmerI prajA ko duHkha denevAlA yaha durbuddhi bhIla kauna hai ? // 50 // tathA senApatti ko Adeza diyA - zIghra hI jAo / darpa meM sthita mere zatru ko jItakara Ao / / 51 / / sacamutra, jo prajApAlana meM tatpara prasiddha uttama rAjA hote haiM, ve prajA ko satAnA sahana nahIM karate haiM // 52 // taba sAra rUpa senA se yukta senApati zIghra hI jAkara vegapUrvaka bhillarAja ke dvArA jIta liyA gayA / / 53 / / pazcAt mAnabhaGga se saMtrasta hokara bahu apane nagara meM A gyaa| puNya ke binA loka meM kahA~ se zubha vijaya prApta hotI hai ? // 54 // anantarakopa se jAte hue nepAla nAmaka rAjA se lokapAla nAmaka putra praNAma kara bolA / he rAjan ! suno || 55 // mujha sevaka ke rahate hue zrImAn kyoM jA rahe haiM ? isa prakAra kahakara samasta sAra rUpa senA ke sahita jAkara, yuddha kara, usa bhIla ko mArakara apane nagara ko A gayA / loka meM apane pitA ke dvArA jo duHsAdhya ho, use usakA putra siddha kara detA hai / / 56-57 / / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam vyAno bhillapatiH so'pi mRtvA karmavazIkRtaH / gokule kukurI bhUtvA kadAcitsa kRtajJakaH // 58 // gopastrIbhizca kauzAmbI sahAganya jinAlayam / samAlokya samAzritya kiMcicchubhayuto'bhavat 11 59 / / mRtvA tatazca campAyAM narajanmatvamApa saH / siMhapriyAbhidhAnasya kasyacillubdhakasya ca / / 60 // sihinyAM tanayo bhUtvA mUtvA tatra pUnaH sa ca / campAyAM zubhagA nAma gopAla: samajAyata / / 61 / / zreSThinaste pituH so'pi gopAlo mandirebhavat / gavAM vRSabhadAsasya pAlaka: prauDhabAlakaH / / 62 / / gavAM saMpAlanatvAcca surAjena janapriyaH / kaveH kAvyopamazchandogAmo sarvamanoharaH / / 63 / / harirvA kAnane miDa koparvA eSu bhraman / alirvA kusumAsvAdI susvaro vA surAttamaH // 64 // niHzako mAnase nityaM sadRSTiI svavRttiSu / apramAdI ca kAryeSu bhaTo vA bAlako'pi san / / 65 / / ekadA subhagaH so'pi mAghamAse suduHsahe / patacchItabharAkrAntaprakampitajagajjane / / 66 / / saMdhyAkAle samAdAya zreSThino gokadambakam / samAgacchan vane ramye manIndra vIkSya cAragam / / 67 / / tAraNaM bhavabArAzI bhavyAnAM zarmakAraNam / ekatvabhAvanopetaM saGgadaravijitam // 68 // ratnatrayasamAyuktaM catunisamanvitam / paJcAcAravicArajaM paJcamogatisAdhakam / / 69 / / mahAbhaktibharopetaM paJcApteSu nirantaram / SaDAvazyakasatkarmapratipAlanatatparam // 70 // SaTasujIvadayAvallIprasiJcanadhanAdhanam / SaDlezyAsuvicArazaM saptatattvaprakAzakam / / 71 / / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ settsfukAra: 137 vaha bhillapati vyAghra bhI marakara karma ke vaza meM kiyA gayA gokula meM 'kuttA hokara kadAcit vaha kRtajJa, gvAle ko strI ke sAtha kauzAmbI Akara jinAlaya dekhakara, usakA Azraya lekara kiMcit zubha karma se yukta huA / / 58-59 / / usane marakara campA meM manuSya janma pAyA / siMhapriya nAma vAle kisI zikArI kI sihinI nAmaka strI kA putra hokara vahA~ marakara punaH vaha, campA meM subhaga nAmaka gvAlA huaa| vaha tumhAre pitA seTha ke ghara meM gvAlA huaa| vaha praur3ha bAlaka vRSabhadAsa kI gAyoM kA pAlaka huA / / 60-62 / / gAyoM ke bhalI-bhA~ti pAlana meM vaha uttama rAjA ke samAna janapriya huA ? vaha kavi ke kAvya ke samAna sabako manohara chanda kA jJAtA huA / / 63 / / , vana meM krIr3A karatA huA vaha hari ke samAna lagatA thA athavA vRkSoM para bhramaNa karate hue vaha kapi jaisA lagatA thA / athavA vaha puSpoM kA AsvAdana karane vAlA bhramara thA, vaha susvara ( acche sura vAlA ) athavA surottamathA // 64 // usakA mana nitya niHzaGka rahatA thA athavA apane AcaraNa meM vaha sat dRSTi vAlA thA / kAryoM meM vaha apramAdI rahatA thA aura bAlaka hone para bhI yoddhA thA // 65 // eka bAra par3atI huI zIta ke samUha se AkrAnta, saMsAra ke logoM ko kampita karane vAle suduHsaha mAgha mAsa meM vaha subhaga bhI, sandhyA ke samaya seTha kI gAyoM ke samUha ko lAkara ramya bana meM Ae hue cAraNa munIndra ko dekhakara, jo saMsAra samudra ke lie naukA svarUpa the, bhavya janoM ke sukha ke kAraNa the, ekatva bhAvanA se yukta the, bAhya aura Abhyantara parigraha se rahita the / / 66-68 / ratnatraya se yukta the, cAra jJAna se samanvita the, pA~ca prakAra ke AcAravicAra ko jAnane vAle the, mokSa sAdhaka the // 69 // paMca parameSThI ke prati nirantara bhakti ke samUha se yukta the| chaH Avazyaka rUpI satkarma kA pAlana karane meM tatpara the // 70 // chaH kAya ke jIvoM ke prati dayA rUpI latA ko siMcana karane ke lie jo bar3e megha the, chaH prakAra kI lezyAoM ke viSaya meM bhalI bhAMti vicArajJa evaM sapta tattva ke prakAzaka the || 71 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam saptapAtAladuHkhaudhanivAraNavidAMvaram / karmASTakakSayoyuktaM madASTakaraM param // 72 // navadhA brahma padArtha navakovidam / jinoktadazAzramaM pratipAlana savidam // 73 // 138 ekAdazaprakAroktapratibhApratipAdakam / dvAdazoktatapobhArasamuddharaNanAyakam // 74 // dvAdazapramitavyaktAnuprekSAvinnodyatam / trayodazajinendroktacArucAritramaNDitam // 79 // caturdazaguNasthAnapravicAraNamAnasam pramAdaH paJcadazabhivinirmuktaM guNAmbudhim // 76 // SoDazapramitavyaktabhAvanAbhAvako vidam / " proktasaptadazA saMyamanityaM vivarjitam // 77 // aSTAdaza samparAvajJAtAraM karuNArNavam / ekonaviMzatiproktanAthAdhyayanAnvitam // 78 // prokta-vizati saMkhyAnAsamAdhisthAnavarjitam / ekaviMzatimAnokta sabalAnAM vicArakam // 79 // dvAviMzatimuniproksa parIpahajagakSamam / trayoviMzati jenokta zruta dhyAnaparAyaNam // 80 // caturviMzatitIrtheza sArasevA samanvitam bhAvanApazJcaviMzatyA rAdhakaM vizvavanditam // 81 // jJAtAraM paJcaviMzatyAH kriyANAM dharmasaMpadAm / pavizatikSamANAM ca vettAraM nayakovidam // 82 // saptaviMzatdhanAgAraguNayuktaM guNAlayam / aSTAviMzativikhyAta sAramUlaguNAnvitam // 83 // E ekonatriMzadAproktapApasaGgabhayaMkaram proktatriMzanmohanIyasthAnabhedaprabhedakam ekatriMzatpramANoktakarmapAkapravedinam / zItagopadezeSu kRtanizcayam // 85 // zrayastriMzatpramAtyAsAdanAnAM kSayakArakam ! catustrizatpramANAtizayasaMpattidarzanam // 86 // 1 // 84 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH sAta narakoM ke duHkhoM ke samUha kA nivAraNa jAnane vAloM meM jo zreSTha the, ATha karmoM ke kSaya meM lage hue the, ATha prakAra ke param madoM ko harane vAle the / / 72 / / naba prakAra ke brahmacarya se sampanna the, nava prakAra ke padArthoM ke jJAtA the, jinendra bhagavAna dvArA kahe hue daza dharmoM kA jo pAlana karanA jAnate the / / 73 / / zAstrokta gyAraha prakAra kI pratimAoM ke pratipAdaka the, kahe hue bAraha tapa ke bhAra ko uThAne ke nAyaka the / / 74 / / bAraha prakAra kI vyakta anuprekSAoM ke cintana karane meM lage rahate the, teraha prakAra ke jinendra kathita sundara cAritra se maNhita the / / 5 / / ___ caudaha guNasthAnoM ke viSaya meM vicAra karane meM unakA mana lagA rahatA thaa| ve pandraha prakAra ke pramAdoM se rahita aura guNoM ke samudra the / / 76 / / ye SoDaza kAraNa bhAvanAoM ke bhAva ko jAnane vAle the aura satraha prakAra ke asaMyamoM se sadA rahita the / / 77 / / ve aThAraha prakAra ke asamparAya ko jAnate the aura karuNA ke samudra the| unnIsa prakAra ke kahe gae nAtha ke adhyayana se yukta the / / 78 / / kahe gae bIsa asamAdhisthAna me rahita the aura kahe gae ikkIsa sabaloM ke vicAraka the / / 79 / / bAIsa prakAra ke munikathita paroSahoM ko jItane meM samartha the aura jinakathita teIsa prakAra ke zrutadhyAna meM lage hue the / / 80 // caubosa tIrtha karoM ko sArarUpa sevA se yukta the / paccIsa bhAvanAoM ke ArAdhaka the aura vizva vandita the / / 81 // dharma kI sampattisvarUpa paccIsa kriyAoM ke jJAtA the aura chabbIsa kSamAoM ke jJAtA the, naya kovida the / / 82 / / sattAIsa prakAra ke muni ke guNoM se yukta aura guNoM ke Alaya the| sArarUpa prasiddha 28 mUlaguNoM se yukta the / / 83 / / untIsa prakAra ke kahe gae pApa ke prati Asakti kA kSaya karane vAle the| kahe gae tIsa mohanIya karma ke bhedoM ke utkRSTa bhedaka the / / 84 / / ikAtIsa saMkhyA meM kahe gae karma ke paripAka ko jAnane vAle the| vItarAga bhagavAna ke battIsa upadezoM meM unhoMne nizcaya kiyA thA // 85 // __ ve tetIsa prakAra AsAdanAoM ke kSaya kAraka the aura cauMtIsa atizayoM ko sampatti ko dikhalAne vAle the / / 86 / / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam bhAvArtha-eka-anAcAra pariNAma, do-rAgadveSa pariNAma, tIna daMDa-dRSTa mana, dRSTa bacana, dRSTa kAya jIva ko daNDa dete rahate haiM ataH inheM daNDa kahate haiN| tIna guptiyA~-mana gupti, vacana gupti, kAya gupti / tIna gArava-Rddhi gArava, rasa gArava, sAta gArava / cAra kaSAya-krodha, mAna, mAyA, lobha / cAra saMjJA--AhAra, bhaya, maithuna, prigrh| pA~ca mahAvata-ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha / pA~ca samitiyA~-I, bhASA, evaNA, AdAnanikSepaNa, vyutsargasamiti / chaha jIvanikAya--pRthvI, jala,agni, vAyu, vanaspati, asa kAya / chaha Avazyaka-samatA, caturvizatistava, vaMdanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna, kAyotsarga / sAta bhaya-ihaloka, paraloka, maraNa, vedanA, Akasmika, atrANa bhaya, agupti / ATha mada-jJAna, pUjA, kula, jAti, tapa, bala, Rddhi, zarIra mada | nava brahmacarya guptiyA~-1. tiryaMca, 2. manuSya, 3. deviyoM meM mana, vacana, kAya se viSaya kA sevana krnaa| dasa zramaNadharma-uttama kSamA, mArdava, Arjava, zauca, satya, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana, brahmacarya / gyAraha zrAvaka pratimAyeM--darzana, prata, sAmAyika, proSadhopavAsa, sacitta tyAga, rAtribhukti tyAga/( divA methuna tyAga ), brahmacarya, ArambhatyAga, parigrahatyAga, anumati tyAga, uddiSTa tyaagprtimaa| bAraha bhikSu pratimAyeM-mahA sattvazAlI muni ( uttama saMhananavAlA muni ) isa bhikSu pratimA vidhikA anuSThAna kara sakatA hai| isa deza meM rahate hue eka mAsa ke andara amuka-amuka durlabha AhAra milegA to grahaNa karU~gA anyathA nahIM, aisI pratijhA karake usa mAsa ke antima dina pratimAyoga dhAraNa karatA hai, yaha eka pratimA huii| pUrvokta AhAra se zataguNita utkRSTa durlabha aise bhinna-bhinna AhAra kA vrata grahaNa karatA hai yaha vrata do mAsa kA, tIna kA, cAra, pA~ca, chaha aura sAta mAsa taka kramazaH calatA hai, pratyeka mahIne ke antima dina pratimAyoga dhAraNa karatA hai / ye sAta bhikSu pratimAyeM haiM / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH punazca sAta-sAta dinoM meM pUrva AhAra kI apekSA se zata guNita utkRSTa aura durlabha aise bhinna-bhinna, AhAra tIna bAra lene kI pratijJA karatA hai, AhAra kI prApti hotI hai to tIna, do, aura eka nAsa letA hai, ye tIna bhikSu pratimAyeM haiN| tadanantara rAtri aura dina meM pratimAyoga dhAraNa karatA hai punaH pratimAyoga se dhyAnastha hotA hai ye do bhikSu pratimA haiN| isase pahale avadhi aura manaHparya yajJAna prApta hote haiM, anantara sUryodaya hone para ukta mahAmanA mahAdhairyazAlI munirAja kevalajJAna ko prApta kara lete haiN| isa taraha ye bAraha bhikSu pratimAyeM jinAgama meM varNita haiN| teraha kriyAyeM-pAMca mahAlata, pAMca samiti aura tIna gupti / caudaha jIvasamAsa-bAdara aura sUkSama ekandriya, dvAndriya, trIndriya, caturindriya. asaino paMcendriya, seno paMcendriya, sAna yugala paryAptaka aura aparyAptaka ke bheda se 14 prakAra ke jIva samAsa / pandraha pramAda-5 indriya-sparza na. rasanA, prANa, cakSu, karNa / 4 vikathA-strIkathA, rAjakathA, corakathA, bhojnkthaa| 4 kaSAya-krodha, mAna, mAyA, lobha / 1. nidraa| 1. sneh / solaha pravacana bheda-7 vibhaktiyA~-prathamA, dvitIyA, tRtIyA, caturthI, paMcamo, SaSThI, sptmii| 3 kAla-bhUtakAla, bartamAnakAla, bhaviSyakAla / 3 liMga-strIliMga , paliMga, napuMsakaliMga / 3 vacana-ekavacana, dvivacana, bahuvacana / satraha asaMyama-hiMsAdi pA~ca pApa, pA~ca indriyA~, cAra kaSAya, mana, vacana, kAya ko kuceSTA / aThAraha asamparAya-sam arthAt samIcIna (zreSTha pradhAna 'Aya' arthAt puNya kA Agamana) jinase hotA hai unheM 'samparAya' kahate haiM / isake niSedha karanevAle sAdhanoM ko asaMparAyika kAhate haiN| ve nimna prakAra ke haiM / uttamakSamAdi 10 prakAra ke dharma, IryAdi 5 prakAra kI samiti tathA mana-vacana-kAya rUpa gupti kA pAlana nahIM krnaa| unnIsa nAthAdhyayana (dharmakathAyeM )-1. upakoDanAga-zvetahastI nAgakumAra kI kthaa| 2. kumma kUrma kathA / 3. aMDya-aNDaja kathA 5 prakAra kI (1 kumakuTa kathA 2 lApasapallikAsthita zukra kathA 3 vedaka Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam zuka kathA 4 agaMdhana sarpa kathA 5 haMsathUthabandhanamocana kathA) 4. rohiNo kathA / 5. ziSya kathA / 6. tuMba-krodha se diye hue kaTulumbI ke bhojana karanevAle muni kI kathA / 7. saMghAve-samudradattAdi 32 zreSTha putroM kI kathA jo sabhI ativRSTi ke hone para samAdhi ko dhAraNa kara svarga ko prApta hue / 8. mAdaMgimalli-mAtaMgilli kthaa| 6. caMdima candravedha kthaa| 7. sAvadhapa-saMgara cakravatoM ko kathA / 11. karakaNDu rAjA ko kathA / 12. talAyaH-vRkSa ke eka koTara meM baiThe hue tapasvo kI kathA / 13. kiNe-cAvaloM ke mardana meM sthita puruSa ko kathA / 14. susukepaH ArAdhanA grantha meM kaho huI zuzumAra sarIvara saMbaMdhI kathA / 15. avarakaMkeavarakakA nAmaka pattana meM utpanna hone vAle aMjanacora kI kathA / 16. naMdophala-aTacI meM sthita, bubhukSA se pIr3ita dhanvaMtari, vizvAnuloma aura bhatya ke dvArA lAye huye kiMpAka phala ko kathA / 17. udakanAtha kathA / 18. maNDUka kathA-jAti-smaraNa honevAle meMDhaka kI kathA / 19. puMDarIgo-puMDarIka nAmaka rAjaputrI kI kathA / athavA--- guNasthAna 14, jIvasamAsa 15, paryApti 16, prANa 17, saMjJA 18, mArgaNA 12, ye 19 prakAra ke nAthAdhyayana samajhane cAhie / athavA vAtiyA kama ke kSaya se honevAle 10 atizaya tathA 9 prakAra kI labdhi sambandhI jinavANI kA yathA samaya adhyayana krnaa| vIsa asamAdhisthAna--- ratnatraya kA ArAdhana karate hue muni ke vitta meM kisI prakAra kI AkulatA kA nahIM honA hI samAdhi hai aura usase viparIta 'asamAdhi' hai, usake ye 20 sthAna hai| 1. adiTu 2, DabaDavacara-IryA samiti rahita gamana krnaa| 3. apamajjida-apramAjita upakaraNAdi ko grahaNa karanA, rakhanA, uThAnA Adi / 4, rAdiNIyapaDihAsIrAdiNoa arthAt dokSAdi se jo jyeSTha hai usakA anAdara karake kathana karanA / 5.---adhisejjAsaNaM-jyeSTha ke Upara apanI jhApA yA apanA Asana krnaa| 6. krodho-dIkSA se jyeSTha ke vacana para krodha karanA / 7. thera vivAdatarAeya-dokSA se jyeSTha muni AdikoM ke samaya, bIca meM praviSTa hokara vArtAlApa karanA / 8. uvadhAdadUsare kA tiraskAra karake bhASaNa karanA / 9, aNaNuvoci-Amama bhASA kA tyAga karake bhASaNa karanA / 10. adhikaraNo-Agama ke virodha se apanI buddhi ke dvArA tatva kA kathana karanA / 11. piTTimAMsapaDiNIgo Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH pITha pIche viparIta vacana kahanA / 12. asamAhikalahaM-dUsare ke Azaya ko badala kara anya kA nAma lekara jhagar3A paidA kara denA / 13. jhaMjhA-- bolA jhagar3A ke do ... / 4. sahakarepaTidA-saba logoM kI AvAja ko dabAkara uccadhvani se par3hanA / 15. esaNAsamidivinA zodhe bhojana karanA / 16 sUrayamANabhojI-17. gANagagaNigobahuta aparAdha karanevAlA muni eka gaNa se dUsare gaNa meM bheja diyA jAtA hai| 18. sarakkharAvAde-dhUla sahita pairoM kA jala meM praveza karatA tathA jala maiM gIle pera ho jAnepara dhUla meM praveza karanA / 19. appamANabhojI-- apramANa bhojana karanA arthAt bhUkha se jyAdA bhojana karanA / 20. akAlasajjhAo-akAla meM svAdhyAya karanA / ikkIsa sabalakriyAyeM-5 prakAra kI rasa sambandhI (khaTTA, moThA, kaDuvA, kaSAyalA, caraparA), 5 prakAra ko varNa sambandhI (kAlA, pIlA, lAla, harA, sapheda), do prakAra kI varNa sambandhI (sugandha, durgandha) tathA ATha prakAra ko sparza sambandhI (halkA, bhArI, ThaMDA. garama, rUkhA, cikanA, kar3A, narama) aura 21vIM pahale chor3e hue apane sambandhiyoM ke Upara sneha sahita kriyA, jisakA nAma hai viradijaNarAgasahidA / bAIsa parISaha-kSudhA, pipAsA, zIta. ujya, daMzamazaka, nAgnya, arati, strI, caryA, niSadyA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga tuNasparza, mala, sarakAra puraskAra, prajJA, ajJAna, adarzana / tevIsa sUtrakRta adhyayana1. samae samaya adhikAra, adhyayana kAla ke pratipAdana ke dvAra se trikAla svarUpa kA pratipAdana karatA hai| 2. vedAlijhe-bedAlijAdhikAra-tIna vedoM ke svarUpa kA pratipAdana karatA hai| 3. ubasagaM-upasarga kA adhikAra-4 prakAra ke upasargoM kA nirUpaNa karatA hai| 4. itthipariNAma-strI pariNAma-striyoM ke svabhAva kA varNana karatA hai 1 5. NirayaMtara-marakAntara adhikAra-narakAdi caturgatiyoM kA varNana karatA hai| 6. vIrathudI-vIra stuti adhikAra-24 tIrthaMkaroM ke guNa kA varNana karatA hai| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 sudarzanacaritam 7. kusIlaparibhAsie-kutrola paribhASA kA adhikAra-kuzIlAdi 5 prakAra ke pAzvastha sAdhuoM kA adhikAra / 8. virie-vIryAdhikAra-jIvoM kI taratamatA se vIrya kA varNana karatA hai| 9. dhammoya-dharmAdhikAra-dharma aura adharma ke svarUpa kA varNana karatA hai| 10, amga-agrAdhikAra--zrata ke anapadoM kA varNana karatA hai| 11. magge-mArgAdhikAra--mokSa aura svarga ke svarUpa tathA kAraNa kA varNana karatA hai| 12. samovasaraNaM-samavasaraNAdidhikAra-24 tIrthaMkaroM ke samavazaraNa kA varNana karatA hai| 13. tikAlagaMthahide-trikAla grantha kA adhikAra-trikAla gocara azeSa parigraha ke azubha rUpa kA varNana karatA hai| 14, AdA-AtmAdhikAra-jIva ke svarUpa kA varNana karatA hai| 15. tadityagAthA-taditthamAyAdhikAra-vAda ke mArga kA prarUpaNa karatA hai| 16. puNDarikA-puNDarIkAdhikAra-mitroM ke svAdi sthAnoM meM stamyA ___kA varNana karatA hai| 17. kiriyaThANeya-kriyAsthAnAdhikAra-teraha prakAra kI kriyAoM ke sthAnoM kA varNana karatA hai| 18. AhAraya pariNAme-AhAraka pariNAma kA adhikAra, sarva dhAnyoM ke rasa aura vIrya ke vipAka ko tathA zarIra meM vyApta sAta sAdhuoM ke svarUpa kA varNana karatA hai| 19. paccakavANa-pratyAkhyAna kA adhikAra-sarvadravya ke viSaya se sambandha rakhane vAlI nivRttiyoM kA varNana karatA hai| 20. aNagAraguNakitti-anagAraguNakIrtana kA adhikAra-muniyoM ke guNa kA varNana karatA hai| 21. sudA-zrutAdhikAra-zruta ke phala kA varNana karatA hai| 22. NAlaMde nAlaMdAdhikAra-jyotiSiyoM ke paTala kA varNana karatA hai / 23. suddayaDajjhAgANi tevIsaM-sUtrakRta adhyayana se 23 saMkhyA vAle haiN| dvitIya aMga meM zrutavarNana ke adhikAra ke anvartha saMjJA vAle haiN| cauvIsa arahaMta-24 tIrthaMkara--(1) vRSabhadevajI (2) ajitanAthajI (3) sambhavanAthajI (4) abhinandanajI (5) sumatinAthajI (6) padmaprabhUjI (7) supArzvanAthajI (8) candraprabhajI (9) puSpadantajI (10) zItalanAthajI (11) zreyAMsanAthajI (12) vAsupUjyajI (13) vimalanAthajI (14) ananta Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAra: nAthajI (15) dharmanAthajI (16) zAntinAthajI (17) kunthunAthajI (28) arahanAthajI (19) mallinAthajI (20) munisuvratajI (21) naminAthajI (22) neminAthajo (23) pArzvanAthajI (24) mahAbIrajI / ina 24 tIrthakara devoM kI yathAkAla baMdanAdi karanA / paNavIsa bhAvanA-ahiMsAvata kI 5 bhAvanAyeM-(5) kAragupti (2) manogupti (3) IryAsamiti (4) AdAnanikSepaNa samiti (5) AlokitapAna bhojn| ___ satyavrata kI 5 bhAvanAyeM-(1) krodhapratyAsthAna (tyAga ) (2) lobhapratyAkhyAna (3) bhIruttvapratyAkhyAna (4) hAsyaprarapAkhyAna (5) anuvoci bhASaNa ( zAstra kI AjJAnusAra nirdoSa vacana bolanA ) / ___atrauryavrata kI 5 bhAbanAyeM-(1) zUnyAgArakhAsa--parvatoM ko guphA, vRkSa kI koTara Adi nirjana sthAnoM meM rahanA (2) vimocitAvAsa-dUsaroM ke dvArA chor3e gaye sthAnoM meM nivAsa karanA (3) paroparodhAkaraNa-apane sthAna para Thahare hue dUsare ko nahIM rokanA (4) bhaikSyabhuddhi-zAstra ke anusAra bhikSA kI zuddhi rakhanA (5) saddharmAvisaMvAda-sahadharmiyoM ke sAtha yaha merA hai, yaha terA hai, aisA kleza nahIM karanA / brahmacaryabala kI pAMca bhAvanAye-(1) strI rAgakathA zravaNa kA tyAga karanA (2) tanmanoharAGga nirokSaNa tyAga (3) pUrvaratAnusmaraNa tyAgaagrata avasthA meM bhoge hue viSayoM ke smaraNa kA tyAga (4) vRSyeSTa rasatyAga-kAmavardhaka gariSTha rasoM kA tyAga karanA (5) apane zarIra ke saMskAroM kA tyAga krnaa| parigrahatyAga vrata kI 5 bhAvanAyeM-sparzana Adi pAMca indriyoM ke iSTa, aniSTa Adi viSayoM meM krama se rAga dveSa kA tyAga karanA / / paNavIsa kiriyA-25 kriyA--(1) samyaktva kriyA-samyaktva vardhaka kriyA deva, zAstra, guruoM kI bhakti karanA / (2) mithyAtva kriyA-kudeva, kuguru, kuzAstra ke pUjA-stavanAdi rUpa mithyAttva kI kriyA karanA / (3) prayoga kriyA-hAtha-paira Adi calAne ke bhAvarUpa, icchArUpa kriyA / (4) samAdAna kriyA-saMyamI kA asaMyama ke sammukha honA / (5) IpithakriyA-saMyama bar3hAne ke lie sAdhu jo kriyA karatA hai / (6) prAdoSikokriyA-krodha ke Aveza se dveSAdika rUpa vRddhi karanA / (7) kAyikIkriyA-hAtha se mAranA, mukha se gAlI denA ityAdi pravRtti kA bhAga / (8) adhikaraNikI kriyA-hiMsA ke sAdhanabhUta, banduka, churI ityAdi su0-10 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam lenA, denA, rakhanA / (9) paritApa kriyA-dUsare ko duHkha dene meM lgnaa| (10) prANAtipAta kriyA-dUsare ke zarIra, indriya vA zvAsocchvAsa naSTa karanA / (11) darzana kriyA--rAgAdi bhAva se saundarya dekhane kI icchaa| (12) sparzana kiyA-rAgAdi bhAva se kisI cIja ke pa na karane kI icchaa| (13) prAtyayikI mI-viSayoM ko navIna-navIna sAmagrI ekatrita karanA / (14) samantAnupAta kriyA-strI, puruSa tathA pazuoM ke uThane, baiThane ke sthAna ko malamUtra se kharAva krnaa| (15) anAbhoga kriyAbinA dekhe yA binA zodhI jamIna para uThanA, sonA thA kucha dhrnaa| (16) svahasta kriyA-jo kAma dUsare ke yogya ho use svayaM karanA / (15) nisarga kriyA-pAra ko bar3hAne vAlI kriyA karanA / (18) vidAraNa kriyA-dUsare ke doSa prakaTa karanA / (19 / AjJAvApAdinI kriyAzAstra kI AjJA svayaM pAlana karanA aura usake viparIta artha karanA tathA viparIta Adeza denA / (20) anAkAMkSA kriyA-Alasya ke vazIbhUta ho zAstroM meM kahI gaI AjJAoM ke prati Adara yA prema na karanA / (21) Arambha kriyA-prArambha janaka kriyA svayaM karanA yA karate hue ko dekha harSita honaa| (22) parigraha kriyA-parigraha kA kucha bhI nAza na ho, aise upAyoM meM lage rahanA / (23) mAyA kiyA-mAyAcAra se jJAnAdi guNoM ko chipAnA / (24) mithyAdarzana kriyA-mithyAdRSTiyoM kI tathA mithyAttva se paripUrNa kAryoM kI prazaMsA karanA / (25) apratyAsthAna kriyA-tyAga karane yogya ho usakA tyAga na karanA / __ chantrosa pRthivayA~-(1) rucirA nAma ko eka pRthvI hai| vaha bharata aura airAvata ke avasarpiNo kAla meM (2) zuddhA-nAma kI pRthvI kahI jAtI hai aura vahI utsarpiNI kAla meM (3) kharA-nAma se kahI jAtI hai| ratnaprabhA bhUmi ke khara bhAga meM piNDa rUpa se eka do hajAra yojana ke pariNAma vAlI nimnalikhita solaha bhUmi haiN| () citrA pRthvI (5) vajra pRthvI (6) vaiDUrya pRthvI (7) lohitAka pRthvI (8) masAramaMdha pRthvI (9) gomedha pRthvI (10) pravAla pRthvI (11) jyoti pRthvI (12) rasAMjana pRthvI (13) aMjanamUla pRthvo (14) aMka pRthvI (15) sphaTika pRthvI (16) caMdana pRthvI (17) varcaka pRthvI (18) vakula pRthvI (19) zilAmaya pRthvo (20) paMka bhAga meM 84 hajAra yojana ke parimANa vAlI pRthvI tathA isI bhUmi ke abbahula bhAga meM 80 hajAra yojana parimANa vAlI 'ratnaprabhA' nAma kI naraka kI pRthvI hai aura AkAza ke nIce 6 narakoM kI bhUmiye haiM kula milAkara 26 pRthkyiAM haiN| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH 147 sattAbosa aNagAraguNa-27 prakAra ke anagAra ke guNa-12 bhikSu kI pratimA ( ye uttama saMhanana vAle muniyoM ke hotI hai ) 8 pravacana mAtA { 5 samiti tathA 3 guptiyoM ke pAlana meM ) krodha, mAna, mAyA, lobha, moha, rAga aura dveSa ke abhAva rUpa pravRtti 1 ___ aTTAbosa AcAra kalpa-28 prakAra ke AcAra kalpa arthAt muni ke mUlaguNa, 5 mahAyata, 5 samiti, 5 iMdriya nirodha, 6 Avazyaka, 7 vizeSagaNa ( nagnattva, asnAna, bhUmi zayana, atadhAvana, khar3e hokara AhAra lenA, ekabhukta, kezaloca ) / unatIsa pApAtra pramaMga-aThAraha purANa, SaDaMga bAlo lokika vidyArye aura vauddha Adi pA~ca prakAra ke siddhAMta ( 18+ 6 + 5 = 22 ) 1 ___ tosa mohanIya sthAna--kSetra vAstu Adi bahiraMga parigraha se sambandha rakhane vAlA kSetra, vAstu, hiraNa, suvarNa, dvipada, catuSpada, dhana, dhAnya, kuppa, bhAMDa ) 10 prakAra kA moha, aMtaraMga mithyAvAdi se ( mithyAtva, hAstha, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, krodha, mAma, mAyA lobha, veda 3 (strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda), rAga, dveSa, moha rakhane ke bhAva rUpa 14 bheda tathA pAMca indriya aura chaThe mana se moha janita sambandha rakhane ke kAraNa ( 10 + 14 + 6 ) / ikattIsa karmavipAka-jJAnAvaraNIya ke 5, darzanAvaraNIya ke 1, vedanIya ke 2, mohanIya ke 2, Ayu ke 4, nAma ke 2 [ zubha aura azubha ], gotra ke 2, aMtarAya ke 51 battIsa jinopadeza---chaha Avazyaka ( samatA, vaMdanA, stuti, pratikramaNa, pratyAkhyAna, kAyotsarga ) 1 bAraha aMga-AcArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, vyAkhyAprajJaptyaMga, jJAtRkathAMga, upAsakAdhyayanAMga, aMtakRddazAMga, anuttaropapAdikadazAMga, praznavyAkaraNAMga, vipAkasUtrAMga, dRSTivAdAMga / caudaha pUrva-~-(1) utpAda pUrva (2) AgrAyaNIya pUrva (3) vIryAnuvAda (4) amti nAsti pravAda (5) jJAnapravAda (6) satyapravAda (7) AramapravAda (4) karmapravAda (9) pratyAkhyAna pUrva (10) vidyAnuvAda (11) kalyANavAda (12) prANAnuvAda (13) kriyAvizAla (14) lokbiNdusaar| tetIsa AsAdanA-5 prakAra ke astikAya-(1) jIvAstikAya (2) ajIvAstikAya (3) dharmAstikAya (4) adharmAstikAya (5) AkAzAstikAya / chaha prakAra ke jIvoM ke nikAya-(1) pRthvokAya (2) jalakAya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sudarzananarinam (3) agnikAya ( 4 ) vAyukAya (5) vanaspatikAya (6) sakAya / pA~ca mahAnata -- (1) ahiMsA mahAvrata ( 2 ) satya mahAvrata (3) acorya mahAvrata (4) brahmacarya mahAvrata ( 5 ) parigrahatyAga mahAvrata / (1) IrSyA samiti (2) bhASA samiti (3) eSaNA samiti (4) AdAna8 pravacana mAtAnikSepaNa samiti (5) vyutsargaM samiti / 3 gupti - (1) mano gupti vacana pu(i3) nRpti / arthAt ( 5 samiti + 3 gupti = 8 pravacana mAtA ) aura nau padArtha -- (1) jIva (2) ajIva (3) Asrava (4) yaMtra (5) saMvara (6) nirjarA (7) mokSa (8) puNya (2) pApa / inase ( sabhI se saMbaMdhI anAdara kI bhAvanA (5./6+5+8+9) saba milAkara tetIsa AsAdanA hotI hai / dhyAyantaM paramAtmAnaM meruvannizcalAzayam / guNairityAdibhiH pUtamanyaizcApi virAjitam / / 87 / / svacitte cintayAmAsa tadA bAlo dayAparaH / etena tIvrazItena taravo'pi mahItale // 88 // kecicca pralayaM yAnti kathaM svAmI ca tiSThati / digambaro guNAdhAro vItarAgo'tinispRhaH // 89 // asmAdRzAH savastrAdyAH kampante zItavAtakaiH / danteSu saMkaTa prAptAH pazavo'pi suduHkhitAH / / 90 || ityevaM cintayat gatvA gRhaM gopo dapAIdhIH / kASThAdikaM samAnIya vahni prajvAlya sAdaram // 91 // samantAnmuninAthasya nAtidUraM na duHsaham / uSNIkRtya nijI pANI tanmuneH pANipAdayoH // 92 / / pArzve paribhramanmuccebhaktibhAvabharAnvitaH / zarIre mardanaM kRtvA svAsthyaM cakre pramodataH // 93 // evaM rAtrI mahAprItyA sevAM kurvan sudhIH sthitaH / satyamAsannabhavyAnAM gurubhaktau ratirbhavet // 94 // munIndro'pi sukhaM rAtrau vyAnaM kRtvA sunispRhaH / sUryodaye dayAsindhuryogaM saMhRtya mAnase // 95 // ayamAsantabhavyo'sti matveti pramadapradam / saptAkSaraM mahAmantraM datvA tasme jagAda saH // 96 // - Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH ve paramAtmA kA dhyAna kara rahe the| unake bhAva meru ke samAna sthira the / ve anya guNoM ityAdi se pavitra the aura suzobhita the / / 87 // taba dadhAparAyaNa bAlaka ne apane mana meM vicAra kiyaa| isa tIna zIta se pRthvItala para koI-koI vRkSa bhI nAza ko prApta ho jAte haiN| guNoM ke AdhAra, digambara, vItarAga, ati nispRha svAmI kaise Thaharate hai ? // 88-89 // vastrAdi se yukta hama jaise loga zItala vAyu se dAMtoM meM saMkaTa pAe hue kampita hote haiM ! pazu bhI duHkhI hote haiM / / 90 / / isa prakAra vicAra karate hue dayA se Ardra buddhi vAlA gvAlA ghara jAkara kASThAdika lAkara AdarapUrvaka muninAtha ke cAroM ora samIpa meM duHsaha agni jalAkara una muni ke hAtha-pairoM meM apane donoM hAtha garamagarama kara atyadhika bhaktibhAva se yukta hokara samIpa meM bhramaNa karatA huA, zarIra meM mardana karake, AnandapUrvaka svAsthya kiyA // 21-92-93 / / isa prakAra mahAprIti se rAtri meM sevA karatA huA buddhimAn tthhraa| saca hai, Asanna bhavyoM kI guru bhakti meM rati hoto hai / / 94 / / dayAsindhu sunispRha munIndra bho sukhapUrvaka rAtri meM dhyAnakara sUryodaya hone para mana meM yoga nirodhakara, yaha Asanna bhavya hai, aisA mAnakara pramadaprada sAta akSaroM kA mahAmantra dekara ve usase bole // 95-96 / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 sudarzanacaritam anena mantrarAjena bho sudhI: zRNu nizcitam / siddhayanti sarvakAryANi yAnti kaSTAni saMkSayam // 17 // sarve vidyAdharA devAzcakavAdayo bhuvi / imaM mantraM sa mApuH jarmANapanam / 16 .. tvayA sarvatra kAryeSu gamanAgamaneSu vaa| bhojanAdau sukha duHkhe samArAdhyo hi mantrarAT // 99 / Namo dharahatANaM ityuktvA ca muniH svAmI tasmai prmpaavnH| svayaM tameva sanmantra gadizvAmAnnabho'GgaNe / / 100 / / tanmantreNa munervIkSya nabhogamanamuttamam / mantre zraddhA tarAM tasya tadAbhud dharmadAyinI / / 101 // atha gopAlakaH so'pi nidhAnaM vA jagaddhitam / / mantraM taM prApya tuTatmA saMpaThana paramAdarAt / / 102 / / bhojane zayane pAne yAne'raNye dhane bane / pazUnAM rakSaNe prItyA bandhane mocane'pi ca / / 103 / / anyatra sarvakAryeSu paThanucceH prmodtH|| dhetUnAM dohane kAle mantramuccArayaMstathA // 104 / / zreSTinA tena saMpRSTho gopo bho brUhi kena ca / mantro'yaM pravarastubhyaM dattaH zarmazatapradaH / / 105 // subhagastaM praNamyAzu tatprApteH kAraNaM jagI / tanizamya suSIH zreSThI taM prazaMsitavAn bhRzam / / 106 / / dhanyastvaM putra puNyAramA svameva guNasAgaraH / yattvayA sa munirdaSTaH prApto mantrI jagaddhitaH / / 107 / / uddhRto'yaM tvayA jIvaH svakIyo bhavasAgarAt / tvameva pravaro loke tvameva zubhasaMcayaH / / 108 // utito yathAdarzo bhavatyeva sunirmalaH / tathA sanmantrayogena jIvo nirmalatA vrajet / / 109 // iti prazasya taM zreSThI samyagdRSTiH sudhArmikaH / vastrabhojanasadvAkyestoSayAmAsa gopakam / / 110 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH 151 he vRddhimgAn suno! isa mantrarAja ke nizcita rUpa se samasta kArya siddha ho jAte haiM aura kaSTa kSaya ho jAte haiM / / 17 / / / pRthvI para samasta vidyAdhara aura cakravartI Adi ne bhI isa mantra kI ArAdhanA kara svarga aura mokSa pAyA / / 28 / / tumheM bhI saba jagaha, kAryoM meM athavA gamanAgamanoM meM sukha-duHkha meM, bhojana di meM mantrarAja kI ArAdhanA karanA cAhie / 9.9 / / Namo arahatANaM aisA kahakara, parama pAvana svAmo muni svayaM usI sanmantra ko kahakara AkAza rUpI A~gana meM cale gae / / 100 / / usa mantra se muni ke uttama nabhogamana ko dekhakara usakI taba usa mantra meM dharmadAyinI zraddhA ho gaI / / 101 // vaha manAlA bhI bhaMsAra ke hitakArI prabhArI nidAnasvarUpa usa mantra ko pAkara parama Adara se santuSTa AtmA vAlA hokara, bhojana, zayana, pAna, yAna, araNya, ghane vana, pazuoM ke protipUrvaka rakSaNa, bandhana aura mocana meM anyatra samasta kAryoM meM pramodapUrvaka atyadhika rUpa se par3hatA huA, gAyoM ke dohana kAla meM mantra kA uccAraNa karatA thA / / 102-104 // usase seTha ne pUchA-he gbAle ! kaho, yaha pravara mantra, jo ki saMkar3oM sukhoM ko denevAlA hai, use tumheM kisane diyA / / 105 / / / subhagane use zIghra hI praNAma kara usa mantra kI prApti kA kAraNa kahA / use sunakara buddhimAn seTha ne usakI atyadhika prazaMsA kI ||16|| he puNyAtmA putra tuma dhanya ho| tumhIM guNoM ke sAgara ho, jo ki tumane una muni ke darzana kie aura saMsAra ke hitakArI mantra ko pAyA / / 107 / / tumane apane jIva ko bhavasAgara se nikAla liyA / tumhIM loka meM pravara ho, tumhIM zubhasaMcaya ho / 108 11 jisa prakAra pAliza kiyA huA darpaNa sunirmala hotA hai, usI prakAra acche mantra ke yoga se jIva nirmalatA ko prApta ho jAtA hai // 109 // isa prakAra samyagdRSTi, sudhArmika seTha ne usakI prazaMsA kara gvAle ko vastra, bhojana tathA uttama vAkyoM se santuSTa kiyA // 11 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam tadAprabhuti pUtAtmA vizeSeNa svaputravat / nityaM pAlayati smoccaidharmI dharmiNi vatsalaH // 111 // athaikadAgato'TavyAM gomahiSyAdivRndakam / sa lAtvA cArayaMstatra gaGgAtIre manohare / / 112 / / arhatA prajagannAma dAmadhAma jagaddhitam / sAvadhAnastaromale pavitra paramArthataH / / 113 / / sthito yAvatsUrkha tAvadanyo gopaH samAgataH / taM jagAdAtra bho mitra mahiSyaste paraM taTam // 114 / / yAnti zoghra samAgatya tA: samAnaya sAmpratam / zratyeti vacanaM tasya subhago'pi pravegataH / / 115 // gaGgAtaTa sudhIrgatvA mahAsAhasasaMyutaH / mantraM tameva bhavyAtmA samuccArya manoharam // 116 / / dadI jhampA jale natra tIkSAkASThaM durAzayaiH / matsyabandhibhirArabdhaM kaSTadaM vartate purA / / 117 / / tasyopari papAtAzu za bhinno jaThare tadA / kASThena tIkSyabhAvena durjaneneva pApinA / / 118 / / tatra mantre smarannuccainidAnaM mAnase'karot / zreSTino'sya supuNyasya mantrarAjaprasAdataH / / 119 / / putro bhavAmyahaM ceti dazaprANaiH pricyutH| jAto vRSabhadAsasya jinamatyAH zubhodare / / 120 / / tvaM sudarzananAmAsau suputraH kuladIpakaH / caramAnadharo dhIro jainadharmadhuraMdharaH / / 121 / / dAtA bhoktA vicArajJaH shraavkaacaarttprH| parameSTimahAmantraprabhAvAt kiM na jAyate / / 122 / / zatrumitrAyate yena saryo dAmayate tarAm / sudhAyate viSaM zonnaM samudraH sthala tAyate / / 123 / / varjilAyate yena mantrarAjena bhUtale / ki bIte prabhAvo'sya svargo mokSazca saMbhavet / / 124 / / sa pratyakSaM tvayA dRSTaH prabhAvaH parameSThinAm / mahAmantrasya bho bhavya bhuvanaprayagocaraH / / 125 / / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH 153 taba se lekara pavitrAtmA, dharmavatsala vaha vizeSa rUpa se apane putra ke samAna usakA pAlana karane lagA / / 111 / / eka bAra Akara vaha vana meM manohara gaMgAtIra para gAya, bhaiMsa Adi ke samUha ko lAkara carA rahA thA / / 512 / / taba vaha sAvadhAna hokara pavitra vRkSa ke mUla meM sukha ke dhAma, saMsAra ke hitakArI arhanta kA nAma japane lagA / 113 // jaba vaha sukhapUrvaka sthita thA, taba anya gvAlA AyA | usase bolA-he mitra ! tumhArI bhaiMseM dUsare kinAre para jA rahI haiM, zIghra Akara isa samaya unheM le aao| usake isa prakAra vacana ko sunakara mahAsAhasa se yukta sudhI-bhavyAtmA subhaga bhI gaMgAtaTa para jAkara manohara uso mantra kA bhalIbhA~ti saccAraNa kara vahA~ para jala meM chalAMga lgaaii| vahA~ para khoTe Azaya vAle machuvAroM ke dvArA sAmane lagAI huI kaSTadAyaka tIkSNa kASTha thI / / 114-115.116-117 / / pApI durjana ke samAna tIkSNa hone ke kAraNa usake Upara vaha zIghra girA aura taba usakA peTa vidIrNa ho gayA / / 118 / / vahA~ para atyadhika rUpa se mantra kA smaraNa karate hue mana meM nidAna kiyaa| mantrarAja kI kRpA se maiM isa puNyAtmA seTha ke putra hoU~ / dasa prANoM se rahita hokara vRSabhadAsa seTha ke jinamatI ke zubha jadara meM tuma sudarzana nAmaka kula dIpaka suputra hue ho| jainadharma kI dhurA ko dhAraNa karane vAle dhIra tuma caramazarIrI ho / / 112-120-121 // tuma dAtA ho, bhoktA ho, vicAraza ho aura zrAvakAcAra meM tatpara ho / parameSThi ke mahAmantra ke prabhAva se kyA nahIM hotA hai / / 122 / / __ jisase zatru mitra jaisA AcaraNa karane lagatA hai, sA~pa mAlA ho jAtA hai, viSa sIna amRta ke samAna ho jAtA hai, samudra sthala ke samAna AcaraNa karatA hai / / 123 / / jisa mantrarAja se pRthvI para agni jala ke samAna AcaraNa karato hai / isake prabhAva kA kyA varNana kiyA jAya / svarga aura mokSa bhI sambhava he bhavya ! parameSThI ke mahAmantra kA prabhAva bhuvanatrayagocara hai, use tumane pratyakSa dekhA hai / / 125 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sudarzanacaritam pUrva yA bhilla rAjasya kuraGgI nAma te priyaa| sA hitvA svatanu pApAta kAzIdeze svakarmaNA / / 16 : vArANasIpure jAtA mahiSI tRNabhakSikA / sA pazvI ca tato mRtvA zyAmalAsyasya kasyacit / / 127 / / rajakasya yazomatyA garne putrI ca varisanI / jAtA tatrAyikAsaGga samAsAdya svAktitaH // 128 // kiMcitpuNyaM tathopAyaM saMjAteyaM manoramA / rUpalAvaNyasaMyuktA prItA te prANavallabhA / / 129 / / satImatallikA nityaM dAnapUjAvatodyatA / jainadharma samArAdhya jantuH pUjyatamo bhavet / / 130 / / ityAdi bhavasaMbandhaM gurovimalavAhanAt / zrutvA sudarzanaH zreSThI saMtuSTo mAnase tarAm / / 131 / / sa jayatu jinadevo devadevendravandho bhavajalanidhipoto yasya dharmaprasAdAt / kugatigamanamuktaH prANivargo vigulo bhavati sugatisaGgo nirmalo bhavyamukhyaH // 132 / / iti zrIsudarzanacarite paJcanamaskAramAhAtmyapradarzakemumukSuzrIvidhAnandiviracite sudarzana-manoramA-bhavAvalI varNano nAmASTamo'dhikAraH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo'dhikAraH 155. jo kI tumhArI thI vaha apane zarIra ko chor3akara, pApa rUpa apane karma se kAzI deza meM vArANasI nagarI meM tRNa kA bhakSaNa karane vAlI bhaiMsa huii| anantara vaha pazu se marakara zyAmala nAmavAle kisI dhobI kI yazomatI nAmaka stro ke garbha se catsinI nAmaka putrI huii| vahAM para apanI zakti se AryikA ke saMga se kucha puNyopArjana kara yaha rUpa lAvaNya se yukta tumhArI priya prAgavallabhA manoramA huI / / 126- 127-128-129 / / vaha sarvotkRSTa satI nitya dAna, pUjA aura vrata meM udyata rahatI hai / jainadharma kI ArAdhanA kara jantu pUjyatama hotA hai // 130 // guru vimalavAhana se ityAdi bhavya sambandha sunakara seTha sudarzana mana meM atyanta santuSTa huA / / 131 // jisase dharma kI kRpA se vizuddha prANivarga kugati ke gamana se mukta ho jAtA hai, sugati kA saMga ho jAtA hai, nirmala aura bhavyamukhya ho jAtA hai, devadevendra se bandanIya, saMsArarUpo samudra ke jahAja vaha jinadeva jayazIlahoM || 132 // isa prakAra pacanamaskAra mAhAtmya pradarzaka mumukSu zrI vidyAnandiviracita sudarzanacarita meM sudarzanamanoramA bhavAvalI varNana nAmaka aSTama adhikAra samApta huA / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH atha zreSThI viziSTAtmA zrutvA svabhavacistaram / vairAgyaM sutarAM prApyAnuprekSAcintanodyataH / / 1 / / saMsAre bhaGgaraM sarva dhanaM dhAnyAdika kila / saMpadA sarvadA sarvA caJcalA capalA yathA / / 2 / / putramitrakalatrAdibAndhavAH sajjanA janAH / sarve'pi viSayAH kaSTaM kSayaM yAnti kSaNArdhataH / / 3 / / rUpasaubhAgyasaundaryayauvana vA kare banam / / hastyazvarathabhRtyauvo meghanadyodhavaccala: / / 4 / / zakracApasamA lakSmIjayite : punnyyogtH| tarakSaye sA kSayaM yAti na kenApi sthirA bhavet / / 5 / / cakitvaM vAsudevatvaM zakratvaM dharaNendratA / azAzvatamidaM sarvakA kathA cAlpajantuSa / / 6 // sarvadA poSitaH kAyaH sarvo mAyAmayo ythaa| zaranmeghaH prayAtyAzu vAyunA svAyuSaH kSaye // 7 // bhogopabhogavastuni vinAzIni samantataH / gehasvarNavibhUtiryA kAlavahnavibhUtivat / / 8 // anye'pi ye padArthAste dRSTanaSTAH kSaNArdhataH / ato'tra cintayeddhImAnnirmamatvaM svasiddhaye / / 9 / / ityadhra vAnaprekSA bhave'smin sarvajantUnAM zaraNaM nAsti kiMcana / mAtA pitA svasA bhrAtA mitra vA maraNakSaNe || 10 || svargo durgaH surA bhRtyA vanamAyudhamutkaTam / airAvaNo gajo yasya so'pi kAlena nIyate / / 11 / / nidhayo nava ratnAni caturdaza SaDaGgakam / sainyaM sabAndhavaM sarvaM cakriNaH zaraNaM na hi / / 12 / / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH anantara viziSTAramA seTha apane bhavoM kA vistRta varNana sunakara tatkSaNa vairAgya prApta kara anuprekSAoM kA vicAra karane ke lie udyama ho gayA // 1 // nizcita rUpa saMsAra meM dhana-dhAnyAdika saba naSTa hone vAlA hai| bijalI ke samAna samasta sampradAyeM caMcala haiM // 2 // kaSTa hai, putra, mitra, strI Adi sajjana bandhuoM kA samUha tathA samasta viSaya Adhe hI kSaNa meM vinaSTa ho jAte haiM / / 3 / / hAtha meM AyA huA rUpa, saubhAgya, saundarya, yauvana athavA bana, hAthI, ghor3A, ratha, sevakoM kA samUha (saba) megha aura nadI ke pUra ke samAna caMcala hai / / 4 / / ___ indradhanuSa ke samAna lakSmI puNyayoga se utpanna hoto hai / usa puNya ke kSatra ho jAne para vaha lakSmI vinaSTa ho jAtI hai, kisI ke dvArA bhI sthira nahIM hotI hai / / 5 // __ cakrIpanA, vAsudevapanA, zakrapanA, dharaNendra ye saba zAzvata nahIM haiM, kSadra jantuoM kI to bAta hI kyA hai ? / 6 // mAyAmaya zaratkAlIna megha jisa prakAra vAyu ke dvArA binaSTa ho jAtA hai, usI prakAra apanI Ayu kA kSaya hone para sarvadA poSita kAya naSTa ho jAtI hai / / 7 / / jo ghara svarNa Adi bhogopabhoga kI bastuyeM haiM. ve kAlAgni kI rAkha ke samAna saba ora se nAza hone vAlI haiM // 8 // anya bhI jo padArtha haiM, ve Adhe kSaNa meM hI dekhate dekhate naSTa ho jAte haiM / ataH apanI siji ke lie buddhimAna kI nirmamatva kA cintana karanA cAhie // 9 // iti adhruva anuprekSA isa saMsAra meM samasta prANiyoM kA maraNa ke kSaNa mAtA, pitA, bahina, bhAI athavA mitra kucha bhI zaraNa nahIM hai / / 10 / / __ svarga jisakA durga hai, deva sevaka haiM, utkaTa zastra vana hai, jisakA hAthI airAvata hai, vaha bhI kAla ke dvArA le jAyA jAtA hai / / 11 / / nava nidhiyA~, caudaha ratna, chaH aMgavAlI senA tathA bandhu bAndhava (ye saba) cakravatI ke zaraNa nahIM hai / / 12 / / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sudarzanacaritam janmamRtyujarApAyaM ratnatrayamanuttaram / zaraNyaM bhavyajIvAnAM saMsAre nAparaM kvacit / / 13 / / ityshrnnaanukaa| paJcaprakAra saMsAre dravye kSetraM ca kAlake / bhanne bhAve caturbhedagatigartAsamanvite // 14 / / anAdikAlasaMlagnakarmabhiH raashiikRtH| jotro nityaM bhramatyatra loho vA cumbakena ca / / 15 / / chedanaM bhedana kaSTaM mUlAdhArohaNaM ciram / mithyAkaSAya hiMsAdyaiArakA narakeSu ca // 16 / / nuante kSutpipAsAcaMduHkha ta pazevaH kharam / mAyApApAdidoSeNa tADanaM tApana pranam / / 17 / / manuSyeSu ca duHkhaugho jAyate pApakarmaNA / iSTamitraviyogenAniSTasaMyogatastathA // 18 // pApena duHkhadAridrayajanmamRnyuja rAdijam / parAdhInatayA nityaM duHkhaM saMjAgata nRNAm / / 19 / / devAnAM ca bhaveduHkhaM mAnasaM parasaMpadAm / samAlokya tathAcAnte prApte mizyAdRzAntaram / / 20 / / zrImajinendrasamavihonA bahavo janAH / evaM saMsArakAntAre duHkhabhAre bhramantyaho / / 21 / / uktaM caekena pudgaladravyaM yattassavamanekAH / upapUjya parityaktamAramanA prasaMsatau // 22 // lokatrayapradezeSu samasteSu niransaram / bhUpo bhUyo mRtaM jAtaM jovena kSetrasaMsatI // 23 // 'utsapiNyavapiNyoH samayAvalikAnatAH / yAsu mRtvA na saMjAtamAtmanA kAlasaMsRtau // 24 / / naranArakatiryakSu veSyapi samantataH / mRtvA jIvena saMjAtaM ghaDazo bhavasaMsRtau // 25 // masaMspeyajAmmAtrA bhAvAH sarve nirantaram / / jIvanAvApa muktAzca dhazo bhavasaMsRtau // 26 / / iti sNsaaraanuprekssaa| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH saMsAra meM janma, mRtyu, jarA kA sarvanAza karane vAlA anuttara ratnatraya bhavya jIvoM ke zaraNa yogya hai | anya kucha nahIM / / 13 / / iti azaraNa anuprekSA cAra prakAra kI gatiyoM rUpa gaDDhe se yukta dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva rUpa pA~ca prakAra ke saMsAra meM anAdikAla se lage hue karmoM ke dvArA vA meM kiyA huA jIva cumbaka ke dvArA AkarSita lohe ke samAna bhramaNa karatA hai / / 14-5 // nArako jIva narakoM meM mithyAtva, kaSAya aura hiMsAdi ke kAraNa chedana, bhedana, zUlI Adi para car3hAnA Adi kaSTa bahuta samaya taka bhogate / haiM / mAyA pApAdi ke doSa se ve pazu dhaneM tADana, tApana Adi ke tIkSNa duHkhoM ko bhogate haiM / / 16-17 / / pApa karma se manuSyoM meM iSTamitra kA viyoga tathA aniSTa kA saMyoga hotA hai|| 18 // pApa ke kAraNa parAdhInatA se nitya daridratA, janma, mRtyu tathA jarA Adi se utpanna duHkha manuSyoM ke nitya hotA hai / / 19 / / ___anta meM mithyAtva prApta hone para devoM ke dUsaroM kI sampadA ko dekhakara mAnasika duHkha hotA hai / / 20 / / zrImajjinendra ke saddharma se vihIna bahuta se loga isa prakAra duHkha ke bhAra svarUpa saMsAra rUpI vana meM bhramaNa karate haiM / / 21 / / kahA bhI hai dravya saMsAra meM eka ho pudgala dranya ko sabane aneka bAra svayaM upayoga kara chor3a diyA / / 22 / / __kSetra saMsAra meM tonoM lokoM ke samasta pradezoM meM jIva punaH-punaH mRtyu ko prApta huA / / 23 / / / kAlasaMsAra meM utsarpiNI aura avasarpiNI kI baha koI samayAvalI nahIM hai, jinameM marakara svayaM utpanna nahIM huA / / 24 / / bhava saMsAra meM nara, nAraka, tiryazca aura devoM meM cAroM ora se marakara jIva utpanna huA / / 25 / / bhAvasaMsAra meM aneka bAra jIva ne nirantara aneka bAra asaMkhyeya jaganmAtra bhAva grahaNa kara chor3a die // 26 // iti saMsArAnuprekSA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 sudarzanacaritam ekaH prANo karotyatra nAnAkarma zubhAzubham / putramitrakalAdeH kAraNaM saMpratAraNam / / 27 / / tatphalaM sarvamekAkI bhunakti bhavasaMkaTe / zvabhra vA pazuyonI vA nare vAtra surAlaye / / 28 / / ato jIvo mamatvaM ca prakurvanmUDhamAnasaH / kuTumbAdau na jAgiratArapana sidAzitam / / 15 / / eko bhavyo vinItAtmA jinabhadhitaparAyaNaH / guroH pAdAmbujaM natvA dIkSAmAdAya nispRhaH / / 30 // ratnatrayaM samArAdhya tapastaptvA sunirmalam / zukladhyAnena karmArona hatvA yAti zibAlapam / / 31 / / ityekatvAnuprekSA / jIvo'yaM nizcayAdanyo dehato'pi nirantaram / zarIre militazcApi nIrakSIramiva dhra vam / / 32 // kA vArtA bhuvane putramitralobAndhavAdiSu / yatsarve te pravartante bahirbhUtA vizeSataH / / 33 / / yathA kanakapASANe suvarNa militaM sadA / tathApi svasvarUpeNa bhinnamevAdhitiSThate / / 34 // jIvo'pi sarvadA tadvanchaktito jJAnadRSTibhAk / zarIre bartate nityaM svasvarUpo guNAkaraH / / 35 // sthtytvaanprekssaa| kAlojyamazucinityaM maaNsaasthirudhirairmle| bIbhatsaH kRmisaMghAtaH prakSapI kSaNamAtrataH / / 36 / / matveti paNDileraiH zrIjinazrutasAdhuSu / bhaktitaH sutapoyogavaMtainAnAvidhaiH zubhaiH / / 37 / / pramAdaM madamutsalya sAvadhAnaijinoktiSu / satkulaM prApya kAlasya phalaM grAhyaM sukhArthibhiH / / 38 // itpshucymprekssaa| mithyAnatapramAdaizca kaSAyairyogakaistathA / karmaNAmAsravo jantorbhagnadroNyAM yathA jalam // 39 // sAmi dvidhAsavaH proktaH zubhAzubhavikalpataH / pariNAmavizeSeNa vijJeyo dhaudhanairjanaiH / / 40 !! ispaalvaanprekssaa| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH putra, mitra, kalatrAdi ke kAraNa yahA~ para eka prANI nAnA prakAra ke zubhAzubha karma karatA hai || 27 // bhaka saMkaTa hone para usa phala ko naraka, pazuyoni, manuSya athavA svarga meM akelA bhogatA hai / / 28 / / ataH muDha mana vAlA jova kuTamba Adi ke prati atyadhika mamatva karatA huA apane hita aura ahita ko nahIM jAnatA hai / / 29 // jinabhakti parAyaNa eka nispRha vinItAtmA bhavya guru ke caraNakamala ko namaskAra kara, ratnatraya ko ArAdhanA kara sunirmala tapa kara zukladhyAna se karmarUpI zatruoM ko mAra kara mokSAlaya meM jAtA hai / / 30-31 / / iti ekasvAnuprekSA nizcita se nIra kSIra ke samAna zarIra meM milA hone para bhI jIva nizcaya se zarIra se anya hai / / 32 / / __ saMsAra meM putra, mitra, stro, bAndhava Adi to bAta hI kyA hai ? kyoMki ve saba vizeSa rUpa se bahirbhata pravRtta hote haiM // 33 // ___ jaise kanaka pASANa meM suvarNa sadA milA huA hai, tathApi apane svarUpa kI apekSA bhinna rUpa meM hI sthita hai / / 34 // usI prakAra joba bho savaMdA jJAna aura darzana vAlA hai / guNoM kI svAna svasvarUpa vaha zarIra meM vidyamAna hai / / 35 / / iti anyatyAnuprekSA yaha zarIra mAMsa, haDDI, khUna aura maloM se nitya apavitra hai, bIbhatsa hai, isameM kRmiyoM kA samUha hai aura kSaNa mAtra meM naSTa ho jAne vAlA aisA mAnakara dhIra, paNDinoM ko zrIjina, zAstra aura sAdhuoM ke prati bhaktipUrvaka sutapoyoga aura nAnA prakAra ke zubhavatoM se pramAda aura mada chor3akara jina bacanoM ke prati sAvadhAna hokara acchA kula pAkara sukhAthiyoM ko phala grahaNa karanA yogya hai / / 38 / / iti azuci anuprekSA TUTI huI droNI meM jisa prakAra jala pravAhita hotA hai, usI prakAra mithyAdarzana, abirati, pramAda, kaSAya tathA yogoM se prANI ke karmoM kA Asrava hotA hai // 39 / / pariNAma vizeSa se zubha aura azubha ke bheda se vaha Asrava do prakAra kA kahA gayA hai, aisoM buddhirUpI dhana vAle vyaktiyoM ko jAnanA cAhie // 40 // iti pAsavAnupekSA su0-21 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam samyaktvavattasaMyuktasatkSamAdhyAnamAnasaiH / manomarkaTakaM rudhvA dayAsaMpattizAlibhiH / / 41 / / saMvaraH kriyate nityaM prmaadprivjitH| karmaNAM vA mahAmbhodhI jalAnAM potarakSakaiH / / 42 / / iti saMvarAmapremA / nirjarA dvividhA jJeyA satripAkAvipAkajA / karmaNAmekadezena hAnirbhavati yoginAm / / 43 // datvA duHkhAdikaM jantoH karmaNAmudaye sati / hAniH krameNa sarvana sAvipAkA matA budhaiH // 44 // jinendratapasA karmahAniryA kriyate budhaiH / kipAkA tu sA yA nirjara paramAdayA / / 5 / / iti nirjarAnupremA / vilokyante padArthA hi yatra jovAdayaH sadA / sa loko bhaNyate tajjJajinendramatayedibhiH / / 46 / / sa kena vihito naiva loko rudrAdinA dhruvam / hartA naiva tathA tasya cAsti kAlatraye mataH / / 47 / / anAdinidhano nityamanantAkAsamadhyagaH / adhomadhyolabhedena vidhAsau parikIrtitaH / / 48 // caturdazabhirutsedho rajjubhiH pravirAjate / rajjUnAM nizatAnyeva tricatvAriMzatA dhanaH / / 49 // proktaH saptakapaJcaikarajjubhiH pUrvapazcime / adhomadhyorunajhAnte lokAnte kramato jinaiH // 50 // dakSiNottarataH so'pi sarvataH saptarajjubhAk / vRkSo vA challibhivasistribhinityaM praveSTitaH / / 51 / / ratnaprabhApurAbhAge kharAdibahalAbhidhe / yojanAnAM sahasrANi bAhalyaM poDazoktitaH // 52 / / pAdibahale bhAge dvitIpe caturuttarA / azItistu sahasrANi bAhalyaM ca prakIrtitam / / 53 / / tasmin bhAgadaye nityaM bhAvanAmarapUjitAH / koTayaH sapta lakSAzca dvAsaptatiranuttarAH / / 54 // prAsAdAH zrIjinendrANAM pratimAbhivirAjitAH / zAzvatAH sadhvajAvezca paramAnandadAyinaH / / 55 / / iti bhAlamAnupekSA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH samyaktva aura pata se saMyukta uttama kSamA aura mAnasika dhyAna se mana rUpI bandara ko rokakara dayA rUpI saMpatti se yukta, pramAda se rahita logoM dvArA karmoM kA nitya saMvara kiyA jAtA hai / jisa prakAra jahAja ke rakSaka mahAsamudra meM jala kA nirodha karate haiM // 41-42 / / iti saMvarAnuprekSA nirjarA do prakAra kI hotI hai--(1) savipAka aura (2) avipAka / yogiyoM ke karmoM kI ekadeza hAni hotI hai // 43 // koM ke udaya hone para prANiyoM ko dUHkhAdika dekara kramazaH hAni honA, vidvAnoM ne saba jagaha savipAkA nirjarA mAnI hai / / 44 // jinendra dvArA kathita tapa se buddhimAnoM dvArA jo kama kI hAni kI jAtI hai, vaha paramodayA avipAkA nirjarA jAnanI cAhie // 45 / / iti nirjarAnuprekSA jahA para sAdA jInATikAmA senAle haiM, Uo jAnAre jhAle jinendra mata ke jAnane vAloM ke dvArA, vaha loka kahA jAtA hai / / 46 / / vaha loka nizcita rUpa se kisI rudrAdi ke dvArA nahIM banAyA gayA hai| usakA tIna kAla meM koI hAM nahIM mAnA gayA hai // 47 // ananta AkAza ke madhya meM vaha anAdi nidhana hai| vaha adho, madhya aura Urdhva ke bheda se tIna prakAra kA kahA gayA hai / / 48 / / / vaha caudaha rAjU U~cA suzobhita hai / usakA ghanaphala tIna sau tetAlIsa ghana rAjU pramANa hai / / 49 // jinendra bhagavAn ke dvArA usa loka kA vistAra pUrva-pazcima meM kramazaH nIce sAta rAjU, madhya meM eka rAjU tathA brahma svarga ke anta meM pA~ca rAjU aura lokAnta meM eka rAjU pramANa hai / / 50 // dakSiNa aura uttara se cAroM ora se vaha sAta rAja hai| jisa prakAra vRkSa chAla se veSTita hai, usI prakAra loka nitya tIna vAyuoM se veSTita hai|| 51 // ratnaprabhA ke agrabhAga jisakA ki nAma kharAdibahala hai, vaha solaha hajAra yogya moTAI vAlA kahA gayA hai / / 52 / / dvitIya paGkAdibahala bhAga meM moTAI kA pramANa caurAsI hajAra yojana kahA gayA hai / / 53 / / una donoM bhAgoM meM nitya bhavanavAsI devoM ke dvArA pUjita sAta karor3a bahattara lAkha anuttara zrI jinendra bhagavAn ke prAsAda haiM, jo ki pratimAoM se suzobhita haiN| ye dhvajAoM se yukta, zAzvata aura parama Ananda dene yAle hai / / 54.55 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam uyantarANAM vimAneSu tatra saMkhyAvivarjitAH / hemaratnamayA santi tAn vande zrIjinAlayAn // 56 // 164 yojanAnAM sahasrANi tvazati parimANakam / jalA dibahula bhAgamAdi kRtvA kramAdadhaH // 57 // saptapAtAla bhUmISu zratra tiSThanti nArakAH / mithyAhiMsA bhUSAsteyA brahmabhUriparigrahaiH // 58 // kaSTaduSTakaSAyAdyaiH pApaiH pUrvabhavAjitaiH / sahante vividhaM duHkhaM dadanAdibhiH // 59 // tADanestApaneH zUlArohaNaiH kunairdhanaiH / svotpattimRtyuparyantaM kavivAcAmagocaram // 60 // ekarajju suvistIrNo madhyaloko'pi varNitaH / dviguNadviguNasphArerasaMkhyedvIpasAgareH / / 61 / / jambUdvIpe tathA dhAtakIdvIpe puSkarArddhakeM / meravaH santi pazboccaiH protuGgAH sumanoharAH // 62 // saMbandhIni ca merUNAM teSAM kSetrANi santi vai / zataM vai saptatizcApi tIrthezAM janmabhUmayaH / / 63 / / yatra bhavyAH samArAdhya jinadharmaM jagaddhitam / svargApavargajaM saukhyaM prApnuvanti svazaktitaH // 64 // mervAda yatra rAjante prAsAdAH zrIjinezinAm / catuHzatAni paJcAzadaSTau cApi jagaddhitAH // 65 // nityaM hemamayAstuGgAH zAzvatAH zarmakAriNaH / ratnAnAM pratimopetAH pUjitA mRsurAdhipaiH // 66 // vyantarANAM vimAneSu jyotiSkANAM ca santi vai / jinendrabhavanAnyucce rasaMkhyAtAni nityazaH / / 67 / / kRtrimANi tathA santi jinasadmAni yatra ca / tiryagloke yathA sUtraM nRpazvAdikasaMbhUte // 68 // saudharmAdiSu kalpeSu triSaSTipaTalevalam / lakSAzcaturazItiste prAsAdAH zrIjinezinAm // 69 / / sahasrANi tathA saptanavatiH pravirAjitAH / trayoviMzatisaMyuktA ratnavimbaimanoharAH // 70 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayamo'dhikAraH vyantaroM ke vimAnoM meM asaMkhyAta rasnamathI aura sUvarNamayo jinAlaya haiM, unakI maiM vandanA karatA hU~ // 56 / / assI hajAra yojana pramANa jalAdi bahala bhAga ko Adi karake krama se nIce sAta pAtAla bhUmiyoM meM jahAM nArakI vidyamAna haiN| vahA~ ve mithyAtva, hiMsA, jhUTha, corI, abrahma aura parigraha ke kAraNa, kaSTakara duSTa kapAya Adi se, pUrvajanma meM ajita pApoM se chedana, bhedana Adi ke vividha prakAra ke duHkha sahate haiM / / 57-58-59 / / ve apanI utpatti se lekara mRtyu paryanta kavi ko vANoM ke agocara, tAr3ana, tApana, zUlArohaNa tathA atyadhika burI taraha marane ke duHkha ko sahana karate haiM / / 60 / / eka rAjU suvistIrNa madhyaloka bhI dugune-dugune vistAra vAle asaMkhyAta hIpa, sAgaroM se varNita hai / / 61 // jambUdvIpa, dhAtakodvIpa tathA puSkarAI meM pA~ca unnata sumanohara meru haiM / / 62 // meru se sambandhita unake kSetra hai| eka sau sattara tIrthaMkaroM kI janmabhUmiyA~ haiM / / 63 // jahA~ bhavya jagat ke hitakArI jinadharma ko ArAdhanA kara apanI zakti se svarga aura mokSa sambandhI sukha prApta karate haiM / / 64 // meru Adi meM zrI jinendra bhagavAn ke cAra sau aTThAvana jagaditakArI prAsAda suzobhita haiM / / 65 / / ye jinAlaya nitya svarNamaya, OMtre, zAzvata aura sukhakArI haiN| ye ratnoM kI pratimAoM se yukta haiM aura manuSya tathA devoM ke adhipoM ke dvArA pUjita haiM / / 66 / / vyantaroM aura jyotiSiyoM ke vimAnoM meM nitya asaMkhyAta jinendrabhavana haiM // 67 // ___manuSya aura pazu Adi se bhare hue jisa tiryagloka meM kRtrima jinabhavana haiM / / 68 // saudharmAdika phalpoM meM presaTha paTaloM meM caurAsI lAkha jinendroM ke prAsAda haiM / / 69 // ye sattAnave hajAra teIsa rastoM ke manohara bimboM se prakRSTa spa se suzobhita haiM / / 70 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam sarvadevendradevogherahamindraH subhktitH| pUjitA vanditA nityaM zAntaye tAn bhajAmyaham / / 71 / trailokyamastake ramye praarbhaaraatyshilaatle| siddhakSetra suvistIrNa chatrAkAraM samujjvalam / / 72 / / tasyopari mnaaguungvyuutiprmitaantre| tanuvA pratiSThante sadA siddhA niraJjanAH / / 73 // yeSAM smaraNamAtreNa rtntrypvitritaaH| munayastatpadaM yAnti te siddhAH santu zAntaye // 74 / / ityAdikaM jagatsarvaM SaDdavyaiH saMbhUtaM sadA / cintanIyaM mahAbhavyaiH saMvegArthaM jinoktibhiH // 75 / / iti lokaamprekssaa| bodhI ratnatrayaprAptiH sNsaaraambhodhitaarinnii| svarmokSasAdhinI nityaM sA bodhiH sevyate sadA // 7 // ratnatrayaM dvidhA proktaM vyavahAreNa nizcayAt / vyavahAreNa tadyatra jinokta tatvasaMgrahe / / 77 / / zraddhAnaM bhavyajIvAnAM vratasaMdohabhUSaNam / svargAdisukhadaM nityaM durgaticchedakAraNam / / 78 / / niHzaMkitAdibhiryuktamaSTAGgastaddhi darzanam / kSAlitaM vA mahAratnaM bhAti bhavye madojjhite / / 79 / / zAnamaSTavidha nityaM samArAdhyaM mumukSubhiH / kevalajJAnadaM jainaM virodhaparivajitam / / 80 / / cAritraM ca dvidhA zeyaM munizrAvakabhedabhAk / AdyaM jayAdazo bhedyaM paraM 'caikAdazaprabham / / 81 // nizcayena nijAtmA ca zuddho buddho yathA zivaH / sevyate yanmahAbhavyairdurAgrahavivajiteH / / 82 // ratnatrayaM bhAvazuddhaM paramAnandakAraNam / ityAdi bodhirArAdhyA satAM sAravibhUSaNam / / 83 / / iti ghossimnuprekssaa| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH 167 samasta devendra, devoM kA samUha tathA ahamindroM ke dvArA bhaktibhAva pUrvaka pUjita aura vandita unheM maiM nitya zAnti ke lie sevita karatA hai||71 / / trailokya ke mastaka para ramya prArabhAra nAmaka zilAtala ke chatrAkAra, suvistIrNa, samujjvala siddhakSetra hai / / 72 / / usake Upara kucha kama gabyUti pramANa tanuvAta meM sadA niraMjana siddha pratiSThita haiM / / 73 / / jinake smaraNa mAtra meM ratnatraya se pavitrita muni loga usa pada ko prApta karate haiN| ve siddha zAnti ke lie hoM / / 74 // ityAdika chaha dravyoM se sadA bharA huAsArA jaga mahAnazyoM ke bAra saMvega ke lie jinendra bhagavAn ke vacanoM ke anusAra cintanIya hai / / 3 / / iti lokAnuprekSA bodhi se ratnatraya kI prApti hotI hai, bodhi saMsAra rUpI samudra se tArane vAlI hai, bodhi svarga aura mokSa ko sAdhane vAlI hai, nitya vaha bodhi sadA sevita kI jAtI hai / / 76 // ratnatraya do prakAra kA kahA gayA hai / (1) vyavahAra se (2) nizcaya se| jinokta tattvasaMgraha meM zraddhAna karanA vyavahAra se samyaktva hai / bhanyajIvoM kA vrata samUha rUpI bhUSaNa bhavya jIvoM ko nitya svargAdi sukha ko dene vAlA hai, durgati ko naSTa karane kA kAraNa hai / / 77-78 // niHzaMkitAdi ATha aMgoM se yukta vaha samyagdarzana madarahita bhavya meM prakSAlita mahAratna ke samAna suzobhita hotA hai // 79 / / jJAna ATha prakAra kA hotA hai, usakI mumukSoM ko nitya samArAdhanA karanA caahie| yaha jJAna kevalajJAna ko dene vAlA hai, jinendra kathita hai aura virodha se rahita hai / / 80 || muni aura zrAvaka ke bheda se yukta cAritra do prakAra kA jAnanA caahie| muniyoM ke cAritra ke teraha bheda hote haiM aura zrAvakAcAra gyAraha prakAra kA hotA hai / / 81 // nizcaya se nijAtmA ziva ke samAna zuddha-buddha hai| isa nijAtmA kA durAgraha se rahita mahAbhavyoM ko sevana karanA cAhie // 82 // ___bhAva se zuddha ratnatraya paramAnanda kA kAraNa hai / ityAdika bodhi kI ArAdhanA karanA cAhie / yaha sajjanoM ko sAra rUpa AbhUSaNa hai / / 8 / / iti bodhianuprekSA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 sudarzanacaritam saMsArasAgare jIvAn patataH pApakarmaNA / yaH samuddhRtya saMdhatte pade svargApavargaje / / 84 / / sa dharmo jinanAthokto dazalAkSaNiko mataH / ratnatrayAtmakazcApi dayAlakSaNasaMjJakaH / / 85 // saMsAre saratAM nityaM jantUnAM karmazatrubhiH / durlabhaM taM samAsAdya yanta kurvantu dhIdhanAH // 86 / / so'pi dharmo dvidhA prokto munizrAvakagocaraH / Adho dazavidho dharmo dAnapUjAvataiH paraH / / 87 / / dharmeNa vipulA lakSmIdharmeNa vimalaM yazaH / dharmeNa svargasatsaukhyaM dharmeNa paramaM padam / / 88 / / ityAdi dharmasaddhAvaM matvA bhavyaiH sukhAthibhiH / zrImajjinendrasaddharmo nityaM saMsevyate mudA // 89 / / iti dhrmaanpremaa| . evaM sudarzano zrImAn mahAbhavyaziromaNiH / anuprekSAstarAM dhyAtvA dIkSA lAtuM samudyataH / / 90 / / ityuceMjinadharmakarmacaturaH zreSThI nije mAnase, saMdhyAtvA zubhabhAvanAM guNanidhirvairAgyaratnAkaraH / kSAtvA sarvajanAn kSamAparikaro bhUtvA svayaM bhaktito, natvA taM vimalAdivAnaguru dokSArthamudyuktavAn / / 91 / / iti sudarzavacarite paJcanamaskAramAhAtmyapradarzake mumukSa. zrIvidyAnandiviracite dvAdazAnuprezAvyAvarNano nAma navamo'dhikAraH / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo'dhikAraH pApa karma se saMsArasAgara meM par3e hue jIvoM ko jo svarga aura mokSa se utpanna pada meM dhAraNa karAtA hai / 84 // vaha jinanAtha ke dvArA kathita dharma dazalakSaNa rUpa mAnA gayA hai| dayAlakSaNa nAma vAlA vaha dharma ratnatrayAtAka bhI hai / / 85 // karmarUpI zatruoM se nitya saMsAra meM bhramaNa karane vAle buddhirUpI dhana vAle prANI durlabha use pAkara aisA koI kArya nahIM jise na kara sakeM // 86 // muni aura zrAvakoM kA viSaya vaha dharma bho do prakAra kA kahA gayA hai| munidharma daza prakAra kA hai| zvAvaka dharma dAna, pUjA, vrata rUpa dharma se vipula lakSmI kI prApti hoto hai| dharma se vimala yaza ko 'prApti hotI hai / dharma se svarga kA uttama sukha prApta hotA hai, dharma se parama pada kI prApti hotI hai / / 88 // sukhArthI bhavyoM ke dvArA ityAdi rUpa se dharma kA sadabhAva jAnakara zrImajjinendra saddharma kA nitya prasannatApUrvaka bhale prakAra sevana kiyA jAtA hai / / 85 / / ____ iti dharmAnuprekSA isa prakAra mahAbhavya ziromaNi buddhimAn sudarzana anuprekSAoM kA 'cintana kara dIkSA lene ke lie udyata ho gayA / / 90 / / isa prakAra atyadhika rUpa se jinadharmakarmacatura muNoM kI nidhi, vairAgya ratnAkara seTha apane mana meM zubha bhAvanA kA bhalI-bhA~ti dhyAna kara sabhI logoM ko kSamA kara kSamA se yukta ho svayaM bhaktipUrvaka una vimalavAhana muni ko namaskAra kara dIkSA lene ke lie uccata ho gayA / / 91 / / isa prakAra paJcanamaskAramAhAtmya pradarzaka sudarzanaparita meM zrI vidyAnandiviracita dvAdazAnuprekSA byAvarNana nAmaka navama adhikAra samApta huA / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH atha zreSTha vizuddhAtmA bhUtvA niHzalyamAnasaH / datvA sukAntaputrAya sarva zreSThapadAdikam // 1 bhaktitastaM guru nattrA sudhIvimalavAhanam / jazI bho karuNAsindho dehi dIkSAM jinoditAm // 2 // karomi hitamAtmanaH / zrImatpAdaprasAdena munIndraH so'pi saMjJAnI matvA tanizcayaM dRDham // 3 // munInAM sAramAcAravidhi proktvA suyuktitaH / taM tarAM susthirIkRtya yathAbhISTaM jagAda ca // 4 // tadA sudarzano bhavyastadAdeza rasAyanam / saMprApya paramAnandadAyakaM taM praNamya ca / / 5 // bAhyAbhyantarakaM saGkaM parityajya trizuddhitaH / kRtvA locaM vratopetAM jainoM dIkSAM samAdade || 6 | satyaM santaH prakurvanti saMprApyAvasaraM zubham / zreyo nijAtmano gADhaM yathA zrImAn sudarzanaH // 7 // tadA tatsarvamAlokya dhAtrI vAhanabhUpatiH / punaH svayoSitaH kaSTaM karma sarva vinindya ca // 8 // cintayAmAsa bhavvAtmA svacitte bhItamAnasaH / aho sudarzanazcAyeM jinabhaktiparAyaNaH // 9 // laghutve'pi sudhIH zIlasAgareH karuNAnidhiH / idAnIM ca parityajya sarva jAto munIzvaraH // 10 // ahaM ca viSayAsaktA nArIrakto'timUDhadhIH / na jAnAmi hitaM kiMcidyathA dhattariko janaH // 11 // adhunApi nijaM kAryaM kurve'haM sarvathA dhruvam / kathaM saMsArakAntAre duHkhI tiSThAmi bhISaNe || 12 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH anantara vizuddhAtmA seTha zalyarahita mana bAlA hokara sukAnta nAmaka putra ke lie samasta zreSThi kA pada Adi dekara, bhakti se uttama buddhi vAle una vimalavAna guru ko namaskAra kara bolA ki he karuNAsindhu, mujhe jinendra bhagavAn dvArA kathita dIkSA dojie || 1-2 // zrImAn kI caraNa kRpA se meM apanA hita karatA huuN| munondra samyagjJAnI ve bhI usake nizcaya ko dRr3ha mAnakara, muniyoM kI sAra rUpa AcAra vidhiko muktipUrvaka kahakara yogya abhISTa vacana bole / / 3-4 // bhI sthira yathA taba bhavya sudarzana ne unake paramAnandadAyaka Adeza rUpI rasAyana ko pAkara aura unheM praNAma kara, mana, vacana aura kAya kI zuddhipUrvaka bAhya aura Abhyantara Asakti ko tyAga kara, loca kara, vrata se yukta jinendra dIkSA grahaNa kara lI / / 5-6 // saca hai, sajjana loga sudarzana kI taraha zubha avasara pAkara apanI AtmA kA atyadhika rUpa se kalyANa karate haiM // 7 // taba usa sabako dekhakara dhAtrIvAhana rAjA ne punaH apanI strI ke samasta kaSTa karmoM kI nindA kara, apane mana meM bhayabhIta hokara vicAra kiyA / aho ! yaha sudarzana jinabhakti parAyA hai // 8-9 // choTA hone para bhI karuNAnidhi, zolasAgara (yaha ) buddhimAn isa samaya saba kucha tyAga kara munIzvara ho gayA || 10 // vAle atyanta mUr3ha buddhi vAlA nArI meM Asakta, viSayAsakta meM dhatUrA khAne manuSya ke samAna kiMcit apanA hita nahIM jAnatA hU~ / / 11 / / isa samaya bhI maiM nizcita se apanA kArya karatA hai / saMsArarUpI bhoSaNa vana meM duHkhI meM kaise rahU~gA ? / / 12 / / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 sudarzanacaritam ityAdikaM samAlocya rAjyaM datvA sutAya ca | sujhAntaM zreSThinaH putraM dhRtvA zreSThipade mudA // 13 / / kRtvA stapanasatpUjAM jinAnAM zamaMdAyinIm / datvA dAnaM yathAyogyaM sarvAna saMtoSya yaktitaH / / 14 // saMbakebahubhiH sArdhaM kSatriyaH sattvazAlibhiH / tameva gurumAnamya muni to vicakSaNaH / / 15 / / satyaM ye bhuvane bhanyA jindhrmvickssnnaaH| te nityaM sAdhayantyatra sUdhiyaH svAtmano hitam / / 16 / / antaHpuraM tadA tasya tyaktasarvaparigraham / vastramA samAdAya svIcakre svocitaM tapaH // 17 // tathAnye bahavo bhanyA jainadharme sutatparAH / zrAvakANAM vratAnyuccaigulantisma vizeSataH / / 18 // kecicca sudhiyastatra bhavabhramaNanAzanam / . zuddhasamyaktvasadratnaM saMprApuH paramAdarAt // 19 // pAraNAdivase tatra campAyaryA munisttmaaH| muvatvA mAnAdikaM kaSTaM jainodIkSAvicakSaNAH // 20 / / matvA jainezvaraM mArga nirgranthya svAtmasiddhaye / IryApathamahAzuddhayA bhikSArthaM te viniyaMyuH // 21 // tatrAsau sanmuniH svAmI sudarza rasamA hvayaH / matvA citte jinendroktaM munermAgaM zivapradam / / 22 / / mAnAhaMkAranimukto bhikSArtha nigatastadA / mahAnapi purImadhye svarUpajitamanmathaH / / 23 / / dayAvallIsamAyukto jaMgamo vA suradrumaH / IpithaM sudhIH pazyan niHspRho mAnase tarAm / / 24 / / laghUnatagRhAnuccaiH samabhAvena bhAvayan / tadA tadrUpamAlokya samastAH purayoSitaH / / 25 // mahApremarasaiH pUrNAH sarito kA saritpatim / taM draSTuM paramAnandAtsamantAnimalitA dutam / / 26 / / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH 173 ityAdika vicAra kara putra ko rAjya dekara prasannatApUrvaka seTha ke putra sukAnta ko seTha ke pada para sthApita kara, sukhadAyaka jinendra bhagavAn kA abhiSeka, pUjana kara yathAyogya sabako dAna dekara sabakA yuktipUrvaka santoSa dilAkara, parAkramazAlI bahuta sAre kSatriya sevakoM ke sAtha usI ko ho guru mAnakara vicakSaNa muni ho gayA / / 13-15 / / * saca hai, jo saMsAra meM jinadharmavitrakSaNa bhavya haiM, ve buddhimAn nitya apanA hita sAdhate haiM // 66 // taba usane antaHpura meM samasta parigraha kA tyAga kara vastra mAtra ko grahaNa kara apane yogya tapa ko svIkAra kiyA // 17 // tathA anya jainadharma meM sutatpara bahuta se vizeSataH atyadhika rUpa se grahaNa kie / / 18 / bhavyoM ne kucha buddhimAnoM ne vahA~ saMsAra bhramaNa ke samyaktvarUpI uttama ratna ko AdarapUrvaka pAyA // zrAvakoM ke vrata nAza karane vAle zuddha 19 // vahIM para campA meM jinadIkSA vicakSaNa ve munizreSTha pAraNA ke dina kaSTakara mAnAdika chor3akara, jenezvara nirgranthaya mArga kI AtmA kI siddhi ke lie mAnakara IryApatha ko mahAzuddhi se bhikSA ke lie nikale ||20-21 // vahA~ para vaha svAmI sudarzana nAmaka uttama muni citta meM yaha mAnakara ki jinendra kathita muni kA mArga kalyANa pradAna karane vAlA hai || 22 // taba ve mAna aura ahaMkAra se rahita hokara mahAn hote para bhI nagara ke madhya bhikSA ke lie nikle| apane rUpa se unhoMne kAmadeva ko jIta liyA thA // 23 // ve dayArUpI latA se yukta the athavA calate-phirate kalpavRkSa the / . buddhimAna ve IryApatha dRSTi se yukta mana meM atyanta niHspRha the // 24 // 7 choTe bar3e sabhI gharoM ke prati atyadhika rUpa se samabhAva ko bhAte hue unake rUpa ko dekhakara nagara kI samasta striya, mahApremarasa se pUrNa ho gaIM, jisa prakAra samudra ko dekhakara saritAyeM premarasa se ghUrNa ho jAtI hai| use dekhane ke lie zIghra hI cAroM ora se parama Ananda se mila gaI || 25-26 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam kAmena vihvalIbhUtAH prasavalantyaH pade pade / gRhakArya parityajya taddarzanasamutsakAH / / 27 // kAzcidrUpamaho rUpaM vadantyazca parasparam / dhAvamAnAH pramodena naparyo vAmbujotkaram / / 28 / / kAcidace tadA nArI sakhI prati zRNu priye / dhanyA manoramA nArI yayAsoM sevito mudA / / 29 / / kAcitlAha sudhIH so'yaM sudarzanasamAhvayaH / rAjazreSThI jaganmAnyaH zriyAliGgitavigrahaH / / 30 / / vAcatA yena sA viprA pronmattA kapilapriyA / yena tyaktA mahIbharturbhAminIkAmavAtarA !! 31 / / so'yaM svAmI samAdAya jainI dIkSA zivapradAm / jAto mahAmanirdhImAn pavitraH zIlasAgaraH / / 32 / / kAcitprAha mahAzcarya yena putrAdhitA priyA / manoramA mahArUpabatI tyaktA mahAdhiyA // 33 // kAcijagau jinendrANAM dharmakarmaNi tatsarA / zRNu tvaM bho sakhi vyaktaM maddhacaH sthiramAnatA / / 34 / / yetra slIvanarAgAndhA bhogalAlasamAnasAH / taporatna jinendroktaM kathaM gRllunti durdazAH / / 35 / / ayaM janamata dakSaH parityajya svasaMpadAm / mokSArthI kurute ghoraM tapaH kAtaraduHsaham / / 36 // kAcidUce sakhoM mugdhe tvaM kaTAkSanirIkSaNam / vRthA kiM kuruSe cAyaM muktirAmAnuraJjitaH / / 37 / / dhanyAmya jananI loke yayAsau janitA muniH / muktimAmI dayAsindhuH pavitrIkRtabhUtalaH / / 38 / / kAcitprAha pure cAsmin sa dhanyo bhavyasattamaH / AhArArtha kriyApAtraM yadgRhaM yAsyatItyayam / / 39 || ityAdikaM mahAzvayaM saMprAptA nijamAnase / avanti sma yadA nAryaH paramAnandanirbharAH // 40 // tadA tatra pure kazcinmahApuNyodayena ca / .taM vilokma muni tuSTo nidhAnaM vA gRhAgatam / / 41 / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH 175 use dekhane kI utsuka ve gRhakArya chor3akara kAma se vihvala hokara pada" pada para lar3akhar3Ane lagIM // / 27 // koI koI paraspara 'aho rUpam' isa prakAra rUpa ke viSaya meM kahane lgiiN| jisa prakAra bhramariyA~ kamaloM ke samUha ke Upara daur3atI haiM, usI prakAra pramodapUrvaka daur3ane lagIM // 28 // koI nArI sakhI se bolI- he priye ! suno| manoramA nArI dhanya hai, jisake dvArA yaha prasannatApUrvaka sevana kiyA gayA // 29 // koI bolI - yaha sudarzana nAmaka mahAbuddhimAn, jaganmAnya rAjazreSThI hai, jisake zarIra kA AliMgana lakSmI karatI hai // 30 // jisake dvArA vaha atyadhika unmatta kapila kI priyA brAhmaNI vacita kI gii| jisane kAma se duHkhI rAjA kI strI kA tyAga kara diyA // 31 // yaha vaha svAmI haiM, jo kalyANaprada jainI dIkSA lekara mahAmuni ho gae | ye buddhimAna haiM, pavitra haiM aura zIla ke sAgara haiM / / 32 / / koI bolI - mahAn Azcarya hai, jisane mahAn buddhizAlinI, mahArUpavatI manoramA ko putra sahita tyAga diyA // 33 // jinendroM ke dharma-karma meM tatpara koI bolI he sakhi ! tuma vyakta mere vacana ko sthira mana se suno // 34 // yahA~ para strIdhana ke prati rAma se andhe haiM, bhogoM ke prati jinakI mana kI lAlasA lagI huI hai| burI dazA vAle, ve jinendrokta tapa rUpI ratna ko kaise grahaNa karate haiM ? // 35 // yaha jainamata meM dakSa hai, mokSArthI yaha apanI sampadA kA tyAgakara ghora tapa kara rahA hai, bhI vyaktiyoM ke lie yaha tapa duHsaha hai // 36 // koI bolI - he bholI-bhAlI sakhI! tuma vyartha ho kaTAkSanirIkSaNa kyoM kara rahI ho ? yaha mukti rUpI strI se anuraJjita hai || 37 || loka meM isakI jananI dhanya hai, jisane bhUtala ko pavitra karane vAle, muktigAmI, dayA ke sAgara muni ko utpanna kiyA // 38 // koI bolI- isa nagara meM vaha bhavya zreSTa dhanya hai kiyA ke pAtra jisake ghara yaha AhAra ke lie jA rahA hai / / 32 / jaba nariyA~ parama Ananda se bharI huI ityAdika bola rahI thIM, taba unhoMne apane mana meM mahAna Azcarya ko prApta kiyA // 40 // taba vahA~ nagara meM kisI mahAn puNyodaya se usa muni ko dekhakara koI ghara Ae hue nidhAna ke samAna santuSTa huA // 41 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sudarzana caritA zrAvakAcArapUtAtmA praNipatya muhurmuhuH / namo'stu bhI mune svAmistiSTha tiSThati saMbruvan / / 42 / / prAzukaM jalamAdAya kRtvA tatpAdadhAvanam / itthaM sunabhiH puNyairdAtRsaptaguNairyutaH // 43 // tasmai dAnaM supAtrAya dadAbAhAramuttamam / svarga mokSalukhottuGgaphalapAdapasiJcanam / / 44 / / sarve'pi munAstadutlAraNAM cakuruttamAH / samAgatya nijaM sthAnaM syakriyAsu sthitAH sukham || 45 !! ataH sudarzano dhImAn zuddhazraddhAnapUrvakam / / guroH pArzve jinendroktaM sarvazAstramahArNavam // 46 / / svagurorbhastito nityaM granthatazcArthato mudA / sudhIH saMtarati smoccairgurubhaktiH phalapradA || 47 / / ye bhavyAstAM gurobhakti kurvate zamaMdAyinIm / trizudhyati mahAbhacyA lamante paramaM sukham / / 48 / / tato'sau sarvazAstrajJo bhUtvA tattvavidhAMvaraH / sarvasattveSu sarvatra sahayoM pratipAlayan / / 42 // asasthAvarakeSUccamoMvAkkAyayogataH / yA sarvajaiH samAdiSTA dharmadrormUlakAraNam / / 50 / / satyaM hitaM mitaM vAkyaM virodhaparivajitam / nityaM jinAgame proktaM bhajati sma tridhA sudhIH / / 51 // tacca jIvadayAhetuH kathito jainatAttvikaiH / yena loke'tra satkIrtiH sulakSmIH sadyazo bhavet / / 52 / / . adattaviratiM svAmI sarvathA pratyapAlayat / yo gRhNAti paradravyaM tasya jIvadayA kutaH / / 53 / / brahmacayaM jagatpUjyaM srvpaapkssyNkrm| sabhedainavabhinityaM sAvadhAnatayA dadhe // 54 / / tyaktastrISaNDapazvAdikusaGgo dRDhamAnasaH / nirjane suvanAdau ca virAgI so'yasatsukham / / 55 / / . Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH 177 gRhasthAcAra se pavitra AtmA vAle usane bArambAra praNAma kara he muni ! svAmin! Thaharie, Thaharie, isa prakAra bhalI-bhAMti bolate hue, prAsuka jala lAkara unake caraNa dhokara isa prakAra nava puNya aura dAtA ke sAta guNoM se yukta ho, usa supAtra ke lie uttama AhAra diyA / vaha (AhAra dAna) svarga aura mokSa sukha rUpI uttuGga phala ke vRkSa ke siMcana ke tulya thA / 42-44 // samasta muniyoM ne usake samAna uttama pAraNA kii| apane sthAna para AkAra apanI kriyAoM meM sukhapUrvaka sthita rahe // 45 // aba se buddhimAn sudarzana zuddha zraddhAnapUrvaka guru ke samIpa jinendrokta samasta zAstra rUpI mahAn samudra ko apane guru ke prati bhakti, nitya prasannatApUrvaka grantha aura artha ke anusAra (sIkhakara sukhapUrvaka sthita rahA) | buddhimAn atyadhika rUpa se (kisI kArya ke) pAra ho jAtA hai / guru bhakti phalaprada hotI hai / / 46-47 / / jo bhavya jIva hai, ve usa sukhadAyinI gurukti ko karate hai| mahAbhavya mana, vacana, kAya se zuddha hote haiM (aura) parama sukha prApta karate haiM // 48 // anantara tattva jJAniyoM meM zreSTha vaha sarvazAstrajJa hokara saba jagaha samarata prANiyoM ke prati dayA kA pAlana karatA huA, vaha mana, vacana, kAya ke yoga se sa aura sthAvara jIvoM ke prati (dayA kA pAlana karatA thA) dayA ko sarvajJoM ne dharma rUpI vRkSa kA mUla kAraNa kahA hai ||49-50 / / virodha se rahita satya, hita aura parimita vAkya ( bolanA ) nitya jinAgama meM kahA gayA hai| usakA buddhimAn loga mana, vacana, kAya se sevana karate haiM // 51 // (aisA vAkya ) jaina tAttvikoM ne jIva dayA kA kAraNa kahA hai| jisase isa loka meM sarakIrti, sulakSmI suyA hotA hai / / 52 / / svAmI adattavirati (nAmaka vrata ko ) sarvathA pAla rahe the / jo paradravya ko grahaNa karatA hai, usake jIvadayA kahA~ se ho sakatI hai ? // 53 // samasta pApoM kA kSaya karane vAle, jagatpUjya brahmacarya ko nava bhedoM se ve sAvadhAnIpUrvaka dhAraNa karate the / / 54 // dRr3ha mana vAle unhoMne strI, napuMsaka aura pazu Adi ke kusaMga ko tyAga diyA thA / nirjana subana Adi meM ve virAgI sukhapUrvaka rahate the / / 55 // su0-12 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sudarzanacaritam sarveSAM maNDanaM taddhi yatInAM ca vizeSataH / / Ajanma mokSaparyantaM sa dadhe tajjagaddhitam / / 56 // yathA rUpe zubhA nAsA bale rAjA javo harI / dhamaiM jIvadayA citte dAnaM zolaM bane tathA // 17 // zolaM jIvadayAmUlaM pApadAvAnale jalam / zIlaM taducyate sadbhiryacca svavatarakSaNam / / 58 / / evaM matvA sa pUtAtmA zIlaM sugatisAdhanam / pAlayAmAsa yatnena sAvadhAno munIzvaraH // 59 // kSetra bAstu dhanaM dhAnyaM dvipadaM ca catuSpadam / yAnaM zayyAsanaM kupyaM bhANDaM ceti bahirdaza / / 60 / / atyajatpUrvataH svAmI manovAkkAyayogataH / zarIre nispazcApi kathaM saGgarato bhavet / / 61 / / viruddhaM yajjinendroktestanmithyAtvaM ca paJcadhA / svAmo samyakcaramArtha vAntivAdarato'tyajata // 62 / / strIpunnapaMsakaM ceti vedatrayamathotkaTam / tadvatsaMgamapi tyaktvA taduccainirabAsayat // 63 / / hAmyaM ratyaratI zokaM bhayaM saptavidhaM tridhA / syajAta sma jugupsAM ca muninibalena saH / / 64 // uktaM -- iha paraloyattANAM agasipa maraNa veyaNakakassam / sattAvihaM bhayamethaM giddi jiNavAradeNa // 65 // kSamAsaliladhArAbhiH puNyasArAbhirAdaram / catuHkaSAyadAvAgni svAmI zamayati sma saH / / 66 / / eSo me bAndhavo mitrameSo meM zatrukaH kudhIH / iti bhAvaM parityajya svatattve samadhIH sthitaH // 67 / / caturdazavighaM ceti parigrahamahAgraham / abhyantaraM hi dustyAjyaM tyajati sma mahAmuniH / / 68 // teSAM paJcapratAnAM ca bhAvanAH paJcaviMzatiH / paJcapacaprakAreNa mAtaro vA hisaMkarAH / / 69 / / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH 17 brahmacarya nizcita rUpa se sabhI kA maNDana hai, yatiyoM kA vizeSa rUpa se maNDana hai / saMsAra ke hitakArI usa brahmacayaM ko unhoMne janma se lekara mokSa paryanta dhAraNa kiyA / / 56 / / jaise rUpa meM nAsikA, bala meM rAjA, bega meM ghor3A zubha mAne jAte haiM usI prakAra dharma meM jIvadayA, cisa meM dAna aura vrata meM zIla zubha mAnA jAtA hai / / 57 / / jIvadayA kA mUla zIla hai, vaha pAparUpI dAvAgni ke lie jala hai / apane vrata ko rakSA karane ko sajjanoM ne zIla kahA hai / / 58 / / aisA mAnakara usa pavitra AtmA munIzvara ne uttama gati ke sAdhana zIla kA sAvadhAnIpUrvaka yatna se pAlana kiyA || 59 // kSetra, vAstu, dhana, dhAnya, dvipada, catuSpada, thAna, zayyAsana, kupya aura bhANDa ina bAhya dasa (parigrahoM kA ) svAmI ne mana, vacana, kAya se pahale se hI parityAga kara diyaa| jo zarIra se nispRha haiM, ve parigraha meM rata kaise ho sakate haiM / / 60-61 // viruddha jinendrokta jo pA~ca prakAra kA mithyAtva hai, usakA svAmI ne vrata kI rakSA ke lie dUra se parityAga kara diyA // 62 // utkaTa strI, puruSa, napuMsaka tIna vedoM ke samAna parigraha kA bhI tyAga kara usakA atyadhika rUpa se parityAga kara diyA // 63 // jJAna ke bala se una muni ne hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, aura veda ina sAtoM kA mana, vacana, kAya se tyAga kara diyA || 64 // jugupsA kahA bhI hai- isaloka bhaya, paraloka bhaya, aguptibhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya Adi jinavaroM ne ye sAta bhaya kahe haiM / / 65 / / AdarapUrvaka puNya rUpa sAra vAlI kSamA rUpa jala kI dhArAoM se vaha svAmI cAra kaSAya rUpI dAvAgni kA zamana karate the // 66 // yaha merA bAndhava mitra hai, yaha durbuddhi merA zatru hai, isa prakAra ke bhAva ko tyAga kara vaha samabuddhi svatattva meM sthira rahate the || 67 // caudaha prakAra kA abhyantara parigraha rUpI mahAna graha ko, jo ki dustyAjya hai, usakA mahAmuni ne tyAga kara liyA thA / / 68 / / una pAMca vratoM kI paccIsa bhAvanAyeM haiN| eka eka vrata kI ye pA~capA~ca bhAvanAyeM mAtAoM ke samAna hitakArI haiM // 69 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TO sudarzanacaritam manoguptivacoguptIryAdAnakSepaNaM tathA / saMvilokyApnapAnaM ca prathamatabhAvanAH / / 70 // . krodhalobhatvabhoravahAsyavarjanamuttamam / anuvIcIbhASaNaM ca pazcaitAH satyabhAvanAH / / 71 / / AcauryabhAvanAH pnycshuunyaagaarvimocitaa| . vAsavajaMnamanyeSAmuparodhavivarjanam / / 72 / / bhaikSyazuddhistathA nityaM sadharmaNi jane tarAm / visaMvAdaparityAgo bhASitA munipuGgavaH // 73 / / strINAM rAgakathA karNe tadpapravilokane / pUrvaratyAH smRtau puSTAhAre vAJchAvivarjanam / / 74 / / tyAgaH zarIrasaMskAre caturthavatabhAvanAH / paJcaitA munibhiH proktAH zIlarakSaNahatakaH / / 75 / / iSTAnindriyotpannaviSayeSu sadA muneH / rAgadveSaparityAgAH paJcamavatabhAvanAH / / 76 / / . ityevaM bhAvanAH svAmo pnycviNshtimuttmaaH| teSAM paJcannatAnAM ca pAlayAmAsa nityazaH / / 77 / / tathA dayAparo ghoraH saryApathazodhanam / karoti sma prayatnena nidhAnaM vA vilokyate / / 78 11 yavinA na dayAlakSmIbhavenmuktiprasAdhinI / yathA rUpayutA nArI zIlahInA na zobhate / / 79 / / jinAgamAnusAreNa dhruvan svAmI kaco'mRtam / bhASAdisamiti nityaM bhajati sma prazarmadAm / / 80 // zrAvakaiyuktito dattamannapAnAdikaM zubham / saMvilokya munizcaikavAraM saMtoSapUrvakam // 81 / / tapovRddhinimittaM ca madhye madhye tapazcaran / eSaNAsamiti nityaM saMbabhAra munIzvaraH // 82 // AdAne grahaNe tasya prAyo nAsti prayojanam / sarvavyApAranimunispRhatvaM vizeSataH / / 83 / / tathApi pustakaM kuNDoM kadAcit kiMciduttamam / mRdupicchakalApena spRSTvA gRti saMyamI // 84 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAmo'dhikAraH 181 " manogupti, vacanagupti, IryAsamiti AdAna nikSepaNasamiti tathA dekhakara anapAna grahaNa karanA ye ahiMsA vrata kI pAMca bhAvanAyeM haiM // 70 // krodha kA tyAga, lobha kA tyAga, bhaya kA tyAga, hAsya kA tyAga tathA anuvIcI bhASaNa se pAMca sI bhAvanAyeM haiM // 71 // zUnyAgAravAsa, bimocitAvAsa, dUsaroM kA uparodha karane kA tyAga, bhaikSyazuddhi tathA sAdharmI janoM se visaMvAda kA tyAga ye pA~ca acAryavrata kI bhAvanAyeM munizreSThoM ne kahI haiM / / 72-73 || striyoM ke prati anurAga rakhane vAlI kathAoM ke sunane kA tyAga, unake rUpa ko dekhane kA tyAga, pUrva rati kI smRti kA syAga, puSTAhAra kA tyAga tathA zarIra ke saMskAra tyAga caturtha brahmacarya nAmaka vrata kI ye pA~ca bhAvanAyeM suni ke zIla rakSaNa hetu kahI haiM / / 74-75 / / iMdriyoM se utpanna iSTa aniSTa viSayoM meM muni ke sadA rAga-dveSa kA parityAgaye aparigraha nAmaka paMcama vrata kI bhAvanAyeM haiM // 76 // isa prakAra una pA~ca vratoM kI uttama paccIsa bhAvanAoM kA svAmI ne nitya pAlana kiyA // 77 // dhIra, dayAparAyaNa ve sadA Isapatha zodhana karate the, mAnoM nidhAna ko dekha rahe hoM // 78 // IryApathazodhana ke binA dayArUpI lakSmI mukti kI prasAdhikA nahIM hotI hai| jaise rUpa se yukta zIlahAna nArI zobhita nahIM hotI hai / / 79 / / jinAgama ke anusAra svAmI vacanarUpI amRta bolate the / ve utkRSTa sukha ko denevAlI bhASA samiti kA sevana karate the // 80 // zrAvakoM ke dvArA yuktipUrvaka die gae zubha anna pAnAdika ko dekhakara muni eka bAra santoSapUrvaka, tapa kI vRddhi ke nimitta bIca-bIca meM tapa karate hue munIzvara nitya eSaNAsamiti dhAraNa karate the || 81-82 // AdAna aura grahaNa meM prAyaH unakA prayojana nahIM hotA thaa| samasta kAryoM se rahita hone ke kAraNa ve vizeSa rUpa se nispRha the // 83 // tathA kadAcit kiMcit pustaka ko kamaNDalu ko mRdu picchoM ke samUha se sparza kara saMyamI grahaNa karate the // 84 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 sudarzanacaritam kvacinmalAdikaM kiMcitprAsukasthAnake tyajan / pratiSThApanikAM muktyA samiti sa sudhoH zritaH / / 85 / / ityevaM paJcasamitodayAgumaghanAvaloH / pAlayAmAsa yogondra: sAvadhAno jinodite / / 86 / / sparzanaM cASTadhA nityaM snigdhakomalaka sudhIH / parityajya pavitrAtmA tdindriyjyodytH|| 87 1 jihvendriyaM tridhA svAmI svecchAhArAdivarjanAt / jayati sma sadA zuraH kAtaratvavijitaH / / 88 // indriyANAM jayo zUro na zUraH saGgare bharan / akSazurastu mokSArthI raNe zUraH khalaMpaTaH // 89 / / candanAgurukarpUrasugandhadravyasaMcaye / vAJchAmapi tyajan svAmI tadindriyajaye'bhavat / / 90 // caturindriyamatyantaviraktaH strIvilokane / sudhInijitavAnnityaM sarvavastusvarUpavit / / 91 // zrotrendriyaM sarAgAdigItavArtAmapi dhruvam / parityajya jinendroktau prItitaH zravaNaM dadau / / 92 // iti prapaJcataH svAmI svapaJcendriyabandhakAn / vaJcayAmAsa cAturyAccaturaH kena vacyate // 93 / / mastake lumcanaM cake munIndraH prArthanojjhitam / parISahajayArthaM ca paramArthavidAMvaraH / / 94 // trisandhyaM zrIjinendrANAM vandanAbhaktitatparaH / samatAbhAvamAzritya sAmAyikamanuttaram / / 15 / / karoti sma sadA dakSastaddoSauvijitam / caityapaJcagurUNAM ca bhaktipAThakramAdibhiH / / 96 // caturvizatitIrthezAM saMtanoti sma saMstutim / sarvapApApahAM nityaM mahAbhyudayadAyinIm 1 // 97 / / vandanAmekatIrthezo jJAnAdiguNagocarAm / tadguNaprAptaye nityaM cakre'sau caturottamaH / / 98 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'SikA 183 kvacit malAdika ko kisI prAsuka sthAna para tyAga karate hue sudhI yuktipUrvaka pratiSThApana samiti kA Azraya lete the / / 85 // dayArUpI vRkSa ke lie megha ke samAna isa prakAra jina kathita pA~ca samitiyoM ko bogIndra sAvadhAna hokara pAlate the / / 86 / / sudhI pavitrAtmA ve snigdha aura komala ATha prakAra ke sparza kA parityAga kara iMdriyavijaya ke lie udyata rahate the / / 87 / / svecchApUrvaka AhArAdi chor3ane se mana, vacana, kAya se zura svAmI jihvendriya ko bhayarahita hokara jItate the / / 88 || jo iMdriyoM ko jItatA hai, vahIM zUra hai, yuddha meM marane vAlA zUra nahIM hai| indriyoM ko jotane vAlA zUra mokSArthI hotA hai| raNa meM zura to khalaMpaTa ( ? ) hai / / 89 // candana, aguru, kapUra aura sugandhita dravya ke saMcaya kI icchA kA bhI svAmI tyAga karate the, isa prakAra svAmo indriyajaya hae / / 90 / / strI ko dekhane meM ve atyanta biravata, samasta vastuoM ke svarUpa ko jAnane vAle, uttama buddhimAn ve cauthI cakSurindriya ko nitya jItate rAgAdi se yukta gota vArtA ke sunane kA bhI nizcita rUpa se parityAga kara ve jinendra uktiyoM ke prati prItipUrvaka apane kAna lagAyA karate the arthAt jinendroktiyoM ko prItipUrvaka sunate the|| - 2 // isa prakAra svAmI apanI pA~ca indriyoM ke vantrakoM ko vaMcita karate the| jisakI sAmarthya hai, aisA catura kisake dvArA vaMcita ho sakatA hai // 93 // yAcanA jinhoMne chor3a dI hai, aise paramArtha ko jAnane vAloM meM zreSTha munIndra parISaha jaya ke lie mastaka para lauMca karate the // 14 // dasa ve sAmAyika ke doSoM ko chor3akara caitya aura paMca guruoM ke pratibhakti-pATha kramAdi se tInoM sandhyAoM meM zrIjinendra kI vandanA aura bhakti meM tatpara rahakara samatAbhAva kA Azraya lekara sadA anuttara sAmAyika karate the // 95-96 // samasta pApoM ko naSTa karane vAlI, mahAn abhyudaya ko denevAlI caubIsa tIrthaMkaroM kI nitya stuti karate the / / 57 // ___jinake jJAnAdi guNa prakaTa haiM aise tIrthaMkara kI vandanA ko caturoM meM uttama vaha unake guNoM kI prApti ke lie nitya karatA thA / / 98 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam pratikramaNamatyucceH kRtadoSakSayaMkaram / karoti sma parityajya pramAdaM sarvadA sudhIH / / 99 // valanAnantaraM nityaM pratyAkhyAnaM sukhAkaram / devagurvAdisAkSaM ca mRllAti sma bicakSaNaH / / 100 / / anyo yastu parityAgo yasya kasyApi vastunaH / svazaktyA kriyate dhIraiH pratyAkhyAnaM ca kathyate // 101 / / kAyotsarga sadA svAmI karoti sma svshktitH| kAye'ti nispRho bhUtvA karmaNAM hAnaye budhaH / / 102 / / SaDAvazyakamityatra munInA zarmarAzidam / AvAma vA zivaprAptye sAdhayAmAsa yogirAT / / 103 / / kauzeyakaM ca kArpAsaM romaja carmajaM tthaa| vAlkalaM ca padaM nityaM paJcadhA tyajati sma saH // 104|| jAtarUpa jinendrANAM paraM nirvaannsaadhnm| . rakSaNaM brahmacaryasya matvA nagnatvamAzritaH // 105 // asnAnaM saMvidhate sma dayAlU rAgahAnaye / kSitI sayanamatyuccaiH sa bheje dhUtikAraNam / / 106 / / dantAnAM dhAvanaM naiva karoti sma mahAmuniH / pratyAkhyAnaprarakSArtha munimArgasya tattvavit / / 107|| bhuktipAnapravRttezca maryAdApratipAlakam / UrvIbhUya yathAyogyamekavAraM svayuktitaH / / 108 // saMtoSabhAvamAzritya zrAvakANAM grahe zubham / AhAraM svatapaHsiddhyai karoti sma mahAmuniH // 109 / / kRtakAritanirmuktaM pavitraM doSajitam / antaraM pAdayoH kRtvA caturaGgulamAtrakas ||110 // sUryodaye ghaTISaTkamaparAhne tathA tyajan / tanmadhye prAzukrAhAraM sa lAti mma muniH zubham / / 11 / / etAn mUlaguNAnuccermunInAM mokSasAdhakAn / dadhe'STAviMzati zuddhAn dharmadhyAnaparAyaNaH / / 112 / / tathA zrImajjinendroktaM dazadhA dharmamuttamam / uttamakSAntisanmukhyaM sa protyA pratyapAlayat // 113|| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH sudhI (vaha) sadA pramAda ko chor3akara sarvadA doSoM kA kSaya karane vAle pratikramaNa ko atyadhika rUpa se karatA thA // 99 // parikramA ke bAda vaha vicakSaNa nitya deva, guru Adi kI sAkSIpUrvaka sukha kI khAna pratyAkhyAna ko karatA thA / / 100 // anya jisa kisI vastu kA jo apanI zaktipUrvaka parityAga dhIra vyaktiyoM ke dvArA kiyA jAtA hai, use pratyAkhyAna kahate haiM // 101 / / buddhimAna svAmI kAya se atyanta nispRha hokara karmoM ko hAni ke lie apanI zakti ke anusAra sadA kAyotsarga karate the // 102 // yogirATa maniyoM ko sukha kA samaha pradAna karane vAle chaH Avazyaka ayamA ziva kI gati ke lie nAdAra (bhAvazyaka kA sAdhana karate the // 103|| ( rezamI, kapAsa ke bame, roma ke bane, camar3e ke bane tathA per3a ko chAla se nirmita pA~ca prakAra ke vastroM ke nitya tyAgI the / / 104|| ). jinendra kA nagna rUpa utkRSTa nirvANa kA sAdhana hai| brahmacarya kA (usase) rakSaNa mAnakara unhoMne nagnatva kA Azraya liyA thA // 105 / / dayAlu ve rAga kI hAni ke lie snAna nahIM karate the| unhoMne dhairya ke kAraNa pRthvI para sone kA atyadhika rUpa se sevana kiyA thA arthAt ve pRthvI para zayana karate the / / 106 / / __muni mArga ke tattva ko jAnane vAle ve mahAmuni pratyAkhyAna kI utkRSTa rUpa se rakSA karane ke lie dantadhAvana nahIM karate the / / 107 / / bhojana pAna kI pravRtti kI maryAdA ke pratipAlaka ve mahAmuni unnata hokara yathAyogya eka bAra apanI yukti se, santoSa bhAva kA Azraya lekara zrAvakoM ke ghara apane tapa kI siddhi ke lie AhAra kiyA karate the // 108-109|| kRta, kArita se rahita, pavitra, doSa rahita donoM pairoM ke bIca cAra aMgula kA antara kara, ve muni sUryodaya tathA sAryakAla ko chaha ghar3I chor3akara madhya ke samaya zubha AhAra ko lete the / / 110-111 / / dharmadhyAna meM lage hue ve mokSasAdhaka muniyoM ke ina zuddha 28 mUlaguNoM ko dhAraNa karate the / / 11 / / uttama kSamA pramukha zrImajijanendra kathita daza prakAra ke dharmoM ko ve prItipUrvaka pAlate the / / 113 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana caritam guptitrayapavitrAtmA sarvazIlaprabhedabhAk / dvAviMzatipramANoktaparISahasahiSNukaH // 114 // | 186 karmaNAM nirjarAhetuM matvA citte samagradhIH / upavAsatapazcakre tapasAM mukhyamuttamam ||115 // yathASTAGgazarIreSu mastakeM mukhyakAraNam / tathA dvAdazabhedAnAM tapasAM syAdupAsanam // 116 // bhAmodayaM tapaH svAmI pramAdaparihAnaye / svAdhyAyasiddhaye cakre karmacakra nivAraNam 11117 // vRttisaMkhyAnakaM nAma tapaH saMtoSakAraNam / vastu gehavanodavRkSasaMkhyAnaM kurute sma saH // 118 // jinavAkyAmRtAsvAdavizadIkRtamAnasaH / rasatyAgatapodhIraH sa tepe paramArthavit // 119 // vivinatAyanaM nityaM viviktaM cAsanaM kSitI / bhajati sma sudhIH zIladApAlana hetave // 120 // trikAlayoga saMyukttyA kAyaklezatapo'bhavat / tasya tattvaprayuktasya ratinAthapravairiNaH || 121 // ityevaM SaDvidhaM bAhyamabhyantaravizuddhaye / tapaH saMtaptavAn gADhaM kAtarANAM suduHsaham // 122 // tasya zuddhacaritrasya kadAciccetpramAdatA / prAyazcittaM yathAzAstraM tapo'bhUcchalyanAzakam // 123 // vinayaM bhaktitazcakre sarvadA dharmavatsalaH / ratnatrayapavitrANAM munInAM paramArthataH || 124 // ratnatraye parAzuddhivinayAdasya cAbhavat / vidyA vinayataH sarvAH sphuranti sma vizeSataH || 125 / / satyaM padmAkare nityaM bhAnureva vikAzakRt / tataH sAdharmikeSu caividheo vinayo budhaiH // 126 // AcArya pAThakAdInAM dazadhA sattapasvinAm / beyAvRtyaM svahastena karoti sma sa saMyamI || 127|| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH 187 manogupti, vacanagupti aura kAyapti se unakI AtmA pavitra thI, ve zIla ke samasta prabhedoM kA pAlana karate the aura bAIsa parISahoM ko sahate the // 114|| samagra buddhi vAle ve mama meM tapoM meM mukhya uttama upavAsa ko karma kI nirjarA kA hetu mAnakara kiyA karate the / / 115 // jaise aSTAGga zarIroM meM mastaka mukhya kAraNa hai, usI prakAra taka ke bAhara bhedoM meM upavAsa mukhya hai / / 116|| karma ke samUha kA nivAraNa karane vAle avamodarya tapa ko svAmI pramAda ko dUra karane ke lie tathA svAdhyAya ko siddhi ke lie kiyA karate the / / 117 // vRttiparisaMkhyAna nAmaka tapa santoSa kA kAraNa hai| use ve vastu, geha, vana ke vRkSa kI gaNanAoM se kiyA karate the // 118|| jinavAkya rUpI amRta ke AsvAda se jinhoMne apane mana ko vizada banAyA hai, paramArtha ko jAnane vAle ve dhIra rasa tyAga rUpa tana ko tapate dhe // 11 // __ sudhI be zIla aura dayA pAlana ke lie nitya pRthvI para viviktazayyA aura vivikta Asana kA sevana karate the / / 120 / / rati ke nAtha kAmadeva ke utkRSTa vairI tattva prayukta unakA nikAla yoga se saMyukta kAyakleza nAmaka tapa honA thA / / 11 / / ___ Antarika vizuddhi ke lie isa taraha chaha prakAra ke gAr3ha tapa ko ve tapate the / yaha tapa DarapokoM ke lie suduHsaha hai / / 122 / / ___ zuddha cAritra vAle unake kadAcit pramAda hotA thA to zAstra ke anusAra zalya kA nAzaka prAyazcita tapa hotA thA // 123 / / sadA dharmavatsala ve ratnatraya me pavitra muniyoM ko bhaktipUrvaka vinaya karate the / / 124 // inake vinaya se ratnatraya kI vizuddhi hotI thii| sabhI vidyAyeM vinaya se vizeSa rUpa se prakaTa hotI haiM // 1.5 / / saca hai, kamaloM ke samUha ko sUrya hI vikasita karane vAlA hotA hai| ataH buddhimAnoM ko sAmiyoM ko atyadhika rUpa se vinaya karanA cAhie // 126 / / dasa prakAra ke uttama tapasvI AcArya, pAThakAdi kI apane hAtha se jo vinaya karatA hai, vaha saMyamI hai ||127|| Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "188 sudarzana ratam tathA yacca supAtrebhyo dIyate bhavyadehibhiH / AhArauSadhazAstrAdi vaiyAvRrathaM taducyate // 128 / / vaiyAvRtyavihInasya guNAH sarve prayAntyalam / satyaM zuSkatahAge'tra haMsAstiSThanti naiva ca / / 129 / / svAdhyAyaM paJcadhA nityaM pramAdaparivarjitaH / vAcanA pRcchanAnuprekSAmnAyairdharmadezanaiH / / 130 / / jinoktasArazAstreSu paramAnandanirbharaH / karmaNAM nirjarAhetu matvAsau saMcakAra ca / / 131 / / svAdhyAyena zubhA lakSmIH saMbhavedvimalaM yazaH / tattvajJAnaM sphuratyucce kevalaM ca bhavedalam // 132 / / upasaMcazAnasvabhAvaH syAvAtmA svasvabhAvAptiracyutiH / sasmAdacyutimAkAkSan bhAvayet zAnabhAvanAm // 133 // sa saMbegaparo bhUtvA munondro merunizcalaH / pradeze nirjane kAyotsarga vidhivadAzrayat / / 134 // nirmamatvamalaM citte saMdhyAyan sarvavastuSu / eko'haM zuddhacetanyo nAparo me'tra kazcana / / 135 / / iti bhAvanayA tasya karmaNAM nirjarAbhavat / sutarAM bhAskarodyote satya yAti tamazcayaH // 136 / / igaTaprAptismRte citte tvaniSTakSaNacintanAt / vedanAyA nidAnAcca bhavedAtaM catuvidham / / 137 / / dhyAnaM pazvA diduHkhasya kAraNaM dharmavAraNam / catuHpaJcorughaSThAkhyaguNasthAnAvadhi dhruvam / / 138 / / 'hiMsAnRtodbhavaM steviSayA rakSaNodbhavam / ApaJcamaguNasthAnaM narakAdikSitipradam / / 139 / / raudrametadvayaM svAmI durgateH kAraNa dhruvam / parityajya dayAsindhuH sarvadvandavivajitaH // 140 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo'dhikAraH 182 bhavya jIvoM ke dvArA jo supAtroM ko AhAra, auSadhi, zAstra Adi diyA jAtA hai, use vaiyAvRtya kahate haiM // 128 // jo vaiyAvRtya se vihIna hai, usake samasta guNa atyadhika rUpa se cale jAte haiN| saca hai, yahA~ para sUkhe tAlAba meM haMsa nahIM rahate haiM / / 129 // ve vAcanA, pRcchanA, anuprecchA, AmnAya aura dharmopadeza isa taraha pA~ca prakAra kA svAdhyAya nitya pramAda ko chor3akara karate the || 130 // jina uktiyoM ke sAra rUpa zAstroM meM atyadhika Ananda se bhare hue ve unheM karmoM kI nirjarA kA kAraNa mAnakara unakI racanA karate the / / 131 / / svAdhyAya se zubhA lakSmI aura vimala yaza hotA hai, atyadhika rUpa se tattvajJAna sphurita hotA hai aura kevalajJAna hotA hai // 132 // hI hai--- AtmA jJAnasvabhAvI hai, svabhAva kI prApti honA acyuti hai| ataH acyuti kI AkAMkSA karatA huA jJAnabhAvanA ko bhAbita kare || 133 // ve meru ke samAna nizcala munIndra saMvegaparAyaNa hokara nirjana pradeza meM vidhipUrvaka kAyotsarga kA Azraya lete the / 134 / / citta meM samasta vastuoM ke prati ve amala nirmamatva kA dhyAna karate the| ve socate the ki maiM eka zuddha caitanya hU~, yahA~ para merA koI dUsarA nahIM hai // 135 // isa prakAra kI bhAvanA se unake karmoM kI nirjarA ho gii| saca hai, sUrya kA udyota hone para andhakAra kA samUha tatkSaNa ho calA jAtA hai / / 136 / / citta meM iSTa vastu kI prApti kI smRti aniSTa vastu ke kSaya kA cintana, vedanA aura nidAna, isa prakAra ArtadhyAna cAra prakAra kA hotA hai / / 137 // saMrakSaNa meM cauthe, pAMcaveM aura chaTheM guNasthAna taka nizcita rUpa se pazu Adi ke duHkha kA kAraNarUpa dhyAna dharma kA nivAraNa karane vAlA hai / / 138 // pA~caveM guNasthAna taka hiMsA, jhUTha, corI tathA viSaya udbhUta dhyAna narakAdi pRthaviyoM ko pradAna karane vAlA hai // 139 // ina donoM khoTe dhyAnoM kA svAmI nizcita rUpa se durgati kA kAraNa hai / isakA tyAga karake dayAsindhu samasta dvandvoM se gae || 140 / / rahita ho - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 sudarzanacaritam AjJApAyavipAkotthaM saMsthAnavicayaM tthaa| dharmadhyAnaM caturbhedaM svargAdisukhasAdhanasa / / 141 / / dhyAyannityaM sa mokSArthI SaDvidhaM ceti sattapaH / AbhyantaraM jagatsAraM karoti sma sukhapradam / / 142 // zukladhyAnaM caturbhedaM sAkSAnmokSasya kAraNam | tadane kathayiSyAmi bhavabhramaNavAraNam / / 143 / / evaM tapasyatastasya saMjAtA vividhaLayaH / anekabhavyalokAnAM paramAnandadAyikAH // 144 / / tayA coktambuddhi lo vi ya to vicaSaNa laho taheva opahiyA / maNavatriarakoNA vi ya laddhoo sasa pagNasA / / 145 / / nImakAle mahAdhIraH parvatasyopari sthitaH / zItakAle bahiMdeze prAvRTkAle tarodhaH / / 146 / / kurvanmahAtapaH svAmI dhyAnI maunI munIzvaraH / zaithilyaM karmaNAM zakti nayati sma mahAmanAH / / 147 // ityevaM sa munIzvaro guNanidhimUlottarAn sadguNAn, saMsArAmbudhitAraNanipuNAn svargApavargapradAn / sadalAyamaNDito'tinitarAM vRddhi nayannityazo, nirmohaH paramArthapaNDitanutazcakre jinoktaM tapaH / / 148 / / iti sudarzanacarite paJcanamaskAramAhAtmyapradarzake mumukSuzrIvidyAnandiviracite sudarzanatapograNamUlottara gaNapratipAlanavyAvarNano nAma dazamo'dhikAraH / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazamAdhikAra: AjJA vicaya, apAya vinaya, vipAka vicaya aura saMsthAna vicaya ina cAra prakAra kA dhyAna svargAdi sukha kA sAdhana hai ! / 141 / / vaha mokSArthI nitya ina cAra prakAra ke dhyAnoM ko karatA humA saMsAra ke sAra svarUpa chaH prakAra ke mAbhyantara sattapoM ko karatA thA / / 142 // zukladhyAna ke cAra bheda hai, vaha sAkSAt mokSa kA kAraNa hai, saMsAra bhramaNa ko rokane vAle usakA kathana maiM Age karUMgA / / 143 // isa prakAra tapa karate hue unheM aneka bhavya logoM ko parama Ananda dene vAlI aneka prakAra kI RddhiyA~ ho gaI / / 144 / / kahA bhI gayA hai vRddhi, tapa, vikriyA, auSadhi, mana, vacana aura kAya isa prakAra sAta RddhiyA~ kahI gaI haiM / / 145 / / mahAdhIra ve garmI ke samaya parvata ke Upara khar3e hote the | zItakAla meM bAhara khar3e hote the aura varSAkAla meM vRkSa ke nIce khar3e hote the // 146 / / dhyAnI, maunI, mahAmanA, munIzvara svAmI mahAtapa karate hue karmoM kI zakti ko zithila karate the / / 147 // ___isa prakAra mUla aura uttara sadguNoM ke nidhi, uttama ratnatraya se maNDita, nirmoha, paramArtha paNDita vaha munIzvara saMsArarUpI samudra setArane meM eka mAtra nipuNa, svarga aura mokSa ko dene vAle jinokta tapoM kA atyadhika rUpa se nitya vRddhi karate hue kiyA karate the / / 148 // isa prakAra pacanamaskAramAhAtmya pradarzaka mumukSa zrI vidyAnandiviracita sudarzanacarita meM sudarzana kA tapa grahaNa mUla tathA uttaraguNoM ke pratipAlana kA vizeSa rUpa se varNana karane vAlA ghAma adhikAra samApta huA / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH athAsau sanmuniH svAmI jainatattvavidAMvaraH / dharmopadezapIyUSemadhyajIvAn pratarpayan / / 1 / / zrImajjinendracandroktadharma saMvarddhayan sudhIH / nAnAtIrthavihAreNa pratiSThAdyupadezanaiH / / 2 // anekavatazIlAdyairdAnapUjAguNotkaraiH / mArgaprabhAvanAM nityaM kArayan paramodayaH / / 3 / / svayaM karmakSayArthI ca paJcakalyANabhUmiSu / jinAnAmUrjayantAdisiddhakSetreSu sarvataH / / 4 / / vandanAbhaktimAtanvan vihAraM munimArgataH / kurvan vizuddhacittaH san sarvajIvadayAparaH / / 5 / / pAraNAdivase svAmI pATalIputrapattanam / IryApartha sudhIH pazyaMzcaryArtha sa samAgamat / / 6 / / tadA tatpattane pApA paNDitA dhAtrikA sthitaa| mAgataM taM samAkarNya munIndraM jitamanmatham / / 7 / / devadattAM prati prAha zRNu tvaM re madIritam / so'yaM sudarzano nUnaM munibhUtvA samAgataH // 8 // nijAM pratijJA sA smRtvA vaizyAmAyAzalAnvitA / zrAvikArUpamAdAya mahAkapaTakAriNI // 9 // natvA taM sthApayAmAsa gatavikriyamAdarAt / ruddhAzayaM gRhasyAntaM nayati sma durAzayA // 10 // bhUpate minI yatra loke kndrppiidd'itaa| durAcArazataM cakre vezyAyAH kiM taducyate // 11 // tatra sA madanonmattA taM jagAda munIzvaram / bho mune tava sadUpaM yauvanaM cittaraJjanam // 12 // etairmogaimano'bhISTe: saphalIkuru sAmpratam / bahudravyaM gRhe mesti nAnAjanasamAgatam / / 13 / / cintAmaNirivAkSayyaM kalpadrumavaduttamam / sarvaM gRhANa dAsItvaM kariSyAmi tayepsitam // 14 / / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH anantara jaina tattvajJAniyoM meM zreSTha sudhI, paramodaya vaha sanmuni svAmI dharmopadeza rUpI amRta se bhavya jIvoM ko atyadhika tRpta karate hue, nAnA tIrthoM meM vihAra karane se aura pratiSThAdi kA upadeza dene se zrImajjinendracandra ke dvArA kahe hue dharma kI bhalI bhAMti vRddhi karate hue, aneka vrata, zIlAdi, dAna aura pUjA ke guNa samUhoM se nitya mArga prabhAvanA karAte hue, svayaM karma ke kSaya ko cAhate hue cAroM ora jinoM ke Urjayanta ( giranAra ) Adi siddha kSetroM meM, paJcakalyANa mumiyoM meM, vandanA, bhakti karate hue, samasta jIvoM ke prati dayAparAyaNa tathA vizuddha citta ho munimArga ke anusAra vihAra karate hue, sudhI svAmI IryApatha se avalokana karate hue pAraNA ke dina pATalIputrapattana meM Ae || 1-6 // taba usa nagara ( pattana ) meM paNDitA dhAI sthita thii| kAmadeva ko jItane vAle una munIndra ko AyA huA sunakara, devadattA se bolii| re tuma merI kahI huI bAta ko suno| vaha yaha sudarzana nizcita rUpa se muni hokara A gayA hai / / 7-8 // sau mAyAoM se yukta mahAkapaTadhAriNI usa vezyA ne nija pratijJA kA smaraNa kara zrAvikA kA rUpa banAkara, vikriyA rahita unheM namaskAra kara ThaharA liyaa| duSTa abhiprAya vAlI una ruddha Azaya vAle ko ghara ke andara le gayI / / 9-10 || jahA~ para rAjA kI strI ( bhI ) kAma se pIr3ita ho ( vahA~ para ) jisane sau durAcAra kie, usa vezyA kA kahanA hI kyA hai ? // 11 / / vahA~ para kAma se janmatta una munIzvara se vaha bolI-hai muni / ApakA acchA rUpa, yauvana citta ko rajita karane vAlA hai / / 12 / / mana ko abhISTa ina bhogoM se isa samaya saphala kro| nAnA logoM se AyA huA mere pAsa bahuta sA dhana hai // 13 / / yaha ghana cintAmaNi ke samAna akSaya hai, kalpavRkSa ke samAna uttama hai / isa sabako le lo| tumhArI iSTa dAsIpane ko karUMgI / / 14 / / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam mandire me'tra sarvatra sarvavastumanohare / mama saGgena te svargaH sudhIra 194 samAgataH || 15 || sadAprANaprahAriNA / ki te tapaH prakaSTena bhuktvA bhogAn mayA sArdhaM sarvathA tvaM sukhI bhava // 16 // tatastAM sa muniH prAha dhorabI rekamAnasaH / re re mugdhe na jAnAsi tvaM pApAt saMsRteH sthitim // 17 // zaroraM sarvathA sarvajanAnAmaMzucergRham / jalabudddavadavA kSayaM yAti kSaNArdhataH // 18 // bhogAH phaNIndramogAbhAH sadyaH prANaprahAriNaH / saMpadA vipadA tulyA caJcalevAticaJcalA || 19 // zIlaratnaM parityajya zarmakoTividhAyakam / ye mAcAtra kurvanti durAcAraM durAzayAH // 20 // te mUDhA viSayAsaktAH zvabhraM yAnti svapApataH / tatra duHkhaM prayAntyeva chedanaM bhedanAdikam // 21 // janmAdimRtyuparyantaM kavivAcAmagocaram / tasmAt sudurlabhaM prApya mAnuSyaM kriyate zubham // 22 // ityAdikaM prajalpyoccaistasyAH sa munipuGgavaH / dvidhA saMnyAsamAdAya meruvannizcalAzayaH // 23 // vitte sacintayAmAsa svAmI vairAgyavRddhaye / ameyamandiraM yoSiccharIraM pApakAraNam || 24 // bahirlAvaNyasaMyuktaM kipAkaphalavat kharam / kAminAM patanAgAraM niHsAraM saMkaTotkaram / / 25 / / duSTastriyo jagatyatra sadyaH prANaprahAH kila / sarpiNyo vA mUDhAnAM vaJcanAkaraNe caNAH // 26 // pAtinyaH zvabhragarttAyAM svayaM patanatatparAH | pramugdhamRgasArthAnAM vAgurAH prANanAzakAH // 27 // kAmAndhAstatra kurvanti vRthA prIti pramAdinaH / svatattvaM naiva jAnanti yathA dhAttUrikAH khalAH // 28 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH 195 he sudhI ! yahA~ Ae hue saba jagaha samasta manohara vastuoM se yukta mere mandira meM mere saGga se tumheM svarga ( mila ) jAyagA // 15 // sadA prANoM para prahAra karane vAle tumhAre tapa rUpa kaSTa se kyA ? mere sAtha bhogoM ko bhogate hue tuma sarvathA sustI hoo / / 16 // anantara dhIra, vIra eka mana vAle muni usase bole / hai hai mugdhA! tuma pApa ke kAraNa saMsAra kI sthiti ko nahIM jAnatI ho // 17 / / __ samasta logoM kA zarIra sarvathA apavitratA kA ghara hai / jala ke bulabule ke samAna Adhe kSaNa meM hI naSTa ho jAtA hai / / 18 / / bhoga nAga ke zarIra ke samAna AbhA vAle haiM, tatkSaNa prANa haraNa karane vAle haiM / sampasiyAM vimati ke samAna hai, bijalI ke samAna atyanta caJcala haiM / / 19 // karor3oM sukha ko karane vAle zolarUpI rala kA parityAga kara jo bure abhiprAya vAle adhama yahA~ durAcAra karate haiM / / 20 // ve viSayAsakta mUr3ha apane pApa se naraka jAte haiN| vahA~ janma se lekara mRtyu paryanta kavi kI bANo ke agocara chedana, bhedanAdika duHkha pAte haiM ataH sUdurlabha manuSya-janma pAkara zubha kArya kiyA jAtA hai / / 21-22 / / ityAdika atyadhika rUpa se kahakara ve muni do prakAra se saMnyAsa grahaNa kara meru ke samAna nizcala abhiprAya vAle ho gae / / 23 / / svAmI ne vairAgya kI vRddhi ke lie citta meM vicAra kiyaa| striyoM kA zarIra apavitra vastuoM kA ghara aura pApa kA kAraNa hai / / 24 / / ___ bAharI saundarya se yukta aura kiMpAka phala ke samAna kaThora hai| kAmiyoM ke patana kA AgAra hai / / 25 / / nizcaya se yahA~ jagat meM duSTa striyA~ tatkSaNa prANa haraNa karane vAlI hotI haiM / sapiNiyoM ke samAna yahA~ mUr3hoM ko Thagane meM nipuNa haiM || 26 / / (ye naraka rUpI gaDDhe meM girAne vAlI haiM, svayaM girane meM tatpara haiM / bhole mRga ke samUhoM ke lie prANanAzaka rassI haiM // 27 / / pramAdI kAmAndha vyakti vyartha hI prIti karate haiN| jaise dhatUrA khAne vAle duSTa vyakti svatatva ko nahIM jAnate haiM / / 28 / / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 sudarzanacaritam te dhanyA bhuvane bhavyA te strosaMgaparAGmukhAH / parimAlya sanaM zIlaM maMzAH paramoTayama / / 29 !! mayApi zrIjinendronate tattve cittaM vidhAya ca / mokSasaukhyaM paraM sAdhyaM sarvathA zIlarakSaNAt / / 30 / / evaM yadA muni/raH svacitte cintayatyalam / tAvattayA samuddhRtya pApinyA munisattamam / / 31 / / svazayyAyAM cakArAzu sa tadApi munIzvaraH / kASTavacintayAmAsa maunastho nizcalastarAm / / 32 / / sarvathA zaraNaM me'tra parameSThI pitAmahaH / eko'haM zuddhabuddho'haM nAnyaH ko'pi paro bhuvi / / 33 / / tadA tayA ca pApinyA gADhamAliGganadhanaH / mukhe mukhArpaNehastasparzane rAgajalpanaiH / / 34 // nagnobhuya nijAkAradarzanarmadanaistathA / itthaM dinaayaM svAmI pIDito'pi tathA sthitaH / / 35 // nizcalaM taM tarAM matvA devadatvA tadA khalA / nirarthA munimuddhRtya gatvA zIghnaM zmazAnakam / / 36 // dhusvA kRSNamukhaM lAvA pApinI svagRhaM gatA / duSTAH striyo madonmattAH kiM na kurvanti pAtakam / / 37 // tatra pretavane svAmI kAyotsargeNa dhIradhIH / yAvatsatiSThate dakSastattvacintanatatparaH // 38 / / tAvatsA vyantarI pApA vyomamArge bhayAturI / paryaTantI vimAnasya skhalanAdvIkSya taM munim / / 39 / / jagI re haM tavAhUna mRtvA jAtAsmi devatA / tvaM ca kenApi devena rakSito'si sudarzana / / 40 // idAnIM kaH paritrAtA taba tvaM vahi me zaTha / gaditveti mahAkopAdupasarga sudAruNam / / 41 / / kasu lagnA tadAgatya muneH punnyprbhaavtH| so'pi yakSaH sudhIbhakto vArayAmAsa tAM surom || 42 / / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH 197 jo bhavya saMsAra meM strIsaMga se parAGmukha haiM. ve dhanya haiN| unhoMne zIla vrata kA pAlana kara paramodaya ko prApta kiyA hai / / 29 // mere dvArA bhI jinendrokta tattva ke prati citta lagAkara sarvathA zIla ke rakSaNa se utkRSTa mokSa sAdhya hai / / 30 / / isa prakAra ve dhIra muni apane citta meM atyadhika rUpa se soca rahe the tabhI usa pApinI ne munizreSTha ko uThAkara, apanI zayyA para rakha liyA / kASTha ke samAna bane hue una muni ne mauna meM sthita raha nizcala hokara vicAra kiyA, mere lie yahA~ parameSThI, pitAmaha sarvathA zaraNa haiM, maiM zuddha, buddha eka hU~, pRthvI para anya koI ( merA ) nahIM hai // 31-33 / / taba usa pApinI ke ghane gAr3ha AliGganoM se, mukha meM mukha arpita karane se, hAtha chUne se aura rAgapUrvaka bAtacIta karane se, nagna hokara apane AkAra dikhalAne aura mardana se, isa prakAra tIna dina taka pIr3ita hone para bhI svAmI usI prakAra sthita rahe / / 34-35 / / taba duSTA nirarthA devadattA unheM atyadhikaH nizcala mAnakara muni ko uThAkara zIghra zmazAna jAkara, vahA~ zmazAna meM muni ko rakhakara kAlA makha dhAraNa karake, vaha pApinI apane ghara calI gii| mada meM unmatta duSTa striyA~ kyA pApa nahIM karatI haiM / / 36-37 / / __ tattva cintana meM tatpara, dakSa, dhIra buddhi vAle svAmI jaba taka zmazAna meM Thahare, taba taka vaha bhaya se vyAkula pApinI vyantarI AkAza mArga meM bhramaNa karatI huI vimAna ke lar3akhar3Ane se una muni ko dekhakara, bolI, re maiM tumhAre duHkha se marakara devatA huI huuN| he sudarzana ! tuma kisI deva se rakSita ho / / 38-40 // . he zaTha ! isa samaya tumhArA kauna rakSaka hai, bolo| isa mahAkopa se bolakara dAruNa upasarga karane lgii||41|| taba muni ke puNya ke prabhAva se vaha sudhI bhakta yakSa bhI Akara usa devI ko rokane lagA // 42 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 sudarzanacAratam sApi saptadinAnyuccaiyuddhaM kRtvA sureNa ca / mAnabhaGga tarI prApya rAtrirvA bhAskarAdgatA / / 43 / / tadA sudarzanaH svAmI tasmin ghoropasagaMke / dhyAnAvAse sthitastatra meruvanimazcalAzayaH / / 44 / / karmaNAM kSapaNe zUraH sAvadhAno'bhavattarAm / kramastu prakRtInAM ca mayA kicinnirUpyate / / 45 / / samyagdRSTiguNasthAne caturthe bhuvanottame / paJcame ca tathA SaSThe saptame vA yatIzvaraH / / 46 // dharmadhyAnaprabhAvena teSu sthAneSu vA kvacit / mithyAtvaprakRtIstredhA catamo duHkaSAyajAH / / 47 / / devAyu rakAyuzca pazvAyuH pApakAraNam / dazaitAH prakRtIhatvA pUrvameva munIzvaraH / / 48 // aSTame ca guNasthAne kSapIpamAzritaH / apUrvakaraNo bhUtvA sthitvA ca navameM sudhIH / / 49 // zukladhyAnasya pUrveNa pAdena paramArthacit / nAmnA pRthaktvavItarkavIcAreNa vicAravAn / / 50 / / samAtapacaturjAtitrinidrAzva-yugmakam / sthAvaratvaM ca sUkSmatvaM pazuddhayudyotaka tathA / / 51 // anivRttaguNasthAnapUrvabhAge ca SoDaza / kSayaM nIsvA dvitIye ca kaSAyASTakamuccakaiH / / 52 / / klaivyaM pare tata: straiNaM caturthe bhAgake taptaH / pare hAsyAdiSaTkaM ca pAThe puMvedakaM tathA / / 53 // krodhaM mAnaM ca mAyAM ca tribhAgeSu pRthak pRthak | SaTtriMzatprakRtIhatvA navame caivamAdikam / / 54 / / sUkSmasAMparAyake'pi sUkSmalobhaM nihatya ca / kSINamohaguNasthAne dvitIyazuklamAzritaH / / 55 / / nidrA sanacalA hitvA copAntyasamaye sudhIH / antima samaye tatra catasro dRSTighAtikAH // 56 / / paJcadhA jJAnahAH paJcaprakRtIH paJca vighnakAH / ityevaM prakRtIH proktAstriSaSTi dhAtikarmaNAm / / 57 / / hatvAbhattatkSaNe svAmI kevalazAnabhAskaraH / sayogAtyaguNAsthAnavartI sarvaprakAzakaH / / 58 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazA'dhikAraH vaha bhI deva ke sAtha sAta dina taka atyadhika yuddha kara mAnabhaGga pAkara isa prakAra calI gaIM, jaise surva ke kAraNa rAta calI jAtI hai|| 43 / / taba sudarzana svAmI usa ghora upasagaM meM dhyAna rUpa AvAsa meM sthita rahakara nera ke samAna sthira abhiprAya kAle ho gye| ve zUravIra karma ke naSTa karane meM atyadhika sAvadhAna ho ge| prakRtiyoM kA krama mere dvArA kiJcit nirUpita kiyA jAtA hai / / 45 / / bhubana meM uttama samyagdRSTi nAmaka caturtha guNasthAna meM pA~caveM, chaThe tathA sAtaveM meM yatozvara, dharmadhyAna ke prabhAva se una sthAnoM meM athavA kvacit tIna mithyAtva prakRtiyA~, cAra duHkapAtra, pApa kI kAraNa devAyu, narakAyu aura tiryaMcAyu ina daza prakRtiyoM ko pahale ho munIzvara nAza kara, AThaveM guNasthAna meM kSapakazreNI ke Azrita ho ge| sudhI apurvakaraNa hokara navama guNasthAna meM sthita hokara, paramArtha ke jAnane vAle zukladhyAna ke pUrva caraNa se pRthaktvatrotakabIcAra nAma se vicAravAn hokara), anivRttikaraNa guNasthAna ke pUrva bhAga meM Atapa, cAra jAtiyA~, tIna nidrAyeM, do naraka, sthAvara, sUkSma, tiryatika, udyota ina solaha prakRtiyoM kA kSaya kara dUsare meM atyadhika rUpa se ATha kaSAya, tosare meM napuMsaka cauthe meM straiNa, pA~caveM meM hAsyAdi chaha, chaThe meM puMveda, tIna bhAgoM meM pRthakpRthak krodha, mAna aura mAyA, nacama meM chattIsa prakRti kA vinAza kara, sUkSmasAMparAyaguNasthAna meM sUkSma lobha kA vinAza kara kSINamoha guNasthAna meM dUsare zukladhyAna kA Azrama le liyA / upAntya samaya meM sudhI ne pracalA sahita nidrA ko chor3akara antima samaya meM darzana kI ghAtI cAra, pA~ca prakAra se jJAna kA vinAza karane vAlI, pA~ca prakRtiyA~, pAMca anta. rAya, isa prakAra ghAtikarma kI presaTha prakRtiyA~ kahI gaI haiM / / 46-57 / / inheM nAza kara tatkSaNa hI kevalajJAnarUpI sUrya ho gae / sayogakevalo guNasthAna meM ve sarvaprakAzaka ho gae / / 58 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sudarzanacaritam saMyata sarvadarzI ca vIryamAnantyamAzritaH / anantasukhasaMpannaH paramAnandadAyakaH / / 59 / / antakRtkevalI svAmI barddhamAnajinezinaH / sa jIyAd bhavyajIvAnAM zarmaNe zaraNaM jinaH // 60 // kevalajJAnasaMpatti matvA svAsanakampanAt / sarve devendranAgendracandrArkAdyAH surezvarAH // 61 / / catunikAyadebaugheH svAGganAbhiH samanvitAH / samAgatya mahAbhaktyA kRtvA gandhakuTI zubhAm / / 62 / / sahAsanaM lasatkAnti sacchatracAmaradvayam / puSpavRSTi prakurvanti paramAnandanirbharAH / / 63 / / jalagandhAkSataiH puruSaH pIyUSa ratnadIpakeH / kRSNAgalasaddhapaH phalAnAprakArakaH / / 64 / / gItanRtyAdivAdivasahasraH pApanAzanaiH / pUjayitvA jagatpUjyaM taM jinaM zrIsudarzanam / / 65 // votarAmaM kSaNArdhana lokAlokapradazinam / stuti katu pravRttAste sArasaMpattidAyinIm / / 66 / / jaya deva dayAsindho jaya tvaM kevalebhaga / jaya svaM sarvadarzI ca jayAnantapravIrthabhAk // 67 / / anantasukhasaMtRpta jaya tvaM paramodayaH / jaya tvaM trijagatjya doSadAvAgnitoyadaH / / 68|| sarvocamagajetA svaM sarvasadehanAzakaH / bhavyAnAM bhavabhIrUNAM saMsArAmbhodhitArakaH / / 61 / / sadabrahmacAriNAM ghorabrahmavArI tvameva hi / tapasvinAM mahAtIvratapaHkarsa bhavAnaho / / 70 !! hitopadezAko deva tvaM bhavAnAM kRpAparaH / pratApinAM pratArI tvaM karmazatrukSayaMkaraH / / 71 / / bandhUnAM tvaM mahAbandhurbhapasaMdohapAlakaH / lokadvayamahAlakSmIkAraNaM tvaM jagatprabho / / 72 / / svAmiste guNavArAzeH pAraM ko vA prayAti ca / kiM vayaM jaDatA prAptAH stuti katu kSamAH kSitau / / 73 / / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH 201 (una) saMta aura sarvadazoM meM agantavIrya ko le liyA / ve ananta sukha se sampanna aura parama AnandadAyaka ho gae / / 52 / / varddhamAna jinendra ke antakRtkevalI svAmI zaraNarUpa jina bhavya jIvoM ke sukha ke lie jiyeM // 60 // samasta devendra, nAgendra, candra, sUrya Adi surezvara apane Asana ke kampana se kevalajJAna sampatti ko mAnakara, caturnikAya ke devoM kA samUha ne apanI striyoM sahita mahAbhakti se Akara zubha gandhakuTI kA nirmANa kara, uttama chatra aura do cAmaroM se suzobhita siMhAsana (banAvA ) tathA (ve) parama Ananda se bhare hue puSpa varSA kara rahe the / / 61-63 / / jala, candana, akSata, puSpa, pIyUSa, ratnadIpaka, kAlA agaru, sutrAbhita dhUpa aura nAnA prakAra ke phaloM se, pApa ke nAzaka hajAroM gIta, nRtya aura bAghoM se una jagatpUjya zrI sudarzana jina kI pUjA kara, Adhe kSaNa meM ho lokAloka ko pradarzita karane vAle vItarAga kI ve sAra rUpa sampatti ko dene vAlI stuti karane meM pravRtta ho gae / 64-66 // he dayAsindhu ! tumhArI jaya ho he kevalajJAna rUpo netra tumhArI jaya ho / hai sarvadarzI tumhArI jaya ho / he anantavIrya ke dhArI tumhArI jaya ho // 67 // ananta sukha se saMtRpta he paramodava ! ApakI jaya ho / he doSa rUpI vanAgni ke lie megha svarUpa trijagarapUjya ! tumhArI jaya ho || 68 // tuma samasta upasarga ke vijetA ho, samamta sandehoM kA cAle ho, saMsAra se Darane vAle bhavyoM ko saMgAra samudra ke ho // 69 // acche brahmacAriyoM meM ghora brahmacArI tuma hI ho / tapasviyoM meM mahAn tIvra tapa ke kartA Apa hI ho || 70 || nAza karane tArane vAle he hitopadezI deva! tuma bhavyoM para kRpA karane vAle ho / Apa pratApiyoM meM pratApI haiM, karma zatru kA kSaya karane vAle haiM // 71 // bandhuoM meM Apa mahAn haiM, bhavyoM ke samUha ke rakSaka haiM, he jagatprabhu ! Apa donoM lokoM kI mahAlakSmI ke kAraNa ho // 72 // Apa guNarUpI samudra ke svAmI haiM, ApakA kauna pAra pA sakatA hai ? jar3atA ko prApta kyA hama pRthvI para stuti karane meM samartha hai || 73 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sudarzanacaritam tathApi te stutirdeva bhavyAnAM shrmkaarinnii| asmAkaM saMbhavalatra saMsArAmbhodhitAriNI || 74 / / ityAtika rati karatA garne zamAdayAmarA'! sarvarAjaprajopetA namaskRtya punaH punaH / / 75 / / svahastI kuDmalIkRtya dharmazravaNamAnasAH / svAminaste mukhAmbhoje datta netrAH sukhaM sthitAH / / 76 / tadA svAmI kRpAsindhuH svabhAvAdeva sNjgii| svadivyabhASayA bhavyAn paramAnandamugiran / / 77 // yatyAcAraM jagatsAraM munInAM zarmakAraNam / mUlottarairguNeH pUtaM ratnatrayamanoharam / / 78 / / dAnaM pUjA vrataM zIlaM sopavAsaM jagaddhitam / sArasamyaktvasaMyukta zrAvakANAM sukhapradam / / 72 |! nityaM paropakAraM ca dharmiNAM sumanaHpriyam / dharma jagau guNAdhIzaH sarvasattvahitaMkaram / / 80 / / tathA svAmI jagAdoccaiH sapta tattvAni vistarAt / SaDvyANi tathA sarvatralokyasthitisaMgraham / / 81 // puNyapApaphalaM sarva karmaprakRtisaM trayam / yaM kacittattvasadbhAva taM sarva jinabhASitam / / 82 / / zrutvA te bhavyasaMdohAH paramAnandanirbharAH / jayakolAhaleruccastaM namanti sma bhaktitaH // 83 / / tadA tasya samAlokya kevalajJAnasaMpadAm / dhyantarI sA tamAnamya sArasamyaktvamAdade / / 8 / / satyaM ye pApinazcApi bhUtale sAdhusaMgamAt / te'tra zraddhA bhavatyuccerayaH svarNa yathA rasAt 85 / / tathAtizayamAkaNya kevalajJAnasaMbhavam / sukAntaputrasaMyuktA sajanaiH parivAritA // 86 / / manoramA samAgatya taM vilokya jinezvaram / dharmAnurAgato natvA samabhyaya' subhaktitaH / / 87 / / saMsAradehabhogebhyo viraktA suvizeSataH / sukAntaM sutamApRcchaya kSAntvA sarvAn priyoktibhiH / / 88 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH 203 phira bhI he deva ! ApakI stuti bhathyoM ko sukha dene vAlI hai / yaha hamAre saMsAra rUpI samudra ko pAra karane vAlI ho // 74 // 1 dastaka se para samasta indrAni ke rAjA punaH punaH namaskAra kara, dharma ke sunane meM mana lagAkara apane donoM hAtha mukulita kara he svAmI ! Apake mukha kamala meM dRSTi lagAkara sukhapUrvaka sthita haiM / / 75-76 / / taba kRpAsindhu svAmI apanI divya bhASA se parama Ananda bikherate hue apanI divya bhASA meM bhavyoM se bole || 77 || yati kA AcAra saMsAra meM sArasvarUpa hai, muniyoM ke sukha kA kAraNa hai, mUla aura uttara guNoM se pavitra aura ratnatraya se manohara hai || 78 || sAra samyaktva se saMyukta upavAsa sahita dAna, pUjA, vrata, zIla saMsAra ke hitakArI haiN| zrAvakoM ke lie sukhaprada haiM // 79 // nitya paropakAra dharmiyoM ke uttama mana ko priya hai / guNoM ke adhIza ne samasta prANiyoM ke hitakara dharma kahA || 80 // svAmI ne sAta tattva atyadhika vistAra se kahe / chaH dravya saba jagaha loka kI sthiti rUpa saMgraha // 81 // r puNyapApa kA phala samasta karma prakRtiyoM kA samUha, jo kucha bho jinabhASita tattva sadbhAva hai // 82 // ina sabako sunakara bhavya samUha parama Ananda se bhara ge| jaya zabda ke kolAhala se unheM, unhoMne bhaktipUrvaka namaskAra kiyA || 83 // taba unakI kevalajJAna rUpI sampadA ko dekhakara usa vyantarI ne namaskAra kara sArarUpa samyaktva grahaNa kara liyA // 84 // saca hai, pRthvI para jo pApI bhI haiM, sAdhu ke atyadhika zraddhA ho jAtI hai / jaise rasa ke saMyoga se jAtA hai / / 85 / / saMgama se unakI bhI lohA bhI sonA ho kevalajJAna se utpanna usa prakAra ke atizaya ko sunakara sajjanoM se ghire hue putra sukAnta sahita manoramA ne Akara una jinezvara ko dekhakara dharmAnurAga se namaskAra kara subhaktipUrvaka arcanA kara, saMsAra, zarIra aura bhogoM se vizeSa rUpa se virakta ho gae / priya uktiyoM se sabase kSamA karAkara sukAnta, putra se pUchakara, mana, vacana, kAtra se saba tyAga kara, vastra Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanacaritam tridhA sarva parityajya vastramAtraparigrahA / tatra dIkSAM samAdAya zarmadAM paramAdarAt / / 89 // bhUtvAyikA satI pUtA jinoktaM sutapaH zubham / saMcakAra jagaccetora janaM duHkhabhajanam // 20 // sasya kulastriyo nirtya nyAyo'yaM prmaarthtH| svasvAminA dhRto mArgoM dhriyate yacchubhodayaH / / 91 / / paNDitA dhAtrikA sA ca devadattA ca sA kila / puNyAGganA tamAnamya nindA kRtvA nijAtmanaH // 92 / / svayogyAni vratAnyAzu svIcakrAte guNAzrite / aho satAM prasaGgena ki na jAyeta bhUtale // 93 // ityevaM paramAnandadAyinI bhvytaayinii| kevalajJAnasaMpattiH sudarzanajinezinaH // 94 / / sarvadevendranAgendrarakSecarAdyaiH samacitA / asmAkaM karmaNAM zAntya bhavatvatra zubhodayA / / 95 / / iti vitatavibhUtiH kevalajJAnamUrtiH, sakala-sukhavidhAtA prANinAM zAntikartA / jayatu guNasamudro'nantavIryekamudra- / stribhuvanajanapUjyaH zrIjino bhAbandhuH / / 96 / / prati zrIsudarzanacarite pAcanamaskAramAhAtmpapradarzaka mumukSuSIviyAnandiviracitte zrIsudarzanakevalazAnaretpasiNyAvarNamo mAma ekaavshossikaarH| Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo'dhikAraH 2059. mAtra svIkAra kara vahA~ parama Adara se sukha dene vAlI dIkSA grahaNa kara, manoramA satI ne pavitra AryikA hokara jinokta zubha sutapa kiyA, jo ki saMsAra ke citta ko prasanna karane vAlA aura duHkha kA bhaMjana karane vAlA hai / / 86-90 / saca hai, paramArtha rUpa se kula striyoM kA yaha nitya nyAya hai ki apane svAmI ke dvArA dhAraNa kie hue zubha udaya vAle mArga ko dhAraNa karatI haiM // 91 // paNDitA dhAya aura usa devadattAne pavitra strI (ArthikA manoramA) use praNAma kara nijAtma kI nindA kara, guNoM ke Azrita apane vratoM ko zIghra svIkAra kara liyaa| oha ! sajjanoM ke prasaGga se pRthvI tala para kyA nahIM hotA hai / / 92-93 // isa prakAra bhavyajanoM ko pAra karane vAlI parama Ananda ko dene vAlo sudarzana jinendra kI kevalajJAnarUpI sampatti, jo ki samasta devendra, nAgendra aura vidyAvara Adi se samacita hai, vaha zubhodayA hamAre karmoM kI zAnti ke lie ho / / 94-95 // r isa prakAra vistIrNa vibhUti kevalajJAnamUrti, samasta sukhoM ke vidhAtA, prANiyoM ke zAntikartA guNoM ke samudra, anantavIrya rUpa eka mudrA vAle, tInoM bhuvanoM ke logoM dvArA pUjya bhavya bandhu zrIjina jayazIla hoM / / 96 / / isa prakAra pacanaskAra mAhAtmya pradarzaka mumukSu zro vidyAnandaviracita zrI sudarzana kevalajJAnotpatti vyAvarNana nAmaka ra adhikAra samApta huA / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazo'dhikAraH atha zrI kevalajJAnI sudarzanasamAvayaH / satyanAmA jagadvandharlokAlokaprakAzakaH / / 1 / / sva-svabhAvena putAramA bhavyapuNyodayena ca / aniccho'pi jagatsvAmI svAkyAmRtavarSaNaH / / 2 / / bhanyaughAMssarpayannityaM surAsurasamatrinaH / vihAraM suvidhAyoccaiH paramAnandadAyakaH / / 3 / / ante ca svAyuSaH svAmI zeSakarmamayodyataH / vibhUti tAM parityajya chatracAmarakAdi jAm / / 4 / / nirAlamba jinaH sthitvA zubhe deze kvacitprabhuH / maunI svAmI samAsAdya paJcaladhvakSarasthitim / / 5 // ayogikevalI devo dI gandhau rasapazcakam / paJcavarNAzritAH paJz2a prakRtIH sa yatIzvaraH / / 6 // paJcadhA vapuSAM svAmI bandhanAni tathA muniH / paJcadhA ca zarorANi saMghAtAn paJca kIrtitAn // 7 // saMhananaSaTakaM cApi saMsthAnAni ca tAni SaT / devagatyAnupUyazca vihAyogatiyugmakam / / 8 / / paraM ghAtopaghAtI cocchavAsaM cAgurulApatram / ayazaHko timanAdeyaM zubhaM cAzubhameva ca // 9 // susvaraM duHsvaraM cApi sthiratvaM cAsthiratvayuk / sparzASTakaM ca nirmANa meka sthAnapramANavAka // 10 // aGgopAGgamaparyApti durbhagatvaM ca duHkhadam / sapratyekazarIraM ca nIcairgotraM ca pApakRt // 11 // vedyaM cAnyataraccaivaM dvAsaptatimiti prabhuH / upAntyasamaye tatra samacchinnakriyAkhyataH / / 12 // sudhyAnAtprakRtIH kSiptvA tathAlau caramakSaNe / AdeyatvaM ca mAnuSyagatigatyAnupUrvike / / 13 / / sa paJcendriyajAti ca yazaHkIrtimanuttarAn / paryApti ca trasatvaM ca bAdaravaM ca yanmatam // 14 // subhagatvaM manuSyAyuruccergotraM ca vedhazamA zrImatIrthakaratvaM ca prakRtIH sa trayodaza / / 15 / / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazo'dhikAraH anantara zrI sudarzana nAmaka kevalajJAnI, satya rUpa meM saMsAra ke bandhu, lokAloka ke prakAzaka, apane svabhAva se pavitrAnmA, bhavyajanoM ke puNya ke udaya se binA icchA ke bhI saMsAra ke svAmI apane vAkya rUpI amRta kI varSA se, bhavya janoM ke samUha ko nitya tRpta karate hue, sura aura asuroM se pUjita, parama Ananda ko dene vAle vihAra ko atyadhika karake, apanI Ayu ke anta meM svAmI chatra cAmarAdi vibhUti kA parityAga kara zeSa karmoM kA aya karane ke lie udyata hue // 1-4 / / kisI zubhadeza meM jina nirAlambana Thahara kara mauna hokara pA~ca laghu akSaroM kI sthiti ko prApta kara, una yatIzvara ayomikevalo deva ne do gandha, pA~ca rasa, pA~ca varSoM ke Azrita pA~ca prakRti vAle, vaha svAmI muni pA~ca bandhana, pA~ca zarIra, pA~ca saMghAta, chaH saMhanana, chaH saMsthAna, devagatyAnupUrvI, do vihAyogati, paraghAta, upaghAta, ucchvAsa, aguruladhu, yazaHkoti, anodaya, azubha, zubha, susvara, duHsvara, sthiratva, asthiratva, ATha sparza, eka sthAna nirmANavAk , aGgopAGga, aparyApti, duHkha dene vAlI durbhaga prakRti, asAtAvedanIya, pratyeka zarIra, pApa karma karane vAlA nIca gotra, eka vedanIya isa prakAra upAntya samaya meM bahattara prakRtiyoM kA samucchanna kriyA nAmaka sudhyAna se nAza kara carama kSaNa meM Adeyatva, manuSyagati, manuSyagatyAnupUrvI, paJcendriya jAti, anuttarayazaHkIrti, paryApti, vasa, bAdarapanA, subhagaphnA, manuSyAyu, uccagotra, zrImatIrthakarasya ina teraha Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 sudarzanacaritam hattvaitAH samayenAzu saMprApto mokSamakSayam / sicho buddho nirAbAdho niSkriyaH karmavajitaH / / 16 / / kitrinna parityaktakAyAkAro'pyakAyakraH / trailokyazikharArUtastanuvAte sthira sthitaH // 17 // prasiddhASTaguNairyaktaH samyaktvAdyairanuttaraiH / karmabandhananirmuktazcordhvagAmI svabhAvataH / / 18 // eraNDabIjavallizikhAvacca tadA drutam / nirmalAlAbuvat svAmI gatmA trailokyamastake || 19 // vRddhihAsavinirmuktastanuvAte pratiSThitaH / anantasukhasaMtRptaH zuddhacaitanyalakSagaH // 20 // kAle kalpazate cApi vikriyArahito'calaH / abhAvAddharmadravyasya naitra yAti tataH param // 21 // trikAlotpannadevendranAgendrakhacarendrajam / . bhogabhUmimanuSyANAM yatsukhaM cakravartinAm // 22 / / anantaguNitaM tasmAtsukhaM bhuGkte ca nityazaH / samayaM samacaM svAmI yo'sI me zarma saMkriyAt // 23 // anye sarve'pi ye siddhAH prabuddhA guNavigrahAH / kAlatrayasamutpannAH pUjitA vanditAH sadA // 24 // zuddhanaitanyasadbhAvA jnmmRtyujraatiNgaaH| santu te karmaNAM zAntyai samArAdhyA jagaddhitAH / / 25 / / dhAtrovAhanabhUpAdyA ye tadA munayo'bhavan / te sabai svatapoyogeH prAptAH svargApavargakam / / 26 / / yaM sumanya samArAdhya gopAlo'pi jagaddhitaH / evaM sudarzano jAtastatra ki varSAta param // 27 // anye'pi bahavo bhavyAH parameSThipadAnyalam / samuccArya jagatsAraM sukhaM prApunirantaram // 28 / / tathA yaM mantramArAdhya paramAnandadAyakam / kurkuro'pi suro jAtaH kA vArtA bhavyadehinAm / / 29 / / teSAM sAraphalaM loke ko'tra varNayituM kssmH| indro vA dharaNendro vA vinA zrImajjinezvareH // 30 / / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazo'dhikAra 209 prakRtiyoM kA nAza kara zIghra hI siddha, buddha, nirAbAdha, niSkriya, karma rahita mokSa prApta kara liyA || 5-16 // yadyapi unhoMne kAya ke AkAra kA kiMcit tyAga nahIM kiyA thA, phira bhI akAyaka haiN| tInoM lokoM ke zikhara para ArUr3ha tanuvAta meM sthira rUpa se sthita haiM || 17 // samyaktvAdi anuttara prasiddha ATha guNoM se yukta haiM svabhAvataH karma bandhana se mukta aura UrdhvagAmI haiM // 18 // eraNDa ke bIja tathA agni kI zikhA ke samAna zIghra jAkara svAmI tInoM logoM ke mastaka para vRddhi aura hrAsa se rahita tanuvAta meM pratiSThita ho gae / ve ananta sukha se saMtRpta aura zuddha cetanya lakSaNa vAle haiM / / 19-20 / / sau kalpakAla meM bhI kiyA rahita, acala, dharmadavya kA abhAva hone se usake Age nahIM jAte haiM // 21 // tInoM kAloM meM utpanna devendra, nAgendra, vidyAdharoM ke, indra bhogabhUmi ke manuSya tathA cakravartiyoM kA jo sukha hai || 22 || usakA ananta gunA svAmI nitya bhoga karate haiN| isa prakAra ke svAmI samaya-samaya para mujhe sukha kareM || 23 || anya saba jo guNarUpa zarIra vAle prabuddha siddha tInoM kAloM meM samutpanna haiM, ve sadA pUjita aura bandita haiM || 24 // zuddha caitanya rUpa sadbhAva vAle, janma, mRtyu aura jarA se atIta saMsAra ke hitakArI, samArAdhya ve karmoM kI zAnti ke lie hoM / / 25 / / dhAtrI vAhana Adi rAjA jo ki taba muni ho gae the, una sabane, apane tapoyoga se svarga aura mokSa prApta kiyA || 26 // jisa sumantra kI bhalI-bhA~ti ArAdhanA kara saMsAra kA hitakArI gvAlA bhI isa prakAra sudarzana huA, usakA adhika kyA varNana kiyA jAya // / 27 // anya bhI bahuta se bhavyoM ne parameSThI ke padoM kA atyadhika uccAraNa kara saMsAra ke sAra svarUpa sukha ko nirantara pAyA // 28 // tathA jisa paramAnandadAyaka mantra kI ArAdhanA kara kuttA bhI deva ho gayA to bhavya dehiyoM kI to bAta hI kyA hai ? // 29 // unake sArarUpa phala ko isa loka meM zrImajjinezvara ke binA indra athavA dharaNendra kauna varNana karane meM samartha hai || 30 // su0-14 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 sudarzanacaritam anyo'pi yo mahAbhavyo mantrametaM jagaddhitam / ArAdhayiSyati prIsyA sa bhaniyani putsukhI / / 3 / / tasmAdbhadhyaiH sukhe duHkhe mantro'yaM parameSThinAm / samArAdhyaH sadAsArasvargamokSakakAraNam / / 32 // nizi prAtazca madhyAhna sandhyAyoM vAtra sarvadA / mantrarAjo'yamArAdhyo bhavyanityaM sukhapradaH / / 33 / / asya smaraNamAtreNa mantrarAjasya bhUtale / sarve vighnAH praNazyanti yathA bhAnUdaye tmH|| 34 // pathA sarveSu vRkSeSu kalpavRkSo viraajte| tathAyaM sarvamantreSu mantrarAjo virAjate / / 35 / / ityAdikaM samAkarNya mantrasyAsya prabhAvakam / sarvakAryeSu mantro'yaM smaraNIyaH sadA budhaiH / / 36 / / yena sarvatra bhavyAnAM manovAJchitasaMpadAH / dhanaM dhAnyaM kulaM ramyaM bhavantyatra sunizcitam / / 37 // sudarzanajinasyoccaizcaritraM puNyakAraNam / paThanti pAThyantyatra lekhayanti likhanti ye / / 38 // ye zRNvanti mahAbhavyA bhAvayanti muhurmuhuH / te labhante mahAsaukhyaM devadevendrasaMstutam / / 39 / / zrIgautamagaNIndreNa proktametannizamya ca | saccaritraM tamAnamya saMtuSTaH zreNikaprabhuH / / 40 / / anyabhUrijanaiH sAdhaM paramAnandanirbharaiH / prApto rAjagRhaM ramyaM sa sudhIrbhAvitIrthakRt / / 41 // gandhArapuryAM jinanAthamehe chatradhvajAcaiH parizobhatetra / kRtaM caritraM svaparopakArakRte pavitraM hi sudarzanasya / / 42 // nandatvidaM sAracaritraratnaM bhavyarjana vitamuttamaM hi / / satkevalajJAnisudarzanasya saMsArasindhau varayAnapAtram // 43 // sa zrIketralalocano jinapatiH sarvendrabRndAcito, __ bhavyAmbhoruhabhAskaro guNanidhimithyAtamodhvaMsakRt / sacchIlAmbudhicandramAH zucitaro doSaughamukteH sadA, nAmnA sArasudarzano'na satataM kuryAt satAM maGgulam / / 44 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazo'dhikAra: 211 anya bhI jo mahAbhavya saMsAra ke hitakArI isa mantra kI protipUrvaka ArAdhanA karegA', vaha sukhI hogA / / 31 / / ataH bhavyoM ko sukha-duHkha meM parameSTho ke isa mantra kI ArAdhanA karanA caahie| yaha sadA sAra rUpa svarga aura mokSa kA ekamAtra kAraNa hai / / 32 // rAta meM, prAtaHkAla, madhyAhna meM mundhyA kAla sadA bhavyoM ko sukhaprada isa mantra kI ArAdhanA karanA cAhie / / 33 / / isa mantrarAja ke smaraNa mAtra se pRthvI para samasta vighna naSTa ho jAte haiM, jisa prakAra sUryodaya hone para andhakAra naSTa ho jAtA hai // 34 // jaise samasta vRkSoM meM kalpavRkSa suzobhita hAtA hai, usI prakAra samasta mantroM meM yaha mantrarAja suzobhita hotA hai / / 35 / / ityAdika isa mantra ke prabhAva ko sunakara buddhimAnoM ko samasta kAryoM meM isa mantra kA sadA smaraNa karanA cAhie / / 36 / / jisa mantra se yahA~ bhanyoM kI manAvAnchita sampadA, dhana, dhAnya aura ramya kula sunizcita hotA hai / / 37 / / atyadhika puNya ke kAraNa sudarzana jinake caritra ko jo par3hate haiM, par3hAte haiM, likhAte haiM, likhate haiM / / 38 / / ___ jo mahAbhavya sunate haiM, bAra bAra bhAte haiM ve deva, devendra se saMstuta mahAsukha ko prApta karate haiM // 39 / / zrI gautama gaNIndra ke dvArA kahe hue isa saccaritra ko sunakara unheM namaskAra kara zreNika rAjA santuSTa hue / / 40 / / __paramAnanda se bhare hue anya bahuta se logoM ke sAtha sudhI bhAvi tIrthaMkara ve ramya rAjagRha meM Ae // 41 || gandhArapurI ke jina mandira meM, jo ki yahA~ chatra, dhvajAdi se suzobhita hai, apane parake upakAra ke lie sudarzana kA pavitra caritra banAyA // 42 // bhavyajanoM ke dvArA bhAvita, uttama yaha sAra rUpa caritra ratna prasannatAdAyaka ho / uttama kevalajJAnI sudarzana kA yaha cAritra saMsArarUpI samudra meM uttama jahAja hai / / 43 / / ___ samasta indroM ke samUha se acita, bhapa kamaloM ke sUrya, guNoM ke nidhi, mithyAtvarUpI andhakAra ko naSTa karane vAle, uttama zIlarUpI samudra ke candramA, pavitra, doSoM ke samUha se mukta, kevalajJAnalocana sudarzana yahA~ sajjanoM kA satata maGgala kareM / / 44 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 sudarzanacaritam arhatsiddhagaNIndra pAThaka munizrI sAdhavo nityazaH, paJcaite parameSThinaH zubhatArA: saMsAranistArakAH / nirmala, zudhatva suvidhAvinukhaM yanmantro'pi karoti vAnchitasukhaM kIti pramodaM jayam / / 45 / / zrIsAradAsA rajinendravavatrAtsamudbhavA sarvajane kacakSuH / kRtvA kSamAM me'tra kavitvaleze mAteva bAlasya sukhaM karotu / / 46 / / zrImUlasaGghe varabhAratIthe gacche balAtkAra gaNe'tiramyai / zrI kundakundAkhyamunIndravaMze jAtaH prabhAcandra mahAmunIndraH // 47 // paTTe tadIye munipAnanda bhaTTArako bhavyasarojabhAnuH / jAto jagattrayahito guNaratna sindhuH kuryAt satAM sArasukhaM yatIzaH 148 | tatpadRpadmAkara bhAskaro'tra devendra kortirmunicakravartI ! tatpAdapajasubhaktiyukto vidyAdinandIcaritaM cakAra / / 49 / / tatpAdapaTTe'jani mallibhUSaNa guruzcAritracUDAmaNiH, saMsArAmbudhitArakacaturazcintAmaNiH prANinAm / sUrizrIzrutasAgaro guNanidhiH zrIsiMhanandI guruH, sarve te yatisattamAH zubhatarAH kurvantu vo maGgalam // 50 // gurUNAmupadezena saccaritramidaM zubham / madatto vratI bhaktyA bhAvayAmAsa samaMdam // 51 // iti zrI sudarzana carite paJcanamaskAra mAhAtmya pradarza ke sumukSuzrIvidyAnandiviracite sudarzana mahAmuni mokSalakSmI prAptivyAvarNano nAma dvAdazo'dhikAraH samAptaH / // zubhaM bhavatu // grantha saMkhyAzloka 1362 / / saMvat 1591 varSe ASADhamAse zuklapakSe / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 dvAdazo'dhikAraH arhanta, siddha, AcArya (gaNIndra ), pAThaka ( upAdhyAya ) aura munizrI ( sAdhu ) nitya zubhatara ye parameSThI saMsAra se pAra karane vAle haiN| ye bhanyoM ko nimaMla, vinAzarahita sukha kareM, jinakA mantra bhI vAJchita sukha, kIti, pramoda aura jaya karatA hai / / 45 / / mere kavitva kA leza hone para yahA~ samasta logoM kI ekamAtra netra, jinendramukha se utpanna zrI zAradA mAtA jisa prakAra bAlaka ko sukhakara hai, usa prakAra sukha kareM / / 46 / / zrI mUlasaMgha meM, zreSTha bhAratIya gaccha meM, atyanta ramya balAtkAra gaNa meM zrI kundakunda nAmaka munIndra ke vaMza meM prabhAcandra nAmaka mahAmunIndra hue 11 47 / / usa paTTa para tInoM lokoM ke hitakArI, guNaratnoM ke samudra, bhavya kamaloM ke sUrya muni padmanandI bhaTTAraka yatIza sajjanoM kA sAra rUpa sukha kareM / / 48|| unake paTTa para kamaloM ke samUha ke lie sUrya ke samAna muni cakravartI devendrakIrti hue| unake caraNakamaloM meM bhakti se yukta vidyAnandI ne yaha carita banAyA / / 49 // unake pAda paTTapara cAritracUDAmaNi, saMsArarUpI samudra ko tArane meM ekamAtra catura, prANiyoM ke cintAmaNi mallibhUSaNa guru utpanna hue|| guNoM kI nidhi surizrI zrutasAgara, zrI siMhanandI guru ye samasta zubhatara yati zreSTha ApakA maGgala kareM // 50 / / ____ guruoM ke upadeza se yaha zubha, sukha denevAlA saccaritra nemidatta vratI ne bhAvita kiyA / / 51 // isa prakAra mumukSa zrIvidyAnandiviracita paJcanamaskAra mAhAtmyapradarzana zrI sudarzana carita meM sudarzanamahAmuni kI mohalakSmI prApti dhyAvarNana nAmaka bArahavA~ adhikAra samApta huA ! // zubhaM bhavatu // saMvat 1591 varSe ASAr3ha mAse zuklapakSe / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa sudarzanacarita meM Agata sUktiyA~ yathA rAjA tathA prajA 163 prAyeNa sukulotpattiH pavitrA syAnmahItale / zuddha ratnAkarodbhUto maNirvA vilasadyutiH / / 1 / 68 satyaM jinAgame jAte sarvaprANihitakare / kiM vA bhavati nAzcarya paramAnandadAyakam ||1177 yuktaM ye gharmiNo bhavyA jinabhaktiparAyaNA: / dharmakAryeSu te nityaM bhavanti paramAdarAH / / 1 / 86 .........bhavyAnAmIdazI gatiH / patsupUjyeSu satpUjA kriyate zarmakAriNI / / 1 / 120 dharmoM vastu svabhAvo hi / / 4 kSamAdi dazadhA dharmo tathA rattatrayAtmakaH / jIvAnAM rakSaNaM dharmazceti prAjinezvarAH / / 215 yuktaM divAkarodyote prayAti sakalaM tamaH / 2 / 38 satvaM ta eva dAtAro ye vadanti priyaM vacaH // 3 // 30 kAmaH krodhazca mAnazca lobho harSastathA madaH / antaraGgo'riSaDvargaH kSitIzAnAM bhavantyamI / / 3150 uttama zreSThinA rAjyaM sthirIbhavati bhUpateH / / 3 / 56 zubhaM zrutvA sudhIH ko vA bhUtale na pramodavAn / / 3 / 73 vizvAsaH sadguruNAM yaH sa eva sukhasAdhanam 385 bhAviputra yazo voccaiH sajjanAnAM manaHpriyam 3389 satyaM satputrasaMprAptI kiM na kurvanti sAdhavaH / 3 / 99 pUrvapuNyena jantUnAM kiM na jAyeta bhUtale / kulaM gotraM zubhaM nAma lakSmIH kIrtiryazaH sukham / / 3 / 104 puNyena dUrataravastu samAgamo'sti / puNyaM vinA tadapi hastakalAlAyAti / / 3 / 106 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa satyaM supuNyasaMyuktaH putraH kasya na zarmadaH / 4 / 2 prauDhArbhako vizeSeNa zobhito bhuvanottamaH / 4 / 4 putraH sAmAnyatazcApi sajjanAnAM sukhaayte| muktigAmI ca yo bhavyastasya kiM vaNyaMte bhuvi // 415 kiM vaya'te maga yo'tra bhAvItrailokyapUjitaH / / 4 / 25 vidyA lokadvaye mAtA vidyA zarmayazaskarI / vidyA lakSmI karA nityaM vidyA cintAmaNihitaH / / 4 / 32 vidyA kalpadrumo ramyo vidyA kAmaduhA ca gauH| vidyA sAradhanaM loke vidyA svarmokSasAdhinI // 4 // 33 viduSAM bhAratIvAtra lokadvaya sukhAvahA / / 4 / 39 satyaM sa eva loke'smin gRhvAsaH prazasyate / yatra dharma guNe dAne duyormedhA sadA zubhA / / 4 / 70 yuktaM pracchannaka kArya kiMcid vA zubhAzubham / mitraM sarva vijAbhAti tatsakhA zarmadAyakaH / / 4 / 79 yuktaM duSTaMna kAmena mahAnto'pi mahItale / rudrAdayo'pi saMdagdhA mugdhe'vanyeSu kA kathA ||488 yayoreva samaM vittaM yo yathoreva samaM kulam / tayormetrI vivAhazca natu puSTAvipuSTayoH / / 4 / 97-98 sarveSAM pracurapramodajanakaH sNtaansNvRddhikH| satpuNyAcchubhadehinAM tribhuvane saMpadyate maGgalam / / 4 / 117 sAdhUnAM satprabhAveNa kiM zubhaM yanna jAyate // 5 // 14 dharma zarmAkara nityaM kuruvaM paramodayam / prApyante saMpado yena putramitrAdibhiryutAH // 5 / 22 munInAM samahAdharmo bhavetsvargApavargadaH / sarvathA paJcapApAnAM tyAgo ratnatrayAtmakaH / / 5 / 25 saptavyasanamadhye ca pradhAnaM dyUtamucyate / kulagotrayazolakSmI nAzakaM tattyajed budhaH / / 5 / 33 kitaveSu sadA rAgadveSAsatyapravacanAH / doSAH sarve'pi tiSThanti yathA saryeSu duviSam / / 5 / 34 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 sudarzanacaritam tilasarSapamAnaM ca mAMsa khAdanti ye dvijAH / tiSThanti narake tAvadyAvaccandradivAkarau / / 5 / 46 saMgaticApi saMpa pAnanidhAminAma // 5:51 gaNikA saMgamenApi pApa rAziH prkiirtitH| madyamAMsaratattvAcca parastrI doSatastathA // 5 // 52 tasmAdAkheTaka caurya parastrI zvabhrakAraNam / daurjanyaM ca sadA tyAjyaM sadbhiH pApa pradAyakam // 5:54 aNuvratAni paJcoccestriprakAraM guNavatam / zikSAvratAni catvAri pAlanI yAni dhIdhanaiH / / 5 / 55 sAradharmavidA nitya saMkhyAjyaM rAtribhojanam / agAlitaM jalaM heyaM dharmatatvavidAMvaraiH // 5:56 bhojana parihartavyaM madyamAMsAMdidarzane / / 5 / 58 pAtradAnaM sadA kArya svazaktyA zarmasAdhanam / AhArAbhayabhaiSajyazAstradAnavikalpabhAk // 5 // 59 pUjA zrImajinendrANAM sadA sadgatidAyinI / saMstutiH sanmatirjAye sarvapApapraNAzinI // 5 / 60 pazAstrasya zravaNaM nityaM kArya sanmatirakSaNam / lakSmI kSemayazaHkAri karmAnavanivAraNam / / 5 / 61 ante sallekhanA kAryA jainttvvidaaNvraiH| parigraha parityajya sarvazarmazatapradA / / 5 / 62 jinendra tapasA loke kimasAdhyaM sukhottamam / / 5 / 90 satya kAmAturA nArI caJcalA kiM karoti na / 16 / 0 lampaTA strI durAcAraprakAracaturA kila / 6.18 duSTA ki ki na. kurvanti yoSitaH kAmapIDitAH / yA dharmajitA loke kubuddhiviSadUSitAH // 6 / 20 asthAne ye'tra kurvanti bhogAzAM pApavaJcitAH / te sadA kAtarA loke mAnabhaGga prayAnti ca / / 6 / 42 ye santo bhuvane bhavyA jinendravacane ratAH / yena kena prakAreNa zIlaM rakSanti zarmadam / / 6 / 44 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa ye parastrIratAmA nikuSTAmte mahItale / duHkhadAridryadurbhAgyamAna bhaGga' prayAnti taM || 6 |45 zIlaratnaM prayatnena pAlanIyaM sukhArthabhiH // 16 // 46 kustriyaH sAhasaM ki vA naiva kurvanti bhUtale / kAmAgniH pIDitAH kaSTaM nadI vA kulayukkSayA / 6162 kAminoM kvAsti cetanA / 6171 kAminAM kva vivekitA 16 / 74 "tAvaddharmo yazaH sukham / yAvacitaM bhavennityaM bIlaratnaM jagaddhitam ||6176 striyatrApi vizeSeNazobhante zIlamaNDitAH / anyathA viSavallayoM rUpAdyaiH saMyutA api / 6 / 77 kAmAkulAH striyaH pApA naiva pazyanti kiMcana / kAryAkArye yathAndho'pi pApato vikalAzayAH // 16 // 7. svecchayA kAryamAdhAtu viruddhaM yoSitAM bhavet ||6179 sukhI duHkhI kurUpI ca nirdhano dhanavAnapi / pitrA datto varo yo'sau sa sevyaH kulayoSitAm ||6|81 parastrI parabhartazca paradravyaM narAdhamAH / ye vAJchanti svapApena durgati yAnti te khalAH ||6186 paropadezane nityaM sarvo'pi kuzalo janaH // 6 // 922 hA kaSTa strIdurAgrahaH ||6 // 98 yathA pretavane rakSaH kazmale makSikAkulam / nimbe kAko bako matsye zukaro mala bhakSaNe / khalo duSTasvabhAve ca paradravyeSu taskaraH / prItiM naiva jahAtyatra tathA kutrI durAgraham ||6199-100 athavA yadyathA yatrAvazyaMbhAvi zubhAzubham / tattathA tatra loke'smin bhavatyeva sunizcitam || 6 |101 yuktaM loke parAdhInaH kiM vA kArya zubhAzubham / karmaNA kurute naiva vazIbhUto nirantaram || 6 | 107 nityaM mAyAmayA nArI ki punaH kAryamAzritA || 7|14 kRte doSe mahatyatra sAdhavo dInavatsalAH ||7118 217 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 // 7/48 sudarzanacaritam strINAM prapaJcavArAzeH ko vA pAraM prayAtyaho // 7 / 20 muktvA karmANi saMsAre nAsti me ko'pi zatrukaH / dhoM jinodito mitraM pavitro bhuvanatraye // 7 // 32 rAya gaMdha mahAmapi te dunyAvarAGmukhAH / / 7144 ki vAtaizcAlyate'drirAT / / 7 / 63 nijabandhozca viyogo dussaho bhuvi // 7 // 45 sasnehAH sadazopetAH suputrA bA tamazchidaH / / 7 / 48 kiM karoti na kAminI / / 7 / 62 duSTastrINAM svabhAvo'yaM yadviloktra paraM naram / pramodaM kurute citte kAmabANaprapIDitA |7|64 caJcalA sucalA cApi na zaktA kAJcanAcale // 772 kiM karoti na duHzIlA duSTastrI kAmalampaTAM / / 7184 avijJAtasvabhAvA hi kiM na kurvanti durjanAH / / 7 / 93 dharmo'haMtAM jagatpUjyo jayatvatra jagaddhitaH / / 7396 aho satAM manovRttibhUtale kena vaya'te / prANatyAgopasarge'pi nizcalA yA jitAdirAda / / 7 / 98 kiM vA bhAnurnabhobhAge prasphuran kurute tamaH // 7 // 100 kasya putro gahaM kasya bhAryA vA kaspa baandhvaaH| saMsAre bhramatorjantonijopAjita karmabhiH // 7116 asthira bhuvane sarva ratnasuvarNAdikaM sadA / saMpadA capalA nityaM caJcaleva kSaNArddhataH / / 7 / 117 bhave'smin zaraNaM nAsti devo vA bhUpatiH paraH / devendro vA phagondro vA muktyA ratnatrayaM zubham / / 7 / 118 sudRSTiH mahataM naiva mAnabhaGga samiNAm // 7 / 123 svajanti mArdavaM naiva santaH saMpIDitA dhruvam / tADita tApitaM cApi kAJcanaM vilasacchaviH / / 7 / 139 sasthaM zrImajjinendrokta dharmakarmaNitatparAH / zIlavanto'tra saMsAre kainaM pUjyAH surottamaiH // 7 / 144 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 pariziSTa * zAlaM durgatinAzanaM zubhakaraM zolaM kulodyotaka, zolaM mArasukhapramodajanaka lAmoyazaH kAraNam / zolaM svavatarakSaNaM guNakara saMsAranistAraNaM, zIlaM zrIjinabhASitaM zucitaraM bhavyA bhajantupriye / / 75145 satyaM kAmAturA nArI na vetti puruSAntaram // 89 janmAndhako yathA rUpaM matto vA tattvalakSaNam / tathA'nyo'pi na jAnAti kAmI zIlabatAM sthitim / / 8 / 10 prANinAM ca sukhaM duHkhaM zubhAzubhavipAkataH ||818 yupattaM satAM sadA loke kSamAsAravibhUSa gam / yathA sarvakriyAkANDe darzanaM zarmakAraNam ||23 satyaM prasiddhabhapAlAH prjaapaalnttpraaH| ye te naiva sahante'tra prajApIDanamuttamAH / / 8 / 52 puNyaM vinA kuno loke jayaH saMprApyate zubhaH / / 8 / 14 duHsAdhyaM svpitulokN sAdhayatyatra sarasRtaH / / 8 / 57 satyamAsannabhayAnAM gurubhaktau ratirbhavet / / 8/94 parameSThimahAmantraprabhAvAt kiM na jAyate / / 8 / 122 satyaM santaH prakurvanti saMprApyAvasaraM zubham / zreyo nijAtmano gAI yathA zrImAn sudarzanaH / / 1017 gurubhaktiH phalapradA ||10|47 ye bhavyAstAM gurobhakti kurvate zarmadAyinIm / trizaddhyati mahAbhatrA labhante paramaM sukham / / 1048 yo gallAti paradravyaM tasya jIvadayA kutaH / / 10153 zarIre nispRhazcApi kathaM saGgarato bhavet / / 10 / 61 vidyA vinayataH sarvA sphuranti sma vizeSataH / / 10 / 125 satyaM padmAkare nityaM bhAnureva bikAsakRt / tataH sAmikApUccavidhayo binayo budhaiH / / 10 / 126 vaiyAvRtyavihInasya guNAH sarve prayAntyalam / -satyaM zuSkataDAge'tra haMsAritaSThanti naiva ca // 10 / 129 svAdhyAyena zubhA lakSmIH saMbhava malaM yazaH / tattvajJAna sphuratyuccaH kevalaM ca bhavaMdalam / / 10 / 132 sutarA bhAskarodyote satyaM yAti tamazcayaH / / 10.36 sadAzayaM gRhasyAntaM nayati sma durAzayA / / 11 / 10 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sudarzanacaritam zarIraM sarvathA sarvajanAnAmazucergRham / jalabaDhdavad gAda kSayaM yAtti kSaNArdhataH / / 11 / 18 bhogA phaNIndrabhogAbhAH sadyaH praannprhaarinnH| saMpadA vipadA tulyA caJcalevAticazcalA // 11119 amedhyamandiraM yoSiccharIraM pApakAraNam / / 11 / 24 duSTastriyo jagatpatra sadyaH prANaprahAH kila / sapiNyo vAtra mUr3hAnAM vaJcanAkaraNe caNAH // 1126 te dhanyA bhuvane bhanyA ye strIsaMgaparAGmukhAH / paripAlya vrataM zolaM mAsuH paramoda / duSTAH striyo madonmattA, ki na kurvanti pAtakam ||11137styN ye pApinazcApi bhUtale sAdhusaMgamAt / te'tra zraddhA bhavatyuccairayaH svarNaM yathA rasAt // 1185 satyaM kulastriyo nityaM syAyo'yaM prmaarthtH| / svasvAminA dhRto mArgo dhriyate yacchubhodayaH / / 1991 aho satA prasaGgena kiM na jAyeta bhUtale / / 11 / 93