Book Title: Jain Katha Ratna Kosh Part 01
Author(s): Bhimsinh Manek Shravak Mumbai
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010246/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - maeam -4 . HARIBHASIRLUENTRAPATRAMINATANEvespowerHETARINANIMHARATIEN... a WAVE RA - Me " - .6 nAga pahelo A pustakamA siMdUrakara bhala, TIkA, bhASA, bAlAyabodha ane kathAo mahita nayA zrI manhemacaMdrAcAryakRta zrIvInarAgamtava saMkSapa satha madina - - anaM zrotamapacchA pada lAyAdha nAtika - - tene zrAMvaka, nImasiMha mANake zrImuMbApurImadhye nima!! sapanA nAmAcI prasiddha kara che. MIRE DD sarakAranA sana 1867 nA 25 mA AkTamA chApavAnI sarva haka nAMdhAvyo che. Mummam - - Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8.4 janasvAranakoSa prastAvanA. zrIjainakathA ratnakoSa nAmanA pustakanA patnara nAga mAMhelo thA pratha ma nAga babaI bAhera paDyo , temAM prathama bAla jIvone nIti tathA vairA gyAdi sanmArgono bodha thavA mATe siMdUraprakara nAmA graMtha mUla tathA tenI TIkA, nASA, bAlAvabodha ane kathA sahita dAkhala karelo . yA graMtha mAM nIti vagaire viSayonuM ekI rIteM yathAtathya nirUpaNa karelu , ke vAMca nArA sAhebone hAbehUba te vAta taivAja svarUpeM pariNamyAvinA raheja nahi. valI evI rIteM e.graMtha mAMhelA viSayo hRdayamA praveza thayA palI vAMca nAra janomAM tevI rItanI prakRti paNa avazya thavI, jozye, ke jethI te vAMcanArA zrIvItarAga paramAtmAnI nakti karavAne yogya yAya, mATe te par3I turata bIjo graMtha zrImanmahApaMmita zrIhemAcAryajI viracita zrIvItarAgasta va artha sahita yA graMthamA dAkhala karelo . yA graMtha vAMcyA naNyA paDI. saMsAramA prANI. mAtrane sukha ukhanI prAtinA hetunUta evAM je gunAguna karma le tenuM svarUpa jANIne tethI virakta thavAno udyama karavI jozya. te. samajavA mATe zrIgautamapTanDA nAmA graMthane mUla, bAlAvabodha samara kathA sahita thA jAgamAM bApyo . yA graMthamAM zrIgautamasvAmI jIvane sukha ukhanI prAptinAM jUdAMjUdAM ghaDatAlIza prazna pUjavAthI zrImahAvIra svAmIyeM zunAzuna karmonAM phala dRSTAMtika kathA sahiMta. kahI dekhAjyAM . je vAM cavAthI vAMcanArA sAhebo saMsAratha jaya pAmatA thakA manuSyanava pAmIne dharma mArgamA pravartavAne ujamAla thAnaane te par3I valI saMsAranA vika TapaNAnI darzAvanArI evI eka nhAnI hariyAlI artha sahita nApI le.te Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. prastAvanA: paNa teja viSayane puSTa karanArI : evI rIteM nhAmI mahoTA cAra graMthe ka rIne yA prathama nAga samApta kasyo . yA jAMga vAMcanArAune avazya gu e karanAroja thAze evI mame zrAzA . jema A prathama nAga saMpUrNa upAe taiyAra thayo ne tema bIjo jAga ta thA trIjo nAga paNa saMpUrNa napAi taiyAra thaIgayelo.je. ane cotho nAga paNa aDadho baDadha pAI gayelo le tomaNa jI zrI graMthanA pUrvaM zrayelA grAhakonAM nAma meM dAkhala karelA navI tenuM kAraNa e je. prathamato thA ja divasaparyaMta mAtra yA saMthane Azraya denArA sajananI 175 ne bAzare sahIyo yAvI , temAM ghaNI kharI sahIyo to bAhira dezAvarathIja zrAve lI, paNa mahoTA vyavAna dhanADhayo taraphathI je mahoTI madata malavA nIyAzA , tevA sAhebonI pAse mArAthI hajI jaz-zakAyaM.nathI, tethI have DhuMcAra pATha dIvasa madArUM lakhakAnuM tathA bApavAnuM kAma baMdha rAkhI ne temanIpAseM jA vinaMtI karIne saMkhyAbaMda pustakonI madata lazne panI yA pustakanA cothAM athavA pAMcamA nAgamA samasta nadAratA darzAvanArA mahAn janonAM nAma dAkhala karI mahArA manane AnaMda pamADIza. upara lakhyA pramANe mahoTI dhanADhayo pAse sahIyo.levA javAna hAla mokupha rAkhI kadAcita :poNAbazane pustakonA Azraya bApanArA dezAvara vAlA sAhebonAMja nArma yAtraNa jAgA dAkhala karUM to kadAca ko ajJa jananA manamAM evIja zaMkA utpanna thAya ke jaina darzanamAM pustako nA vAMcanArA tathA AvA pustakone nApI prasiddha karanArane.yAzraya thApa nArA ane zAstranA rahasya samajanArA parIkSaka. lokonI ghaNIja nyUnatA . be, evI laghutA thavAnA jayathI dhAzraya pApanArA svalpa saMkhyAvAlA sA hebonAM nAga yA pustakamAM dAkhala karavAnI mArI himmata 'cAlI nahi. valI thA jainakathA ratnakoSa nAmeM pustakanA bAgalathI grAhaka thayelA ta thA thanArA sAhebIne vinaMti karavAmAM Ave je ke yA pustakanA agAu thI grAhaka thanArA sAhebonI sahita levAnA liSTamAM ema laravyu le ke thA graMthanA ba nAga karavA temAM savAlada loka saMkhyAno samAveza karavo a ne jo yA graMthanA be hajAra pustakanAM bAgalathI grAhaka thAya to valI eka vIza hajAra zloka saMkhyAno ekaM sAMtamo nAga paNa gapIne agArathI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA.. grAhaka thanArA sAhebone ekeka nAga badIsa dAkhalaM zrApavo, evI rIte pra sibatA karI De paraMtu yAMja divasa suMdhI sumAre poNAbaso pustakonA yA haka thayA ,ane hajI mahoTA mahoTA ivyavAna zrImaMta zrAMvako pAseMthI sahIyo DAvI nathI tethI te sAhebo pAseM jatI je sahi malaze te e katI karatAM paNa ekahajAra pustakanA grAhaka thAyaM evIyAMzA rAkhI zakAtI nathI to valI. 'be hajAra pustakanA grAhaka. thadhAnI, vAta to svapnAMtaramA paNa kema ravAya' yAvA kAraNathI prathama pAyelA lISTamAM lakhavA pramA Ne sAtamo nAga badIsa.ApavAthI hu~ mokalo va zakuM bu. tathApi te vAta upara lada na ApatAM mAtra mahArI zrIjinadharma saMbaM dhi pustakono udAra thavAnI anilASA pUrNa avAmATe e pustakamAM jo paNa sahArIgarIba avasthAne lIdhe maneM ghaNuMja saMkaTa veThavU paDaze te saMbaM ghi darakAra na karatAM prathama.lakhelA jAga madhye 125000 zloka tathA badIsanA nAgamAhelA 21000 zloka ane valI zrAividhi graMtha vadhAre dAkhala karaghAno niradhAra karo ,temaja bIjA graMthomAM paMNa 'hAthanI lakhe lI prato.kastAM pharIthI DhuM jyAre bAjanI ruDhI pramANe ve.vAta khUlAsApU vaka maMdAre dAtheM jakhaM baM tevAre pUrve lakhelI saMkhyAmAM vadhAro thato jAya 3. evIrIteM vadhavArthI yA pustakamA lagaMjaga eka lAkha ne sItera hajAra zloka saMkhyAnA graMyono sampraveza karIne venA. pUrva lISTAmAM lakhelA Da nAga tathA badIzaMno eka nAga malI sAta jAgane badale havethI jUdA jUdA pannara athavA sola nAga karavAno nirdhAra kayo . te mAMhelo A prathama. nAga. upAzabAhera paDyo , ane dhAravA.pramANe yA cAlu sAlamA eTale 1946 nI zAlanI dhAsvaraM sudhI athavAM 1e47 nA navA varSanI saruyAta thatA sudhImA joko vighna nahi paDaze to laganaga badhA malI .nAga baga pIne bAhera pADIza evI hu~ umeda rAkhu buM. e pannare nAga athavA zola.nAgamA je je graMtho yAvaze te, tathA te sarve nAganI anukramaNikA, prastAvanA, TAiTalapaiz2a aAdika je je bAbato yAvaze te sarva bAbatonA malIne jevA yA nAmamA 30 TaSTano helo yAM ka , tenA supararAyala ATha prejI 3 // pharamA thayA , tevA aMDhAre nA gamAM zrAvaso pharamAMnA 6400 pecanI saMkhyAmAM jeTalA graMtha zrAvaze teTa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kSamApanAH lA graMtha avazva bapAze, ma bAta niHsaMzaya jANavI, evI kabulAta hu~ zrA galathI grAhakathanArA sAhebone ApuvaM, temAMpaNaM mahArAthI banaze tyAMsudhI be phArama vadhAre bAMpIza paNa tethI DAM bApIza nahI. mATe.sarva sujJa ja none vijJapti karuMDaM ke AvA vRttama kAryamA jo pratidina madada karazo to hu~ niraMtara tevA kAryo karavAmAM nassuka rahIzaH ityalam. damApanA. vAMcanArA sAhebAne dharaja karuMbu ke zrIsiMdUraprakaranI kathAvAlI ekaja prata mahArI pAse hatI, teSaNa eTalI aguma ane yadvAtadvA lakhelI hatI ke teno khulAso thAhI jakhyo jAya nahIM paNa harahameza je sAhebo pAseM hAthanAM lakhelA graMtho vAMcavAmAM Ave . te sAhebo te graMtho viSe sArIpeThe jANatAja daze. temaja TIkAvAlI prata ko kathA sahita na hovAthI ka thAnAM lakhANa pae yathAtathya thayelAM na hatAM. . tathA zcIvItarAgastavanI avacUrarI uparathI bAlAvabodha katro thane te graMtha zrImathemacaMzacAryaviracita kaThaNavizyavAloM dovAthI saMpUrNa mahoTI TIkAnA anAvRthI kharekharI nASAMtara thayelo gaNAya nahI. valI zrIgautama TahA graMtha mahoTI kathAcAlo maMhArIpAmeM mojuda hato paraMtu tenI kathA u ghaNIkharI mAgadhI bhASAmAMja lakhelI dobAthI tenuM nASAMtara saMpUrNa mA gadhInApAnA jANakAra vinA thaq azakya jANIne mAtra sAranUta nhAnI kathA vAlo sumAre bAvIso zlokano graMthaja yA pustakamAM dAkhala kasyo De. te graMthanI prato paNa sarva ekaja patinI asalanA lakhAsanI hovAthI zo dhana karavAmATe nirAdhAra tharbu paDyuM tethI mAtraM jASAmAMja. suthAro karIne sarva graMtho mapyA , temAM je kAMi mahArAthI nyUnAdhika vaMcana siddhAMta virodha lakhAyuM hoya te saMbaMdhi mahArI nUlanuM sarva vAMcanAra zrIsaMghanI sama da hUM mibAukaDa devaM. zrAvaka. nImasiMha mANaka. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . asva.pustakasyAnukramaNikA. ---> SO tihAM prathama siMdUraprakarAjyagraMthacI anukramaNikA. kramAMka. viSaya.. pRSThAMka. 1 pahelAM zlokamA maMgalAcaraNa tathA sAMcalanArAne ghAzIrvAda. 1 2 bIjA kAvyamI saGanapuruSopratye. graMthakartAnI vijJapti. .... 3 3 trIjA kAvyamA AgamAMnusAreM javyajivane hitopadeza. .... / 4 dharmane viSe pramAda na karavA AzrayI lalitAMga kumaranI kathA. 5 cothA kAvyamAM manuSyanavanuM urlanapaNuM vakhANyuM . .......... 16 6 manuSyanacanA. purjanapaNAviSe daza dRSTAMtanI daza kathA. .... 17 7 pAMcamA kAvyamAM manuSyanavano sarvotkRSTa. jaya kaMhyo . .... 31 NDa kAvyamAMsaMsAranA viSayamATedharmano tyAga karanAra mUDhanuM lakSaNa.35 e mUDha amUDha upara zazI ane sUra ve nAzvanI kathA.. ... .... 34 10 sAtamA kAvyamAM manuSyajanmanuM tathA dharmasAmagrImuM. kurlanapaeM. 11 zrAMumA kAvyamA e graMthamAM kahelA upadezanAM hAro kahyAM . 36 12 navamAthI bAramA zlokamAM zrItIrthakaranI lakkinu varNana ..... 37 12 teramAthI zolamA zlokomA gurunI juktinu varNana . .... 54 14 kubodhanA vidalana karanAra zrIguru le te upara sUryAnadevanI kathA. 47 15 gurusevA. karanAra upara zrIgautamasvAmInI kathA. .... .... 16 sattaramAthI vIzamA zlokomA jinamata tathA siddhAMtamAhAtmya. 17 sitazravaNa upara sehiNIyA coranI kathA. .... ... .... 17 ekavIzathI covIzamA kAvya paryatasaMghano mahimA ko be. 1e zrIsaMghamahimA upara jaratacakravartInI kathA. ...... .. .... 20 paccIzathI ajavIzamA zlokamAM hiMsAno niSedha kahyo be..... 21 jIvadayAnI upara dAmanakanI kathA kahI . .... .... 22 gaNatrIzathI batrIzamA zlokomA sAmu. bolavAno pranAva..... 23 satyavacana upara vasurAjAnI kathA kahI . ... .... .... 24 tetrIzathI batrIzamA zlokamAM adattAdAnavrata svarUpa ne. .... 75 . U 70 G 3 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama likA 2. 25 pradattavrata upara nAMgadattanI kathA. 8 1 * 16 sADatrIzathI 'cAlIzamA zlokImAM brahmacaryanuM svarUpa. 27 ekatAlIzathI cummAlIzamA lokaparyaMta parigrahanA doSa kahyA be. e6 20 parigraha viSe mammovanI, kathA..... 17 pIstAlIzathI ugaeNapaJcAzamA kAvyamAM kono . jaya kahyo be. 102 30 krodha tyAganI upara gajasu kumAraMnI. kAM.' 31 gaNapaJcAtha trepanamAM kAvyomA mAnanA doSa kahyA De. .... 100 32 mAnanA tyAga upara naMdISeAnI kathA. 107 '''' 112 .... .... ..... .......... 121 33 trepanathI upannamA kAvyomAM mAyAno tyAga kahyo be...... 34 sattAvannathI zAvamA kAvyasudhI lonano tyAga kahyo be. ... 35 locanI upara sAgarazeThanI kathA kahI be. 36 ekarAtathI cozartamA kAvyomAM saujanyatA rAkhavAno upadeza be. 123 37 saujanya DaMpara vikramarAjAnI kathA kahI be. 30 pAMsavayI DazamA kAvyomAM guNIjanatA saMganuM varNana .....131 30 sArA narasAnI' saMgataM upara be pophTanI kathA..... 40 ugaloterathI bahoMteramA kAvyasudhI iMDiyajayanI upadeza. 157 .... 41 iMDiyadamana para mAtyakInI kathA. 42 hoMterathI hoMteramA kAvyasudhI lakSmIno svabhAva kahyo be...... 43 lakSmInI caMcalatA viSe suMdararAjAnI kathA. 44 sattyoterathI eMzImA kAMvyomAM dAnaMno upadeza be. 45 dAna pUjA viSe amarasena vIrasenanI kathA. 46 ekAzIthI corAzImA kAvyomAM tapamo upadeza be. 47 tapa laSara vasudevanA jIva naMdISeAnI kathA. 40 paJcAzImAthI hAzImAM kAvyomAM zunanAvano upadeza be. 49 neSyAzI thI bAMsmA kAvyImAM vairAgya darzAvyo be....... 50 vairAgyanI upara sanatkumAranI kathA kahI be. .... .... ...f 51 trANuthI aNumA kAvyasudhI sAmAMnya upadeza ko be. 52 navImA kAvyamAM graMthanuM samarthana karayuM be. 53 somA kAvyamA prazasti karIne graMtha samApta karayo be..... .... .... .... .... ' w ' 113 116 136 137 141 144 14 147 154 AE 163 163 168 175 177 182 183 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * anukramaNikA. zrIdemacaM prAcAryakRta zrIvItarAga stavanI anukramaNikA. * kramAMka. prakAzanAma. kAvya 40 kramAMka.. prakAzanAMma. kAvya pRSThAMka. 1805. 110 mahimA stava. 8 205 186 12 vairAsya stava. 15 180 13 hetu nirAsa. 141900 14 yogaMstava: 8 207 8 208 8 210 * 5 prAtihAryAtizaya.... . 1315 naktistava. e 211 6 pratipanirAsa. e 213 7 jagatkartR nirAsa. 8 215 10 116 8 218 21 1 prastAvanA...... 2 sahajAtizaya, 3 karmAtizaya. 4 surakRtAtizaya. .... .... * .... 12 1005 16 AtmagardAstava. 8 107 17 zaraSugamana. 8 ekAMtavAdanirAsa 12 100 18 kaThoroktistava. 8 202 19 khAjJAstava. kalikAstava. * adbhuta staMva. * 8. 204 20 vItarAga stava. .... ..... .... .... ..... .... .... **** so * gautamaSTavAnI anukramaNikA: 1 maMgalAcaraNa tathA aDatAlIza pRvAnAM nAma: 221 2 jinavANI sAMjatAM tRSAdika maThe te upara mazInI kathA. 223 3 narakagati pAmavA upara sujUma cakravatInI, kathA. 224 .... 230 8 devagati pAmavA upara tryAnaMdazrAvakanI kathA. 5 manuSya tiryaMcagati pAmavA, upara sAgaracaMda azokadattanI kathA. 234 6 je karmane yogeM puruSa marI strIveda pAme khane. strI marI puruSa veda pAmetenI upara padma khanepadminImIM kathA. rm . 236 238 7 napuMsaka veda pAmavAnI upara gotrAsanI kathA. alpAyu pAmavA khAzrayI yajJadatta khane zivakumAranI kathA..... 230 pAmavA upara dayAvAn RSinI kathA. saMpUrNa 24 1 242 10 jogI tathA joga rahita yAMya te upara dhanasArazeThanI kathA...... 11 sonAgInagIpaNA upara rAjadeva tathA nojadevanI kathA. 245 247 12 subuddha ne Durbuddhi pAmavA upara subuddhi DurbuddhinI kathA. 13 paMmitapaNuM ane mUrkhapaNuM pAmavA upara yAMbA lIMbAnI kathA. 250 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 5. nAznA kathA ..... .... .... .... 253 anukramaNikA. 14 zUravIrapaNuM dhIrapaNuM .ane bIhIkaNapaNuM pAmayI upara ajaya siMha ane dhanasiMha e be nAnI kathA..... 15 naNelI vidyA saphala na thASa, te upara nApitanI kathA.. .... 256 16 naNelI vidyA saphala pAya,te upara zreNika rAjAnI kathA..... 257 17 jenI prApta thayelI lakSmI svalpakAlamAMjatI rahe tathA jene lakSmI malatIja jAya, te upara sudhana ani madanavanI kayA. 257 17 ghaNI lakSmI sthira thara rahe, te narpara zAlinaznI kRthA. .... 261 15 je puruSane saMtAna zapti na thAya, tathA,je purupane ghaNAM saMtA nanI prApti thAya te napara dezala ane dahAnI kathA. .......... 263 20 je bahero ane jAtyaMdha thAya, te upara vIramanI kathA. .. 267 21 jene anna pace nahIM, te upara rohiNInA jIva pugaMdhAnI kathA..26e 12 koDhIyApaNuM pAmavAnI napara gosalIyAnI kathA. .... .... 276 23 kubaDApaNuM pAmavA upara dhanadatta ane dhanazrInI kathA..... 57 24 dAsapaNuM pAmavAnI upara somadatta puroditanI kathA. .... ......270 25 dariDIpaNuM pAbhavA upara zreSThIputra manorathanI kathA. .... 26 ghaNuM prakhyAta maharSi vA upara puNyasAraMnI kathA. 27 rogI nIrogIpaNuM gomavA upara aTTaNamannanI kathA. ..... 206 27 hINa aMgavAlA nayara IzvarazetanA putra dattanI kathA. ...... .... 27 zae mUkapaNuM tathA DhUMTApaNuM pAmavA upara anizarmAnI.kaMthA. .... 30 pAMgalApaNuM pAmavA upara karmaNahAnInI. kathA. .... .... 31 rUpatathA kurUpa pAmavA napara jagasuMdara ane asuMdaranI kathA. e4 32 je ghaNI vedanA pAme, tenI upara loDhAnI kathA. ...... .... 296 33 asohAmaNI vedanA na pAmavA upara jinadattanI kathA.. .... 2e 35 ekeMziyapaNuM pAmavA upara mohakanI gAthA. ....... ....... ... 35 je ghaNuM saMsAra vadhAre, saMsAra paribhramaNa kare tathA je alpasaM * sArIpaNuM pAme, tenI napara zUra ane vIranI kathA...... .... 36 moda sukha pAmavA napara anayakumAranI kathA. .... .... 305 1 vairAgyanAvane darzAvanArI hariyAlI arthasahita. .... .... A BA0204 300 llh .. 207 llh Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha // zrI siMdUraprakaraH praarbhyte|| prathama graMthanA prAraMnamA saMkA potAnA je iSTadeva tenA caraNa smaraNa rUpa maMgalAcaraNa pUrvaka yA graMtha sAMjalanArAune AzIrvAda kahe . - // zArdUlavikrIDitavRttamam // . . // siMdUraprakarastapaHkariziraHkoDe kaSAyATavI, dA vArnicayaH prabodhadivasaprAraMnasUryodayaH // mukti strI kucakuMna (vadanaika) kuMkumarasaHzreyastaroH pallava, * pakSAsaH kramayornakhadyutinaraH pArzvapranoH pAtu vH||1|| yarthaH-( pArzvapranoH ke) zrIpArzvanAtha paMjunA (kamayoH ke0) caraNa je temanA ( nakha ke0) nakha, tenI (yuti ke0) kAMti, teno (naraH ke0) samUha, te (vaH ke ) tamone (pAtu ke) rakSaNa karo. have te nakhakAM tisamUha kehavo ke ? to ke (tapaH ke0) taparUpa (kari ke0 ) hastI, tenA (ziraH ke0) mastaka,teno (koDe kera) madhyanAga je kuMnasthala tene viSe (siMdUraprakaraH ke ) siMdUranA' puMja samAna The, kI (kaMpAya ke ) krodha, mAna, mAyA, lona, te rUpa ('aTavI ke ) vanaM, tene bAlavA mATe (dA vArcirnicayaH ke) vananA abhinI jvAlAnA-samUhanI tuvya be. valI (pra bodha ke ) jJAna te rUpa je ( divasa ke) divasa teno (prAraMna ke0 ) udaya, tene viSe (sUryodayaH ke0) sUryodaya sadRza , valI (muktistrI ke0) muktirUpa je strI, tenA ( kucakuMna ke0 ) stanakuMja, tene viSe (kuMkumarasaH ke) kuMkumarasanA lepana samAna , tathA ( zreyastaroH ke0) kalyANarUpa je vRda tenA (pallava ke0) navAMkura teno De (pronAsaH ke0 ) utpatti je thakI, evo je. yA zlokamAM nakhakAMtisamUhanI raktatA , mATeM siMdUpra karanI upamA pApI . tathA vatI yA zlokamAM koI ThekANeM (mukti strIvadanaikakuMkumarasaH ) evo paNa pATha. le. teno artha evIrIteM De ke mukti rUpa strI, zojAyamAna je mukha te bhukhakamala raMgavAne viSe kuMkumarasa lepana Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa mAga pahelo. z saMrakho nakhakAMtisamUha be, tevo artha jANavo. mATe he navyajano ! e prakA reMjANI manamAM viveka lAvIne zrIpArzvanAthanIM caraNakamalaja sevana ka ravAM, te sevanAra sujanane je puNya utpanna thAya be, te puNyanA prasAdeM karI ne uttarottara mAMgalikyamAlA "vistAra pAmo // 1 // // TIkA // zrImatpArzva jinaM natvA, stotRRNAM surakkArakam // sadyaH saMsmRti mAtreNa, pratyUhavyUhavArakam // 1 // zrI caMkIrtisUrINAM sadgurUNAM prasAda taH // siMdUrakaravyAkhyA, kriyate harSakI rttinA // 2 // yugmaM // graMthakarttA yA dau iSTadevatAcaraNasmaraNarUpaM maMgalAcaraNapUrvakaM zrodana prati zrAzIrvAdavRtta mAha // vyAkhyA // pArzvapranoH zrIpArzvanAthasya kramayozcaraNayornakhadyutina raH nakhakAMtisamUhovoyuSmAn pAtu avatu rakSatu // kathaMbhUto nakhadyutijaraH tapaHkariziraH koDe siMdUra prakaraH tapaeva karI hastI tasya ziraHkor3e mastakama dhyanAgaH kuMnasthalaM tatra siMdUraprakaraH siMdUrapuMjasadRzaH nakhayu tijarasyaM raktatvAt siMdUraprakaropamA punaH kathaMbhUtaH nakhadyutinaMraH kaSAyATavI dAvArthirnicayaH kaSAyAH krodha, mana, mAyAlonAstaeva khaTavI araNyaM vanaM tasyAH dAvArzvi nicayaH dAvAgnijvAlAsapUMhatulyaH / punaH kathaM tonakhadyutijaraH prabodha divasa prAraMbha sUryodayaH prabodhojJAnaM 'sasya divaso 'dinaM tasya prAraMne udaye sUryodaya samAnaH / punaH kathaMtonakhadyutinaraH muktistrI kucakuMnakuMkumarasaH muktireva strI tasyAH kucAveva kuna taMtra kuMkumarasaH kAzmIraMrajoDvalepatulyaH muktistrIvadanai kakuMkumarasaiti vA pAThaH / punaH kathaMbhUtaH nakhadyutinaraH zreyastaroH pallavapro nAsaH zreyaH kalyANameva tarustasya pallavAnAM nUtanapatrANAM prollAsaH ya GgamaH / IdRzaH pArzvapratoH kramayozcaraNayornakhadyutinarauvoyuSmAt pAtu rakSatu na khadyutirasya raktavarNatvAt raktA evopmaa| jo javya. prANin ! evaM jJAtvA ma vivekampanI zrIpArzvanAthasya caraNakamalau eva sevyauM sevyamAnAnAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaraM mAMgalikyamAlA vistaraMtu // 1 // jASA kAvyaH - 'zojita tapa gajarAja, sIsa siMdUrapUra babi // bodhadivasa prAraMbha, karana kArana udyota ravi // maMgala taru pallava, kaSAya kaMtAra hutAzana // bahu gunaratana nidhAna, mukti kamalA kamalAsana // ihavidha aneka upamA sahita, dharuna varana saMtApa hara // jinarAya pAya nakha jyoti vara, namata banArasi jori kara // 1 // C Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH have kavi saMjana puruSa pratyeM potAnI vijJapti kareM be. saMtaH saMtu mama prasannamanasI vAcAM vicArodyatAH, sU te'mnaH kamalAni tatparimalaM vAtA vitanvaMti yat // kiMvAjyaryanayAtamA yadi guNastyAsAM tataste svayaM, karttAraH prathenaM navedatha yazaH pratyarthinA tena kim // 2 // r d > 3 . ' artha:- (. saMtaH ke0) sano, (. mama ke ) maMne, ( prasannamanaso ke 0 ) prasanna be mana jenuM evA ( saMtu ke0 ) ho. arthAt mArI upara prasanna citta vAlA thA. esako kehavA be ? toke (brAcAM ke0 ) vANInA (vi cArodyatAH ke0 ) sadasadvicArane viSe sAvadhAne evA arthAt yA vANI sArI, yA vANI nahiM sArI e prakAranA vicArane jANanArA be. kavi kahe be te ghaTe be ( yat ke 0 ) je kAraNamATe ( aMnaH ke0 ) jala je be, te ( ka malAni kai0 ) kamalone ( sUte ke0 ) utpanna kare be, paraMtu ( tatparimalaM ke0 ) te kamalono khAmora je be tene to ( vAtAH ke0 ) vAyu ( vitanvaM ti ke0 ) vistAre be, tema huM paNa yA graMthane racIza, paraMtu graMthano vistAra to sajana puruSoja karaze koI ThekANe kelelaM ve ke // zloka // padmAni bodhayatyarkaH, kAvyAni kurute kaviH // tatsaranaM nanasvataH, saMtastanvaMti targuNAn // zrarthaH - kamalane sUrya vikasita kare . tema kAvyone kavi kare be, ane te kamalInA sugaMdhane vAyu prasAra kare be, tema e kavinA guNIne saMta puruSo vistAre be, mATe saDanaMnuM evaM lakSaNaja hoya be. ( vA ke0 ) ya yuvA jo te sanonI anyarthanA huM karUM to paNa te ( nayA ke0 ) yA mArI kavitAMnI prazaMsA karo evI (anyarthanayA ke0) yAJcAyeM karIne (kiM ke 0 ) kAMhIja nahiM. zA kAraNa mATe ke (yadi ke0 ) jo (AsAM ke 0 ) mArI vANI madhye (guNosti ke0 ) guNa be, ( tataH ke0) to (te ke 0 ) te sano, (svayaM ke0) potAnI meleMja ( prathanaM ke0 ) vistArane ( karttAraH ke0) karanArA thA. arthAt yA graMthamAM kAMhiM guNaM haze to sano be, te maarii| prArthanA karayA vinAja vistAra karaMDro, (athana cet ke0) valI jo yA mArI vANI mAM guNa nahiM hoya to ( yazaH pratyarthinA ke0 ) yazanA zatrunUta zra rthAt apayazane karanArA evA (tena kai0) te vistAreM karIne (kiM ke0 ) guM ? Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kathA ratnakoSa bhAga pahelo. kAMhIja nahi. eTale nirguNano vistAra karavAthI apayazaja thAya be // 2 // // TIkA | artha kaviH sajana puruSAnprati svavijJaptimAha || saMtaiti // satanA mama 'prasannamanasaH saMtu mamopari prasannacittAH navaMtu / kiM viziSTAH saMtaH / vAcAM kadhivANInAM bicAre sadasadvicAre udyatAH sAvadhAnAH samIcI nAsamIcInavicArajJAH yat yasmAt kAraNAt ' yaMtraH pAnIyaM kamalAni sUte teSAM kamalAnAM parimalamAmoda vAyako, 'vinavati vistArayati taha denaM graMthamahaM racayiSyAmi paraM vistAraM sajAnAH kariSyati // yataH // pa dmA bodhayatyarkaH kAvyAni kurute kaviH // tatsauranaM nanasvataH, saMta stanvaMtu kuNAna // athavA nayA mamAnyarthanayA satAmagre prArthanayAM kiM yapi tu na kimapi / kutaH / yAsAM mamavAlInAM madhye guNo'sti tadA te saMtaH svayameva prathanaM vistAraM karttAraH naviSyati // yayasmina: zAstre kazci yo naviSyati tadA saMtaH svayameva anyarthanAM vinaiva vistAraM kariSyati // cedyadi vyAsAM mamavAlInAM madhye guNo nAsti tadA tena prathanena vistareNa kiM na kimapi // kathaM jUtena tena prathanena vistaraNena yazaH pratyarthinA yazaH pratya rthizatrunUtaM yattat yuzaH pratyarthi tena yazaH pratyarthinA yazaso vinAzakaina nigurNasya vistAraNena yazo navatItyartheH // 2 // : nApAkAvyaH - jaiseM kubhraMja sarovara vAseM, parimala tAsuM pauna paragAseM // tyauM kavi jAhi akSara jora, saMta-sujasa pragaTahiM cidu ra // jo guNavaMta rasAla kavi, tau jagamahimA hoi // jo kavi akSaraguna rahita, tau vyAdare na koi // 2 // have karI ne sakala surAsureM sevA jemanI evA je zrIvItarAga temanA zrAgamanA anusAreM* navyajananA hitane mATe dharmopadeza kahe be.. // upajAtivRttam // trivargasaMsAdhanamaMtareNa, pazorivAyurviphalaM na rasya // taMtrApi dharmaM pravaraM vadati, na taM vinA yanavatorthakAmau // 3 // arthaH- he navyajaMno ! (trivargasaMsAdhanaM ke0) dharma, artha ane kAma, tenA sAdhananI ( aMtare, ke 0 ) vinA ( narasya ke0) manuSyanuM (AyuH ke0 ) yA yuSya (pazorava ke0) bAgAdikanI paDheM ( (viphalaM ke0 ) niHphala jAvaM. arthAt dharma, artha, kAma ne mocha e cAra je puruSArtha temAM hAla bharatakhaMmamAM moda to sAdhavAne zakya nathI, e kAraNa mATe zeSa dharma, artha ane kAma, e traNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidUraprakaraH nA upAjana vanA nara ja.manuSya tenuM jIvitavya,pazunI pareM viphala jANa Q. have tyAM AzaMkA kareM le ke te dharma, artha ane kAbha, etraNe samAna ne ke kAM temAM aMtara je ? to tyAM kahe ; ke (taMtrApi ke0.) te traNa vargamAM paNa (dharma ke0) dharmane (praveraM ke) zreSTha, ( vadaMti ke0 ) kahe De. (yat ke0) je kAraNa mATe (taM ke0) te dharma (vinA ke0) vinA (arthakAmau ke0) artha ane kAma (na ke) nahiM (navataH ke0) hoya . kAraNa ke jeNe pUrvajanmeM dharma kayo ke teneja artha,kAma,A janmamAM prApta thAya ne. temATeM traNavargamAM jedharma, teja zreSTha ne. tethI he navyaprANIyo! manane viSe viveka lAvIne zrIsarvapraNIta dharmaja AcaraNa karavo. dharmAcaraNa karanArA saUnone je puNya utpanna thAya , te puNyanA prasAdeM karIne uttarottara mAMgalikyamAlA vistAra pAmeche // 3 // TIkAH-atha vihitasakalasurAsurasevyasya devAdhidevasya zrIvItarAgasyAgamA nusAreNa navyAnAM hitahetave dhrmopdeshmaah| trivargaiti ||no javyAH triva gargasaMsAdhanaM aMtareNa narasya AyuHpazoriva viphalaM jheyaM / dharmArthakAmamodAzca tvAraH puruSArthAzcaturvargAsteSAM madhye sAMprataM asmin naratadetre modaH sA dhayituM na zakyaH // aMtaH kAraNAt zeSastivaH dharmArthakAmarUpaH / ta sya trivargasya saMsAdhanaM upArjanaM aMtareNa vinA marasya, manuSyasya Ayu rjIvitaM pazoriva viphalaM niHphalaM vRthetyarthaH // yena nareNa dharmArthakAmAnAM saMsAdhanaM upArjanaM na kriyate tasya jIvitaM pazoriva bAgAderiva vRthA niH phalaM // ytH|| dharmArthakAmamodAMgoM, yasyaikopi na vidyate ||ajaaglstn syaiva, niHphalaM tasya jIvitam // 1 // iti // te trayopi kiM sadRzAHvA kiMci daMtaraM ityAha // tatrApi trivarga dharma pravaraM vadaMti zreSThaM kathayaMti kutaH yat yasmAt kAraNAt dharma vinA arthakAmau na nvtH| yena pUrvajanmani dha rmaH kRtonavati tasyaivAtrArthakAmau navataH nAnyasya // yauktaM // kiM jaMpi eNa bahuNA, jaM jaM dIsaI samabajiyaloe // iMdIyamAnirAmaM, taM taM dhamma phalaM savaM // // ataH kAraNAt trivarge dhamaeva zreSThaH // jo javyaprANi nevaM jhAtvA manasi vivekamAnIya zrIsarvajJapraNItodhamaevAcaraNIyaH dha ciratAM satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 3 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. jainakA ratnakoSa nAga pahelo. nApAkAvya - puruSa tIna pradAratha sAdhahiM, dharama vizeSa jAni zrArAdhahiM // dharama pradhAna haiM saba koI, kharatha kAma dharamahIteM hoi // dharama karata saMsAra sukha, dharama karata niravAna // dharamapaMtha sAdhana vinA, nara tiriyaMca samAna // 3 // mATe dharma viSe pramAda na karavo, dharmodyama karavAne prasAdeM lalitAMga kumara sukha pAmyo, dhane dharma nahIM karavAthI satananAmA sevaka duHkha pA myo te bedunI kathA kahe le. kathAH - ehaja bharata kSetrane viSe zrI cArja nAmeM nagara be. tihAM naravAhana nAmeM rAjA rAjya kare be, tene. rUpa yauvana nidhAna, sarvaguNeM karI pradhAna, amRtasa mAna jenI vAlI be evI kamalAnAmeM strI be. tenI kUkheM jema bIpane vi Se muktAphala upaje, tevA rUpeM karI amara samAna lalitAMganAmA kuMara ja nmyo, te anukrameM sarva kalAmAM pravINa thayo. sAkSAt kaMdarpAvatAra jevo 7 vinaya viveka vicAra cAturyAdi guNeM saMpanna thayo, tene lAjatAM pAlatAM te yauvanAvasthAne pAmyo, tevAreM aneka prakAranAM sAMsArika sukha joMgavato divasa vyatikramA lAgyo. koika avasareM te kumarane koi sujana eve nA meM mitra va mukhyo, yadyapi tenuM nAma to sakana be paraMtu pariNAmeM karI te tina be. have tenI. upara kumara atyaMta prIti rAkhe be, paNa te po tAnuM durjanapaNuM dhArato jAya // yataH // zazini khellu kalaMkaM, kaMTakaM padma nAle, jaladhijalamapeyaM paMtei nirdhanatvaM // dayitajana viyogaM, DurnagatvaM svarUpe, dhanapatikRpaNatvaM, ratnadoSI kRtAMtaH // 1 // jAiye dhImati gaeyate va tarucau daMnaH zucau kaitavaM // iti kAvyaM // zazI divasadhUsaroga jitayauvanA kAminI, sarovigatavArijaM mukhamanadaraM svAkRteH // pranurdhanaparAyaNaH satata durgatiH sano, nRpAMgarAgataH khabhojavaMti sapta rAjyAni me // 1 // iti // jema nAgaradelimAM niHphalatAnuM kalaMka, caMdanamAM kaTutAnuM kalaMka, lakSmImAM capalatAnuM kalaMka, suvarNane viSe nirbaMdhatAnuM kalaMka be, tema lalitAMga kuma viSe vArtA kAMi kArya pramukha karavAM tathA guNajJAtA, paTutA pra mukha je karavAM, te sarvamAM saUnano melAparAkhavo, te kalaMka rUpa be. anyadA lalitAMga kumara rAjAne namaskAra karavA mATe gayo, vinayavaM guNadhaMta kumarane dekhI rAjA saMtuSTa thaine eka bahumUlyano pUrvahAra rA jAyeM kumarane dIgho. kumara rAjAne namaskAra karI pATho valatAM te kumaranI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . mArgamA yAcakajanAyeM jayajayArava karI prArthanA kIdhI, tethI kumareM tarata te hAra yAcakone ApI dIdhoM. te sarva vAta saUne jANI,aneM teNe AvIrAjA nIbAgala cADI khaadhii|| kayuM ke||prvighnen saMtoSaM, najate urjnojnH|| janedagniH parAM dIpti, paramaMdiradAhataH // 9 ||raajaayeN te vAta sAMjalI ko dhavaMta tha kumarane teDAvI ekAMteM besADI zIkhAmaNa ApIne kayuM, ke he pu tra! tuM atyaMta dvAna devAnA vyasabano tyAga kara ||prtH|| atidAnAbalI bo, naSTomAnAt suyodhanaH // vinaSTo rAvaNolauMlyA, datisarvatra varjaye t // 1 // mahAkuHkhAya saMpaye, datimeghasya varSaNam // prANaghAtAya jAyeta, prANinAmatinojanam // // he putra! AyapadathI, adhiko vyaya kare to sa mupaNa khAlI thai jAya, mATe panI niIna puruSa kyAMya Adara na pAme // yataH // zAdaraM lanate loko, na kvApi dhnvrjitH|| kAMtihInoyathA caMze, vAsare na laneta prthaaN||1|| yasyAsti vittaMsa naraH kulInaH iti ||maatte kula, zIsa, AcAra, vidyA, iMDiyanuM paTutva, e sarva dhanavinA nirarthaka jANavAM. to have he vatsa! AjathI tAre, Ayapada mAphaka ucita kharaca karavo, zvya no saMgraha karavo, jemATe rAjyane yogya tuMpha bo, aMne rAjya paNa jo naMmA ramAM vyaM sabala ho, toja cAlo, ane valI iMvya daze toja sanAsarva tA hArI AzAmA raheze. .. .. . evaM pitAnuM vacana sAMgalI, kumara manamA cilavaivA lAgyo, ke jUTha ma dArA pitAnuM mahArI upara keTaluM heta // yataH // AkArairaMgitairgatyA, ce STayA jASaNena ca // netravaRvikAraizca, lanyate'targataM manaH // koka puNya vaMtanI uparaja mAtA pitAMnI saumyadRSTi paDe. hane kumara pitAnI AkA pAmyA palI.svalpa svalpadAnaM dharma karavA lAgyo, tevAra yAcakaMjano kahevA lAgyA ke he lalitAMgakuMdhara ! prathama tameM hAthI sarakhA dAMtAra thane have gardana jevA kRpaNa kema thayA? athavA prathama tameM kalpavRddha samAna thazne have dhaturAprAya kema thayA? athavA pahelA siMha samAna yaMzne have zIyAlI yA jevA kema thayA ? ema svArthanaSTa yAcaka loko kahetA lAgyA // ytH|| tAvat prItirnavejhoke,yAvahAnaM prdiiyte||vtsH dIrakSyaM dRSTvA, svayaM tyajati mAtaram // 1 // kadApi samuzmaryAdAthI cUke, rAjA haricaMda satya mUka, meru kaMpAyamAna thAya, pRthvI pAtAlane cApe, tathApi satpuruSa potAnI vAcA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. cUke nhii|| yataH // calenameUH pracalettu maMdaraM, calettu taaraagrhcNinaanuH|| kadApikAle pathikI calecha, tathApi vAkyaM nacaledi sAdhoH // 1 // evAM vAkya sAMjalI kumara u:khitaM thayo thako ciMtavavA lAgyo ke mane to vAgha nadInA nyAya samAna kaSTa prApta thayu . have jo hu~ dAnezvara thA buM, to pitAnI AjJAnuM ulaMghana thApa meM, ane jo dAna. nathI Apato, to kIrti jAya je // yataH // jaya girlaI galai.jayara, jara na gilaz galaMti na ynnaaii|| adivisamA kaja gai,yahi nahuMdarI gahiyA // 1 // athavA ruDaM karatAM mujhane zyo doSa ghe. evaM vicArI kumara valI paNa pUrvanI peThe dAtA ra thako dAna devA lAgyo, te vAta rAjAyeM sAMjalI tevAreM kopAyamAna thazne kumarane dezavaTo dIdho. panI kumara paNa mahAmAnano dharanAra, sAha sikano ziradAra te thoDAeka asavArone sAtheM lai hAghamAM hathIyAra lazne tatkAla paradeze cAlyo, kema ke tejI tAjaNo khame nahI. panI te sa mAcAra lokonA mukhathI jANIne sajAna paNa pAlathI nIkalIne kumarane jara malyo. mArgamAM bedu jaNa cAlyA jAya , tevAreM saUnapratye kumara pU bavA lAgyo ke he. saUna ! kAMI camatkArika vAta to kaho. tevAreM saUna bolyo ke he kumarajI! tameM kaho ke puNya ane pApa e be mAMhe koNa ruDaM ? ke jenI prAMtA karIye. tevAreM lalitAMgakumara hasIne kahevA lAgyo ke are nUMmA bhUrA, eTaluM to saha koi jANeja , ke jihAM dharma tihAM jaya, ane pApa tihAM kSya , te sAMjalI adharmI saUna bolyo ke he svAmI ! jo puNya ruDaM , to tameM dAnapuNyAdika karatAM karAvatAM zahAM AvI avasthA kema pAmyA? tAre tene kuMbareM kaDaM ke je kaSTa pA mIye te pUrvaruta pApa karmano udaya jANavo ane je zAtA .pAmIyeM, te pUrvakata mulyakarmano udaya jANavo. tevAreM valI saUna bolyo, ke tamArA dharmanuM phala to meM pratyada dIhu~, mATe have tameM cauryAdikeM dhana upArjana karI rAjya potAne vaza karo. te sAMjalI lalitAMgakumara bolyo ke he dAsa! tuM evAM sapApa vacana ma bola.kAraNa ke svanAveM paNa pApa vacana bolyo thako jIva uHkha pratye pAme . jema hoMzeM karI viSa khAdhu thakuM paNa maraNa upajAve , mATe tahAre evA yahA tahA pralApa karavA nahI. kAraNa valI ema karavAthI tAre jhuM lAna thAya meM. jo tumane eno nizcaya karavo hoya Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH grAgala to cAlo zrApaNe koI mahaMta puruSane pUDhIyeM. dhane jo te puNya thakI jaya yAya evaM kahe, to tahAre mahArezI sarata ? teM sAMjalI sana bolyo ke jo ema koi kahe to huM yA janmaparyaMta tamAro dAsa yaineM ra hiMza, ane jo emaM navare to yA janma paryaMta meM mAhArA dAsa, cane raho. bacce jo evI pratijJA karI, cAlatAM koika gAmeM jar3a pahotA. tihAM ghaNAmahauTA lokonAM TolAmAMhe ja pUjavA lAgyA ke nAine ! sukhazreya prAmIyeM te puNya kiMvA pApathI ? e praznavacana sAMgalIne loko bolyAM ke jAi ! hamaNAM to pApaja sukhahetu be, ne puNya daya thAya e. pavaM. sAMgalI beDujala grAgala cAlyA mArgamAM lalitAMgakumarane sana hAMsI pUrvaka kahevA lAgyo ke ho kumara ! have tameM ghoDA uparathI utarI cAkara thaine mahArI khAg2ala cAlo. potAnI pratijJA pAlo. evaM vacana sAMjalI kumara ghoDAthI nIceM utarI sajana pratyeM kahevA jA ke mitra ! huM sarvadA bAharo sevakaja buM. e'asAra dhananI zonA kAramI tainI ko manegaraja nathI. mane to eka dharmaja nizcala thA. ema kahI sevaka. iAgala cAlyo te saUna ghoDA upara caDhyoM. khAgala cAlatAM valI kumarapratyeMkahevA lAgyo ke he kumara ! zrI jinadharmanA phala jogavo havAM be ? huM tamone hajI paNa kahuM buM, ke tameM tamAro kadAgraha mUkIne pApa corAdika karma karo; te zivAya bIjo koi tamAre jIvavAno upAya mane nAsato nathI. jo ema nahiM karazo to kaSTa pAmazo evAM vacana sAM nalI rIza caDhAvIne kumara bolyo ke are mUrkha ! tahArAmAM guNa to sarva UnanAja dekhAya be, paNa tahArI phaiyeM tahAruM nAma saUna pADyuM be, te mi yA. be. je miSyAcapadeza pe te mahApApI jAlavo. tenI upara eka dRSTAM ta kahuM buM te sAMz2ala. ko eka prAheDI niraMtara jIvono vadha karato aTavImAM se be.. ekaMdA prastAveM grAheDIyeM vanamAM jai eka haraNaM) dIvI, tene ha vA mATe kAna paryaMta bANa sAMdhIne jevAmAM boDavA lAgyo, tevAmAM hara * bolI ke he vyAdha! he bAMdhava! tuM kSaNa ekaM sabUra kara: eTalAmAM huM mahArAM nhAnAM cAMne dhavarAvI pArTI khA. tevAre yAheDI bolyo re bApaDI ! tuM yA bAthI chUTI jaiza to phareM pAThI' yAvIza nahI, tevAreM tene haraNI ye kayuM ke jo huM na khAvuM to mahAre, zira gohatyAdikanAM pApo be, 'te vacana sAMgalI yAheDIyeM kayuM ke kaSTamAMthI ugaravA mATe tuM evAM vacana bole be, 2 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. jainakathA ratnakoSa bhAga pahelo. te DhuM mAnuM nahI. tevAreM mRgalIyeM kahyu ke he pArAdhI ! A samayeM jetuM kahe tevA sama hu~ khAvaM! tevAreM AheDIyeM kahyu ke zIkha pUbatAM kuzIkha Ape, tenuM pApa tahAre zirale, to DhuMjAvAdyu. tevAreM haraNIye te pratijJA karI, ane pArAdhIyeM tene javA dIdhI, paMjI te potAnA bAlakone dhavarAvI saMtoSI ne potAnuM vacana pAlavA mATe pAbI AheDI pAseM sAvIne kahevA lAgI ke he vadhaka ! DhuMkayI dizAyeM nAsI z2AlaM to tadArAMbANathI lUTuM ! te sAM nalI bAheDI vicAravA lAgyo ke hU~ eMne kuzIkha ApIza to mane pApa lAgaze, mATeM kharUM kahevu jozya, ema ciMtavIne kahevA lAgyo ke jo tuM jamaNI bAjuyeM nAzI jA, to lUTe, evaM vacana sAMjalI haraNI jamaNI bAju nAtI tethI lUTI. mATe he saUna ! zIkha ApatAM kuzIkha Ape to te ma hApApI kahevAya. to have tuM mahAro mitra batAM mujhane kuzIkha kema Ape le ? jo koi bApaDA pAmara lokoyeM dharma nahI varakhANyo to jhuM tethI dharma vyartha thai gayo rAmajavo ? jo aAMdhale pururSe sUrya na dITho, to jhuM sUrya nadhI nagyo, ema samajavU? mATe saMsAramAhe sArapadArtha, sarvalokano AdhAra, sarva sukhano naMmAra, svargApavargano dAtAra, aciMtyaciMtAmaNi samAna, saka lakalApradhAna evo eka dharmaja meM ema jANavU, valI sahana bolyo ke aho kumara ! tuM to mahA kadAgrahI dekhAya , jemATe dharmanAM phala dekhato bato paNa hajI mAnato nathI. rAsana, pUMna paka DayuM te mUkabuja nahI. evo tahAro nyAya . jema kozyAmINa mAtA pitAyeM putrane zIkhavyuM je pAMca jarNamAM bezI je vAta aMgIkAra karIyeM, te mUkIyeM nahI. evI zikSA dIdhI. ekadA te mUrkha ziromaNiyeM eka sAMDhanAzIjato hato tethI teNe pAMcanI sAdIthI tenuM pUMDa pakaDyuM paNaM mUke nahI tAreM loka ka hevA lAgyAM ke he mUrkha! mUkI Apa. paNa pelo mUke nahI, tema teM paNa hata lIdho te boDato nathI. hajI paNa jo mahAruM kartuM na mAne to cAla pAgala bIjAlokone pUbIye. ema vAda karatAM paraspareM netranI hoDa karI.eTale je hAre te potAnAM netra kADhI Ape. Agala. ko gAmamAM jara lokone pUjyuM ke dharma uttama ke adharma? tevAreMte mUryoya paNa dharmanIja sthApanA kr|, te vANI sAMnalI saUna harSa pAmyo. pAgala jatAM kumaranI pAseMthI hoDamA hArelAM netra mAgyAM,kumare paNa potAnI caTu barI vaDe kAhADI ApI, tevAreM saUne Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 11 , } yuM ke kema kumArajI dharmanAM phala dIThAM ke ! AMdhalA to thayA !!! ema kahI na gAreka tihAM besI patI kumarane mUkI ghoDe caDIne sana anyadezeM jato rahyo. have pAlathI kumara ciMtavavA lAgyo ke zrApadArUpa nadInoM pUra, pUrva kRtakarmapramANeM mahAre vRddhi pAmyoM ke yavA valI ApadA te guM? dharmanA prasAdathI sarva sArUMja, yAze: ema ciMtavI jJAnabaleM dharma upara nizcala mana karI jo rahyo . evAmAM sUrya asta pAmyo. cAre dizAyeM aMdhakAra pasyo, rAtricaraM jIvo saMcAra karavA lAmyA, cora 'pesayA, evA avasareM tihAM vaDa upara nAraMga paMkhI malI mAMdomAMhe vAto karavA lAgyA ke jeNeM je kautuka dI hoya te kaho. tevAreM eka bolyo ke ihAMtha / pUrva dizeM caMpA nagareM jitazatru rAjA rAjya kare be, tene puSpavatI nAmA putrI prANathI paNa va na bre, te mahArUpasauMdaryanuM nidhAna be, yauvanAvasthA pAmI paNa kRtaka ne yogeM tene aMdhapaNuM prApta yayuM se. ekadA prastAveM rAjA potAnI putrIne kholAmA besADI ciMtavavA lAgyo ke eka to dIkarI be te svanAveM ciMtA nuMja kAra ne valI * eto karmai kalaMkita be ne vivAhayogya paNa as a. have zyo upAya karavo ? ema vicArI nagaramAM paDada vajaDAvyo je rAjAnI dIkarInI yAMkhA sArI kare, tene rAjA ardhu rAjya tathA tehIja kanyA pe. evI rIteM rAjapuruSa tihAM cachUTe cahuTe DhaMDhero pherave be e kautuka meM dItuM dave zrAgata guM thAze ? te DhuM jANato nathI. * evaM sAMjalI valI eka nhAno nAraMga bolyo ke he tAta! tameM jAtA ho to kaho, ke netra sArAM thavAnoM koI upAya be. te sAMjalI vRddha nAraMga bolyo ke he vatsa ! upAya to ghaNAya be, paNa, nAgya vinA maje nahI. "tevAreM laghujAraMga bolyo ke tameM jANatA ho to kaho. tevAreM vRddha nAraMga ke he vatsa ! rAtriyeM kahevAya nahIM // yataH // divA nirIkSya vaktavyaM, rAtrau naivaca naivaca // saMcaraMti mahAdhUrttA, vaTe vararuciryathA // 1 // valIla ghunAraMga bolyo ke ihAM to koi sAMjalato nathI mAneM tameM kaho. tevAreM vRddha bolyo je e vRdane je velaDI vIMdAra rahI be, tene laine jo yAMkhe aMjana kare, to navAM netra khAve, te sAMgalI valI laghunAraMga bolyo ke svAmI ! tameM prAteM kihAM jAzoM ? te bolyo ke teMhIja nagareM huM jaza laghubhAraMbha bolyo ke huM paNa kautuka jovAne mATe tamArI sAthai zrAvIza. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jainakathA ratnakoSa bhAga pahelo. 'evI bAta karIne te jAraM sui rahyA. kumareM bar3ahevala vegaM thakAM sarva vAta sAMgalI vicAyuM je puyanuM pramANa adyApi pravartte . pI te velaDI la hAthI ghasIne yAMkhe aMjana kI dhuM, tethI navI cakku yAvI. paDhI vaDa upara car3hI saMpUrNa velaDI lai lodhI. * khane poteM nAraMga paMkhInI pAMkhamA besI rahyo prajAteM nAraMga 'naDI. caMpAyeM pahotI kumara paNa pAMkhamAMcI nI sarI vastrAdika paherI rAjAreM gayo, daravAne khAvI rAjA bAgala hakIgata jAhera kara ke he svAmI ! koika dezAMtarI puruSa va kahe be, ke huM rAjya kumarInI kho sArI kurIza ? te vAta sAMjalI rAjAMyeM tene yAdarathI vikirIne yuM ke he mahApuruSa ! upakAra karo. pI kumareM tarata velaDIno rasa kAhI thAMkhe aMjana karI rAjaputrIne sAjI kara. tevAreM rAjAyeM paNa mahoTA mahotsava pUrvaka potAnI putrI kumarane paraNAvI dIdhI. hAtha melAvaDAmA hAthI, ghoDA, pAyadala pramukha ghaNI lakSmI pIne aI rAjya dIdhuM. tihAM manuSya saMbaMdhI joga jogavato sukheM rahe be: * ekadA gavAkSamAM beto. be, evAmAM jenI zrAMkhamAMthIyAM kareM be, rogeM karI grasta yane phATelAM vastu, bIja-sAMga, durnirIkSya, parge par3heM paDatA evA sakanane yAvato dIge. tavAreM pApanAM phala pratya dekhIne kumarane dayA yAvI tethI cAkara mokalI teDAvI besADIne pUjayaM ke he saUna ! tuM mule lakhe be ? te bolyo ho satpuruSa ! tamane kola nathI ulaMkha to. kumareM sAdhuM pUyaM tevA bolyo rahyo paDhI kumareM pAunuM vRttAMta kahI sarva potAnI hakIgata saMbhalAvI, tethI te saUna nakA pAmyo. pInAM phalAM vastra utarAvI navAM paherAvI, jojana karAvIne kartuM ke he mitra ! lakSmI sarva tAharIja be, tuM nizciMta thako zrIMhI sukha jogava. have saUna bolyo ke huM tamane mUkIne cAlato thayo . AAgala jatAM mane cora malyA teNeM lAkaDI tathA muSTyAdikeM khUba mAyo, ane mahArIpAseM je dhana hatuM te sarva lai lIdhuM. mAtra pApa jogavavA mATeMja jANe mune jIvato mUkyo ho nahiM ? ma jIvato mUkyo. tihAMthI huM aneka deza jamyo sarvatra duHkha dekhato tamane zrAvI malyo buM. mATe DhuM pApIne tameM dUra javA dyo. tamArI pAseM ma rAkho se sAMnaMtI kumara bolyo ke he sajana ! Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 13 DhuM rAjya kanyAM dika R pAmyoM, te sarva tahAro pratApa be. mATe have tu yA ' rAjyanI ciMtA kara ema kaMhI tene pradhAna padavI yApI: e khabara sarva kumaranI strI puSpavatIyeM sAMjalI tevAreM tari pratyeM kahevA lAgI he svAmin! e tamAro vAlapaNAno mitra be, to ene koi ekAda gAMma pI dyo. paNa tamArAdhI dUra rAkhoM, paraMtu pAseM ma rAkho // yataH // DunaH parihartavyo, vidyayA bhUSitopi san // maNinA cUSitaH sarpaH, kimasau na jayaMkaraH // 1 // jemATe irddhanane upakAra karatAM paNa sAhAmuM kaSTa thAya, jema aises arrst sarovarane viSe baga pramukhane taratA dekhI poteM paNa temanI peTheM matsyanakSaNa karavA sAru pANImAM paDyo, paNa taratAM yAvaDatuM nathI tethI pANImAM buDavA lAgyo, tihAM tene koi rAjahaMsIyeM dIvo, tene dayA yAvI tevAreM rAjahaMsane kahevA lAgI ke he svAmI ! vApaDo kAgaDo bUDe be, mATe tameM upakAra kI ene kAhADo. tenAreM haMsahaMsiNIyeM malI cAMce tAlI pa kIne bAhera kADho parcha kAgaDo haMsa haMsiNIne page lAgI kahevA lAgyo ke hai nAgyavAno ! huM jyAM sudhI jIvato rahuM tyAMsudhI tamAro va pakAra mAnIza. have kRpA kreN| tameM bedu jaNa yAhAra na karavA mArA vanamAM yAvo. tevAreM haMseM haMsilIne pUyaM ke kema tahArI zI marajI be ? haMsipI bolI ke hai svAmI ! upakAra survane karIyeM paNa ajANyAnI saM gata na karIyeM. ema. haMsipIyeM vAyo, to paNa kSayane jIdhe haMsa, kA gaDAnI sAyeM vanamAM gayo. te bedu koi lIMbaDAnA phADa upara bega, te vR nI nIceM koI rAjA yAvI va sAmAne arthe uno rahyo be, tenI napara kAgo viSTA karIne tihAMthI DaMDI gayo. rAjAyeM caMcuM joine haMsanI u para bAla mUkyo, tethI haMsa. taDaphaDato tUmiyeM paDyo, rAjAyeM vicAyuM je yA dhavala kAga be, e kautuka jevI vAta be. te sAMjalI haMsa bolyo // nAhaM kAkomahArAja ! haMso'haM vimale jale // nIca saMgaprasaMgena, mRtyureva na saMzayaH // 1 // e vAta strIyeM kahIne kayuM ke he svAmI! tameM nIcanaranI saMgati ma karo. kumara te hitakAraka vacana jApAto yako paNa dAkSiNapa teno saMsarga mUke nahI. ema keTaloeka kAla vyatikramyo. yadA prastAveM rAjAyeM sanane pUDhadhuM ke e kumaranI sAdheM tamAre mAMho mAMhe gADha snehanuM kAraNa nuM hai ? tevAreM sakaneM vicAyuM je huM prathamathI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jainakathA ratnakoSa nAga pahelI. A kumaraMnI upara dUSaNa cUDhAvuM, to par3hI mahArAM dvaipaNa e prakAzI zakaze nahIM, ema vimAsI. rAjA pratyeM bolyo ke he svAmin! e bAta kahevA yogya nathI, kema ke kumareM muUne prathamathI sogaMda khavarAvyA. be. evaM sAMjalI rAjA valI vizeSa Agraha karI pUDhavA 'lAgyo, tevAreM rAjAne sogaMda yA pIne sajana kaheto havo, ke vAsapurI nagarImeM naravAhana rAjAno huM putra buM. ne e mahArA gharanI dAsIno putra be.. karmayoge dezAMtareM jamato thako vidyA pAmyo, tevAreM nIcajAtithI laMkA pAmIne gharamA rahe nahIM. dezAMta reMja namyA kare, te jamato jamato tamAre nagareM zrAvyo vidyAvaMta mATe tameM cAdara dIgho. pUrvakarmanA prasAdathI rAjapadavI pAmyo, dhane huM paNa mahArA pitAthI parAbhava pAmyo thako ihAM yAvyo. mane eNe ukhyo kAra ke marmano jAe marma jANe, tethI eNe mukane potAnI pAseM rAkhyo. he svAmI ! enI vAMta meM tumaneM kahI, paNa emAMhe nalI bAra kAMI nathI. evIvAt sAMbhalI rAjA vicAramAM paDyoM je meM avicAyuM kAma karUM; rAja jAye to jeM jAu, dhana jAye to caleM jAna. paraMtu mArAthI mAhAro vaMza malIna thayo te atyaMta kArya suyuM. ema ciMtavI jamAine mAravA mATe rAjAyeM aMtaraMga puruSane tejAvIne kahIM ke AjarAtriye gharamAMdele raste je yAve, tene tarata samAdhAna kari nAkhajo. sevakeM paNa teMvIja rIteM rAjAnI khAjJA pramANa kA~dhI, rAjAceM rAtrine samaye nalo puruSa mokalIne kuma rane mAravA mATeM teDAvyA, teNeM jai kumaraneM vInavyo, je yApane rAjA tha vazya teDe be. koi mahoddhuM kArya be, temA gharamAhele raste yaineM zrAvo. kumara paNa tevIja rIteM saU thaine javA lAgyo, tevAreM strI- bolI he svAmI ! nolA thai rAtreM jAu ho paNa rAjya sthiti malIna be // yataH // kAke zaucaM dyUtakAreSu satyaM, sarpe dAMtiH strISu kAmopazAMtiH // klIve dhairya madya tattvaciMtA, rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA // 1 // te sAMjalI kumara bolyo he sunagi! tuM kahe be, te satya be, paraMtu rAjAnI zrAjJA lopIyeM to mahAdoSa lAge // yataH // zrAjJAnaMgonareMANAM, gurUNAM mAnamardanam // pRthakzayyA ca nArINAM zastravadhaucyate // 1 // te sAMgalI strI bolI tameM kaho bo te paNa satya be mATe hamaNAM mitrane mokalo, kumareM paNa temaja ka ne sanane mokalyoM mArge jAtAM rAjAnA sevakeM pUrva C c Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH " 15 saMketathI ne peMsAMja mArI nAkhyo, maraNa pAmIne durgatiyeM gayo // yutH|| mitrohikRtaghnAzca ye ca vizvAsaghAtakAH // te narA narake yAMti, yAvacaMda divAkarau // 1 // tihAM te sahananA maraNathI kolAhala thayauM, tevAreM ku marI bolI he svAmI! jo taMmeM tihIM AtAM tI zA havAla yAtA ! mATeM a dyapi meM pramAdI kaMTaka saka kreN| sAvadhAna thakA raho kumara pala temaja sa tha rahyo rAjA praNa sarva vAta jAlI qaTaka lai yuddha karavA ne sAhAmo yAvyo. behu sainya mahimAMhe malyAM. evAmAMhe dIrghabuddhinA maMtrIvara yAvI rAjAne kahevA lAgyA ke. he svAmI ! praNavicA yuddha na karIyeM // yataH // aparIkSitaM na karttavyaM karttavyaM suparIkSitaM // pazcAna vati saMtApate, brAhmaNI nakulaM yathA // 1 // ityAdi pradhAnonAM vacana sAMgalI rAjAyeM yuddha nivAraNa karI kulajAti pUbvA mATeM maMtrIzvarane kumarapAseM mokalyA. maMtrIzvareM vI kumarane vinavyo je tamAro kulavaMza prakAza karo. kumara bolyo ke satpuruSa, potAnuM kula potAnA mukhathI kaheM nahI. pradhAna puruSa bolyo tamArA sanamitre zrAvIne rAjAnI yAgala' takhArA avarNa vAda kA Dhe, prAyaH Durjana hoya le para vighneM saMtoSI thAyU. te vacana sAM jalI kumareM potAnuM sarvavRttAMta pradhAna grAganaM kaMyuM. maMtrIyeM jai rAjAnI zrAgata nivedana karkhu, te samAcAra mUMjayI jAevA nANI tatkAla kAgala lakhIne rAjAyeM kumaranA nagaranaNI sevaka. mokalyo, te sevaka paNa lalitAMga kumaranA pitApAseM jara sarva hakIgata kahI. tevAreM rAjA potAnA putranI khabara sAMgalI ghaNoja darSavaMta thayo. ane rAjA kahevA lAgyo je nanuM kasyuM je mahArA putrane jitazatru rAjAyeM jIvitavyanI pereM rAkhyo, meM maMdanAgI to pratidAnaM dUSaNa ApIne sajananA kaheMvAtha putrane paradezeM kAhADhyoM. ema kahI te rAjAnA sevakane vastrAdika Apa saMto bIne visarjana karo. sevakeM khAvI rAjAnI prAgala sarva samAcAra saMja lAvya, rAjA pramudita thayo. jamAi tathA daukarIne jar3a potAno aparAdha khamAvyo. anekayuMke he lalitAMgajI ! bamArAM jevA guNavaMta koi nathI, ane * sakana sarakho DurguNI pApI paNa koi nathI, mATeM have he kuma rajI ! tameM rAjyano aMgIkAra karo. ema kahI kumaranaiM rAjya zrApa poteM dIkSA lai devalokeM gayo. " * * * " Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. pAulathI lalitAMgakumara paNa rAjyanI ciMtAmA karatAra maMtrIzvarane sarva kAranAra soMpI poteM sainya laz mahoTI dithI pitAne caraNe jaza namyo. pitA paNa netrane AnaMdakAraka eMvA putranuM darzana pAmIne jema cazmAnA darzanathakI samuMine darSa thAya, tema harSavaMta zrayo thako putrane kahevA lA gyo ke he vatsa ! have ameM paraloka sAdhana karazuM ! ane tameM e rAjya aM gIkAra karo. te sAMjalI lalitAMga bolyo ke heM svAmI ! dutamArI sevAmAM tatpara rahIza bane tameM rAjya pAloM. 'ema rAjyane agavAMbatAM paNa rAjAyeM kumarane rAjya dIdhuM. ane poteM cAritra tara pasnavatuM sAdhana karavA mAM mayu. lalitAMgakumara paNa paNA varSa nyAyapUrvaka rAjya pAlI aMtyAvasthAyeM cAritra laz devalokeM gayo.. e lalitAMgakumarakheM caritra sAMgalI he navija no! tameM gItArthanAM vacanane anusAreM ekamanA thA zrIjainadharmaviSe prIti rAkho ane dAnAdika cAra prakArano dharma pAlo, pramAda TAlo, pApa gAlo, ATha mada TAlo, zAtmA ajuvAlo. to svarga modanAM sukha nizcaya pAmo // 3 // iti dharmaviSayika lalitAMgakumaranI kathA saMpUrNa // haH zrA narajavanaM utana "j , te kahe be.. iMzvajAvRttam // yaH prApya :prApyamidaM naratvaM, dharma na manena karoti mUDhaH // kvezaprabaMdhena sa - labdhamabdhau, ciMtAmaNiM pAtayati prmaadaat||4|| arthaH-(yaH ke0) je (mUDhaH ke0) mUDha puruSa; (idaM ke) yA (uprApyaM ke) muHkheM prApta thAvA yogya evaM (naratvaM ke0) manuSyapaNuM; tene (prApya kee) pAmIne ( yatnena ke) udyameM karIne (dharma ke) dharmaneM ( na karoti ke0) na kare he, (saH ke0) te puruSa, (kvezaprabaMdhena ke) ati mahenateM (labdhaM ke0) pAmelA (ciMtAmaNiM ke0) ciMtAmaNine (abdhau ke0) samuzmA (pramAdAt ke0) bAlasyeM karIne (pAtayati ke0) nAkhe ne. arthAt je mUrkha puruSa mohoTA kaSTeM pamAya evo manuSyajanma pAmIne sAvadhAnatAyeM karIne zrIvI tarAgapraNIta dharmane na aMgIkAra kare, teNeM atiuHkheM malelo evo pratyada ciMtAmaNi pramAdathakI samuzmA nAkhyo,.. ema jANavU. e kAraNa mATe naranaveM karIne dharma, upArjana karavaM. A ThekANe brAhmaNa ratnadIpeM devIyeM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . dodhelA ciMtAmaNinuM samuzmA pAtana kayuM, teto saMbaMdha jANavo. mATeM de javyajano! e prakAre manane viSe viveka lAvIne dharmaja karavo kAraNa ke dharmane viSe prIti karanArA sujana puruSo tene je puNya utpanna yAya. ityAdi sana pUrvavat jANavo // 4 // ___TIkA // atha naranavasyaM nakhamAhaM // yaHprApyeti // yo mUDho mUrkhaH idaM uprApyaM naratvaM prApya yatnena nadyamena dharma na karoti.saH kvezaprabaMdhena labdhaM ciMtAmaNiratnaM pramAdAt abdhau samujhe pAtayati // yo mUrkhaH pumAn phuHkhena mahatA kaSThena prApyaM // ytH||cusng 1 pAsaga 2 dhanne 3,jae gharayaNeya 5 sumiNa 6 cakkeya 7 // kUrma yuga e paramAera 10, dasa ditA maSutha jamme // 1 // ityAdidazanidRSTAMtainaM daM naratvaM manuSyajanma prApya labdhvA yatnena sAvadhAnatavA zrIvItarAgapraNItaM dharma na karoti upekSate sakta zaprabaMdhena mahatA kaSTaprakAreNAtiprayAsena labdhaM pratyadaM prAptaM ciMtAmaNiratnaM pramAdAt abdhA samude pAtayati // atra brAhmaNaratnadIpadevyAdattaciMtAmaNa ratnasamupAtanasaMbaMdhovAcyaH / jo javyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamA nIya yatnena dharmaeva kAryaH dharma ca kurvatAM satAM yat puNyamutpadyate ta tpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 4 // // nASAkAvya // kavitta // jaiseM puruSa ko'dhanakArana, hImata dIpa dIpa caDhi jAna ||aavt hAtha ratana ciMtAmani, mArata jaladhi jAni pAravAna // taiseM camata camata navasAgara, pAvata narasarIra paradhAna // dharama jatana nahiM karata banArasi, khovata vAhi janama ajJAna // 4 // .. timAMtane viSe manuSyano janma pAmavo daza dRSTAMteM ulana kahyo , te daza dRSTAMtanAM nAma kahe haiM. eka cUlakeno, bojo pAsakanoM, trIjo dhA nyano, cothoM dyUtano, pAMcamo ratnano, bo svapnano, sAtaso cakano, A umo kUrmano, navamo yugano, dazamo paramANuno. e daza dRSTAMtanAM nAma kahyAM. have enI upara saMdepathI kathA kaheM :- . prathama culaka te dezI nASAyeM.nojana kahevAya ne, no dRSTAMta kahe je. kAMpilapura nagareM brahmanAmeM rAjAnI culaNI nAmeM rANI tene cauda supane sUcita brahmadatta nAmeM putra thayo. te pAMca varSano thayo, tevAreM tenoM pitA maraNa pAmyo. have rAjyaciMtA karavA nagI tenA dIrghAdika cAra mitra malyA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 . jainakaTyA ratnakoSa nAga padelI. temAM dIrghane kopilapure dAkhyo. ane bIjA traNa mitra, potAne ghera gayA. have culagI rANI iMDiyonA capalapaNAthakI dIrghanI sAthai lubdha thara. tevAreM dhanunAmA maMtrIzvareM te samAcAra kumarane jaNAvyA, kumara paNa dIrghane tathA potAnI mAtAne zIrvAmaNa oNpavA sAru nAnAvidha prapaMca dekhA DavA lAgyo. rAjasanAmAMhe anAcArI puruSa dekhI rAjahaMsI| kAga saM yoga karato jo brahmadatta kahevA laoNgyo ke e pApIne anya jAtiguM aNa malatAM saMbaMdha kyAthI malyo. e anyAyaM duM sahana karI zakuMema nathI. tevAreM pradhAnane zaMkA upanI je.ni. e brahmadatte culagIne anAcAra sevatIjANI 3. ane dIrgharAjAyeM paNa te samAcAra jANI culaNInI Agala kahyu ke tahArA putra brahmadatteM evAM cinha dekhADyAM De, mATeM te ApaNa bedujaNane mAraze, tethI jo turune mahAro khapa hoya to prathamacIja thApaNe ene mArI nAkhIyeM, to sAraM thAya. tevAreM rANIyeM kahyu ke hu~ enA vinAzano u pAya karUM TuM. panI culaNIyeM brahmadattane eka kanyA paraNAvI. ane navu lA khanuM gRha karAvyu. e culagIno aniprAya sarva jUnA pATanakta pradhAne jA eyo,je e viSayAMdhatvayakI putrane lAkha gRhamAM bAlI nAkhaze, temATe pradhAne paNa nagarabAhira thakA prabannapaNa lAkhanA dhavalagRha lageM madhya garnA khaNa vIne paDI brahmadattane kRghu ke tahArI mAtAyeM tumane mAravA mATe lAkhanuM gRha banAvyaM ne, paNa te vAta brahmadatteM mAnI nahI. brahmadatteM kahyu ke boru ku boru thAya paNa mAvatara kumAvatara thAya nahI. te sAMjalI pradhAneM kahyu ke svAmI! tameM kaho bo te satya daze. paNa jebAreM thA gharamAM vasavAnuM muhUrta hoya, tevAreM sUtAM thakAM sAvadhAna rahejo. kAMza kAma paDe to pATu prahAreM saraMga ughADI nagaranI bAhira bAvajo. azva zaNagArI palANa sahita DhuM saja karI rAkhIza. tameM mahArI sAtheM dezAMtara cAlajo. " have culaNIyeM muhUrta jovarAvI putrane kayuM ke tameM navapariNIta bo, mATeM Aje navA gharamAM zaMghana karavA jAjo. kumara tihAM gayo, tevAreM tene pradhAneM ka hyu ke bAja tumeM sAradhAna raheMjo. te sAMjalI brahmadatteM naka pariNAmeM ciMtavyu je AvA sthAnakamAM valI zo upazva yavAno De ? rAtriyeM akasmAt te pApabudi mAtAyeM gharanI cAre bAju bAga lagADI dIdhI. te dekhI varadhanu mitre kumarane jagAjyo, te suraMgamAMthI bedu jaNa nAzi azvArUDha thara dezAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH e tara jaNI cAvyA. keTalIeka nUmi unnaMdhI gayA. ,ekadA vanamAMhe kuMdharane tRSA lAgI te sAru maMtriputraM pANI levA gayo, te ghaNI vAra paryaMta na zrAvyo tevAreM tene jovA mATeM kuMara nikaTayo, te mArgamAM nUlo pajyo tevAreM tRSAyeM pIjyo thako eka edanI nIce jai suz rahyo. evAmAM eka dezAMtarI vaTemANu ko eka brAhmaNa pANInuM pAtra lai vRdanI yAyeM dhAvI vizrAma.levA beto. brahmadatte.tenI pAseMthI pANI mAgyuM. brAhmaNe pA NI thApyuM ave valI pAseM kAMka phalAdika haMtAM, te khAmane AyAM, tevAreM brahmadatte kayuM ke mujhane,je vakhata rAjya prApta thayuM tameM sAMjalo, te vakhata kapilaMpura pATaNe Avajo. ema kahI brAhmaNane viso . valIsihAMthIkeTaleka kAleM benAtaTa nagara naNI jAtAM mArgamAM eka brAhmaNa malyoH tenara sathavArAthI bAra yojananI aTavI kumareM ullaMghana karI, jojananI velAyeM brAhmaNa poteM ekaloja jamyo paNa kumarane Ayaha mAtra na kIdho. tema kuMare paNa yAcanA kIdhI nahI. kAraNa ke mahAMta puruSa mara NAMteM paNa yAcanA kare nahI. ema karatAM aTavI utarI prAMteM. pahotA, te vAreM kumareM kaDaM ke he brAhmaNa ! tasArA pasAyathIM duM aTavI utasyo, mATeM jevAreM muMphane kAMpilapuraMgeM rAjya prApta thayu sAMjalI, tevAre tarata Avajo. ema kahI brahmadatta benAtaTa nagareM gayo. brAhmaNa ciMtavavA lAgyo ke jUTha ernu audArya dhairya kehaq ? ane mahAruM rupaepaNu kehabuM je? ema ciMtavato svasthAnakeM gayo. pabI keTaleka kAleM jAgyayogeM brahmadattane u khaMma 'pRthvInuM rAjya manyu. cakravartInI padavI prApta thai. varadhanumitra paNa yAvI malyo, te mane ApaNA nagara nagI AvatA jo culaNIyeM dehano tyAga karayo. brahma datta potAnA pitAnA rAjyapATeM beTho. * have jeNe pANI pIvarAvyuM hatuM te brAhmaNa paNa brahmadattane rAjya manyu sAMjalI nagaramAM yAvyo, teNeM rAjAne malavAnA ghaNA upAya karA paNa dariDIne rAjAnuM darzana thAya nahI. ema va mAsa vahI geyA paDI nagaramAM ko buddhithI napAya batAvanArAMnI zodha karatA eka budinA thApanArAyeM kaDe ke mane lAkha sonA mora opo to hUM upAya batAvaM. tene brAhmaNe kayuM jo mujhane rAjAno melApa thaze, to DhuM tumane lAkha sonAmora thA pIza. panI bubinA devA vAlAyeM kayuM ke eka mahoTo jabarajasta vAMsa la Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. ne tene rastAyAM hilA jUnAM trUTelA phATelAM khAsaDoMnI mAlA valagADI te vAMsaDAne pakaDI rAjamArge unA raho. jevAreM rAjAnI svArI nikalaze, te vAreM tenA upara dRSTi paDavAthI baninava Azcarya dekhI rAjA pUga karaze, te vakhata tuM bhAzIrvAda Apaje, brAhmaNa paNa teja upAya karI rAjAne malyo. rAjAyeM dITho tevAra tasta likhI tuSTAna prazna kahevA lAgyo ke he vipra ! mAga mAga. je mAge te ApuM. brAhmaNe kayuM ke svAmI ghera ja ma hArI strIne pUrvI bAbu, rAjAyeM kahyu. zIghra pUbI bAva, brAhmaNe ghera AvI strIne pUyuM ke he priye ! rAjA saMtuSTa thayo . mA. have hu~ guM mAgaM ? tevAreM strIya vicAyuM je e gAma. garAsa nagara mAgaze to par3I mujhane mAnaze nahI mATeM evaM magAIM ke jethI e samatulya rahe. evaM ciMtavIna kahevA lAgI ke ApaNe brAhmaNajAti baiyeM, mATe gAma nagarAdika mAgaNuM jo rA tridivasa tenI ciMtAmAM rahe, paDaze, ghaNA cAkara naphara rAkhavA paDaze. ane jo dhanadhAnya, mAgalaM, to vyApAra calAvavo joze. vyAjeM dhaMna Apaq joze. ityAdi saMjAla rAkhavAnI viTaMbanA karavI paDaze, mATe rA jAnA ba khaMma TathvImA jeTalA cUlA . te pratyeka cUlA dI eka divasa ApaNA kuTuMbane nojana male, ane eka sonAmora dadANA male. evI mA gaNI karo. brAhmaNe pahA strInA kahyA mujaba rAjA pAseM jaz yAcanA karI, tevAreM rAjA bolyo ke haiM nijAgya ! pAbalabuddhi brAhmaNa! DhuM tuSTamAna thayo batAM yA pharI jIkha mAgavAnuM te teM zuM mAgyuM ? paNa brAhmaNeM to strInA ka hevA pramANeja rAjAne kahyu. he mahArAja ! jo tumeM tuSTamAnaM thayA to eTa luMja Apo ke jethI hu~ ralIyAyata thAlaM! tevAreM rAjAyeM temaja pramANa kIdhuM. ane padelA divaseM cakravartIyeM potAne ghera jamADIne eka sonA mora dakSaNA yApI. pabI cakravartInI 192000) aMterIne ghera jamyo. panI cakravartInA putra pautrAdikane ghera jamyo. paNa jevo svAda pahele divaseM ca kravartInA gharanI rasaMvatIno hato, tevo svAda bIjA koinA gharanI rasava tIno thAve nahI. tethI teja jamaNa saMjAyA kare ane manamAM vicAre ke koI rIteM pharI cakravartIne ghare jamavAnI vAro Ave to sArUM ! paNa vAro Ave nahI. te vAro paNa kadApi koI devAMnA sahAyathI athavA prabala Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 . siMdUraprakaraH thAyuSyavAn pAme. paraMtu manuSya janmathI bhraSTa thayo te pharI manuSyAvatAra na pAme // iti prathama cunakadRSTAMtaH // 1 // have bIjo pAsAno dRSTAMta kahe le. naratakSetramA gola dezane viSe ca ekanAmeM grAma . tihAM caNakanAmeM brAhmaNa tenI ciNezvarI nAmeM nAryA te strI jaratAra bedu arihatanI naktinAM karanAra'. temane ghare dAMta sahita putra janmyo. mAta pitAyeM dAMta ghasAvI nAkhyA. ekadA kRSIzvarano saMghADo temane ghera Avyo, taivAre ciNezvarIya namaskAra karIne pUjyuM ke mahArAja! amAre ghara A dAMta sahita putra Avyo, tenuM guM phala thAze? RSiyo bolyA ke jo tameM enA dAMta nahI ghasata to e rAjA thAta. have e dAMta ghasI nAkhyA mATe biMbAMtarita rAjA thAze. par3I te putranuM cANAkya evaM nAma dIdhuM. te paNa Akaro zrAvaka thayo, sarva vidyA nasyo, yauvanAvasthA pAmyo, ruDA kulamAM paraNAvyo, anyadA prastAveM cANAkyanI strI nAznA vivA ha mATeM pIyara gai. tihAM vivAha upara bIjo paNa bahenoM amvI, te nA sasarA * mahAdhanavaMta ne tethI te baheno vastrAnaraNa paherI jamI tAMbUla nakSaNa karI.uMcI caDhI betI. ane cANAkyanI strInA aMganAM vastra jUnAM phATAM dekhI hasavA lAgI. tethI te dhokarI asaMtoSa dharatI vivA ha karI potAne dhera AvI. cANAkye potAnI nAryAne bAmaNa dumaNI dekhIne pUGayuM je tumane zI asamAdhi upanI ? paNa te bolI nahI. te vAreM nAreM ghaNo Agraha karIne pUchu tAreM teNe paNa potAnA pIyara saMbaMdhI sarva vRttAMta kahUM. te sAMjalI cANAkya ivyopArjana karavAno napAya ciMta vavA lAgo. tevAreM tene koka brAhmaNeM kaDaM ke pAgalIpura nagareM naMdarAjA varSadivasane.yAMtare brAhmaNane dadANA Aphai . evaM sAMjalI cANAkya paNa 'tihAM gayo. rAjAne ghera ja vIzAmo sevA mATe naMdarAjAMnA siMdAsana u para caDhI bege. rAjAnI dAsIye kahyu ke he vipra! tameM bIje ko vAsane beso. te sAMjalI cANAkyeM bIje AsaneM kamamala melyu. temaja trIje yA sane maMga mUkyo, cothe japamAlikA mUkI, emaM cAra siMhAsana saMdhyAM.ane pAMcame Asane janoimUkI, tevAreMdAsIyeM tene rIzathI uThADI mUkyo. cANA kye paNa rIsAine evI pratijJA karI ke hu~ kharo cANAkya toja ke e naMdarA jAne samUlo unmUlI nA! e kehI sanAmAMhethI nikaTayo Agala Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jainakathA ratnakoSa nAga padejo. tAM vicAvA lAgyo je mane to rAjya malavAnuM nathI, mATe huM pradhAnaja thAiza ! paNa koI rAjayogya kumara jIvaM ema ciMtaMvato mayUrapoSakane gAmeM gayo. yAvat nikAnimit tene ghera gayo, te avasareM mayUrapoSakanI dIka ne garjane yogeM caMDamA pIvAnI doholo upana, paNa koI pUrI zake nahI tenA bApeM cANAkyane paradezI jAlI pUDhayuM tevareM cANAkya bolyo ke e putra janmatAMja jo muphate khApo to I. dohono pUrNa karUM. bAyeM te vAta kabUla karI tevAreM cANAkyeM potAnI matiyeM karI viDyukta nuM ghara karAvyuM te upara eka puruSa as pUranA mATe bAno car3hAvyo. patI vizAlathAla Dugdhami zrIpramukha paramAnneM jarI te gharamAM jihAM caMimAno udyota be, tihAM mUkyo temAM caMDamAnuM pratibiMba be. mATeM bAyeM dIkarIne teDIne kayuM ke vhe putri ! e caMdamA be tenuM tameM pAna karo. tevAreM te putrIyeM paramAnna pIvA mAMga tema tema upara rahelA puruSa le biD paNa pUravA mAMmadhuM, jevAreM saMpUrNa pAna karI jIdhuM. tevA bi paNa pUrI nAkhyuM, gharamAM aMdhakAra thayo. ema karIcaM mAno doholo pUrI karAvyo. pUrNa mAseM putra janma thayo, tenuM nAma caMdragupta, pADyuM. ( * ve gupta tahAM mUkI cANAkya poteM suvavidyA sAdhavAM jaNI dezAMtareM namavA lAgyo, suvarNasiddhi karavAnI vidyA pAmIne cANAkya bAra varSe pADho teja gAmeM mI. tevAreM caMdraguptane bokarA sAtheM ramato dIvo. tihAM caMdragupta poteM rAjA thayo be, koika bokarAne pradhAna karo be, keTalA ekane khijamatadAra sevaka karayA be, evI dekhI cANAkya harSavaMta thayo boka .rAne yAzISa yApI kahekA lAgyo ke, he rAjA! zramane kAMika dAna prApo, caM. igupteM kayuM jAna tamone pAMca gAma dIdhAMH ema kahI namaskAra kI dho. valI lokonI. gAya jaMtI dekhI caMdragupteM kahyuM ke e gAya paNa tameM lyo. cANA kyuM ke e pAraka e te kema levAya ! caMdagupteM kahyuM "vIranojyA vasuMdharA " evacana sAMjalI vismita thako cANAkya pUDhavA lAgyo yA bAlaka kaheno be ? tAreM bIjA bolyA e parivrAjakano putra be. teM sAMjalI cANAkyeM kahAM, ke he va sa! yAva tune rAjya devarAvaM. tevAreM caMdagupta uThIne cANAkyane page lAgyo 4 * ne behujaNa dezAMtare cAvyA. paDhI dhAturvAdAdikane yogeM suvarNasiddhikarI ha stI, turaMgama, gaja pAyadalAdika sarva sainya ekatuM karI, laine pAmalIpura nagareM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH ghero nAkhyo. naMda rAjA paNa yuddha karavA sAhAmo yAvyo, puMcha karatAM deva yogeM cANAkyatuM sainya nAgyu. tevAre te cANAkya, caMguptane sAtheM lai jI vato nATho. pAulathI naMda rAjAyeM cANAkyane mAravA mATeM keTalAeka gho DesavAra mokalyA ane naMdarAjA pADo ghera vyo. have te savAro doDatA doDatA cANAkyanI najIka yAvyA. te jo cANAkye caMguptane kaDaM ke he vatsa! tuM nAzIne sarovaramA praveza. kara. te temaja kIg ane cANA kya pote te sarovarane kAMte yogItha dhyAna dharavA beto. evAmAM asavA ra AvI cANAkyane pUbavA lAgyA. svAmI! tame ihAM be svarUpavaMta yauvana vaya puruSo jAtA dIThA? cANAkya dhyAnanaMganA nayano mola ghAlIne saMjJA thI sarovaramA rahelo caMgupta dekhADyo. tene kADhavA mATeM asavAreM hathIyA ra dharatI para rAkhyA ane pote pANImA praveza karavA sAMmayo. eTalAmAM cA zAkye utAvalathI uThI laghulAghavI kalAyeM karI tehaja hathIyArathI tenuM mastaka kApI nAravyu, paDI caMguptane.pAegImAthI kAdADhI azvattathA hatho yAra lai betu mArga cAlatA thayA. tevAreM rastAmAM caMguptane cANAkyeM ka jhuM ke he vatsa ! meM tumane pANImAM-batAvyo te vakhateM tumane mahArI upara Sa napanyo ke kema? te kahe. tevAreM caMgupte kayuM ke iMto ema samajyo ke je tameM kayuM daze, te guNane vAsteja kahyu haze. . valI pAgala jatAM naMdarAjAno bojo asavAra zrAvato dekhI pharI cA vAkye te caMguptane talAvamAMpraveza karAvyo ane tyAM ko dhobI vastra dhoto hato tene cANAkye kayuM he rajaka! rAjA rIsANo ne te lokone mArato Ave , mATe jIvitavya bAMDage to pAhIMthI nAzIjAlaM. rajakeM paNa ughA De khar3e asavAra thAvato dITho, te jora dhobI nAzI gayo. pAlathI cA pAkya te dhobInAM vastra dhovA lAgyo. tene asavAreM AvI. pUrvanI peThe pU byuM, tene paNa cANAkye temaja pUrvokta budriyeM karI mArI nAkhyo. pharI behu jaNa tihAthI pAgala cAlyA. saMdhyA samaya eka gAmeM gayA, tihAM eka mozIne ghera ja bega eTalAma te mozIno putra vyAlu karavA bege tene mozIye unI rAba pIrazI , temAM te bokare utAvaleM vacamAM hAtha ghAlyo, tevAreM mozIyeM kayuM ke dAmo, re putra dAmo. tuM paNa cANAkyanI peThe mUrkha ko thayo bo? te sAMjalI cANAkye mozIne pUjyu ke mAtAjI ! Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. cANAkyane mUrva kema kaho bI ? tevAreM mozI bolI ke cANAkye prathamathIja pAmalIpura jaruMdhyaM paraMtu jo deza potAMne vaza karI palI nagarane ghero pAlyo hata, to zuM bagaDI jAta? e buddhi sAMjalI cANAkya vismayApanna thA himavaMta parvateM gayo.tihA~ eka gAmamAMjA parvatarAjAnI sAthai prIti kIdhI. ekadivasa avasara jo cANAkya te rAjAnI sAthai masalata karI ke ApaNe naMdarAjAno deza vaza karI pAmalIpuramAthI naMdarAMjAne ugADI arko artha rAjya vaheMcI lelaM, teNe paNa te vAta mAnya karI,paDa bedu ekatA bhalI kaTaka melavI anu kameM sarvadeza vaza karI nehelo pAmalIpurane vile ghero nAkhyo,naMda rAjAyeM yuddha kajhuM. temAM naMdarAjA hArI gayo,tevAreM dharmazAra mAgyuM, tene cANAkye kahyu ke he naMdarAjA! jeTalu eka rathamAM ivya upaDe, teTaluM lai jAu, tethI adhika lezo mAM. naMdarAjA paNa maNiratna suvarNAdika rathamAMnI, eka sva rUpavalanA dIkarIne rathamAM besADI tihAMthI nikalyo. evAmAM caMgupta rathamAM besI gAmamAM pharavA nikalyo , tenI upara kumarInI dRSTi paDI, tethI anurAga upanyo, tevAreM naMdarAjA putrIno manogata nAva jANIne bo vyo ke he putri ! huM sukheM e caMgupta narine vara. tahArUM kalyANa thA. ema kahetAMja te putrI ratha uparathI utarIne caMguptanA ratha para caDhavA lAgI. teTalAmAM caMguptanA TUthanA nava dhArA nAMgI paDyA tevAreM caMgupteM kahyu ke e kanyA agunakAriNI che mATeM javA dyo..ApaNA kAmanI nathI. tene cA pAkyeM kahyu ke e gukana nalu De,ejeM varjana ma kara. navArA nAMgyA mAtrai tahArI nava peDhI paryaMta rAja cAlaze, ema kahI kanyA rAkhI. paDI parvataka ane caMgupta e bedu naMdanA gharamAM gayA, tihAM lakSmInI vaheMcaraNa karavA lAgyA, te gharamAM eka kanyA dIThI, tenI napareM parvataka rAjA sAnurAgI thayo. tevAre te kanyA cANAkye parvatakarAjAne paraNAvI. paraMtu te viSakanyA ho vAthI tenA karasparzanathI parvataka rAjA vipatti pAmyo.te viSakanyAne yoge caMguptane auSadha vinA vyAdhi gayo // yataH // artharAjyaharaM mitraM, yona hanyAtsa hanyate // tasmAhinauSadhenaiva, vyAdhibettu gamyate // 1 // caMda gupta sarvarAjyano dhaNI thayo, rAjya pAlavA lAgyo. evAmAM pAmalIpurani vAsI sarva loka malI vinati karavA lAgyA.ke yaho svAmI ! naMdarAjA tha mArI pAseMthI svalpa kara leto hato, prajAne AtmajanI pereM pAlato ane Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . hamaNAM tamArA rAjyamA toameM kareM karI pIDita bai, mAde kema karIyeM kyAM jazya !!! tevAreM caMgupte cANAkyaMnA mukha sAhAmuMjoyuM, teNeM vicAyuM je yA lokone saMtoSa nahiM thAze, to loka ucAlo jarIne jAze! ema vicArI lokone kara rahita kayAM, tene lIdhe dhAyapada thor3I ane kharaca ghaNo thavAthI naMmAra khAlI thato dekhIne 'cANAkya kAMka navIna napAya ciMtavavA lAgyo, tevAreMtraNa upakAsa karI pUrvanA mitra devatAne ArAdhyo. te devatAyeM AvI z2aktine pramANe cANAkyane beajeya pAsAMthApyA. par3I cANAkya te zaheranA vyavahArIyAne teDI koDa koDa TakAnAM ratna naMmAramAthI kAhADhI dyUta ramavA mATe kahevA lAgyo ke je. mujhane juvaTuM ramatAM jIte, tene e rana sarva A. ane je hAre te e ratna mAhelA ratna sarakhaM eka ratna Ape. e racane saMtoSa pAmyA thakA te vyavahAriyA ramavA lAgyA, paNa de vatAdhiSThita pAsAnA balathI cANAkya jotI jAya. ko kAleM hAre nahI. te paNa kadApi daivayogeM hArI jAya, paraMtu manuSyanava . hAthamAMthI gayo te pharI pAmavo.mahA unana // iti hitIyapAsaka dRSTAMtaH // 2 // have trIjo dhAnyano dRSTAMta kahe . koika rAMjAyeM kautuka mATeM sarva jAtinAM naratadetramA upajatAM dhAnyo ekatAM karAvI temAM eka pAtho sa razavanA dANAno nAkhyo, te dhAnya sAtheM melavIne paMchI ekazo varSanI mo zIne teDAvI kahyu ke A covIza jAtinA dhAnyanI rAzimAMthI sarva jAti nAM dhAnya.jUdAM karIne valI eka sarazavano pAyo sAthai melavyo be, te kAhA DhI yApo. te vRkSA mozIthI ekoirIteM jUdA thazakeja nahI tepaNa kadApi deva sahAyathI saszava jUdA tha' zake, paNa je manuSyAvatAra gayo te pharI vItarA ganI AzAmAMva-toevomanuSyanava pAmavo urlana ||iti tRtIya dRssttaaNtH|| have cothI chUtano dRSTAMta kahe jeH-kozka rAjAnI sacA ekazo ATha thAMnAyeM karI samanvita le, te valI ekeke thaMneM ekazo ne ATha hAMso . te rAjA ghaNo ra thayo paNa maraNa pAmatoM nathI, tevAreM mahoTA bokarAyeM vicAyuM je hu~ paNa 16 thavA Ayo. to have .rAjA kyAreM maraze ne par3hI huM te rAjya kyAreM jogavIza ! mATe koI rIteM rAjAne mArI nAkhuM toDhuM rA jAthAvaM. te lupI vAta pradhAne jANIne rAjAne saMnalAvI. rAjAyeM vicAyuMje putra paNa jIvato rahe ane duM pote paNa jIvato rahUM! evI yukti zodhuM. par3I Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. buddhinA prapaMceM kr| putrane teDAvIne kayuM je de vatsa !. huM vRddha thayo mATe tuM rAjya le paNa prathama ApaNA gharanI cAla be, te kara. ke je kI tumane rAjya sthira thAya. kumara bolyo ke he pitAjI! je tameM prajJA prApo, te DuM karUM. rAjAyeM kayuM prApaNI sacAnA eka maMrupeM 100 thAMjalA be yAMna thAMnale 100 hAMsa be, mATe tameM maMhArI sAthai jubaddhaM raMmo. temAM ekavAra jIto to eka hAMsa jItyA ema 107 vAra jIto to eka thAMno jItyA evA 108 yAMnA jItIne rAjya lyo; paNa jo ramata. ramatAM vacamAM eka dAva hArI jAzo, to pAchalA dAva sarva vyarthaM jAze. te vacana sAMjalI kumara paNa lojanA vazathI ramavA . beto. ghaNA divasa ramatAM paNa eke yAMno jItI zakAyA nahI, to sarva sanAnA thAMjalA kyAMthI jItyA jAya ? kadApi te paNa ko devatAnA sAnnidhyathI jItyA jAya, paraMtu manuSyanavayI naSTa thayo te bIjI vAra manuSyajanma na pAme // iti caturtha dyUtadRSTAMtaH // 4 // have pAMco ratnano dRSTAMta kahe The:- vasaMtapura nagareM apAra dhanaMno dhaNI guNavAn dhanno evaM nAmeM vyavahArIyo vase le. tene guNavaMta evA pAMca putro be. have te dhanno zeva ratnaparIkSAne viSe nipuNa be, mATeM tenuM para nAma ratnaparIkSaka be. je je bahumUlAM ratna yAve, te sarvano saMgraha kare, paNa vece nahI. tevAreM putro kaheMvA lAgyA ke he pitAjI ! bamaNA trama yA dAma yAve be, tema uto ratna kAM vecatA nathI ? to paNa te lonavaroM vece nahIM. ekadA te zeTha grAmAMtareM gayo, pachI pAlathI putroyeM. sarva ratna koi dezAMtarIne vecatAM ApI dIdhAM. zeTha ghera khAvyo, ane potAnAM ratna vecavAnA sarva samAcAra sAMjalI rozeM karI kahevA lAgyo ke he putra ! ma hArAM je ratnoM be, te ratno pAThAM yAsyAvinA maMdArA gharamAM tameM Avazo nahI. tevA te pAMce putra ratna levA mATe paradeza nalI nikaTayA, paNa te sarve ratno tevAMne tevAMja kyAMthI maje ? have te paNa kadAcit koi deva tAnA sahAyathI majI jAya, paraMtu manuSyAvatArathakI caSTa thayo je hoya, te pharI manuSyanavane pAme nahI // iti paMcama ratnadRSTAMtaH // 5 // svapna dRSTAMta kahe be:- kayaNI nagarIyeM bahoMtera kalAno jAe evo mUladeva nAmeM rAjaputra be te kalAkalApeM karI saphala lokane prIti upajAvato rahe be. ekadA te uyaNImAM devadattA vezyAnI upara ve 0 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'siMdUraprakaraH. 27 Akaro rAgAtura thaine tihAMja rahyo. tene koka vyavahArIve mAnatraMza karI kADhayo. tyAMcI nikalI paradeza namavAlAgyo.aneka pRthvInA vinoda dekhato thako kozka. gAmeM maThamAMhe jai sUto, sihAM svapnamAM cazmAne potAnA mu khamA pesato dekhI jAgyo, te samameM tez2a manamAM eka kApaDIye eTalne ko guMsAMzne cele paNa ekuMja svapna dAtuM. pI jAgIne te svapno vicAra potAnA guru guMsAMpAseM jalavA.lAgyo, tevAreM guMsAMzyeM kahyu ke bAja tuMghRta khAMma sahita.roTaloM pAmIza! eI.jANI madhyAnha samaye te nidAmATe gayo, tihAM koka dAtAra puruSe ghRta khAMma sahita roTalA ApyA, tela cAlato thayoane manamA pramoda pAmyo. have mUladeva to zAstrano jANa The mATe mamyakI nikalI phalaphalAdika lai svapnapAThaka Agala mUkI svapna no vicAra pUkhyo. tevAre pAThaka bolyo ke tamone mahoTuM rAjya malaze ? te ne tahata mAnIne nagaramAMhe nidA pAmI kalmASe karI mAsopavAsI sA dhune pAraMNuM karAvyu. te sAdhunI naktinA pranAvathI devatAtuSTamAna.thabolyo ke he mUladeva! tuM eke vacaneM je vicAramA Ave, te mAga. tevAreM mUladeva bolyoM ke deM svAmI! hajAra hastI baMdhAya evaM rAjya devadattA gaNikA sa hita po. devatA boTayo ke eM sarva tameM pAmazo. tevari panI sAtame divaseM koika nagareM gayo, tihAM aputrIyo rAjA maraNa :pAmyo. te nagaranA lo koyeM rAjAnuM mRtakArya karI rAjyanA adhikArI paMcane melavI paMcadivya pragaTa karI mUladevane rAjya AMpyu. e vAta guMsAMnA celAyeM sAMjalI tevAreM pazcAttApa karavA mAMmayo je are hu~ nirbudi mane svapna sAdhuM te phokaTa hAsyuM. palI vAraMvAra jaz tihAMja suve paNa svapna dekhe nahI. kadA cit daivayogeM valI te kApaDI. svapna paNa dekhe, paraMtu manuSyanavathI bhraSTa thayo te pharI manuSyanava pAme nahI // iti SaSTha svapnadRSTAMtaH // 6 // ___ have sAtamo cakano dRSTAMta kahe je. iMipura nagareM iMdatta rAjA ne, tene bAvIza rANIyonA zrImAla pramukha bAvIza putro be, sarva te bahoMtera kalAmAM pravINa je, sarva saujAzyanA nidhAna ne, ekadA valI rA jAyeM maMtrInI putrIne paraNI. pAulathI karmayoMgeM te maMtrInI putrIne ane rAjAne kSeSa thayo, tethI rAjAyeM tene tyAgI dIdhI, pitAne ghera jaI rahI. ema karatAM ghaNA divasa vItyA, tevAreM eka divasa rAjAyeM bAhira jAtAM te Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. strIne goMkheM beThI dInI, te divaseM te RtusnAnavAlI ke.rAjAyeM tene sAkSAt ratisamAna dekhI potAnA mAnasone pUyu ke are ! e strI te koNa je? tevAreM eka sunaTeM kahuM he svAmI ! e maMtrInI putrI tamArI rANI , tevAreM rAjA te rAtraM tihAMja rahyo. panI nArayayogeM koka- purNyavaMta jIva tene nadareM AvI upano. prAtaHkAleM putrIyeM pitA Agala sarva samAcAra kahyA. tevAreM maMtrI te divasa, velA, saMketa, ityAdi sarva yAdI kAgaleM lakhI rAkhI ane pUrNa divasa thaye putra janmyo, tenuM nAma sureMidatta dIg. panI naUla pakSmAM jema caM imA harSa upajAve, tema. harSa upajAvato kameM kameM vardhato gayo. have teja divaseM maMtrInI dAsIyeM cAra putra prasavyA, tenAM nAma kahe . eka agni kara, bIjo parvataka, trIjo badula, coyo sAgara ane pAMcamo tevI sAtheM sureMidatta, e pAMce malI ekaja upAdhyAya pAseM jaNavA lAgyA, tihAM pradhAne sureMdattane naNAvavA mATe kalAcAryane sArI rAteM nanAmaNa dIdhI, te na parathI kalAcArya paNa ghaNI mehenata karIne naNAvyo, dAsInA 'cAre putra vighna kare, paNa sureMidatta vidyAnyAsaja karato rahe. valI rAjAnA bIjA je bAvIza putro , te paNa teja nIzAlamAMjaNe je, paraMtu te rAjamada yauvana madeM karIne unaMta thakA gurunI sAhAmA vAMkuM bole, tevAreM kalAcArya taimane zIkha Ape, to rudana karatA mA dApanI bAgala jAya. ane pradhAna to a dhyApakane eja jalAmA kare, ke putrane tADanA tarjanA karIne paNa jagAca jo. tethI upAdhyAya paNa tene khAMteM karI vizeSa jaNAve, zAstrakalA, rAdhA vedha pramukha sarvakalAu zIkhI duzIyAra yo, nevAreM adhyApakeM sureMdatta kumarane lAvIne pradhAnane soMpyo, pradhAne paNa adhyApakane . sArIkhateM dAna dakSa saMtoSIne visarjana kasyo. . . . . evAaksare madhurAnagarIyeM jitazatrurAjAnI nivRtti nAmeM putrI be, te taruNa avasthAne prApta thara, tevAreM mAtAyeM sarva zaNagAra paherAvI tenA bApa pAseM mokalI, pitAyeM tenI surata dekhI e kanyA svayaMvarane yogya ne. ema ciMtavIne kayuM ke he putri! matamAnatA jaratArane tameM varo. putrI bolI he pitAjI ! je rAdhAvedha sAdhe,tene DhuM va ! kumarInI evI pratijJA jANI rAjAya vAma gama dUta mokalI kahevarAvyuM. ane iMdattane ghaNAputra ne mATe tene teDavA sAru pradhAna mokalyo, teNe jara rAjAne vInavyo ke svAmI! Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae siMdUraprakaraH tamArA putro sahita tamaiM svayaMvarane viSe padhAro. rAjA paNa bAvIza putraM paravasyo thako pradhAna sahita svayaMvara maMma Avyo.. have jitazatrurAjAyeM guna muhUrte sarvanagara zaNagAyuM. poteM nagara bAhira sarva parivAra sahita nikaTayo, maMjhapa' karAvyo, tenI vacamAM staMna uno kIyo, upara sRSTiMsaMdAreM pharatAM ATha ATha cakra mAMmayAM, te upara pU talI mAmI, udhAmukhane dhAraNa karanArI te pUtalI le tethI tenuM nAma rAdhA pADelu ne. valI hetala tela narelI eka kaDAimAMmI. tihAM kanyA, paMcavarNI sugaMdha yukta phUlanI mAlA lai thaMnanI pAseM yAvI unI rahI. ane kaheM le ke meM puruSa e rAdhAvedha sAdhaze, tenA kaMThamAM duM thA mAlA AropaNa karIza. ema kahI sAvadhAna thai unI rahI. . te.avasareM iMzktta rAjAyeM potAno mahoTo zrImAla nAmeM putra le tene dUra lai jara kayuM ke he putra !. tuM rAdhAvedha sAdha. ane kanyA sahita e rAjya laz le. te vAta sAMjalI te putra kaMpavA lAgyo, dhanuSya mAtra paNa upADI na rAkyo, tathApi valI kAMka sAhasa AdarI dhanuSya to prayAse karI upADyu, paNa te caDhAvI zakyo nahI, tevAreM vilakho yazne bolyo ke areM! yA kArya to mahArAthI thAyaja nahI ! ___ evAmAM valI bIjI kuMara zrAvyo, te yAvI dhunubhya caDhAvI turata pAlo valyo. paDI trIjo kumara bhAvI dRSTiyeM jo pADo vavyo, tathA cotho putra to aI rastethIja jo pADo balyo, ane pAMcamo to potAnA sthAna kathI upayoja nahI. ema bAvIsa kumara vilakhA thai bega, tevAreM rAjAnu mukha vilavANuM jo pradhAneM kayuM ke svAmI! duHkhI ma thA. eka putra ta mAro hajI.paNa De, tene rAjAyeM pUbyuM ke te kayo putra ? tevAreM maM trIzvareM sarva vRttAMta kahI saMnalAvyuM ane kAgala lAvI nAmoM vaMcAvyAM. rAjAyeM paNa te vAta saMnArIne pradhAnane kayuM ke te putrane tarata teDIlA vo. tevAreM mehete paNa sureMdattane snAna zaMNagAra karAvI teDI ANI rAjAne page lagADyo. rAjA te putrane dekhI harSita mana.thayo thako ciMtava vA lAgyo ke // yatrodakaM tatra vasaMti haMsA, 'yatrAmiSaM tatra pataMti gRdhraaH|| yaMtrArthinastatra navaMti vezyA, yatrArutistatra guNAvasaMti // 1 // dave rAjA ye kayuM ke he vatsa ! e rAdhAvedha sAdhI kanyA sahita rAja lyo. te kuma Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainakathA ratnakopa nAga pahelI. nImukhAta dekhI loka paNa camatkAra pAmyAM kumara paNa rAjAno thA deza pAmI nizcala maneM gurunA caraNakamalane namaskAra karI sthaMjanI najIka ja dhanuSya namanaM kararI tatkAla dhanuSya caDhAvI telanI kaDhAimAMhe nIcI dRSTiyeM mukha jote ke upara bAla kyo. te bAroM rAdhAnI yAM khamAMhelI kI kI vIMdhI, jeMvI vIMdhI ke turata: yAMcaka laukoyeM jayajayArava kIdho, ne kanyAyeM varamAlA ghAlI. rAjA ne maMtrIzvara. e be harSa pA myA, tihAM suidatta kanyA sahita rAjyalakSmInA sukha pAmyo. evI teM koi kadAcit rAdhAvedha sAdhe, paNa manuSyanavathI RSTa thayo, te valI pharIne narajava na pAme // iti saptama cakradRSTAMtaH // 7 // 1 have khAmo kUrmano dRSTAMta kahe be:- koika eka lakSa yojana pramANa iha be, temAM eka mahoTo kAco rahe be. teNeM ekadA prastAveM vAyarAne yogeM sevAla phUTe thake vyAkAza maMgalane viSe yAzu zudi pUnamanI rAtreM sa kalakalAyeM saMpUrNa nayanAnaMdakArI, samagra nakSatreM karI birAjamAna evo cazmA doge. tethIM manamAM pramoda pAmyo paDhI potAnA kuMTuMbane dekhADavA mATeM pharI pAeImAM subakI khAine kuTuMbane teDI lAgyo, teTalAmAM vAyarAne prasaMgeM sevAla mAMhomAMhe temaja malI gaI tethI caM darzana thayA vinA emaja yAkhA * kuTuMbane prAtuM pharavuM paDyuM. 'te kAco valI paNa kadAcit caMDamA dekhe, paNa narajava hArI gayo dharmavinA zithila thayo te jIvaM, pharI manuSyajanma na pAme // ityaSTama kUrmadRSTAMtaH // 8 // have navamo yugano dRSThAMta kahe beH tiryag lokamAMhe lavaNa sa mukhA de gae maNAM karatAM asaMkhyAtA dvIpa samui ke, temAM be halo svayaM ramaNa samu rAjya pramANa bhUmi saMdhI rahyo be, tenoM pU vaidiziyeM ghareMsara nAkhIyeM ghane pazcimadiziyeM khIjI samIla nAkhIyeM to kaho teM pAThI kema male ? athavA te samIla dhoMsarAnA bimAMhe kevI rIteM praveza kare? kadAcit 'deva prajAvathI te paNa dhoMsaramAMde khIlI male, paNa je jIva narajavathako caSTa thaMyo, te valI pharIne narajava na pAme // iti navama yugadRSTAMtaH // 9 // *" . ( ve dazamo paramANuno dRSTAMta kahe beH- eka devatAyeM mahoTA pASAM nA yaMjane vajeM kara cUrNa karoM tene atyaMta pIzI vATI meruparvateM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH caDhI vAMsanI nalImAMjarI..phUMka sAtheM uDAvyo, te paramANudhA pAnA e kA karavA mahA urlana ne to paNa kadAcit devanA pranAveM te paNa e kA melavI sakAya, paNa manuSyanavathakI bruSTa thayelA jIvane te manuSyajanma pAlo pAmavo ati unana // iti prmaannudRssttaaNtH|| e daza dRSTAMta khyaa|| ___ have manuSyagaMvano sarvotkRSTa jaya kahe . // maMdAkrAMtATattam // svIsthAle dipati sa rajaH pA dazaucaM vidhatte, pIyUSeNa varakariNaM vAhayatyadhanAra m // ciMtAratnaM vikirati karAhAyaMsomAyanArtham, yo.chuHprApaM gamayati mudhA maya'janma pramattaH // 5 / / arthaH-(maH ke0) je puruSa, (pramattaH ke0 ) madya, viSaya, kaSAya, niza,vi kathArUpa. pramAMdane vaza thayo ko (HprApaM ke0) corAzI lAkhajIvayo nine viSe namatA jIveM mahAkapTeM pAmavA yogya evaM (martyajanma ke0) manu Syajanma tene, jinadharmavinA (mudhAgamayati ke0).vyartha gamAve , (saHke0) te puruSa, (svarNasthAle ke0) suvarNa sthAlane virSe ( rajaH ke0)dhUla eTale kacarAdika tene (dipati ke) nAkhe le. arthAt suvarNasthAla samAna manu Syajanma jANavU, tathA rajasamAna pramAda jAgavA. eTale pramAdavaze manu Syajanma vyartha jAya je. valI paNa te puruSa jhuM kareMche! to ke, (pIyUSeNa ke0) amRteM karIne ( pAdazaucaM ke0 ) pAdapradAlanane (vidhatte ke0) kare , arthAt je amRtanA biMumAtranuM pAna karavAthI ajarAmaratva prApta thAya , te.amRtane pAdapradAlanane mATe vRthA gamAvaq te ayukta jANavU. tema valI te puruSa mukare ? to ke (pravarakariNaM ke0) uttama hastIpratye (aiMdhanAraM ke0) kASTanArane (vAhayati ke0 ) vahana karAve . arthAt je. hastIne potAnA hAra Agala bAMdhe bate cAranI zonA thAya de, to te hAthIeM kASTha lAvavAM, te ayukta be. valI te puruSa guM kare ne to ke (vAyasa ke0) kAgaDAne (mAyanArthama ke0) ukADavAne artha. (ciMtAratnaM ke0) ciMtAmaNine (karAt ke0) hAthathakI (vikirati ke0) pheMkele. arthAt mano vAMDita arthane denA5 evaM ciMtAmaNi ratna tenuM kAgaDAne mADavAne mATe pheM kavu te ayogya , tema dharmasAdhaka puruSaM martyajanmeM karI pramAda karavo te Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. ayuktaja je. tethI he navyajato! ema jANIne manamAM viveka lAvI pramAdano tyAga karIne dharme karIne manuSyajanma saphala karavo dharma AcaratA evA saUna puruSoMne je puNya // ityAdi pUrvavat // 5 // TIkAH-atha bhanuSyanavasya sarvotkRSTatvamAha // svarNa sthAla iti||yH pumAna pramattaH sana pramAdasya vazaM patitaH san madya viSaya kAyaniza vikathArUpa pramAdavazaM gataH san HprApaM caturazItiladajIvayoniSu camati jIvena duHkhena mahatA kaTena prApyaM yat martyajanma manuSyanavaM tat mudhA vRthA zrIjina dharma vinA niHphalaM gmyti|s pumAn svarNasthAle rajodhUli kacavarAdi vipti| varNasthAlatulyaM martyajanma rajaHsadRzAH prmaadaaH||punHsH pumAna pIyUSeNa a mRtena kRtvA pAdazaucaM caraNapradAlanaM vidhatte karoti / pIyUSasya bimAtrapA nenAjarAmaratvaM syAt tatpAdapradAlanArya mudhAvRthA gamayatItyuktaM // punaHsaH pumAn pravarakariNaM pradhAnahastinaM aiMdhanAraM iMdhanakASThasamUhaM vAhayati // yasmi na gaje hAriba''pi sati zojA navati / tena iMdhanAnayanamayuktaM / / punaH saMH pumAn vAyasophayinArtha kAkasya ugAyananimittaM ciMtAmaNiratma karAt ha stAt vikirati vidipati // yathA manoyAM bitArthadAyakasya ciMtAmaNiratnasya kAkanAyanArtha videpaNamayukta tathA dharmasAdhakena martyajanmanA pramAdase vanamayuktaM / jo javyaprANin ! eka jJAtvA manasi vivekamAnIya pramAdaM tya tavA dharmeNa kRtvA manuSya janma saphala kArya // dharmamAcaratAM satAM yatpu. eyamutpadyate tat puNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 5 // nApAkAvyaH-savaiyA ttheviishaa||jyauN matahIna viveka vinA nara, sAji mataMgaja iMdhana Dhovai // kaMcana nAjana dhUli nare sana, mUDha sudhArasasra puga dhovai // bohitakAga umAvana kArana, mAri mahAmani mUrakha rovai // tyauM naradeha utaMbha banArasi, pAz ajAna akAratha khovai // 5 // have je saMsAranA viSaya mATe dharmano tyAga kare le, te mUDha puruSajANavAtekahele. // zArdUlavikrIDitasattam // te dhacUrataraM vapaMti navane pro nmUlya kalpajumam, ciMtAratnamapAsya kAcazakalaM svIkurva te te jddaaH||vikriiy ghiradaM girIsadRzaMkrIti te rAsanaM, ye labdhaM parihatya dharmamadhamA dhAvati nogAzayA // 6 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH ___33. arthaH- (ye ke ) je.(adhamAH ke0) mUrkha pavA puruSoM (labdha ke0) prApta thayelA evA (dharma ke0) dharma je tene (parihRtya ke ) tyAga karIne (jogAzayA ke ) jogaviSaya vAMbanAne athai, (dhAvaMti ke ) doDe De, arthAt viSayArthamA pravarne , (te ke) ne naro, (javane ke0) potAnA gRhaneviSe utpanna thayelA (kalpamaM ke0) kalpavRkne (pronmUkhya ke0) kADhI nArakhIne (dhattUratasai keya) dhaturAMnA vRkSane (vapaMti ke0) aAropaNa kare , valI (te jaDAH ke0) te jaDa puruSo guM kareM ? toke (ciMtAratnaM ke0) ciMtAmaNi ratnane (apAsya ke0) tyAga karIne (kAcazakalaM ke0) kAcanA kaTakAne (svIkurvate ke0) svIkAra kare . valI.(te ke0) tejaDa puruSo, (gi rIsadRzaM ke) parvatasamAna uMcIkAyAvAlA (varadaM ke0) hastIne (vikrIya ke0).vecIne (rAsanaM ke0) gardanane (krINaMti ke0) mUlye karIne grahaNa kare .AkANe kalpavRdasadRza dharma jANavo,tathA dhaMturAnA vRdasamAna viSaya jANaMvA, taivI rIteM sarvatra sArAM dRSTAMto dharmane lagADavAM tathA anya dRSTAMto viSayane lagADavAM. mATe he javyajano ! ema manane virSe viveka lAvIne kalpavRkSa tathA ciMtAmaNi samAna; zrIjinezvaranA dharmanuMja ArAdhana kara. ArAdhana karanAra, je puNya // ityAdi pUrvavat // 6 // TIkAH- ye tu aMsArANAM .viSayAlA kate dharma tyati te mUDhA evaM tyAha // te dhattUra iti ||ye adhamA mUrkhAH puruSAH labdhaM prAptaM dharma parihatya tyaktvA jogAzayAM . viSayavAMbayA dhAvaMti / viSayArtha pravartate, te narA javane svagRhe progataM utpannaM kalpavRdaM pronmUkhya utkhAya dhattUrataraM vapaMti thAropayaMti / punaste jaDAH mUrkhAH ciMtAmaNiratnaM apAsya tyaktvA dUrIkatya kAcazakalaM kAcarakhaM; svIkurvate gRehaMti // puna ste jaDA girIsadRzaM parvata prAyakAyaM ucca hiradaM hastinaM vikrIya rAsanaM gardanaM krIeMtimUlyema gRehati // atra kalpavRdasadRzodharmaH / dhattUrasadRzA nogAH evaM srvtropnyH| jo na vyaprANin ! evaM jhAtvA manasi.vivekamAnIyaM kalpadAvitAmaNisadRzaH zrI jinadharmaevArAdhyaH ArAdhayatAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttaro tara mAMgalikyamAlAvistaraMtu // 6 // . // jASAkAvyaH-jyauM naramUla ukhAri kalpataru, bovana mUDha kanakako kheta // jyauM gajarAja veci girivarasama, krUra kubuddhi mola khara leta // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. jaise bAMmi ratana ciMtAmani, mUrakha kAca khaMjha mana deta // taise dharama visArI banArasi, dhAvata adhama viSaya sukha heta // 6 // ___ kathAH-e artha upara zazI sUrano dRSTAMta kahe jeH-zrA narata devamAMhe zuktimatI nAmA nagarIne viSe zazInAmA rAjA rAjya kare ,temAhApratApI je, tathA teno laghunAi sUra evaM nAmeM je. te baidu bhAI eka divasa rayavA DIyeM caDhayA, vanamAMde udanI nIceM sAdhune beMga dIga, tevAreM azvathI . utarI behunAyeM sAdhune vAMdyA, sAdhuye paNa dharmalAna, ApI upadeza devA mAMmayo // gAthA // mANussa khitta jAI, kuja rUvAroga AuyaM budi|| savA puggaha sidA, saMjama logaMmi munaho lahiyaM // 1 // mATe tameM satpu ruSa bo, te dharmane viSe pramAda ma karo // gAthA // cikaNaghaDeNa sAciya, DhalIkaNaM pANiyaM jaaii|| koraM kuMnaM ca daza, tahAvi navajIvANaM // 1 // ztyAdi upadeza sAMjalI sUrarAjA dIdA lA puSkara tapa karavA taiyAra thayo. ane zazIpratye nAipaNAMnA hitane mATeM kahevA lAgyo ke hai bAMdhava ! yA jIveM janmo janma noga nogavyA, samunnI jeTalAM pANI pIdhAM, meru jeTalAM dhAnya ArogyAM, to paNa tRpti na tha. taine zazI kahevA lAgyo ke he bAMdhava ! evo koNa mUrkha hoya ke je nalA rAjyanoga, lalita lo canA strI, pAna, phUla naMbolAdi uttama prakAranA joga ityAdi sAmagrI saMbaMdhI sukha tene tyAgIne paralokanA sukhane arthe upavAsAdika kaSTa kare, para loka meM ke nathI te koNeM joyo ? mATeM tameM mAhyA ho, to A batA joga nogavo, potAnA jIvane zAtA Apo, aMtarAya ma karo, yauvana pA melu phokaTa ma gamAvo; evA nAznAM vacana sAMjalIne sUrarAjA khinna thayo. panI gurupAseMthI cAritra grahaNa karI sarvaparigraha bAMmI cAritra pA lavAmAM tatpara thayo. aMtyAvasthAyeM apasaNa bArAdhI svarga gayo. ane zazI rAjA viSayAsakta thako maraNa pAmI narakeM gayo. sUrarAjAyeM devalo kame viSe avadhijJAnane baleM karI potAnA nAine narakanAM kuHkha jogavato doto, tevAreM devalokathI nikalI narakamAM jara ApaNAM rUpa teja zakti pra gaTa kIdhAM, te dekhI zazI bolyo ke he bAMdhava ! adyApi te mahAro deha pajyo De, mATeM tuM jazne te dehanI yatnA karake jema hu~ narakathakI nikalI sukhI thA ! te sAMjalI sUra bolyo ke are mUrkha! jIvarahita deha pajyo je te chaM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 35 * sukRta karaze ? prathamathIja. teM koI kaSTa karayuM hRta to yA narakamAM tuM ta . nahI. have tuM tahAruM mana gama rAkhI karma khapAva, karelA karmano pazcAttApa kara, mAgale naveM sukhI thAiza evaM kahI sUra potArne sthAnakeM pa hoto. ema koika jIva rAzInI pereM manuSyanaMvamAM dharma na kare, te bAgala pazcAttApa pAme. mAMTe. sarvako dharma karo // 6 // have manuSya janmanuM tathA dharmasAmagrInuM durjanapaNuM kahe be. || zikhariNIvRttamaM // pAre saMsAre kathamapi saMmA sAdya navama, na dharma yaH kuryAdviSayasukhatRSNAtara litaH // braDan pArAvAre pravaramapaMdAya pravahaNam, sa. mukhyomUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate // 7 // arthaH- (yaH ke0) je puruSa, (viSaya ke0) zabda, rUpa, rasa, sparza, gaMdha, temanI (sukha ke0) sukha tenI (tRSNA ke0 ) vAMDA te karIne ( tara litaH ke0 ) vyAkula thayo thako ( pAre ke0 ) anaMta evA ( saMsAre ke0 ) saM sArane viSe ( kathamapi kai0 ) mahAkaSTeM karIne (nRjavaM kre0 ) narajavatvane ( samAsAdya ke0 ) pAmIne ( dharma ke0 ) dharmane ( na ke0 ) nahiM ( kuryAt ke0 ) kare, (saH ke0 ) te puruSa, ( pArAvAre ke ) samuDne viSe (bruDan ho ) bUDato to ( pravaraM ke0) uttama evaM ( pravahaNaM ke0 ) vAhANane (a pahAya ke0 ) tyAga karIne taravAne mATe ( upulaM ke0 ) pASANane ( upa dhuM ke 0 ) grahaNa karavAne ( prayatate ke0 ) prayatna kare be, eTale udyama kare. le. te puruSa kahevo jANavo ? to ke ( mUrkhAsAM ke0 ) mUrkhonA madhyeM ( mukhyaH ke0 ) mukhya jANaMvo. arthAt te puruSa, mUrkhomAM mohoTo mUrkha jA rat. yA ThekA saMsAra te samuD jANavo ne dharma, te vAhANa jAvaM. viSayo te pASANa samAna jANavA. mATe he navyajano ! yA prakAreM jAlIne manamAM viveka lAvIne saMsAra samuDtAraka evA dharmanuMja ArAdhana karo. ArAdhana karatA evA sanone je puNya nRtpanna yAya ke te puNya // ityAdi pUrvavat jANavuM // 7 // * TIkA:- atha naranavasya dharmasAmuyyAzca durlabhatvamAha // pAre saMsA reti // yaH pumAn viSayasukhatRSNAtara jitaH san viSayANAM kAmajogAnAM zabda Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa mAga pahello. rUparasasparzagaMdhAnAM sukhasya tRSNA bAMDA tayA taralito vAhito vyAkulI kRtaH san apAre anaMte saMsAre kathamapi mahatA kaSTena nRnavaM manuSyajanma sa. mAsAdya prApya dharma na kuryAt na karoti / saH pumAna pArAvAre samujhe bruDa na nimaUna pravaraM uttamaM pravahaNaM posaM apahArya tyaktvA taraNArtha upalaM pASANaM upalabdhuM gRhItuM prayatate yatnaM karoti udyamaM karoti // kathaMnUtaH sH| mUrkhANAM mukhyaH murveSu vRdhamUrkha yatra sNsaarHsmuH| dharmaH prvhnnN| viSayAH pASANasadRzA ityupnyH||nii javyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya saMsArasamustArakaH zrIdharmaeva aaraadhyH|aaraadhytaaN ca sa tAM yatpulyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistrNtu||7|| naassaakaavyH-sorto||jyoN jala bUData koi, taji vAhana pAhana ghai| tyauM nara mUrakha hoi, dharama bami sevata viSaya // 7 // have A graMthamA jeTalAM upadezanAM dhAro kahevAnAM ne te upadeza jhAreM / .. . karI sarvahAro kahe le. ||shaardlvikriidditrtttrym // nakti tIrthakare gurau jina mate saMghe ghahiMsAnRtaM,steyAbrahmaparigrahAdyuparamaM krodhAya rINAM jym|| saujanyaM suNisaMgamiDiyadamaM dAnaM taponAva . nAM, vairAgyaM ca kuruSva nirvatipade yadyasti gNtuNmnH||7|| . arthaH he navyaprANIyo ! ( yadi ke ) jo tamALaM.( nivRtipade ke0) mopadane viSe ( gaMtuM ke0) jAvAnuM ( manaH ke) mana ( asti ke0 ) be, to tameM 1 (tIrthakare ke) tIrthakarane viSe eTale zrIvItasagane viSe (nakti ke0') guNotkIrtanarUpa bhAvapUjAne ( kuruSva ke0) karo. valI 2 (gurau ke) dharmopadezaka gurune viSe naktine karo. nakti ane kuruSva ebe pado, sarvatra yojavAM. valI 3 (jinamate ke0) zrI jinazAsananeviSe naktine karo. valI 4 (saMgha ke0) caturvidha zrIsaMghane viSe naktine karo. (ca ke0) tathA 5 ( hiMsA ke0) jIvavadha prANAtipAta, 6 (anRtaM ke0) asatya te mRSAvAda tene tathA 7 (steya ke0) aMdattAdAna eTale paravastunuM grahaNa karavaM. 7 (abrahma ke0) strIsevA, maithuna, tathA e (parigrahAdi ke0.) dhana dhAnyAdi navavidha parigrahAdi te thakI (uparamaM ke0) nivartana je tene Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , siMdUraprakaraH 30 karo. tathA (krodhAdyarINAM ke0 ) 10 krodha, 11 mAna, 172 mAyA, 13 lona, te rUpa zatruno (jayaM ke0) ayane karo. tathA 1 (saujanyaM ke) sujananAva te. sarva jovone viSe maitrinAka tene karo. tathA 15 ( guNisaMgaM ke ) guNavAna manuSyono saMga je saMgati tene karo. tathA 16 (iMDi yadamaM ke0) pAMca iMDiyonu damana karo: vanI 17 (dAnaM ke0) supAtrAdi pAMca prakAranA dAnane karo: valI 17 (tapaH ke0),tapa te anazana kano daryAdi bAhya ane anyaMtara malI bAra prakAranuM tene karo. tathA .1e (jAvanAM ke0) gunacitta nAvane karo. (ca ke0) valI 20 vairAgyaM ke0) saMsArathakI jogAdikathakIje viraktanAMva tene karo. eTalAMvAnAM modapadadAyaka jANIne rUDe prakAreM bArAdhana karavAM. bArAdhanA karanAra sujanonuM je pusya / ityAdi pUrvavata jANa // // e prakAre yA kAvyamAM sarva malI vIzahAra je A graM thamA have kahevAro, te dhAranAM nAma kahyAM. .. . TIkAH athAsmin zAstre etAnyupadezahArANi kathayiSyaMte // ityupadeza hAreNa dhAravRttamAha // naktimiti // jo navyaprANin ! yadi tava nitipade mode gaMtuM mano'sti / tadA tvaM tIrthakare zrIvItarAge naktiM nAvapUjAM guNotkIrtanarUpAM kuruSva // 1 // punargurau dhammapidezake naktiM kuruSva // 2 // punaH jinamate jinazAsane naktiM kuruSva. 3 // dhunaH caturvidhasaMghe naktiM kuruSva // 4 // hiMsA'nRtasteyA'brahmaparigrahAdyuparabha kuruSva // e|| hiMsA jIvavadhaH prANAtiyAtaH // 1 // anRtaM, asatyaM mRSAvAdaH // 2 // steyaM caurya adattAdAnaM adattaparasvavastugrahaNaM // 3 // brahma maithunaM strIsevA // 3 // parigraho dhanadhAnyAdi navavidhaH // 5 // enya uparamaM nivarttanaM kuruSva // // travyuparamo'pi pAThonavati punaH krodhAdarINAM krodha, // 10 // mAna, // 11 // mAyA, // 12 // lona, ||13||ruupaariinnaaN jayaM kuruSva / punaH saujanyaM sujananA vaM sarvajIveSu maitrinAvaM kuruSva // 14 // punaH guNisaMgaM guNAnAM guNavatAM manuSyANAM saMgaM.saMgatiM kuruSva // 15 // punaH iMDiyadamaM paMceMDriyANAM da manaM kuruSva // 16 // punardAnaM supAtrAdi paMca prakAraM kuruSva // 17 // punasta po'nazanamUnodaryAdi bAhyaM nyaMtaraM ca chAdaza vidhaM kuruSva // 17 // punarnAva nAM zunacittanAvaM kuruSva // 15 // punarvairAgyaM saMsArAt nogAdinyazca virakta jAvaM kuruSva // 20 // etAni modapadadIyakAni jJAtvA samyak prakAreNArAdha Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. nIyAni // ArAdhayatAM satAM yatpayate puNyaM tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAM galikyamAlA vistaraMtu // 7 // jASAkAvyaH-uppaya // jina puUhi guru namahi, jainamata baina bakhAnahi // saMganagati Adarahi, jIvahiMsA nahi jAnahi // phUTha kusIla adatta, tyAga parigraha parimAnahi // krodha mAna baMla lona, jIti saGana thiti gaganahi // guna saMga karahi iMghiya damahi, dehi dAma tapa jIva juta // gahi mana vi rAga iha vidhi rahahi, te jagameM jIvana mukRtaM // 7 // , have jevo uddeza tevoM nirdeza evaM vacana mATeM prathamanA zlokamAM kahelA je cAro tene yathAkrameM vivare , temAM prathama cAra ___zlokeM karI zrItIrthakaranI caktinuM hAra kahe . , pApaM laMpati uti dalayati vyApAdayatyApadam, puNyaM saMcinute zriyaM vitanute puSNAti niirogtaam|| saubhAgyaM vidadhAti pallavayati prItiM prasUte yazaH, . svarga yati nivRtiM ca racayatpardhA'rhatAM nirmitA arthaH- he navyajalo'! (ahalA ke0) jinanagavaMtonI (nirmitA kesa) karelI evI (arcA ke) guNotkIrtana, vaMdanA, paryupAstyAdi evI nAva pUjA je , te (pApaM ke0) pApane (luMpati ke) dUra kare . valI te nAva pUjA, (urgatiM ke) urgati eTale narakAdikaM je uSTagati tene (dalayati ke0) khaMmana kare , arthAt. nivAraNa kare . valI te nAvapUjA, (ApadaM ke0 ) kaSTane ( vyApAdayati ke0) vinAza kare . tathA valI te nAva pUjA, (puNaM ke0 ) puNya je dharma tene ( saMcinute ke0) vRddhi pamADe le. tathA teM jAvapUjA, (zriyaM ke0) lakSmIne (vitanute ke) vistAre , valI te nAvapUjA, (nIrogatAM ke0.) zarIrane viSe je ArogyatA tene (pumAti ke0 ) poSaNa kare , valI te nAvapUjA,( saunAgyaM ke0) sarva janomAM je zlAghanIyatA, tene (vidadhAti ke0) kare . valI te nAvapUjA, (prIti ke0) prItine (pannavayati ke0) utpanna kare . valI te nAva pUjA, ( yazaH ke) yazane (prasUte ke0 ) prasave ne eTale vistAre . tathA te nAva Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 3e pUjA, (svarga ke0 ) devapIne (yati ke0) pe le(ca ke0) tayA te nAvapUjA, (nivRti ke0)nitine (racayati ke0) race je natpanna kare . mATeM he navyajano! e prakAre viveka lAvIne manane viSe jANIne ruDA prakAre ni mala paNAne ApanArI evI. ane yA loka tathA paraloka, tene viSe sarva sau khyane denArI evI vaMdanAdi guNastuti rUMpazrIjinanI nAvapUjA, karavA yogya be. te nAvapUjA, karanAra saGanane je puNya / ityAdi pUrvavat jANavU // 9 // ____TIkAH-atha yathodezastathaiva nirdeza iti vacanAt anukrameNa dhArANi vivRNoti // tatra prathamaM caturvittaiH zrItIrthakaralaktidhAramAha // pApaM cupa tIti // jo navyAH! arhatAM jinAnAM nAvapUjA, guNotkIrtanavaMdanA paryupAstyAdi nirmitA kRtA satI pApaM jhuMpati dUrIkaroti / punargatiM nara kAdiSTagati: dalayati khaMmyati nivArayati / punaH ApadaM kaSTaM vyA pAdayati vinAzayati / punaH puNyaM dharma saMcinuse vRddhi prApayati / punaH zriyaM lakSmI vitanute. vistArayati punarnIrogatAM zarIre ArogyaM puSNAti poSa yati / punaH saujAgyaM sarvajaneSu zlAghanIyatAM, vidadhAti karoti / punaH prIti pallavayati utpAdayati / punarthazaH prasUte.yazovistaeyati / punaH svarga tridivaM devapadaM yati dadAti / punarnirvRtiM racayati dadAti / jo navyaprANi na ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya samyanirmalavidhAyinI zha loke paralo ke ca sarva saukhyadAyinI vaMdanAdi guNastutiH zrIjinabhAvapUjA kAryA / kurvatAM satAM yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu e nASAkAvyaH-mAtrAtmaka kakti lopai phurita harai phuHkha saMkaTa, ApaiM roga radivanara deha // punna naMmAra narai jasa pragaTaiM, mugatipaMthasoM karai saneha // racai suhAga dehi sonA jaga, paranave pahuMcA surageha // kugati baMdha dala balaiM banArasi, vItarAga pUjA phala eha // 7 // valI paNa zrIjinavaranI jAvapUjAnA phalane kahe je. svargastasya gRhAMgaNaM sahacarI sAmrAjyalakSmIH zunA, saubhAgyAdiguNAvalirvilasati svairaM vapuzmani // saMsAraH sutaraH zivaM karatalakoDe luutthaMjasA, yaH / zradhAnaranAjanaM jinapateH pUMjAM vidhatte jnH||10|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .40 jainakathA ratnakoSanAga padelo. arthaH- (yaH ke0) je (janaH keza) puruSa, (.akSA ke0) pUjA ruci teno. (jara ke) nAra edane pracuratA tenuM (nAjanaM ke0) pAtra thayo to arthAt guna nAvanA yukta thayo bato.(z2inapateH ke0).zrI vItarAganI (pUjAM ke) nAvapUjAne (vidhatte ke0) kare, (tasyaM ke0) te puruSane (svargaH ke0). de valoka te, ( gRhAMgaNaM ke0 ) gUhanA thAMgaNAnI peThe nikaTa thAya . valI (zujA ke0 ) manohara.evI ( sAmrAjyalakSmIH ke0) sAmrAjyanI zaki, te puruSane ( sahacarI ke ) sAtheM varsanArI thAya . tathA ( vapuH ke0) za rIra teja (vezmani ke) ghara tene viSe ( saunnAgyAdi ke ) saujAgya, dhairya audAryAdi (guNAvaliH kera) guNonI paMkti, te (svairaM ke0) potAnI ilAyeM ( vilasati ke0) AvIne.vilAsa kare be. arthAt rahe be. valI (saMsAraH ke ) saMsAra te (sutaraH ke0 ) sukheM karIne taravAne zakya. thAya . valI (zivaM ke0 ) moda, te (aMjasA ke ) anAyAseM karI zIghra, te puruSanA ( karatalakoDe ke.) hastatalamadhye ( jutati ke0 ) hastagocara thAMya . moTe he navyajano! ema jANIne manane viSe viveka lAvIne, jinapranunI nAvapUjA karo, ne pUjA karanArane je puNya // ityAdi pUrvavat jANavU // 10 // ____TIkAH-punaH zrIjinasya nAvapUjAyAH phalamAha // svargastasyeti // yo janaH zradhAnaratnAjanaM san zrudAruciH tasyA jaraH pracuratA tasya nAjanaM svAnaM nAjanazabdasyAMjahAniMgatvAnnapuMsakatvaM gujanAvanAyuktaH san jina pateH zrovItarAgasya nAvapUjAM vidhatte karoti tasya janasya svargo devaloko gRhAMgaNaM gRhasyAMgaNavannikaTo navati / punaH gunA manoharA sAmrAjyala kSmIH rAjyavistasya sahacarI sArthavartinI navati / punarvapurveimAna va pUreva zarIrameva vezma gRhaM tasmin sauMlAgyadhairyaudAryacAturyAdiguNAnAM AvaliH zreNiH svaira svecayA vilasati Agatya vilAsaM karoti tisstthtiityrthH| punaH saMsAraH sutaraH sukhena tIryate iti sutaraH sukhena tarItuM zakyonavati / punaH zivaM mokSaH aMjasA zIghraM tasya karatalakoDe hastatalamadhye khuti hastagoca ronavatItyarthaH // atonAMvAItaH natpannakevalajhAnAzvatastriMzadatizayairvirA jamAnAH samavasaraNasthAH iti // yataH // usaraNamavasirittA, cauttIsaM az sae nisevittA // dhammakahaM ca kahaMtA, arihaMtA DhuMtu me saraNaM // 1 // iti vacanAt // lo navyaprANIn ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, siMdUraprakaraH arhatAM nAvapUjA kAryo / kurvatAM ca yatpuNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt utta rottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 10 // nASAkAvyaH-vRtta upara pramANe // devalIka tAko ghara aMgana, rAjaridhi seveM tasa pAi // tAke tana sonAga Adi guna keci vilAsa kareM nita thaa|| so nara turata tarai nabasAgara, niramalaM hoN| mopada pAi // darava nAva vidhi sahita banArasi,joM jinavara pUje mana laai.|| 10 // __ valI paNaM jAvapUjA, phala kahe je. ||shikhrinniittntm // kadAcinnAtaMka kupitazva pazya tyanimukham, vidUre dAridryaM cakitamiva nazyatyanudi nam // viraktA kAMteva tyajati kuMgatiH saMgamudayo, na muMcatyanyarNa suhRdiva jinArcA rcytH||11|| * arthaH-( jinAcA ke0) zrIvItarAganI vaMdanAdi nAvapUjAne (racaya taH ke0) karatA evA puruSone (AtaMkaH ke0.) naya, te (kadAcit ke0) ko vakhata paNa (animukhaM ke0) sanmukha (na pazyati kee)jove .te kenI peThe ? to ke jema ko (kupitazva ke0) koznI upara kopAyamAna thayo hoya te tenI sAmuM na joveM, tenI peThe yAhI paNa jAgI bu. tathA (dAriyaM ke0) dArije je te tenAthI (anudinaM ke0) niraMtara (vidUra ke0) ghaNeja dUra (nazya ti ke0) nAse ,arthAt tenAthI dAridrya dUra jAba ne, kenI peThe ? to ke (ca kitamiva ke0) te dArizya jANIce nayanIta thayuM hoya nahiM ? tenI peleM. valI (kugatiH ke0) narakAdi mugati, te puruSanA (saMgaM ke0) samIpapaNAne (tyaja ti ke0) tyAga kare je. eTale tene makI dene, kenI peThe? to ke (viraktA ke0) virakta thayelI evI (kAMteva ke0) strI jema hoya tenI pe. arthAt jema virakta strI, svAmInA saMgano tyAga kare , tenI peThe. valI ( udayaH ke0) anyudaya, je pratApa, aizvaryA dika. te (anyarNa ke!) te puruSanA samIpapaNAne (namuMcati ke) na mUke De, kenI.prejeM ? to ke ( sudiva ke0) mitranI peThe. e kAraNa mATeM arhatpranunI nAvapUjA je vaMdanAdika te karavA nogya be, mATe he navyajano ! e prakAre jANIne manamAM viveka lAvIne zrIjina varanI nAvapUjA karavI. karatAevAsujana puruSone jepuNyA ityAdi pUrvavat 11 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. TIkA:- punarjAta pUjAyAH phalamAha // jinAcI zrIvItarAgasya vaMdanA dinA vapUjAM racayataH kurvataH puruSasya yAtaMko jayaM kadAcit yanimukhaM sanmukhaM na pazyati na vilokayati / ka iva ? kuMpita iva / yathA kazcit kupitoruSTonavati sa yathA tasya sanmukhaM na pazyati tathetyarthaH / punardAridryaM dariitvaM zranudi naM niraMtaraM tasya dUre nazyati dUreM yAti kimiva ? cakitamiva / jayajIta miva / punarnarakAdikugatistasya saMgaM samIpaM tyajati / muMcali kA iva ? vi raktA kupitA ruSTA kAMtA va strI iva / yathA viraktA strI nartuH saMgaM tyaja ti tathetyarthaH / punaH udayAnyudayaH pratApaizvaryAdibuddhistasya prayarNa samIpaM na muMcati na tyajati / ka iva ? suhRdiva mitramiva // zrato'rhatAM nAvapUjA vaMdanAdi kAryA / jo navyaprANIna! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya zrI jinasya jAvapUjA kartavyA / kurvatAM ca satAM yatpuNyamutpadyate tatpuprasA dAt uttarottara mAMgalikyamAlA vistaraMtu // 11 // nApAkAvya :- vRtta uparapramANe // jyauM nara rahe risAya kopa kari, jyoM ciMtA jaya vimukha bakhAni || jyoM kAyara saMke ripu dekhata, tyoM dAridda najaiM jaya mAni // jyauM kumAra parihare saMdapati, tyoM Daragati me pahicAni // hita jyauM vinau tajaiM nahi saMgati, vItarAga pUjA phala jAni // 11 // valI paNa zrIrjina paramezvaranI nAvajAnuM mAhAtmya kahe be. shaarduulvikriidditvRttm|| yaH puSpairjinamarcati smitasurastrIlo canaiH so'rcyate, yastaM vaMdati ekazastrijagatA so'harnizaM vaM yate // yastaM stauti paratra vRtradamanastomena sa stUyate, yastaMdhyAyati klRptakarmmanidhanaH sa dhyAyate yoginiH // 12 // arthaH - ( yaH ke0) je puruSa, (puSpaiH ke0 ) puSpoyeM karIne ( jinaM ke0 ) jinanagavAnane (ati ke0) pUjana kare. be, (saH ke0 ) te puruSa, (smita ho) vikasita eAM (surastrI ke0 ) devatAuMnI strIyonAM (locanaiH ke0 ) netrAyeM karI ( te ke0 ) pUjAya be, arthAt jina pUjana karanAro puruSa, devalokane viSe uptanna thAya be, ane tene devalokanI strIyo vikasitanetreM karI pUje be, eTale rAga sahita tenuM avalokana kare be. valI ( yaH ke0 ) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH. 43. je puruSa, (ekazaH ke) ekavAra (taM ke) te jinaprajune (vaMdati ke0) vaMdana kare , (saH ke0) te puruSa, (aMdarnizaM ke) rAtri divasa, (trijagatA ke) traNa juvaneM kari (vaMdyate ke0) vaMdana karAya le. arthAt je jagavAnane vaMdana kare, te trijagatane vaMdya thAya. valI (yaH ke0) je puruSa, (taM ke0) te zrI jinavarane (stoni ke) stave , varNana kare , (saH ke0) te puruSa, (paratra ke0) svargane viSe (satradamana ke0) iMze, tenA (stomena ke0) samUheM karIne (stUyate ke0) stavArya ,stuta karAya eTale potAnI guNastutiyeM karIne varNana karAya . .valI (yaH ke0) je puruSa, (taM ke0) te paramezvarane (dhyAyati ke) piMmasthapadastharUpastha rUpAtItannedeM karIne dhyAna kare , e Tale hRdayane viSe jagavAnane dhyAnagocara kare . (saH ke) te puruSa, (yo giniH kepa):yogIzvara je mahAmuniyo temaNe (dhyAyate ke0) dhyAnagocara karAya be. have te puruSa kahevo ? to ke (kRpta ke0) racanA kasyo je (aSTa karma ke0) ATha karmano (nidhanaH ke0) vinAza jeNe evo le. arthAt sikSAvasthAne prApta thAya // 12 // yA prakAre yA siMdUraprakara graMthamAM cAra zlokeM karI jAvapUjAno prathamavakrama. kahyo // iti prathamaprakramaH // 1 // e paramezvaranI pUjA upara nalarAjA ane damayaMtInI kathA jANavI, te sarvatra prasiha ne // e zrI tIrthakaraktinuM prathamahAra saMpUrNa thayuM // 1 // * iti pUjAyAH prastAvaH // siMdUraprakarAkhyastha, vyAkhyAyAM harSakIrttinA // sUriNA vihitAyAM tu, pUjAyAH prakramo' jani // 1 // itijinavara prakramaH // TIkAH- punaH zrIjinanAvapUjAyAH mAhAtmyamAha / yaH puruSaH puSpaiH rulA jinaM zrIvItarAgaM arcati pUjayati sa puruSaH smitasurastrIlocanaiH ya'te pUjyate / smitAni vikasitAni yAni surastrINAM devAMganAnAM loca nAni netrANi taiH / devaloke devatvenotpannaH sa devAMganAnirvikasitane traiH aya'te pUjyate / sarAgaM avalokyate ityarthaH / punaryaH pumAna ekazaH e kavAraM zrIjinaM vaMdati sa aharnizaM divArAtrI trijagatA trinuvanena vaMdyate / yo jinaM vaMdati sa trijagaiMdyo navatItyarthaH / puMvaryaH pumAn taM zrIjinaM sto ti varNayati sa pumAn paratra paraloke stradamanastomena, stradamanAnAM za NAM stomena samUhena stUyate ! guNastutyA kRtvA varNyate / punaryastaM zrIji naM dhyAyati pimasthapadastharUpastharUpAtItanedairhRdaye dhyAnagocaraM karoti Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. sammAna yoginiyogIzvarairmahAmuni nirdhyAyate / dhyAnagocaraH kriyate / kathaM nUtaH saH / lRptakarmma nidhanaH kRtaM racitaM kRtaM aSTAnAM karmmaNAM nidhanaM vinAzo yena saH kRtakarma nidhnH|| siAvasthAM prApta ityrthH|| 1 // itipUjAyAH prastAvaH jASA kAvyaH - vRtta upara pramANeM // jo jinaMda pUjeM mUlanasoM, sura naina ni pUjA tisu hoi // vaMdeM jAva sahita jo jinavara, vaMdanIka trivana meM soi // jo jina sujasa kareM jana tAkI mahimA iMD kareM. sura loi // jo. jinadhyAna ka raMta banArasi, dhyAvai muni tAke guna joi // 12 // f ve cAra lokeM karI guruna kinuM dvAra kahe be. // vaMzasthavRttam // avadyamukte pathi yaH pravarttate, prava rttayatyanyajanaM ca niHsTadaH // sa eva sevyaH svadi taiSiNA guruH, svayaM taraMstArayituM kramaH param // 13 // + 4 anya artha : - ( svahitai priyA ke 0 ) potAnA hitanA vAMDhaka puruSa (saeva ke0 ) tehIja ( guruH keM0 ) guru ( sevyaH ke0 ) sevana karavA yogya be. te kevA guru sevavA yogya, be ? to ke ( avadyamukte ke0 ) avadya je pApa tethakI muke eTale mukAyelA eTale satya evA (pathi ke0) mArgane viSe ( yaH ke0 ) je guru (pravartate ke0) pravartte be (ca ke0 ) valI ( dhanyajanaM ke janane zuddha mArgane viSe ( pravartayati ke0 ) pravattave be. valI (niHspRhaH ke0 ) parigrahAdi vAMbArahita batA je guru ( svayaM ke0 ) poteM (taran ke 0 ) saMsArasamuD tarA batA ( paraM ke0 ) anyane ( tArayituM ke0 ) tAravAne (maH ke0 ) samartha hoya be. ye guru zabdano artha guMbe ? to ke (gRNAti eTale kahe be tavane te guru kahiyeM. arthAta je tattvopadezaka zuddha prarUpaka te guru jAvA. e mATe je zuddhaprarUpaka tathA jinAjJArAdhaka hoya, te guru se vavA yogya be. paraMtu jamAvyAdika kuguru sevavA yogya nahiM, kuguru kevA hoya be ? to ke utsUtranA prarUpaka, svachaMda, potAnI matiyeM kalpita evA mata karanArA tathA jinAjJAnA virAdhaka ghane mAyAvI hoya be. mATeM he navya jIvo ! e prakAreM jAlIne manane viSe viveka lAvIne je guMDa prarUpaka tathA jinAjJA'rAdhaka evA guru hoya, tene sevavA. sevana karanArane0 // 13 // TIkAH - atha catu nirvRttarguruna tihAramAha // zravadyamukteti // khAtmahitavAM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. siMdUraprakaraH . kena puruSeNa sa eva guruH sevyaH / kaH saH? yaH avadyamukte pApavarjite satye pathi dharmamArge svayaM pravarttate pracalati / ca punaH anyajanaM anyalokaM zukSmArge pravartayati / gururniHsTahaH parigrahAdivAMbArahitaH sana puna yaH svayaM saMsAra samuI taran san paraM anyaM . tArayituM damaH samarthaH // gRNAti kathayati tattvamiti guruH tattvopadezakaH zukSprarUpakaztyarthaH // yataH // hINassa vi suma parU, vagassa nANAhiyastra kAyavvaM // jaNacitnaggahaNavaM, karaMti liMgA visesaM tu // 1 // anyacca / / dasa jo naho, daMsaNa nahassa naji ni vANaM // siUMti caraNa rahiyA, dasaNa rahiyA nasiUMti // 12 // ataH kAraNAt yaH zukSprarUpakaH jinAjhArAdhakaH sa guruH sevyaH natu jamAvyA dayaH kuguravaH sevyaaH| ahAhadAH utsUtraprarUpakAH svamatikalpitamataka riH.jinAjhAvirAdhakAH mAyAvinaste tu kuguravaH // evaM no navyaprANina! iti jJAtvA manasi vivekamAnIya sukSprarUpakojinAjhArAdhakoguruH sevyH|| sevyamAnAnAM yat puNya mutpadyate . tatpuNyaprasAdAt nattarottaramAMgali kyamAlA vistaraMtu // 13 // jASAkAvyaH-AnAnaka baMda // pApa paMtha paraharahi,dhara di guna paMtha maga // para upaMgAra nimitta, vakhAnahi mokha maga // sadA avaMlita citta ju, tArana tarana jaga // aise guruMkoM sevata, nAgahiM pharma khg||13|| valI pharIne paNa gurusevAnuM phala kahai le. ||maaliniittttm|| vidalayati kubodhaM bodhayatyAgamArtham,suga tikugatimAgrgoM puNyaMpApe vyanakti // avagamayati kRtyAkRtya nedaM guruyo, javajalanidhipotastaM vinA nAsti kshcit||14|| arthaH-he navyajano ! (taM vinA ke0 ) te guru vinA bIjoM (kazcit ke0 ) ko paNa, (javajalanidhi ke0) saMsArarUpa je samuha tene viSe (po taH ke0) nAvasamAna (nAsti ke0 ) nathI. arthAt saMsArasamuha taravAmAM nAvasamAna guru vinA bIjo koi nathI. te guru kahevA ve ? to ke (yaH ke0) je (guruH ke0) guru, (kubodhaM ke0) kutsita baudha te kutsitajhAna je mithyAtva, tene (vidalayati ke0) vizeSe karI nAza kare . valI je guru (AgamA thai ke0) siddhAMtonA arthane (bodhayati ke0) jaNAve . tathA je guru Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. ( puNyapApe ke ) puNya ane pApa te dharma ane adharma e bene paNa ( vyana kti ke0) pragaTa kare je. eTale A'puNya ne ane A pApa , e prakAre prakaTa kare .. te puNya ane pApa' kahevAM je? to ke ( sugatikugatimAgrgoM ke) puNya te devanarAdi sugatimArga, pAMpa le narakatiryagrupa kugatimArga jANavo. valI paNa je guru, ( katyA'kRtya ke) karavAne yogya te kRtya ane na karavAne yogya, te akRtya, tenA (nerdai kepa) viveka eTale vicA ra tene ( avagamayati ke0) jaNAve . jema pradezI rAjA mAhAnAstikama ti hato, tene kezIgaNadhara guruye pratibodha karIne tattvamArga viSe sthApana kayo. mATe he navyaprANIyo ! e prakAre jANIne manamAM viveka lAvIne saM sArasamu taravAne mATeM nAvasamAna evA zrIgurunI sevA karavA yogya , ane gurunI sevA karanAra sujanone je puNya / ityAdi sarva pUrvavat jANavU 14 TIkAH-atha punarapi gurusevAyAH phlmaah|| vidlytiiti||jonvyaaH!tN guruM vinA'nyaH kazcit javajalanidhipotaHpravahaNaM nAsti / nava eva saMsAra eva jalanidhiH samuzstatrapotaHpravahaNaM saMsArasamuztAraNepravahaNasamAnaM guruM vinA'nyaH kazcinnAritAyoguruH bodhaM kutsitajJAnaM-mithyAtvaM vidalayati / pu naryo guruH AgamArtha siddhAMtAnAM artha bodhayati jhaapyti| punaryo guruH puNya pApe puNyaM ca pApaM ca pusyapApe te dhaudhau api vyanakti prakaTayati / idaM puNyamidaM pApamiti / kathaMnUte puNyapApe sugatikugatimArgoM sugatizca ku gatizca sugatikugatI tayormAgau puNyaM devamarAdi, sugatimArgaH pApaM narakati ryayUpaM kugtimaargH| punaryo guruH kRtyA'kRtyanedaM avagamayati kartuM yogyaM kRtyaM kartumayogyaM akRtyaM / kRtyaM ca akRtyaM ca kRtyAkatye tayorjedo viveko vicAra staM jhApayati // yathA pradezI nRpaH mahA nAstikamatiH kezigaNadharaguruNA pratibodhya tattvamArge sthaapitH||jo navyaprANin ! iti jJAtvA manasi viveka mAnIya saMsArasamuztAraNAya pravahaNasamAna zrIguroH sevA kAryA / guroH sevAM kurvatAM ca satAM yatpuNyamutpadyate tat puNyaprasAdAt uttarottaramAMga likyamAlAvistaraMtu // 14 // nASAkAvyaH-harigItabaMda // mithyAta dalanasikSAMta sAdhaka, mugati mAraga jAna e // karanI akaranI sugati urgati, punna pApa bakhAna e||sNsaarsaa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH me gara tarana tArana, guna jihAja visekhiyeM // jagamAMhi guru sama kahi banArasi, aura kona na jekhiyeM // 14 // kathAH - kabhIguru, kubodhanA vidalana karanAra be, tenI upara sUryAjadevanI kathA kahe beH- ekadA zrImahAvIra deva zramajakappA nagarIyeM samosakhA, tihAM sUryAnavimAna kI sUnidevatA vAMdavA khAvyA. prabhu AAgala batrIzabada nA Taka karI svasthAnakeM gayA. paM / gautamasvAmI yeM bhagavAnaneM pUjayaM ke mahArAja ! evIe ke mAmI? tevA jagavAna kahatA havA ke zvetaMtrikA na mAM pradezI rAjA, tenI sUrikAMtA nAryA teno citranAmeM sArathI hato, te ekadA sAvatrI nagarI gayo. tihAM kezI kumArane dekhI vAMdyA, yane dharmakathA sAMjalI. zrAvakadharma paDivajyo. pI te citra sArathI yeM potAnA rAjAne prati bodha jhApAmA zvetaMbIyeM padhAravA vinati karI tyAre guruyeM kayuM ke annodaka saMbaMdheM jAze. pIkeTaleka divaseM guru zvetaMbIyeM yAvyA, tenI citra sAra khabara par3I. tevAreM gurune vAMdavA gayA, utAro AApI sArathIyeM kayuM ke he svAmI ! rAjA nAstika be, tene pratibodhajo. huM paNa koi upAya karI tene ihAM jAvI. anyadA ghoDA pheravavAne mijheM rAjAne citrasArathI tihAM teDI lAgyo. tihAM gurune dUkaDAja vyAkhyAna karatA dekhIne citrasArathI pra tyeM rAjA kahevA lAgyo ke, jo khalu muMma pazuvAsaMti ? apAyariyA khaju jopAyariyaM pakuvAsaMti ? tevAreM sArathIyeM. kayuM ke he svAmI ! cAlo zrApaNe jara puDhIyeM.. rAjA paNaM tihAM gurupAseM jai pUjavA lAgyo, heM mUMga ! zarIramAM AtmA to nathI to dharma karelo koNa jogave ? guru kahe tamArA kavA pramANeM pratyakSa dekhAya te pramANa ne je pratyakSa na dekhAya, te a pramANa. to. tamAsaM mAtA pitA paNa dekhAtAM nathI, mATeM pramANa thayAM ? rAjA bolyo jo dharma adharmAdika be, to mahAro pitA aneka jIvono saM hAra karanAra hato mATe narakeM gayo haze ? ane mahArI mAtA dharmiSTha hatI mATeM svarge gai haze ? to he niddAcara! huM to teno atyaMntaM vallana putra hato temane yAvIne dharmano pratibodha khApe to paralokaM paNa be tathA puNya pApa paNa be, ityAdi sarva vAta huM satya karI mAnuM ! 'tevAreM prAcArya bolyA ke herA jan! baMdhIvAnanI peTheM tahAro pitA karmapAroM karI baMdhANo be, te zI rIteM yA tahArI pAseM yAvI zake ? rAjAM bolyo to mahArI mAtAjIne svarga Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jainakayA ratnakoSa nAga pahelo. thI AvatAM zI harakata nar3e be ? sUri bolyA ke te to saMpUrNa vAMbita sukha jogave be, tethI nahI yAve. tathA valI manuSyalokano durgaMdha uMco ubaje be, te tenAtha sahana yAya nahI. tyAre rAjA bolyo ke meM eka corane paka DI patharAnI koThImAMhe nAkha / hAra DhAMkI dI, pachI keTaleka divaseM khojI joyuM to coranuM zarIra tila tilanI peTheM dItuM, paraMtu mAMde jIva to dITho nahI ? mATeM jIva nathI, tathA eka corane tojIne paMDhI phAMsI yApI mArI nAkhI pharI tolyo- to kAM paNa badhyo ghaTyoM nahIM ? mADe zarIramAMhe jIva nathI, tevAre sUri bolyA ke niHba koThImAMhe pesI koika zaMkha vajAveM, te zaMkha no zabda bAhira keMma saMnajAya be, tema jIvano paNa eja svanAMva jANavo. tathA raNInA lAkaDAmAhe phADI jotAM thakAM ani dekhAto nayI paNa upAya yogeM ani pAmIyeM baiyeM. ityAdi aneka dRSTAMta Apa) rAjAne pra tibodhyo rAjA zrAvaka thayo, samaktvamUla. bAra vratano uccAra karo, yAva tU enI strI sUrikAMtAyeM niHsvArtha jANI viSa dIdhuM rAjA anazana lei-sU riyAjavimAnane viSe sUriyAjanAmeM deva thayo. tihAMthI vyavI mahAvideheM vatarI mokSa sukhu, pAmaze // iti pradezI rAjAno dRSTAMta // 14 // aal gurusevAnuM phala kahe te. || zikhariNIvRttam // pitA mAtA bhrAtA priyasahaca rI sUnunivadaH suhRtsvAmI mAdyatkarinaTarayAzvaH parikaraH // nimataM jaMtuM narakakuhare rakSitumala gurordharmA'dharmmaprakaTanaparAMtko'pi na paraH // 18 // . m, arthaH- ( narakakuhare ke 0 ) narakavivaranI madhyeM (nimataM ke0) mUbatA eTale par3atA evA (jaMtuM ke0) jIvaneM ( guroH ke0 ) guruthaMkI (paraH ke0 ) bIjo ( kopi ke 0 ) koI paNa ( rakSituM ke0) rakSaNa karavAne (na ke0) nahi (alaM ke0 ) samartha hoya. kema ke ? (pitA ke0) pitA te paNa tenuM rakSaNa kara vAne na samartha hoya be, tathA ( mAtA ke 0 ) jananI te paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya. tathA ( cAtA ke0) sahodara te paNa tenuM rakSaNa karavAne na sa ma hoya. tathA (priyasahacarI ke0 ) atyaMta vallana evI strI paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya . tathA ( sUnunivahaH ke0 ) putrasamUha paNa tenuM ra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 49. kSaNa karavAne na samartha hoya be. tathA (suhRt. ke 0 ) mitra paNa tenuM rakSaNaka ravAne na samartha hoya be. tathA ( svAmI ke0 ) nAyaka paNa tenuM rakSaNa karavAne na samartha hoya . te nAyaka kehavo be ? tI ke. (mAdyat ke0) madonmatta evA ( kari ke0 ) hastI, ( Ta 0 ke 0 ) sunaTa ( ratha ke0 ) rathaM tathA ( zrazvaH ho) ghoDA jemane eva be arthAt eva sarva sAmagrI sahita eTaje baja vAn eva svAmI paNa rakSaNa karavAne samartha thAyu mahi. tathA (parikaraH 0 ) hone sevakAdivarga, te paNa rakSaNa karavAne samartha na hoya be. ya rthAt narakamA paDatA jIvAne ai pUrvokta sarva, rakSaNa karavAne samartha na hoya be, paNa mAtra eka guru je be, teja narakamAM paDatA: jaMtune rakSaNa karavAne samartha thAya be. guru vinA koi paNa narakamAM paDatA. jIvane rakSaNa karavAne sama nathI, te guru kahevA be ? to ke ( dharmAdharma ke0 ) puNya ne pApa, tenuM ( prakaTana ke0 ) prakAzana tene viSe ( parAt ke0 ) tatpara evA be. valI gu ru je be, te dharma dharma e bene batAve be. te jema ke: - je prANI dharmane aM gIkAra kare. be, te narakane vine paDatA nathI, arthAt saMgatine najanArA thAya be ne je adharmane aMgIkAra kare be, te prANI * narakamAM paDe be, arthAt kugatine najArA thAya be. mATe he navyajano ! ema jAlIne mana viSe viveka lAvIne narakapAnathakI rakSaNa karavAne samartha guru be, te se vaivA yogya be, bAkI sarva pUrvavat jAvaM // 15 // * TIkA:- punaH gurusevAyAH phalamAha // pitAmAteti // narakakuhare naraka vivaramadhye nimataM yUtaM patataM saMtaM jaMtuM jIvaM guroH paro'nyaH kopi rakSituM nNn| kopi na samarthaH / kathaM ? pitA janako rakSituM nAlaM / mAtA jananI rakSituM nAnaM / cAtA sahodarora kiMtuM nAlaM / priyA atyaMta vallanA sahacarI strI rakSituM nAtaM / sUnunivahaH putragaNo'pi rakSituM nAvaM / suhRt mitramapi rakSituM nAnaM na samarthaH / svAmI nAyako'pi rakSituM nAlaM / kiM nUtaH svAmI ? mAdya taka riTarathA'zvaH / mAdyaMto madonmattA kariego gajAH 'bhaTA sunaTAH rathaH a zvAzva yasya sa evaMvidho balavAn yaHsvAmI sa rahituM nAnaM / punaH parikaraH pranU tasevAdivargo'pi narake pataMtaM saMtaM rakSituM naM samartho na / kiMtu eko guru reva narake pataMtaM jIvaM rahituM samarthaH / guroH paraH ko'pi narake pataMtaM jIvaM rakSituM na samarthaH / kiMviziSTAt guroH / dharmAdharmmaprakaTanaparAt / dharmmazva a 19 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. dharmazca dhamAdhamauM puNyapA. tayoH prakaTane prakAzane parastatparoyaH saH tsmaat| gurudhUmmA'dhau chAvapi darzayati / tatazca yaH praann| dharmamaMgIkaroti sa narake na patati / kiMtu ? sugatinAgnavati // ytH||nry gaya gamaNa paDiha, bae kaI taha paesiNA snA // amaranimANaM pattaM, taM Ayariya ppa nAveNaM // 1 // jo javya prANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya naraka patanAt raNIyaH samartho gurureva sevyaH // sevyamAnAnAM caM yatpuNyamutpa dyate tat purasyaprasAdAta uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 15 // nASAkAvyaH-savaiyyAtrevIzAmAta pitA suta baMdhu sabI jana, mIta-hitU sukha kAminI phIke // sevakarAji mataMgaja vAji, mahA dala sAji rathI ratha nIke // urgati jAi vI vilalAi, parai sira Ai akelahi jIke // paMtha kupaMtha gurU samujAvata, aura sage saba svArathahIke // 15 // have gurunI AjJAnuM mAhAtmya kahe le. ||shaarduulvikriidditvRttm // kiM dhyAnena navatvazeSaviSayatyA gaistaponi kRtam, pUrNa nAvanayA'lamiDiyadamaiH paryAptamAptA gmaiH|| kiM vekaM bhavanAzanaM kuru guruprItyA guroHzAsanam, sarve yena vinA viz2Ayabalavat svArthAya nA'laM gunnaaH||16|| iti ktiIya gurusevnprkrmH||2|| arthaH-he navyaprANI ! gurunI thAjhA vinA ( dhyAnena ke0 ) dhyAna ka ravAthI (kiM ke0) guM? to ke kAhiM nahiM. tathA (azeSaviSaya ke0 ) samasta viSayo, tenA (tyAgaiH ke0 ) tyAgeM karIne (navatu ke0 ) ho eTa le saMpUrNa thayuM, arthAt samasta viSayatyAgeM karIne paNa kAhiM nahiM. valI gurunI bAjhI vinA (taponiH ke0 ) tapa je SaSTha, aSTama, dazama, hAda zAdi, padapaNa, mAsapaNa, siMhanikoDitAdika tapa teNe karIne paNa guM (kataM ke0) kaDeM? eTale pUrNa thayu,arthAt teNeM karIne paNa kAhi nahiM. tathA (jAvanayA ke0gunanAkarIne paNa, ( pUrNa ke) pUrNa thayuM, arthAt teNeM karIne paNa kAhiM nahiM. valI (iMDiyadamaiH ke0) iMDiyonA damane ka rIne paNa (asaM ke0) paripUrNa, arthAt teNeM karIne paNa kAhiM nahiM. valI (AptAgamaiH ke0) sUtrasikSAtanA paThane karIne paNa (paryAptaM ke) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52.. siMdUraprakaraH . pUrNa thayu. arthAt teNe karIne paNa kAhiM nahiM.. tyAre (tu ke0).valI (kiM ke) guM karavU ? ke je thakI te pUrvokta sarva saphala thAya? to ke (guruprItyA ke0) atyaMta prItiyeM karIne ( ekaM ke0) eka, (guroHke) gurunu ( zAsanaM ke0) zAsana je zIkhAmaNavaMcana tene (kuru ke0) he na vyajIva ! tuM kara. arthAt gurunIja zurU yAjhAne pAlana kara. te gurunu zAsa na kahe je ? to ke (navanAzanaM ke) saMsAratramANane nAza karanAruM . kAraNa ke (yena ke0) je (ekena kaipa) eka guruMzAMsana (vinA ke0) vinA (sarve ke0) sarva (guNAH ke0).pUrvokta dhyAnAdika.muNo paNa (svArthAya ke) potapotAnAM phala sAdhanane mATeM (alaM na ke0.) samartha thatA nathI. arthA t sarva niSphala thAya . kenI par3heM ? to ke (vinAyabalavat ke0 ) sainyA dhipati rahita sainyanI po. arthAt jema nirmAyaka sainya, jayasAdhaka thatuM nathI, tema gurunI AjJA vinA kriyAnuSThAnADika sarva, niHphala thAya . gozAlaka, jamAli kulabAlaka nihnavAdikanI par3heM. AhIM gozAlakAdikano dRSTAMta leko, mATeM evI rIteM jANIne gurunI AjJA sahita sarva karma, karavA yogya je. tethI he navyaprANI eprakAre jANImanamA vivekalAvIne zrIguruse vA karavI. gurusevA karanAra evA sujanane je puNya / ityAdi pUrvavat jANavU // 16 // e gurusevA'nAmA bIjaM hAra saMpUrNa thayuM // 2 // * TIkAH- athguroraajnyaayaaHmaahaatmymaah| kiMdhyAneneti // jo javyAH! guroH AjJA vinA cet dhyAnaM kRtaM ? tarhi tena dhyAnena kiM / apituM na ki mapi phalaM / punaHazeSa viSayatyAgairnavatu pUrNa jAtaM / samasta viSayANAMtyAgepi kimapi ma phalaM. punaH gurorAjJAM vinA taponiH kRtaM / SaSThASTamadazamahAdazA di padapaNamAsapaNasiMhanikrIDitAdi nistaponiH kRtaM saMpUrNa jAtaM // arthAnna kimapi / puna vanayA zunanAvenApi pUrNa jAtaM ! punaH. iMDiyada maiH paMceMjhyiANAM damanaiH kRtvA alaM pUrNa jAtaM / punaH AptAgamaiH sUtrasi zAMtapaThanairapi paryAptaM pUrNa jAtaM / tarhi kiM? kiMtu guruprItyA gariSTavAtsa . vyena adhikAdareNa ekaM guroH zAsanaM kuru / gurorevAjhA guhAM pAlaya / kiMjUtaM guroH zAsanaM ? navanAzanaM / saMsAraparicamaNavArakaM / yato yenaikena guroH zAsanena bAjhyA vinA sarve'pi guNAH pUrvoktA dhyAnAdayaH svA rthAya svasvaphalasAdhanAya ala na / samarthA na / kiMtu niHphalA ityrthH|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga padelo. kiMvat ? vinArthabalavat / niyakasainyavat yathA nirmAyakaM sainyaM jayasAdhaka na tathA gurorAjJAM vinA kriyAnuSThAnAdikaM sarva niHphalaM / gozAlaka jamA likulabAlaka nihravAdivat // evaM jJAtvA gurvAjhAsahita sarva karttavyaM // yauktaM zrIkalpasUtre // asaNavA. yAhAresae . // uccAra pAsavaNaM vA pa rivettae // sajAyaM vA karittae // dhammajAgariyaM vA jAgarittae // No se kappara aNApuDittA ra nirakU zyA annAyaraM tavo kammaM navasaMpajittANaM viharittae // taM ceva satvaM jaNiyatvaM ||nii navyaprANin ! evaM jJAtvA manasi vivekamAnIya zrIgurusevA karttavyA // kurvatAM ca satAM yatpusya mutpadyate, tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu ||iti // 16 // siMdUrapra karAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrttinA // sUriNA vihitAyAM tu, gurusevana prakramaH // 5 // iti gurusevanaprakramaH // 2 // nASAkAvyaH-vastubaMdadhyAna dhAranaM dhyAnadhArana, viSai sukha tyAga // karu nA rasa bAdarana, nUmizayana iMDiya nirodhana // vrata saMyama dAna tapa nagatijA va sita sodhana // e saba kAma na AvahI, jyoM binu nAyaka saina // si vasukha heta banArasI, kuMru pratIta guru baina // 16 // ___ kathAH-ihAM guru sevAno karanAra modeM jAya. tenI napara zrIgautamasvAmI nI kathA kahe :-ekadA prastAveM zrIvarSamAna svAmIyeM vyAkhyAna karatAM karatAM upadeza dIdho, jai aMSTApadaparvata upara jaratacakravartInI karAvelI mA nopeta covIza tIrthakaranI pratimA ne, tene je potAnI labdhinA baleM jaz vAMde, te prANI tabhaveM modeM jAya. te sAMnatI zrIgautama svAmI po tAne moda jAvAno nirNaya karavA mATeM pranunI AjJA mAgI aSTApada jaNI cAvyA, temane kauDinyAdika tApasoyeM AvatA dIThA, tevAreM tA paso, mAhomAMhe kahevA lAgyA ke A mahoTA munIzvara Ave , paNa yojana pramANa pAvaDI zI rIteM caDI sakaze? ameM mahA tapasyAnA karanAra * pAMcaze eka jaNa ve eka upavAsa karI sUke patre pAraNuM karI eka pAvaDI caDhayA, paNa bAgala jaz zaMkatA nathI. evo vicAra kare De, evAmAM gautama svAmI caDhayA. yAvat darzana karI pAnA phasyA, tevAreM zrIgautamasvAmI pA seMthI sarva pannaroM ne traNa tApasoyeM dIkSA lIdhI, zAsanadevI sAdhuno veza ANI bApyo, paDI mArge dhAvatAM sarvane pUbyu ke tamAre bAje zernu Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 siMdUraprakaraH pAraeM karavU De ? tevAreM tApasa bolyA ke khIra khAMma ghRtarnu pAra| karIyeM to sAraM. par3hI gautamasvAmI pAu~ jarI vahorI lAvyA. adIpamahAnizi labdhine baleM, karI sarva tApasone pAraNuM karAvyu. evI camatkAra dekhI potAnA manamAMheM gurutatvanI nAyanA,jAvatAM jAvatAM pAMcazene eka tApasone kevalajJAna naparnu: ane pAMcaze ne ekane samosaraNa dekhatAM kevalajJAna upamuM. tathA pA~caze te ekane zrIvIratI vANI sAMjalatAM kevalajJAna upamuM. te sarva 1506 tApasa kevalI thayA thakA zrIvIrane vAMdIne kevalInI saMnAmAM beTA, te jo zrIgautamasvAmIne zaMkA upanI je AjanA dIkSitane kevalajJAna naparnu haze?. jagavAn bolyA ke kevala jhAna uparnu , ane duM nirvANa pAmIza tevAreM 'tumane kevalajJAna upajaze. . te sAMjalI zrIgautama svAmI saMtoSa pAmyA. anukrameM kevala jJAna pAmI moda sukhaM pAmyA. ane tApasa paNa moda surava pAmyA. evaM guru sevArnu phala jAeMgI he navyaloko ! tameM dharmanA dAyaka evA gurunI sevA karo, ke je thakI saMsAra tro||16|| iti gurusevAdhikAre zrIgautamasvAmI kathA smaaptaa|| have cAra zlokoyeM karIne jinamata je jinokta sikSAMta, tenuM mAhAtmya kahe je. ||shikhrinniittttm ||n devaM nAdevaM na zunagurumevaM nakuguruma,na dhammai nAdharmanaguNapariNaIna viguNa m||n kRtyaM nA'kRtyaM na hitamadita nA'pinipuNam, . vilokaMte lokAjinavacanacakSurviraditAH // 17 // arthaH-( jinavacana ke0 ) jinazAstra rUpa ( caduH ke0 ) cahu je netra teNeM karI (virahitAH ke0) rahita evA (lokAH ke0) loko je , te have kahevAze te evI vastune (navilokaMte ke0) na dekhe , arthAt nahiM jANe le. guM zuM nathI jANatA? to ke (devaM ke0) sarvajJa, jitaMrAgAdi lakSaNoyeM yukta je sudeva, tene na jANe . valI te (aMdevaM ke0 ) kudeva eTale strI, zastra,ada, sUtrAdi lakSaNopeta je kuMdeva tene.paNa (na ke0) na jANe . valI te (evaM ke0) e prakAre (gunaguruM ke0) suguru je je tene eTale zukSmArgaprarUpaka evA sugurune (na ke) na jANe . valI (kuguruM ke0) paMcA cArarahita eTale utsUtraprarUpaka evA kuMgurune (na ke0)na jANe . tathA (dha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jainakathA ratnakoSa bhAga padelo. maiM ke0) dharmane na ke0) nahiM jANe , tathA(adharma ke0) adharmane na jANe le. arthAt dharmAdharmanAM aMtarane te puruSa jANatA nathI. valI (guNapariNa ke0) gu Ne karIne paripUrNa arthAt guNavAnane (na ke0) na jANe be, tathA (vi guNaM ke0 ) guNarahita eTale nirguNa teMne ( naM ke0 ) nahiM jANe . a rthAt guNavAna ane nirguNa janane samAnaja dekheM je. vaMlI (katyaM ke0) karavA yogya kArya tece (na ke0) na jANe meM tathA (tharutya ke0) je karavAne ayogya kArya tene ( na ke.) na jANe je arthAt kRtyAkatyavive kane jANe nahiM. valI (nipuNaM ke0 ) cAturya jema ruDe prakAreM hoya tema ja ( hita ke0) potAnuM hita je sukha tenuM kAraNa, tene (na ke0) nahiM jA Ne . tathA (ahitamapi ke0) azujanuM je kAraNa tene paNa (na ke0) nahiM jANe. arthAt te loko jinavacana zravaNa vinA zunAzujanA aMtarane jA patA nathI. ihAM vilokaMte e kriyApada sarva nakAranI sAtheM lagADavU. mATeM hai javyajIva ! e prakAre jANIne zrIjinapraNIta sikSAMtonuM zravaNa karavaM. ni navacana zravaNa karatA evA sujanane je pusya / ityAdi pUrvavat jANavU // 17 // TIkAH-atha caturnivattairjinamatasya jinoktasiddhAMtasya cmaahaatmymaah|| nadevamiti ||lokaaH jinavacanameva cakurnetraM tena rahitAH saMtaH etAni vastUni na vilokNte| na pazyati / na jAnaMtItyarthaH // kiM kiM na vilokNte| te devaM sarva jhojitarAgAdirityAdilakSNopetaM na vilokaMte / punaH adevaM kudevaM ye strI zastrAdasUtrAdatilahaNopetaM kudevaM na vilokNte| punaH zunaguruM suguruM zurU prarUpakaM guruM na jAnaMti / punaH kuguruM paMcAcArahitaM utsUtraprarUpakaM na jaanNti| punaH dharma adharma ca na jAnati / dharmAdharmayoraMtaraM na vidaMtItya rthaH // punaH guNapariNa guNaiH paripUrNa guNavaMta najAnaMsi // punarviguNaM guNa rahitaM nirguNaM ca na jAnaMti / guNavaMtaM nirguNaM ca sadRzameva pshyNti|punH kRtyaM karaNIyaM kartuM yogyaM vastu na jAnaMti / punaH akRtyaM kartumanucitaM ayogyaM ca na jAnaMti / kayA'kRtya vivekaM na jaanNtiityrthH||punrnipunnN sacAturya ca samyaga yathAsyAttathA AtmanohitaM sukhakAraNamapi na jAnati / punaH tha hitaM ca azunakAraNaM ca na jAnati / jinavacanazravaNaM vinA gunA'gujayoraM taraM na jAnaMti // yataH // succA jAga kanANaM, succA jANa pAvagaM // u nayaMpi jAgaI sucA, ja seyaM taM samAyare // 1 // jo javyaprANina ! Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH epa evaM jJAtvA zrIjinapraNItasikhAtAnAM zravaNaM kartavyaM / kurvatAM ca satataM ya puNyamutpadyate tatpuNyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA visturaMtu // 17 // nASAkAvyaH- kuMmaliyAbaMda // deva adevahinahI lava, suguru kuguru nahiM sUpha // dharma adharma gineM nahI, karma aMkarma na bUja // karma akarma na bUja gUU, guna aguna na jAnahi // hita anahiMta na sadahai, nipuna mUrakha nahi mAnahi // kahataM banArasi jJAna, dRSTi nahi aMdha adhevahi // jaina bacana haga hIna, labai nahi deva adevahi 17 // ||shaarduulvikriidditrttaassttkm // mAnuSyaM viphalaM vadaMti hRdayaM vyartha tathA zrotrayo, nirmANaM guNadoSanedakalanAM teSAmasaM naaviniim|| urvAraM narakAMdhakUpapatanaM muktiM budhAujhanAm, sArvajJaH samayodayArasamayoveSAM na karNAtithiH // 17 // arthaH-(sArvajJaH ke0) sarvajJadevapraNIta arthAt zrIvItarAgadeveM kahelo evo ( samayaH ke0 ) Agama, ( yeSAM ke0 ) je puruSone (karNAtithiH ke0 ) karNagocara (na ke) natha) thAto, arthAt jeNeM jinAgama zravaNa kasyo nathI, havete kahevo jinAgama ? to ke (dayArasamayaH ke0 ) kapAje teja ne rasa jemAM evoM be. have ne jinAgamazravaNa na karanArA je puruSo (teSAM ke0 ) te puruSonuM (mAnuSyaM ke0) manuSyajanmaje le tene(budhAH ke0) je paMmito, te (viphalaM ke0) niHphala (vadaMti ke) kahe je. arthAt paMmi to te puruSone manuSyajanma prApta thayuM, to paNa na thayA jevU kahe . tathA te puruSonuM (hRdayaM ke0) citta tene ( vyartha ke0) nirarthaka arthAt zUnya ka he . valI te puruSone ( zrotrayoH ke0 ) bedu kAna, (nirmANaM ke0 ) nirmANa je karaMtuM tene ( vRthA ke0) niHphala kahe . tathA temane (guNa ke) guNo tathA (doSa ke0)doSotenoje (neda ke0)neda tenI(kalanA ke0)vicAra NAje tene (asaMnAvinI ke0) phUlana evI kahe de, tathA te puruSonuM (narakAM dhakUpa ke ) naraka teja aMdhakUpa eTale ghAMsa ane velAyeM bAbAdita kUpa tene viSe (patanaM ke) paDavu, te (vAraM ke0 ) vAravAne aMzaya kahe . thane te puruSone (mukti ke0) mukti te (kulanAM ke0)urjana kahe je. arthAt jinAgama zravaNa vinA jovo mokne pAmatA nathI. e kAraNa mA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. sarvajana jinAgamamuM zravaNa kara. kadAcita nAva na hoya to paNa jinAgamazravaNa tine mATeM thAya che. yA zlokamAM vadaMti e kriyApada sa veM padone jor3avaM. e prakAreM jAlIne jinavacana zravaNa kara: karanAra evA je sujano temane je puSpa / ityAdika pUrvavat jANavuM // 18 // TIkA:- mAnuSyamiti / jo navyaprANin ! sAvaijJaH sarvajJapraNItaH zrIvItarAga devena jASitaH samayaH khAgamo yeSAM puruSANAM karNAtithiH karIgocaro na jAtoyai zrutaH / kiM viziSTaH samayaH dayArasamayaH kaMpAeva rasaH svarUpaM yasya / budhAH paMmitAsteSAM manuSyANAM nAnuSyaM manuSyajanma vikalaM niHphalaM vadaMti / labdha mayalabdhaM kathayati / teSAM hRdayaM cittaM vyartha nirarthakaM zUnyaM vadaMti / punaste SAM zrotrayoH karNayornirmANaM karaNaM vRthA niHphalaM vadaMti / punasteSAM gu pAnAM doSANAM ca yonedo aMtaraM tasya kalanAM vicAraNAM saMjJAdinIM ya rthAt nAM vadaMti / punaH narakameva aMdhakUpastRNavallI vitAnAJcAditaH kUpastatra patanaM vAraM vArayitumazakyaM kathayati / punasteSAM muktiM nAM kathayati / jinAMgamazravaNaM binA muktiM mokSaM na prApnuvaMti / thataH zrIji nAgamazravameva karttavyaM / nAvaM vinA'pi zrutaM hitAya navaMti // yathA // dveSe'pi bodhakavacaH zravaNaM vidhAya syAzaihiNeya iva jaMturudArajAnaH // kvAtho'priyo'pi sarumAM sukhado ravirvA, saMtApako'pi jagadaMganRtAM hitAya // 1 // kiM tadvacaH ? yataH || aNimisa nayalAmaNa ka, U sAhaNAH pupphadIma milANA // canaraMgulela jyUmiM na bibaMti surA jilA biMtI // 1 // iti jJA tvA nivacanasya zravaNaM karttavyaM / kurvatAM ca saMtAM yat puSyamutpadyate tatpu eyaprasAdAt uttarottaramAMgalikyamAlA vistaraMtu // 18 // " " bhASAkAvyaH - mAtrAtmaka kavitA | tAMko manuja janama saba niHphala, niHphala mana biphala juga kAna // guna aru doSa vicAra jeda vidhi, tAMhi mahAna yaha jJAna | tAqoM sugama naraka duHkha saMkaTa, yAgama paMtha pada niravAna || jinamata bacana dayA rasa garjita, je nahisunata siddhAMta bakhAna // 18 // kathAH - enI upara rohaNIyA corato dRSTAMta kahe be:- rAjagRhI nagarIne pAvatI vaibhAragiri parvatanI guMphAmAMhe lohakharo cora vase be, te sarvadA pApa karmana karanAra, nagaramaihe corI kare, sAta vyasana seve, corIno vidhi saM pUrNa jAle, dharma upara lagAramAtra vAMDA nahI, tene rohiNinakSatrane yogeM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . 57 putra thayo, tenuM nAma rohapIyo evaM sthApyu. anukrameM yauvanAvasthA pAmyo. tevAreM aneka vidyAno anyAsa kIdho. sarva kalAThamAM nipuNa thayo. eka dA tenA phitAne. maraNarnu kaSTa vyu, taivAreM putrane kahevA lAgyo ke he vatsa ! tuM mahAruM vacana aMgIkAra karaM, toDhuM marUM! je mATe tuM kevAreM paNa zrI mahAvIra devanI vANIsAMnlIza mAM. rohaNIye temaja kabUlaka yuM. tevAreMlo hakhuro. maraNa pAmyo tenAM mRtakArya karI nagaraMmAM corI karato phasyA kare. have ekadA zrImAhAvIrasvAmI vihAra karatA tihAM samosasyA, deva tAyeM samosaraNanI racanA karI, te samosaraNamAM bezI nagavAn dezanA devA lAgyA, te samayeM rohaNIyo paNa parvatamAMbhI nikalI rAjagRhI nagarI tarapha jAtAM mArgamAM samosaraNa dekhI ciMtavavA lAgyo je e mArge jatAM mahAgathI vIravacanajarUra saMjanAze,to pitAnI AjhAmo naMga thAze? ane bIje mArge jAiza to vakhata ghaNo logaze. tema gayAvinA paNa cAlaze nahI. tethI ve kAnamA aAMgalo ghAlI vehu pagarakhAM hAthamA lai ekadama do Dyo ane samosaraNa najIka zrAvyo, tevAreM parAmAM kAMTo lAgo, tene kA hAdavA mATe kAnamAMyIM AMgalI kADhIne nIco nabhyo, te. vakhata sarva saMde hanI haranArI amRtatulya evI zrIvIranI vANI zravaNeM sAMjalI. te vANImAM devatAnA svarUpanuM varNana te samaya Avej hatuM, ve jema keH- // gAthA // kesati maMsa naha ro, ma ruhira vasa camma mutta purisehiM // rahiyA nimmala dehA, sugaMdha nIsAsa gayalevA // // aMtamuTuteNaMciya, paUttA taruNapu risa saMkAsA / savaMga nUsaNa dharA, ajarA niruyA samA devA // // Nimisa nayaNA maNaka, sAhaNA puppha dAma amilANA // cariMgulega nUmiM, na biMtiH surA jiMNA biti // 3 // kAMTo kAhADatAM e gAthA sAMjalIne te vacanane ghaNAM e vIsAravA mAMmayAM, paNa kozrote vIsare na hI panI gAmamAM jA corIkarI lokone saMtApIne cora svasthAnakeM gayo. ekadA tihAMnI sarva prajAyeM rAjAnI bAgala vinati karI ke svAmI ! yA gAmamAM coranI Agala amArAthI rahI zakAya nahI ? le sAMjalI rAjAyeM sevakone bolAvI kahyu ke are ! tameM coranoM nigraha kema nathI karatA !!! te sAMjalI sevako bolyA ke svAmI! ameM to ghaNAya prapaMca kasyA, paraMtu e cora daNamAM dekhAya ane kSaNamAM na dekhAya, tethI amArA hAthamAMja thA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4G jainakathA ratnakoSa nAga pahelI. vato nathI. tevAreM rAjA ajayakumArane kA anayakumAra koTavAlane kahyu ke nagaratA daravAjAmAM ko navIna mANasa praveza kare, athavA bAhira nIkale, to usakhIne javA dejo, koTavAle paNa gupta paNe daravAje rahI cokasI karatAM ekadA rAtrine dakhata rohaNIyAne nagaramA praveza karatnAM aMgita kAreM cora jANIne pakaDyo. bAMdhIne, rAjA Agala ANyo. rA jAyeM anayakumArane pUnayuM ke ene kahevI zikSA karIyeM ! teMvAreM kumareM kahyu ke corelI vastu dAtha lAgyA vinA zidA tha6. zake nahI, rAjAyeM corane pUjyuM ke tuM kyA gAmano rahevAsI bI ane tahAruM nAma guMDe ? ta thA dhaMdho guMDe ? te kahe. ghora bolyo mahAruM nAma jurgacaMga De jAteM kumaMbI DaM ane zAligrAmamA rahu~ DaM, koI kAma vizeSe thAhI Avyo . yAvatAM asura thai tethI talAreM mane pakaDyo. te sAMjalIrAjAyeM prabannapaNe te vAta no nizcaya karavA mATe zAlIgrAmeM mANasa mokalyo, paNa coreM teM grAmanA sarva mANaso sAthai prathamathI saMketa karelo hato mATe tiAnA rahevAsI temaja tenuM nAma gama sarva te mANasane kahI saMnalAvyuM. tevAreM mANase pha rIAvI rAjA bAgala sarva samAcAra kahyA te sAMjalI anayakumAra vicAyaM je e cora le paNamahAkapaTI be. par3I tene dilAsIpI.potAnI pAseM rAkhyo. jebAreM anayakumAra sAmAyika posaha yamukha kare, tevAre te paNa temaja anayakumAranI sAthai zrAvakamI karaNI kare, tenA manogata nAva koi jANe nhii|| ytH|| rAmanavAca // pazya lakSmaNa paMpAyAM,bakaH prmdhaarmikH|| zanaizca muMcate pAdau, jIvAnAmanukaMpayA // 1 // matsya-vAca // sahavAsyevajAnA ti, sahavAsiviceSTitam // prazaMsyate ca rAmeNa, tenAhaM nakulIkRtaH // 2 // mukhathA miSThavacanabole ane saMsAramA to miSTavacana vana lAge tethI koya lanI aiseM akguNa ddhNkaaijaay||ytH // pikastAvat kRSNaH, paramaruNayA pa zyati dRzA // parApatyapI svasutamapino,pAlayati yaH // tathA'pyeSo'mISAM, sakalajagatAM vananaMtamo // nadoSA gaNyate, madhuravacanAnAM kacidapi // 1 // have anayakumAre eka AvAsa karAvyo, temAM vicitra citrAmaNa ka rAvyAM, nAnAprakAranA caMDuvA baMdhAvyA, AvAsanI napara atyaMta suMdara dhva jAna baMdhAvI mAhe selArasa, agaravaMdanadepana karAvyAM, dhUpaparimala vi stAsyA, hAramA toraNa baMdhAvyAM, apUrva zayyA patharAvI, phUla pagara jarA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH Ar vyA, tathA zolavarSa nAvayavAlI atyaMta rUpavaMta evI yA gaNikAune . zola saNagAra karAvIne tenA hAthamAM mRdaMga thApI tihAM nI rAkhIyo paDhI te yAvAsamAM jayakumAreM te corane sAdharmIcAinA nAtAMthI jamavA bolA vyo. jamADatAM jamADatAM vacamAM caMdrahAsya maMdirAnuM pAna karAvyuM, tethI vi vhala thayo. tevAre te yAMvAsanI zayyA upara tene suvADI mUkyo. cAra ghaDI vItyA paDhI sacetana thayo. tevAreM. te gaNikAu" jayajayanaMdA jayajayajaddA" evA zabda bolatI kI batrIzaba nATaka karavAM lAgI. ane te corane pUyaM ke tazI puNyAI kAdhI ke jethakI amAsa svAmI yayA ? khane de valokanI padavI pAmyA ? te vakhateM tihAM rohaNIyo cora vicAravA lAgyo je yA te zI vAta ! je meM to janmAMtarane viSe kAMi paNa pueya karUM nathI, to huM devatA *zI rIte thayo ! valI vicAkhuM je vIravacana to evaM be ke de vatA hoya tene to 'misanayaNA' ityAdi cinha hoya, te to e devAM nAmAM dekhatAM nathI. mATeM deva zyo ! yA sarva prapaMca ajayakumAreM kasyo daze ! ema. jAeMgI vicAre be ke dave yapaNe paNa ihAM kapaTa cAvaja najavo. kapaTakathA karavI ! ema vicArAne kahevA jAgyoM ke hai strIyo ! meM pAbaje na veM dAna, puNya, dharma, sAta vyasana rahita kAM niyama, vrata, jIrNoddhArAdi puNyakaraNI karelI ne tethI tamAro svAmI DhuM thayo ! tevAre devAMganAne muM rUpeM vezyA bolI ke manuSyanavamAM kAMi pApa ka hoya to te paNa thamane kaho. vAre rohaNIyo bolyo ke meM manuSyanaveM kevala dharmaja kIdhobe, paNa pApa karma ko kIdhuM nathI. e. vAta sarva prakhannapaNe sAMgalIne ajayakumAreM jAeyuM je yA mahoTo buddhimAn be enA jevA buddhimAn to koI viralAja haze ! pa rAjAne pUDhIne ajayakumAreM te corane visarjana karo, rohaNIyo paNa ghera jai viMcArakhA lAgyo ke maravAnuM kaSTa mahoTuM dutuM tethI huM naga rata nahI, paraMtu meM pagamAMthI kAMTA kADhatAM je zrIvItarAganI thoDeM / zIvA sAMjalI te paNa mune guNakArI thai, vAMDatAM kAM paNa jinavANI meMsAMnI te mune vADI yAvI. mATeM vItarAgane zuraNe javuM teja uttama bepI tithI zrI ImAnasvAmI pAkheM yAvI namaskAra karI kahevA lAgyo ke he prano! tamArI thoDIzI vANI mane nAsatAM nAsatAM zravaNeM paDI, tethI huM ugalo. mATe have haiM mahArAja! kRpA karI mahArA beDu Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakayA ratnakoSa bhAga padelo. nava sudhare, tevo cUpAya rUhoM, tevAreM paramezvareM tene dharmopadeza kasyo, te sAMna lI cAritra levA mATeM sAvadhAna thayo. panInagavAnaneM vInavyo ke he mahArA rAja!zreNikarAjAne malI AvIne par3hI cAritra laza ! ema kahI rAjAnI pAseM AvI kahevA lAgyo ke he. svAmI! 'duM rohaNIyo nAmaka cora, mar3hA pApI balaM, paraMtu zrIvIranAM vacana sAjalatA hu~ gayo bUM. have mune cAritra levAno nAva , mATeM dainAragirinI guphAmAMhe meM corI lAvelu dhanarAkhenuM , te tameM mahArI sAthai tihAM padhArIne sarvaprajAne ulakhAcI ulakhAvIne je jedha Nonu hoyate tedhaNIne tameM havAle karo, rAjAya paNa temaja kayuM. sarva prajAneje nuM jenuM dhana hatuM tene tene ucakhAvI utlakhAvIne dIdhuM. panIrohaNIye svakuTuMba pratibodhI temanI AjhApAmIcAritralIdhuMaMtyAvasthAyeM aNasaNa karIdevalo ke devatAthayo.e rohaNiyAnI peTheje jinavacanane saddahe, te sukha ne paame||17|| pIyUSaM viSavakalaM jvalanavattejastamaHstomava,nmitraM zAtravavat stranujagavat ciMtAmaNiM losstthvt||jyo strAM grISmajagharmavat sa manute kAruNyapaNyApaNam, jaineM matamanyadarzanasamaM yo'matirmanyate // 4 // arthaH-( yaH ke je (dharmatiH ke0) mUrkha puruSa, (jaineMmataM ke0 ) jineMzAsana, teneM (anyadarzanasamaM ke0 ) anyadarzana je baucha, naiyAdhi ka, sAMkhya, vaizeSika, jaiminIyAdika darzano tenIsamAna jo (manyate ke0) mAne , to (saH ke0) te mUrkha puruSa, ke, mAne je ? to ke (pIyUSaM ke0) amRta je tene ( viSavat ke0) viSa samAna (manute ke0).mAne je. tathA te mUrkha puruSa, ( jalaM ke) paramazItala jala je tene ( jvalanavat ke) a nisamAna mAne je. tathA te mUrkha puruSa, ( tejaH ke0 ) teja je tene (tamaH stomavat ke ) aMdhakAra samUhanI peThe mAne be. tathA valI te mUrkha puruSa ( mitraM ke0) savAzne (zAtraMvavat ke0) vairIsamAna mAme be. valI te mU rkhapuruSa (mRja ke.) puSpamAlAne (nujagavat ke0) sarpasamAna mAne , valI te mUrkha puruSa, (ciMtAmaNi ke) ciMtAmaNi ratnane (loSThavat ke0 ) pASANa samAna mAne , valI te mUrkha puruSa, (jyotsnA ke0 ) caMkAMti ne (grISmajadharmavat ke0) naSkAsanA taDakA jevI mAne .yA ThekANe Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH amRtAdi sarakhaM jinamata jANavU, ane viSAdi samAna aMnyadarzana jANa vAM. have te jainezmata kahevU to ke kAruNya ke.) dayApaNuM te rUpa ( paNya ke0 ) vecavAne lAyaka vastu tenuM (ApaNaM ke ) haoNTa be. yAhiM manute e kriyApadaM sarva ThekANe yojana karavu. evI rIteM mAnIne zrIjina mata aMgIkAra kara: aMgIkAra karanArane je puNya / ityAdi pUrvavat // 15 // ____TIkAH-pIyUSamiti // yormatimUrkhaH pumAna jaineMmataM zrIjinazAsa naM anyadarzanasamaM / aMtyadarzanebAda taiyAyika sAMkhya vaizeSika jaiminIyA diniH samaM sadRzaM manyate gaNayati sa mUrkhaH pIyUSaM amRtaM viSavat viSe Na tulyaM manute gaNayati / punarjalaM paramazItalaM pAnIyaM jvalanavat agni tulyaM gnnyti| punaH tejaH nadyotaM tamaHstomavat aMdhakArapuMjavat manute / punarmitraM sakhAyaM . zAtravavat vairisadRzaM manute jAnAti / punaH sRjaM pu SpamAlA nujagavat sarpatulyAM, gaNayati / punaH sa ciMtAmaNiM loSThavat pASANasadRzaM gaNayati / punaH sa jyotsnA kaumudIM caMkAMtiM grISmaja dharmavat uSNakAla Atapavat manute / atra pIyUSAdisamaM jinadarzanaM / viSA disadRzAnyadarzanAnItyupanayaH / kiMnUtaM jaineMmataM kAruNyapasyApaNaM / dayArUpakrayyasya puDheM // evaM matvA zrIjinamatamevAMgIkarttavyaM kurvatAM ca satAM yat / zeSaM prAgvat // 1 // * nApAkAvyaH-uppaya // amRta kahaM viSa kaheM, nIra kahaM pAvaka mAneM // teja timira sama ginai, mitta kahaM zatru bakhAnai // puhapamAla karha nAga, ratana para sama tulnai // caMda kirana yAtapa sarUpa, iha nAMti ju cunne // karunA nidhAna amalAna guna, pragaTa banArasi jaina mata // para mata samAna jo mana dharata, so. ajAna mUrakha apata // 15 // dharma jAgarayatyaghaM vighaTayatyubApayatyutpathama, ni te matsaramucinatti kunayaM mathnAti mithyAmatim // vairAgyaM vitanoti puSyati kRpAM muSNAti tRSNAM ca ya, tanaM matamarcatiprathayati dhyAyatyadhIte kRtI // 2 // arthaH-( kRtI ke ) paMmita puruSa ( yat ke0) je (jainaMmataM ke) jaineMmata je jinazAsana, eTale jinapravacana tene (arcati ke0) pUje . Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62. jainakathA ratnakopa nAga padelo. je, (. prathayati ke) vistAra je. valI ( dhyAyati ke) dhyAna kare . eTale citavana kare . valI (adhIte ke0) paThana kare De. (tat ke0) to te pUrvoktarIte karelu evaM jinazAsana jhuM kare le ? to ke ( dharma ke0 ) dharmane (jAgarayati ke ) jAgaraNaje nadIpana tene, kare . valI ( aghaM ke) pApaje tene ( vighaTayati ke0) dUra kare . valI (nRtpathaM ke0) nanmArga je anAcAra tene (nabApayati ke0) nivAraNa, kare . tathA ( matsaraM ke0) guNI puruSone viSe vanAvane (nitte ke ) nAza kare . valI ( kunayaM ke0 ) kutsita naya je anyAya, tene (nabinatti ke0) nanda kare . valI (mithyAmati ke0) kUTabuddhije tene (mathnAti ke0) sarvathA dUra kare le. valI (vairAgyaM ke0) vairAgyane ( vitanoti ke0 ) vistAra kare je. valI (rUpAM ke0) dayAne (puSyati ke0) poSaNa kare . (ca ke0) valI (tRSNA ke0) sTahA eTale lonane muSNAti ke0) TAle . arthAt jeNeM jinamata aArAdhana kayaM, teNeM pUrvokta sarva vAnAM kasyAM, ema jANavU.e prakAre jANI ne zrojinamata ja jinapraNIta sihAMta tenuM ArAdhana kara.. ArAdhana karanArane je puNya yAya / ityAdi pUrvavat jANavU // 20 // etrIjo jinamata prakrama thayoM // 3 // ___TokAH-dharmamiti // kRtI pamitaH jaina mata jainezmataM zrIjinazAsanaM ji noktapravacanaM arcati pUjayati / punaH prathayati vistArayati / punAyaticiM tayati / punaH adhIte pati / tat dhammai jAgarayatidharmasya jAgaraNaM nadI panaM karoti / punaH aghaM pApaM vighaTayati. dUrIkaroti / punaH utpathaM u nmArga anAcAraM ubApayati nivArayati / punaH matsaraM guNiSu kSeSanAvaM ni te nedayati vinAzayati / punaH kunayaM kutsitanayaM anyAyaM. uhinatti / punaH mithyAmati madhnAti kUTabukiM vilojya dUrIkaroti / punaH vairA gyaM vitanoti vistArayati / punaH rUpAM dayAM puSyati poSayati / punaH tR SNAM sTahAM lonaM muSNAti nirAkaroti / arthAt yena * jinamatamArAdhitaM. tena etAni vastUni kRtAnItyarthaH // iti jJAtvA zrIjinamataM jinapraNIta sikSAMtazca samyagArAdhanIyaH / ArAdhayatAM ca satAM yatpuNyaM // 20 // iti // siMdUraprakarAvyasya, vyAkhyAyAM hrsskiirtinaa|| vihitAyAM jinamata,praka maH pUrNatAmitaH // 3 // iti tRtIyaM jinamataprastAvaH // 3 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . nASAkAvyaH-maharA baMda / guna dharma vikAse, mApa vinAse, kupatha nathA pana hAra // mithyA mata khamaiM, kunaya vihamaiM, maiM dayA apAra // tisnA mada mAreM, rAga vimAreM, yaha jina Agama sAra // jo pUjai dhyAveM, par3heM paDhAve, so jagamAMhi udAra // 20 // have cAraM zlokoyeM karIne saMghanAM mahimAne kahe . ratnAnAmiva rohaditidharaH khaM tArakApAmiva, svargaH ka rUpamahIruhAmivaM saraH paMkeruMdANAmiva // pAyodhiH payasA miveMjamahasAM (zazIvaM mahasAM) sthAnaM guNAnAmasA,vityA locya viracyatAM nagavataH saMghasya puujaavidhiH||21|| arthaH-he javya jano! (iti ke0) A prakAreM (bAlocya ke0 ) jo ine arthAt vicAra karIne (jagavaMtaH ke0 )pUjana karavA yogya evA (saM yasya ke0) saMba je je, teno (pUjAvidhiH ke0 ) pUjAno vidhi, (viracya tAM ke ) karIyeM, arthAt karo. have zA prakAreM. vicAra karIne ? to ke, (asau ke0) yA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAdhikA rUpa caturvidha saMgha je , te (guNAnAM ke0) zAna, darzana, cAritra ane vinayAdika je sarva guNo te nuM (sthAnaM ke) nivAsasthAnaka De, kenI per3heM ? to ke (ratnAnAM ke0 ) ra naunuM sthAnaka ( rohaNAditidharaH ke0) rohamAcalaparvata ( zva ke0) je ma , tema. tathA (khaM ke ) AkAza, te (tArakANAM ke0 ) tArAnnu nivAsasthAna (zva ke0) jema che, tema. tathA ( kalpamahIruhAM ke0) ka padonuM nivAsasthAnaka (svargaH ke0) svarga (zva ke ) jema je, tema. tathA (paMkeruhANAM ke0) kamalonuM nivAsasthAnaka ( saraH ke0 ) talAva (zva ke) jema , tema. valI (pAyodhiH ke0 ) samu.je je, te ( paya sAM ke) jalotuM nivAsasthAnaka (zva ke0)jema, tema. have te jala keha vAM ? to ke (iMumahasAM ke0) cazmA samAna nirmala le. athavA (zazIva mahasAM ke0) zazIva mahasAMevo pATha jo hoya toM,(mahasAM ke0) tejanuM nivA sa sthAnaka ( zazI ke0) cazmA (zva ke) jema hoya, tema. arthAt pU kti vastu jema bIjI kahelo vastunuM nivAsa sthAnaka be, tema A zrI caturvidha saMgha paNa jJAna, darzanaM, cAritrane rahevAnuM nivAsasthAnaka . yA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. prakAreM vicAra karIne caTurvidha saMgharnu pUjana kara. eja nAvArtha je. bAhI (sthAna) e pada,sarvatra yojana karavU.mATeM emajANIne zrIsaMghanInakti karavA yogya le.ane te nakti karavAnu.je puNya thAya / ityAdi pUrvavat jANavU // 21 // TIkAH-artha caturnivRttaH saMghasya mahimAnamAha // ratnAnAmiveti // jo nvyaaH| ityAlocya iti vicArya nagavataH pUjyasya saMghasya pUjAvidhiviracya tAM kriyatAM / itIti kiM ? thataH asau saMghaH sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA rUpazcaturvidhasaMghaH guNAnAM jhAna darzana cAritra vinayAdInAM sthAnaM nivaasH| kaH keSA miva ? rohaNaditidharaH rohaNazcAsau ditidharazca parvato ratnAnAmiva / yathA rohaNAcaloratnAnAM sthAnaM tthetyrthH| punaH khaM AkAzaM tArakANAmi va / punaryathA svargaH kalpamahIruhAM kalpavRkSANAM sthAnaM tthetyrthH| punaryathA sarastaDAgaH paMkeruhAgAM kamalAnAM sthAnaM tayA / punaryathA pAthodhiH samuhaH payasAM pAnIyAnAM sthAnaM tthaa| kiMjUtAnAM payasAM / iMsumahasAM iMjvannirmalA naaN| athavA zazIva mahasAM iti paatthH| yathA zazI caMze mahasAM tejasAM sthAna tathA'sau saMgho guNAnAM sthAnaM / atha vA kiMnUtAnAM guNAnAM mahasAMI vit maho eSAM tAni mahAMsi teSAM / evaM zrI caturvidhasaMghaH sarvaguNAnAM sthAnaM / iti chAtvA zrIsaMghasyaktiH kaayo| kurvatAM ca satAM yatpuNyaM // 21 // nApAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka // jaise najamaMgala tArAgana, rohana sikhara ratanakI khAna // jyoM suraloka nAre kalpama, jyoM suravara aMbuja bana jAna // jyoM samui pUrana jala maMmita, jyoM sasi bavi samUha sukhadA ni // taiseM saMga sakala guna maMdira, sevahUM nAva jagati mana Ani // 21 // yaH saMsAranirAsalAlasamatirmuktyarthamuttiSThate, yaMtI rya kathayaMti pAvanatayA yenA'sti naa'nyHsmH||y smaitIrthapatinamasyatisatAM yasmAbunaMjAyate,sphUrti ryasya praavsNticgunnaaysminssNgho'rcytaaN|||| arthaH-he navyajano! tamoyeM ( saH ke.) te caturvidha saMgha (ayaMtAM ke) pUjAya. arthAt tameM caturvidha saMghane pUjo. te kahevo saMgha De ? to ke (yaH ke) je saMgha, ( saMsAra ke0) saMsAra teno ( nirAsa ke0) nirAkara Na eTale tyAga tene viSe ( lAlasamatiH ke) ilAvAlI budi jenI evo bato ( muktyartha ke0) muktinA sAdhana mATe ( uttiSThate ke0) sAva Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 65 * dhAna thAya be. tathA (dhaM ke0 ) je saMghane ( pAvacatayA ke 0 ) pavitrapaNAyeM karIne (tIrtha ke0 ) tIrthanUta evAne ( kathayaMti ke0) kahe be. tathA ( yena ke0 ) je saMghanI saMghAteM ( samaH ke0 ) samAna, ( anyaH ke0 ) bIjo koi ( nAsti 0 ) nayI valI ( yastai ke0) je saMghane ( tIrthapatiH 0 ) tIrthakara pote ( namasyati keM0) namaskAra kare be. eTale vyAkhyA nAvasarane viSe "namotibassa" evaM jaNe be. tathA . ( yasmAt ke0 ) je saMghakI ( satAM ke0) sanonuM ( ( gunaM ke0 ) kalyANa ( jAyate ke0 ) utpanna thAya be. (ca ke0) valI ( yasya ke0 ) je saMghanI ( sphUrttiH ke0 ) mahimA ( rA 0 ) utkRSTa varte be. valI ( yasmin ke0 ) je saMghane viSe (guNAH ke0) gAMnIrya, dhairya, audAryAdika mUlottara guNo (vasaMta ke 0 ) vase be. yA zlokamA sAta vinaktino anukrameM samAveza karelave be. te jema ke yAraM mAM (ya) e pada laine ( yasmin ) e pada paryaMta joi jevuM. mATe e pra sA jAMlIne he navyaprANIyo ! matamAM viveka lAvIne zrIsaMghanI pUjA na kti karavI; te pUjA bhakti karanArane je puNya / ityAdi pUrvavat jAvaM // 22 // TIkA :- yaH saMsAreti // jo navyAH ! navadbhiH saH zrI caturvidhasaMgho tAM "pUjyatAM / saH kaH ? yaH saMghaH saMsAra nirAsalAlasamatiH san saM sArasya nirAse nirAkaraNe tyAne lAlasAM ivA yasyAsA. IdRzI matirbuddhi yasa IdRzaH san muktyartha muktisAdhanArtha uttiSThate sAvadhAnojavati / punarya saMgha pAvanatayA pavitratvena tIrthabhUtaM kathayaMti, punaryena saMghena samaH saha zo'nyaH ko'pi nAsti / punaryasmai saMghAya tIrthapatiH tIrthakaraH svayaM nama syati namaskAraM karoti / vyAkhyAnAvasare namotibasse tinaNanAt / punarya smAt saMghAt satAM sakanAnAM zunaM kalyANaM jAyate utpadyate / punaryasya saM ghasya sphUrttirmahimA parA vakRSTA varttate / punaryasmin saMghe guNA gAM niyedhaiyadA ryAdayaH mUjaguNottaraguNAzca vasaMti tiSThati / evaM jJAtvA jo navyaprANin ! mana si vivekamAnIya zrI saMghasya pUjA naktizca prakarttavyA / kurvvatAM ca satAM // 22 // jASAkAvyaH - vRtta upara pramANeM // je saMsAra noMga yAsA taji, ganata mukati paMthI daura // jAkI seva karata sukha upajata, jina samAna uttama nahi aura // iMzAdika jAke pada vaMdata, jo jaMgama tIratha suci Thaura // jAne nitaM ni vAsa sukha saMpati, so siri saMgha jagata sira mora // 22 // 9 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. lakSmIstaM svayamanyupaiti ranasA kIrttistamAliMgati, prItistaM caMjate matiH prayatate taM labdhumutkaMThayA // svaH zrIstaM pariradhumicchati muhurmuktistamAlokate, yaH saMgha guNarAzikelisadanaM zreyoruciH sevate // 13 // arthaH- ( yaH ke0 ) je puruSa, ( zreyoruciH ke0 ) zreya eTale kalyA tene viSe vA dharmane viSe be ruci jenI evo to ( saMghaM ke0 ) caturvidha saM gha je tene ( sevate ke0 ) sevana kare be, ( taM ke0 ) te puruSane ( lakSmIH ke0 ) saMpatti, te ( rajasA ke0) vegeM karIne arthAt zIghratAthI ( svayaM ke 0 ) potAnI meleM (nyupaiti ke0 ) sanmukha khAve be. valI (kIrttiH ke0 ) kI rtti je be, te ( taM ke0 ) te puruSane (khAliMgati ke0 ) AliMgana de de, rthAt kIrtti prApta thAya be. tathA valI ( prItiH ke0 ) sneha je be. te ( taM ho) te puruSane (jJate ke0 ) naje be, eTale seve be. valI (maMtiH keM0 buddhi je be, te (utkaMThayA ke0 ) utsukatAyeM karIne ( taM ke0 ) te puruSane (la dhuM ke0 ) prApta savAne ( prayatate ke0 ) prayatna kareM be. valI (svaH zrIH ke0 ) svarganI lakSmI, ( taM ke0 ), te puruSane ( muduH ke0 ) vAraMvAra (parirabdhuM ke 0 ) liMgana devAne (iti ke0) ichA kare le. valI (mukti: ke0) moda, (taM ke0) te puruSane (lokate ke ) juve be. have te saMgha kehavo be ? to ke ( gu rAzi ke 0 ) guNano je samUha tenuM ( kelisadanaM ke0 ) krIDAgRha be. a rthAt te sarva guNone ramavAnuM sthAnaka ve. mATe ema jAlIne manane viSe vicAra karIne caturvidha saMgha je be te sevavA yogya be. te sevana karatA sujanone je puNya / ityAdi pUrvavat jAvaM // 23 // J TIkA:- lakSmIti // yaH pumAn zreyoruciH san zreyasi kalyANe dharme vA rucira jilApoyasya sa shreyoruciH| IdRzaH san zrIsaMghaM sevate / taM puruSaM la mI: saMpat rajasA vegena svayamAtmanA dhanyupaiti sanmukhamAyAti / punaH kIrtti staM puruSaM prAgiti AliMganaM dadAti / punaH prItiH snehastaM jajate sevate / punarmatirbuddhiH utkaMThayA utsukatayA kRtvA taM naraM labdhuM prAptuM prayatate yatnaM karoti / punaH svaH zrIH svargalakSmIstaM mudurvAraM vAraM parirabdhuM zrAliMgituM iti / muktirmohastaM puruSaM khAlokati pazyati / kiM viziSTaM saMghaM ? guNarAzi Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . kelisadanaM guNasamUhasya krIDAgRhaM / evaM jJAtvA.saMgha sevyaH zeSaM puurvvt||23|| jApAkAvyaH-vRtta uparaM pramANe ||taako Ai milai sukha saMpati, kIrati radai tihUM jaga bAI // jinasauM prIti baDhe tAke ghada, dina dina dharama buddhi adhi kaaii|| bina lina tAhi lakhai ziva suMdari, suraga saMpadA mila sunAI // vA nArasi gunarAsi saMghakI, jo nara jagati kareM mana lAi // 23 // kathAH-ayodhyA nagarIye nastacakravartI anyAya varjato rAjya pAle .e kadA zrIAdinAthane kevalajJAna upane thake corAzI gaNadhara sahita vihAra karatA ayodhyAnA udyAnamA samosasyA, udyAnaphAlakeM vadhAmaNI dIdhI, tene sADIbAra koDanuM dAna dIdhuM. par3I jaratarAz2AyeM vicAghu je bAja ruSa jadeva padhAyA , tene saparikara nojana karAvaM ! ema ciMtavI ghaNA gADAM pakkAsAdikeM bharI samosaraNe AvI nagavAnane vAMdIne vinati karI ke mahArAja! Aja sarva kuTuMba sahita Apa mahAruM nojana karo. tevAreM jagavAna bolyA ke he jarata ! sAdhune rAjyapiMka agrAhya . valI AdhA karmI tathA sAhAmo ANyo ne paNa agrAhya je. evI vANI sAMjalI narata pazcAtApaM karavA lAgyo, nevAreM lagavAn bolyA ke he rAje ! tuM a saMtopaM ma kara, pahelu pAtra vItarAga, bIjUM pAtra sAdhu, trIjuM pAtra aSu vratadhArI ane cothu pAtra darzanabhara, mATeM tuM aNuvratadhArI zrAvakanI nakti kara, jethakI saMsArarUpa samui.cucUka samAna thAya. evaM sAMjalIjarata rAjA harSa pAmyo thako svasthAnakeM Avyo. zrAvaka mAtrane jamavA mATeM no tarAM dIghAM. niraMtara sarvaloka jamavA Ave. kema ke te vakhateM loka sarva ruju jaDa hatA. mATeM harahameza AvavA lAgyA, tevAreM rasoi karanArAyeM rAjAne vinavyo ke mahArAja! prajA sarva ulaTI paDI ne, kehane jamADIyeM ane ke hane na jamAMDIye! tevAreM rAjAyeM parIkSA karI zurU zrAvakane jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa rekhA kAMgaNIratnathI kIdhI. ema karI avatAra sa phala karavA lAgyo. tathA zrIzatrujayano prathama udAra kasyo, saMghavInI pa davI pAmyo. valI aSTApada parvata para rupanadeva pramukha AgAmI kAleM tha nArA covIza tirthakaranAM prAsAda karI mAMnopeta pratimA jarAvI. e rIteM zrIsaMghanI nakti karI anukrameM prArIsAnavanamAM rUpa jotAM anityanAvanA jAvatAM manamAM vairAgya vRddhi karatA thA saMsAramA sAra te eka dharmaja . Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. ema kahetAM kahetA kevalajJAna pAmyA. teno devatAyeM mahotsava kayo. co rAzI sAkha pUrvanuM zrAyu jogavI modeM gayA. temano putra zrIsUryayaza thayo, teNe paNa naratezvaranI peleMja zrIsaMghanI nakti karI. urvazI pramukha devAMganAyeM parIkSA kIdhI paNa calAyamAna thayo naMhI. temane paNa ArIsAmAM rUpa jotAM kevalajJAna upanyuM arne mode gayo.' temano putra mahAyaza, te mano putra atibala, temanoM putra balana, temano putra, balavIrya, temano putra kRtavIrya, temano putra jalavIrya, temano putra Atame pATeM damavIrya. e sarvatra Na khaMmanA noktA thayA, caturvidha zrIsaMghanI naktinA karanAra thayA. ihAM na ratanI pAula na koDI pUrva varSa gayAM, tevAreM saudharma avadhijJAnane pramANe stavanA karI poteM ayodhyAmAMhe AvI jhAnAdika guNa jaNAvavA mATeM ya jhopavita dhArI bAra vratanAM bAra tilaka kasyAM. te avasareM damavIrya sajAyeM iMine zrAvakarUpeM dITho, te dekhIne harSavaMta thayo. par3I jamavAnI nimaMtraNA kIdhI, rasozyAne karvA ke sAdharmikane rUDI rIteM jojana karAvoM. iMza pala zrAvakarUpa dharato gharamAMhe Avyo, pacarakANa pArI zrAvakonI, paMktimAM ja mavA beto. eka koDa. zrAvakane arthe jeTanuM anna nipajAvyu havaM teTaluM te ekalo jamyo. valI rasozyAne kahyu ke hu~ nukhyo , mATe anna Apa. ra sozyAyeM rAjAnI yAMgata sarva vauta kahI. rAjA tihAM vyo, tene zrAva karUpadhAraka iMI kahyu ke e rasoi karanAra sarvane narakhyA rAkhe . rAjAyeM valI so mUDA anna raMdhAvI pIraiyuM, te tatkAla jamIne vAlI kahevA lAgyo ke mahArI nUkha gai nathI. erIteM rAjAnuM apamAna karavA lAgyo ke hu~ tRptathA to nathI.tevAreM rAjAyeM manamAM kheda kasyoje mahArAthIsaMghanI pUrNa nakti thAtI nathI, mATeM mune dhikkAra . sevaka bolyAM mahArAja! e koI devasvarUpIche, tevAreM rAjAyeM dhUpAdikeM saMtoSI namaskAra karI pUyuM ke he svAmI ! prasanna thA.sAdharmInI nakti mahArAthI kema thazake ? evaM sAMjalI iMpotArnu pragaTa rUpa kIg. damavIryanI prazaMsA karavA lAgyo ne kahyu ke he damavIrya ! te yugAdi devano vaMza ujAlyo, dhanya be tumane je tuM AvI rIteM sAdharmInI nakti kare je. naktaM ca // te putrAye piturnatA, sa pitA yastu poSakaH // tanmitraM yatra vizvAsaH, sA nAryA yatra nirvRtiH // 1 // ityAdi stavanA karI iMza devalokeM gayo. daMmavIrya paNa saMghanakti karI janma saphala karI moda pahoto. ema Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH . jANI saMghanakti karo. sAta daitre dhana vAvarI avatAra saphala karo // 23 // yamakteH phalamaIdAdipadavImukhyaM kRSaH sasyavat, cakritvaM tridazestAdi tRNavat prAsaMgikaM gIyate // zaktiM yanma himastutau na dadhate vAco'pivAva'spateH,saMghaHso'ghaharaH punAtu caraNanyAsaiH staaN.mNdirm||4||sNghprkrmH||4|| arthaH-(saH ke0 ) te ( saMghaH kera) caturvidha saMgha (caraNanyAsaiH ke0) potAnA padasthApane karIne (satAM ke0) naktiyukta manuSyonuM ( maMdiraM ke) maMdira je ghara tene (punAtu ke ) pavitra karo. te saMgha kehavo ke ? to ke ( yannakteH ke) je saMghanI naktinuM (arhadAdi ke) tIrthakarAdi evI (padavI ke0) padavI je padanI prApti teja (mukhyaM ke0 ) mukhya evaM (phalaM ke0 ) phala , te kenI pate ? to ke (kRpeH ke0 ) devAdinA (sa zyavat ke0) dhAnyanI parnu arthAt jema kRSi karanAra .manuSyane dhAnya prApti rUpa mukhya phala de tema bAhiM zrIsaMghanI jaktinuM mukhya phala ardadAdi padavI ja, ane (cakritvaM ke0) cakravartIpaNuM tathA ( tridazeitAdi ke0 ) deveMzAdepadapaNuM to (prAsaMgikaM ke0 ) prasaMgayIja Avyu. ema (gIyate ke0) kahevAya je. kenI par3eM ? to ke..(tRNavat ke) denA ghAsanI pareM. a rthAt jema kRSi karanArane vinA prayAseM devayI dhAsanI prApti thAya le. tema AhiM saMghanaktikAraka puruSane cakravartitva deveMztva padavI te vinA prayAseja prApta thAya . valI ( yanmahimastutau ke0) je saMghanA pranAvavarNanane vipe (vA caspateH ke0 ) bRhaspatinI ( vAco'pi ke0) vANIyo paNa (zakti ke0) sAmarthya je tene ( nadadhate ke0) dhAraNa karI zakatI nathI. valI e saMgha kehavo ke ? to ke (aghaharaH ke0) pApane haraNa karanAro . mATe te saM gha aghahara ne, ema. jANIne zrIsaMghane potAne ghera thAmaMtraNa karIne pUjana karavu ane tenI pUjAnuM je puNya thAya / ityAdi pUrvavat jANavU // 24 // A caturtha saMghanaktino prastAva thayo // 4 // ttiikaaH-ynktriti||sH zrIsaMghazcaraNanyAsaiH svapAdasthApanaiH kRtvA matAM satpuruSANAM sAdhumanuSyANAM maMdiraM gRhaM punAtu pvitrytu| saH kaH? yajakte ryasya saMghasya nakteH arhadAdipadavI mukhyaM tIrthakarAdipadaprAptermukhyaM phalaM varta Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. te // kiM vat ? kapeH detrAdeH sasyavat dhAnyavat / cakiMtvaM tridazeMtAdi / cakra varttitvaM padatvAdikaM ca prAsaMgikaM prasaMgAdAgataM phalaM gIyate kathyate / kiM vat / kRpestRNavat palAlAdivat / punaryanmadvimastutau yasya, saMghasya pranA vavarNane vAcaspaterapi vAco varaNyaH zaktiM sAmarthya na dUdhate na dhArayati / kiMviziSTaH saMghaH? aghaharaH ayaM pApaM harati yaH saH atraharaH / iti jJAtvA zrI saMghaH svagRhe zrAya samyakaM pUjanIyaH / zeSaM prAgvat // 24 // siMdUraprakarA khyasya, vyAkhyAyAM darSakIrttinA // sUriyA vihitAyAM tu, zrIsaMghaprakramo'jani // 4 // iti caturtha saMghana ktiprastAvaH // 4 // . jASAkAvyaH - vRtta upara pramANeM // jAke jagata mugati pada pAvata, iMDrAdika pada ganata na koI // jyoM kRSi karata dhAna phala upajata, sahaja prayAsa ghAsa usa hoI // jAke guna jasa saMpana kArana, suraguru thakita hota gar3ha khoi // so siri saMgha punIta banArasi, irita harana vicarata a loi // 24 // have hiMsAnA niSedheM karIne sarva prANIyone viSe svasamAnatAnuMdhyAna karo, teMkahe: krIDAnUH mukRtasya GaHkRta rajaH saMhAravAtyA navo, danvannauvyasanAnimeSapaTalI saMketadUtI zriyAmaM // niHzreNistridivaukasaH priyasakhI mukteH kugatyargalA, satveSu kriyatAM kRpaiva navatu klezairazepaiH paraiH // 25 // artha :- he navyaprANIyo ! (sattveSu ke0) jIvone viSe ( rUpaiva ke0 ) kRpA je dayA teja ( kriyatAM ke0 ) karAya. arthAt karo. balI te kRpA ( paraiH ke0 ) bIjA ( azeSaiH ke0 ) samasta evA ( klezaH ke0 ) kAyAnA kaSTeM karIne paNa (javatu ke0 ) ho. arthAt potAnA dene kaSTa pIne paNa jIvadayA pAlavI. e jIvadayA kehavI be ? to ke ( sukRtasya ke0 ) sukRta je tenI ( krIDAnUH ke0 ) krIDAnuM sthAnaka be. tathA valI kevI be? to ke ( 0 ) pApa teja ( rajaH ke0 ) raja je dhUDa, tenA ( saMhAra ke0 ) haraNa karavAmAM ( vAtyA ke0 ) vAyunA viTolIyA samAna d. arthAta karmarajane namADavAmAM jIvadayA viTolIyA jevI be. pApane dhUDanI upamA kema yApI ? to ke te pApaja karmamanuM kAraNa be. valI hal be ? to ke ( navodanvan ke0 ) saMsArarUpa je samuD temAM (nauH ke0 ) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 71 nAvasamAna arthAt saMsArasamuD taravAmAM nAvasammAna be, valI ke havI be ? to ke ( vyasanAni ke0 ) kaMSTarUpa je mi tene vipe ( meghapa TalI ke0 ) seghaghaTA tulya arthAt zraniMne kAvavAmAM jema megha be, tema 5. khAni bukAvavAmAM jIvadavA che, mATe megha saMrakhI kahI. valI kevI be ? to ke ( zriyAM ke0 ) - saMpa ciyonI ( saMketadUtI ke0 ) saMketasthAnamA po cADanArI dUtIsamAna be. valI kenhavI be ? to ke (tridivaukasaH ke0 ) svarga 'rUpa je ghara ten| uparacaMDavAnI ( niHzreNiH ke0 ) nisaraNI jevI be, valI te kevI be ? to ke ( mukteH kai0 ) mukti rUpastrIMnI ( priyasakhI ke0 ) vA lI sakhI be, balI kevI be ? to ke ( kugatyargalA ke0 ) durgatinA hArane khADI devAnI jogala samAna be, ema jAlIne jIvone viSe dayA karavI 25 * TIkA:-tha hiMsA nipedhena sarvasattveSu dayaiva kriyatAmityAha // krIDAnU riti // jo vyAH ! sattveSu jIrveSu kRpA eva dayA eva kriyatAM / parairanyairazeSaiH 'samastaiH klezaH kAyakaSTakaraNaiH javatu pUrNatayA kriyatAmityarthaH // kathaMnUtA kRpA ? sukRtasya puSyasya krIDAnUH krIDAsthAnaM / puMnaH kathaMbhUtA ? DuH kRtarajaH saMhAravATyA / duHkRtaM pApaM tadeva karmamalarhetutvAt raja iva rajastasya saMhAre saMharaNe vAlyA vAyusaMmUhatulyA / punaH kathaMbhUtA ? jaMbodanvannauH nava eva saM sAra eva udanvAniva udanvAna saMmuH tatra nauH maukA / punaH kathaMjutA ? vyasanAnimeghapaTalI vyasanAni kaiSTAnyeva tApahetutvAt zragnayo vanhayaH tatra meghapaTalI meghaghaTAsamAnA / punaH kiMnUtA ? zriyAM saMpadAM saMketadUtI saMketa sthAnaprApakA saMketikA dUtI / punaH kathaMbhUtA ? tridivaukasaH niHzreNiH / tridivaM svarga eva ko gRhaM / tasya sopAnapaMktiH / punaH kathaMbhUtA ? mukteH priyasakhI vallanaM vayasyA / punaH kathaMbhUtA ? kugatyargalA kugatergateH rgalA dvAraparighaH / iti jJAtvA jIveSu kRpA kriyatAM // 25 // jASAkAvyaH - savaiyyA ikatIsA // sukRtakI khAnI iMM purIkI nisAnI jAnI, pApa raja khaMmanakoM paunarAsi pekhiyeM // caMvaDuHkha pAvaka bukAyave koM meghamAlA, kamalA milAyavekoM dUtI jyoM vizeSiyeM // mugativadhUsoM prIti pAlavekoM khAlI sama, kugatike dvAra diDha khAgalasI dekhiyeM || aisI dayA kIjeM citta tihuM loka prAnIM hita, aura kara tRti kAdu lekhe meM na lekhiyeM || Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. ||shikhrinniitttm // yadi grAvA toyeM tarati taraNi ryAdayati, pratIcyAM saptAciyadi najati zaityaM katha mapi ||ydi mApI syAupari sakalasyA'pi jaga taH,prasUte sattvAnAM tadapi na vadhaHkvA'pi sukRtam // 26 // arthaH-( yadi ke) jo (grAvA ke0) pASANa te (toye ke ) ja lane viSe ( tarati ke ) tare , valI (yadi ke0)jo ( taraNiH ke sU . rya te, (pratIcyAM ke) pazcima dizAne viSe ( udayati ke) nage , valI ( yadi ke) jo ( saptArjiH ke0 ) ani, te (zaityaM ke0) zItapaNAne (najati ke0) naje . valI ( yadi ke0) jo (kathamapi ke0) ko paNa rIteM (kSyApI ke) pRthvImaMmala, te (sakalasyApi ke0) samaya eg paNa (jagataH ke0) jagata je tenI (upari ke0) uparane vipe (syAt ke0) thAya, ( tadapi ke0 ) to.paNa (sattvAnAM ke0) jIvono (vadhaH ke0) nAzarUpa je. hiMsA te (kkApi ke0) ivsa, kSetra, kAlAdikane vipe kAMza paNa (sukRtaM ke0) puNyane (na prasUte ke ) atpanna karatuM nayI. arthAt te pUrvokta sarva agha Tita ghaTanA kadAcit thAya, to paNa jIvahiMsA ko rIteM puNyakAraka thAya nahI. mATe he navyajanato! sarva jananoyeM jIva hiMsAno tyAga karavo // 16 // TIkA:-yadigrAveti / / yadi grAvA pASANaH toye jale tarati / punaryadi ta raNiH sUryaH pratIcyA pazcimAyAM dizi udayati / punaryadi saptArciH amiH zaityaM zItalatvaM jajati / punaryadi kathamapi mApI pRthvImaMmalaM sakalasyA pi jagatovizvasya napari navet // tadapi sattvAnAM vadhaH hiMsA kvApi ivya kSetra kAlAdau sukRtaM puNyaM na prasUte na janayati / zeSaM prAgvat // 26 // nApAkAyaH-thAnAnaka baMda // jo pazcima ravi nagai, tira pApAna jala / / joM ulaTeM nutha loka, hoi zItala anala // jo sumeru magamagai, siha ka haM laganamala // tabahUM hiMsA karata, na upaje punna phala // 26 // . // mAlinIrattam // sa kamalavanamagnervAsaraM nAsvadastA, dama tamuragavAtsAdhuvAdaM vivAdAt // rugapagamamajIrNAjIvitaM kAlakUTA, danilapati vadhAyaH prANinAM dharmamivet // 2 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 73 arthaH-(yaH ke)puruSa, (prANinAM ke) jIvonA (vadhAt ke0)vadhaje hiMsA tethakI (dharma ke) dharmane (ichet kepa) le ,arthAt mAne , (saH ke0) te puruSa, jhuM le le ? to ke (agneH ke0) amithakI (kamalavanaM ke) kamalonA vanane (aniSati ke0) anitApa kare . arthAt te puruSa, nimAMthI kamalavanane.jovAnI nA kareM .tathA (jAsvadastAt ke0) sUrya asta thayA palI (vAsaraM ke0) pranAMtane bele. valI te (sgavakrAt ke0) sarpanA mu khathakI (amRtaM ke0)amRtane che ,tathA te puruSa, (vivAdAt ke0) kalaha thakI (sAdhuvAdaM ke0)kIrtinezle le. valI te purupa,(ajIrNAt ke0) ajIrNa thakI (rugapagamaM ke0) roganA nAzanI nA kare . valI te puruSa, (kAlakUTAt ke) viSa thakI (jIvitaM ke0) jIvitavyane zche le.arthAt je puruSa,jIvahiMsA thakIdharma mAme ,te puruSa,AzlokamAMkahelAani vagere padArthothakIkamalava na vagere padArthone zche ,ema jaragavaM. eTale te puruSa ajJAnI jAvo.A zlo -kamA anilapati, e kriyApada , te je je.evA arthamA sarvatra yojana karavU. TIkAH-sakamaleti // yaH pumAn prANinAM vadhAt dharma zlet saH agneH sakAzAt kamalavanaM aMnilaSati vAMgati / tathA nAsvadasvAt sUryAstagamanA t vAsaraM anilapati / tathA uragavakrAt sarpamukhAt amRtaM pIyU paM anilapati / punaH vivAdAta kalahAraM sAdhuvAda kIrti anilaSati // tathA ajIrNAt rugapagamaM rogasya apagamaM vinAzaM anilaSati / punaH kA lakUTAt vipAt jIvitaM prANadhAraNaM anilaSati / zeSaM pUrvavat // 27 // nApAkAyaH- savaiyyA ikatIsA // aganimeM jaise araviMda na viloki yata, sUra athamata jaise vAsara na mAniyeM // sApake vadana jaise amRta na napajata, kAlakUTa khAye jaise jIvana na jAniyeM // kalaha karata nahi pA zyeM sujasa 'jese, bADhata rasAMsa roga nAsana barakhAniyeM // prAnI vadhamAMhi taise dharmakI nisAnI nAhI, yAhIteM banArasi viveka mana AnIyeM // 27 // // zArdUlavikrIDitavRttakSyam // AyurghataraM vapurvarataraM gotraM ga . rIyastaram, vittaM nUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamuccaistaram ||aaro gyaM vigatAMtaraM trijagataH zlAghyatvamapetaram, saMsArAMbunidhi karo ti sutaraM cetaH kRpAtiram // // ityahiMsAprakramaH // 5 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. __ arthaH-( kapA.ke), jIvadayA teNeM karIne ( AI ke0) nIno ne (aM taraM ke0 ) madhyanAga jeno ebuM manuSyanuM (cetaH ke0) citta je , te jhuM kare ne ? to ke (AyuH ke) jIvitane (dIrghataraM ke) adhikAdhika (karoti ke0) kare . tathA valI te citta, (vapuH kera), zarIrane (varataraM ke0.) atizreSTha evAne kare be. tathA te citta, ( gotra ke0.) nAma ane kula te ne ( garIyastaraM ke0 ) atyaMta gariSTa te. uccagotrarUpa evAne kare . tathA valI te citta, (vittaM ke0) dhanane (jUritaraM ke0 ) atyaMta gitane kare , valI te citta, (balaM ke) balane (badutaraM ke) atyaMtAtyaMta evAne kare je, tathA valI te citta, (syAmitvaM ke0 ) prabhutva, tene (uccaistaraM ke0 ) a tyaMta utkRSTa eTale sarvotkRSTa evAne kare . valI te citta, (ArogyaM ke0) nIrogapaNAne (vigatAMtaraM ke0 ) aMtararahita evAne kare , arthAt ko divasa roga na Ave, evI rIteM kare . tathA valI te citta, (trijagataH ke0) traNa jagatane eTale trinuvanane ( zlAdhyatvaM ke0) vakhAvApaNAne (alpetaraM ke0) ghaNuMja kare . tathA vajI te citta, ( saMsArAMbunidhi ke ) saMsArarUpa-samune (sutaraM ke0 ) mukhathI taravAne zaktimAn kare De. arthAt je puruparnu citta, hiMsA virahita , te purUpane sarva padArtha prA pta thAya De, (karoti) e.kriyApada je je te kare , evA arthamAM sarvatra yojana karavaM. mA kANe meMgharatha rAjAno, ane haribala pArAdhino dRSTAMta graha e karavo // 27 // A pAMcamo ahiMsAprakrama saMpUrNa thayo // 5 // TIkAH-AyurdIrghatara miti // kRpayA AI aMtaraM madhyaM yasya IdRzaM cetaH AyurjIvitaM dIrghataraM adhikaM karoti / tathA vapuH zarIraM gharataraM atipradhA naM karoti / tathA gotraM nAma kulaM vA garIyastaraM ati gariSTaM naccairgotra rUpaM karoti / tathA vittaM dhanaM naritaraM atipracuraM karoti / tathA balaM bahuta raM prAjyaM karoti / tathA svAmitvaM pranutvaM uccaistaraM sarvotkRSTaM karoti / tathA yArogyaM nIrogatvaM vigatAMtaraM aMtararahitaM kroti| tathA trijagataH tribhuvanasya lAdhyatvaM zlAghanIyatvaM alpetaraM pracuraM karoti / tathA saMsArAMbunidhi na vasamuI sutaraM sukhena nuttarituM zakyaM karoti // atra megharatharAjJaH haribaladhI varasya ca dRssttaaNtH|| 27 // siMdaraprakarAvyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtinA sUri yA vihitAyAMtu, hiMsAyAHprakramo'jani // 5 // iti ahiNsaaprstaavH||5|| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 75 nASAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka bNd||diirgh Au nAma kula uttama, guna saMpati AnaMda nivAsa // unnata vinau sugama nava sAgara, tIna juvana mahi mA paragAsa // nuja balavaMta anaMtarUpa vi, rogarahita nita noga vilAsa // jinake citte dayA tinhake rukha, saba sukhaM hota banArasi dAsa // 20 // kathAH-eja naraMtadetramA gajapuranagareM sunaMda eve nAmeM kulaputra rahe . tihAM dharmavaMta prANI jinadosanI sAtheM tene mahA prIti je. ekadA te beddha mitra vanamAM gayA, siMhAM surAcArya samAna dharmAcAryane dekhI namaskAra ka ro, teNeM dayAmUla dharmano upadeza dIdho, te upadeza sAMjalI gurune kahyu ke hu~mAMsa naNarnu paJcarakANa to karuM paNa mAhArAthI mahAro kulAcAra kema nakAze ? guruyeM kahyu ke dharmAcAra kharo samajavI. dharmanI velAyeM kAM yA laMbana na karayu. te sAMjalI sunaMdeM tarata jIvadayAvata yAdayuM. mAMsanakSaNa no niyama lIdho, sarva jIva potAnA AtmA. sarakhA jANato bato sukheM bata pAle je. ema karatAM ghaNo kAla thayo. ekadA urjika paDadyu, sarvatra dhA nya moDuM ayuM, te avasareM sunaMdanI strI kahevA lAgI ke hai svAmI ! svakuTuM va pAlavA mATeM mAulA pakaDIla Avo. tethe suMnaMdeM kaDaM ke he gaMmI! mahArI Agala evI vAtaja karavI nahI. game tevaM kaSTa prApta thaze, to paNa DhuM hiMsA AdarIza nahI, tenI strIyeM kaluM ke tuM mahAnirdayI bo, kuTuMbane kaSTha karavAthI lokamAM apayaza thAze. ema kahI. teno sAlo balAtkArathI tene mAulA pakaDavA mATeM laz gayo. tihAM jAla nAkhI temAM mAlAM thA vyAM, paNa vrata sAcavavA mATeM te pAbAM pANImAM nAkhI dIdhAM, ghare khAlI hA the Avyo. valI bIje divaseM strInI preraNAthI gayo, te divaseM paNa temaja mAbalAM mejI gherAvyo, trIje divaseM strInI preraNAthI gayo paNa tihAM mAlAM pakaDaMtAM mAlAMnI pArakha nAMgA, tethI trAsa pAmyo, paMbI sagAMne kahIanazana karI maraNa pAmIrAjagRhI nagarIyeM naravarmarAjA rAjya kare, tihAM maNIyAra nAmA zeThanI suyazA nAmeM nAryA tenI-kUkheM AvI sunaMda no jIva putrapaNe napano. tenuM dAmanaka evaM nAma pADayuM.te ATha varSo thayo, tevAreM zeThane ghera mAhAmArIno napazca'thayo, tethI gharanA mANasa sarva maraNa pAmyAM. Ayune yogeM eka dAmanaka jIvato rahyo. rAjAyeM tene ghera cokI rAkhI, dAmannaka dudhAtura thako ghara ghara nIkha mAgavA lAgyo. ekadA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jainakathA ratnakoSa bhAga pahelo. sAgarapota nAmA vyavahArIyAne tihAM bhIkha mAgavA mATe yAvyo, evAmAM te vyavahArI yAne ghera sAdhu bahoravA yAvyA, temAM eka vaDerAyeM sAmuki ja kaNa jor3ane kayuM ke zrI nIkhArIe zeThanA gharano mAlIka thAze ? evI rItanI vANI sAgarazeteM jItane aMtare sAMgalI duHkhAkAMta thaine vicArayuM je guM ma hArA gharano e dhaNI yAze ? to have huM koika upAya karIne ene mArI na khAvuM. eTale mahArI lakSmI mahArA putra pautrAdika jogave ? ema vicArI koi ka cAMgAlane ghaNuM vyApa kabUla karIne kayuM ke dAmannakane mArI nAkhaje. te caMmAla paNa modakanI lAlaca dekhADI ThagIne dAmannakane bAhera jaMga mAM lai gayo, paNa tahAM te mugdha bAlane dekhIne caMmAla manamAM ciMtavavA lA yo ke bAlakeM kevo zeThano aparAdha kasyo le ke jethakI zeTheM mane yAne mAravAno yAdeza dIdho ! athavA mahArA jevo bIjo mahA. pApI paNa koNa haze je ivyanI lAlaceM yAvA baccAne mAravAnI kabulAta yApe. to have e kAma kara mahAre yukta nathI ! evo nizcaya karI bAlakane kayuM ke he mUrkha ! tuM ihAMthI nAzI jA. jo ihAM rahIza to tumane sAgarayota mArI arat ! evo ya dekhADyo, tethI dAmannaka nAzI gayo, kema ke saMsAramAM jIvitavya sarvane valana be // yataH // maraNasamaM nabi jayaM, dAridda saMmo pa rivo navi || yasamA nabi jaMrA, khuhA samA veyaNA navi // 1 // caM mAneM dAmannakanI yAMgalI kApI nIsAnI jei zeThane AvI dIdhI. dAmannaka paNa lohIyeM jaratI yAMgalI lai tihAMthI nAge, te sAgarapotanA gokulamAMhe gayo. karmayoge tihAM naMdagokulapati putrIyo hato, teNeM tene potAne ghare putra karI rAkhyo. dAmannaka anukrameM yauvanAvasthA pAmyo, zUravIra yayo. ekadA prastAveM te sAgara zreSThI svagokulamAMhe yAvyo, tihAM. dAmannakane dI, naMdagokulIyAne pUDhayaM ke e ko be? te jeTaluM vRttAMta dAmannakanuM jA to hato tenuM teNeM sarva kayuM; te sAMjalI zeTha vicAravA lAgyo ke rakhe ne sAdhu vacana anyathA na thAya ! ema ciMtavI jevo yAvyo tevoja pATho ghera jalI javA lAgyo, tevAreM naMda bolyo ke tameM zIghrapaNeM kema jAne bo ? zeteM kahyuM ghare kAma le, naMdagovAlIyAyeM kayuM ke mahArA putrane ghera mokalo, te tamAruM kArya karI yAvaze, te sAMgalI zeteM kAgala lakhI khApyo ne kayuM kee kAgala mahArA putrane vyApaje. dAmannaka paNa kAgala le cAlyo. vATeM yA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH vatAM thAkI gayo, 'tevAre gAma najIka kAmadevanA deharAmAM jA sUto. evA mAM teja zenI viSA eve nAmeM putrI , te paNa tihAMja kAmadevanI pUjA karavA AvI .teNeM dAmannaka sUtelo doto,ane tenA aMgarakhAnI kameM kAgala bAMdhelo dIgo,tai lazne vAcavA.mAMmayo.' temAM svastizrI gokulAt samudattayo gyaM sAnaMda likhyate. e. dAmanakane apIta pANIyeM zIghra viSa dejo emAM kAM vimAsaNa karazo nahI. evo kAg2ala vAMcI kanyAyeM vicAyuM je mahAro pitA kA gala lakhatAM nivethI eka kAno cUkI gayo be, kema ke viSA mahAruM nAma ne te sthAnakeM viSa dejo, evaM jUlathI lakhA gayuM . par3I AMkhanuM kAjala kADhI salIyeM karI kAno dAviSane sthAnakeM viSA karI pAbo kAgala tenI kasamAM bAMdhIne kanyA potAne ghare bAvI. pAlathI dAmannaka paNa jAgyo,te cAlato cAlato anukrameM zeThane ghare Avyo, putrane kAgala dIdho, teNeM kAgala vAMcI tatkAla mahotsava pUrvaka potAnI bahena vipA tene paraNAvI dIdhI. keTalekadivaseM sAgaradatta paNa gokulathI. ghera yAvyo. vAta sAMjalI manamAM vi pAda upanyo ane ciMtavavA lAgyo je meM jhuM vicAyaM bane zahAre nIpay // ytH|| anaM. ciMtiUra anaM duz, anna viDhavA yannaM khaai||uucaalu te thira thayA, thiravAso te jA // 1 // meM lAnane mATe mUla paNa khoyo ! tathApi hajI kA upAya to karUM ke jema e vipatti pAme ? ema citavI zeTha valI cAMmAlane ghera gayo, ane kahyu ke are pApI cAMmAla!Ate teM jhuM kayuM ? je teM dAmanakane jIvato mUkyo? paNa adyApi jo bATarbu kAma kare to jeTaluM vya tuM. mAga, teTaluM hu~ ApuM. tevAreM cAMmala bolyo ke he svAmI ! tameM dekhADo, tene haNuM. tamArI bA saphala karUM ? zeveM saMketa kIdho ke saMdhyAnI velAyeM duM jene mAMtarane dehare mokaluM, tene haje. ema kahI ghera AvI zeta kaheMvA lAgyo ke are mUryo ! hajI sudhI tameM mAtaMranI pUjA nathI kIdhI ? kAma to pUjAthI sarADe caDe. te sAMjalI puSpAdikeM bAba jarI mAtara pUjavA mATeM saMdhyA samayeM jamAne mokalyo. tene mArge jAtAM rastAmAM sAlo malyo,teNeM potAnA banevIne tihAMja uno rAkhyo,dhane potemA . tara pUjavA tenI pAseMthI bAba lazne gayo. te jeTale deharAmAMhe praveza kare le, teTale je khaMgileM tene khaGge karI mArI nAkhyo, te vakhateM mahoTo kolAhala thayo. lokeM uttakhyo je yA zeThano putra . te vAta zeveM sAMjalI zegne Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IG jainakathA ratnakopa nAga pahelo. hRdayasphATa puHkha thayuM, nethI maraNa pAmyo. par3I rAjAnA AdezathI dAma naka gharano dhaNI thayo. puNyAnusAreM "lakSmIvAna thayo, sAte deveM dhana vA varavA lAgyo, ane trivarga sAdhana karato sukhamAM rahe .. ekadA koI eka nATeM yAvIne dAmanaka Agala gArthI kahI te A pramANe:- tassa na hava urakaM, kAvi jastani nimmaMlaM puSmaM // asmaya ravaM davaM, jaMjayalo jo jeNa // 1 // iti / e gAthA sAMjalI dAmanake te nATane traNa lada ivya ApyuM, te dekhI lokone mahoTo zeSa upajyo. tAreM rAjAyeM teDI pUjyuM ke eTalu mahoTuM dAna teM kama dIrcha ? tevAreM rAjA Agala sarva potAnI vAtanI utpatti kahI. te sAMjalI rAjAyeM dAmanakane nagarazeta kasyo. anukrameM dAmanaka dayAdharma ArAdhI devaloke gayo, mATeM he navyajIvo ! tameM dAmanakanI peTheM dayA dAna dyo. jema sukhazreya pAmo // 27 // iti jIvadayA upara dAmannaka kathA // have cAra zlokeM karIne satyabolavAnA pranAvane kahe je. . vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanama, mukteH pathyadanaM jalAnizamanaM dhyAghroragastaMnanam // zreyaHsaMvananaM samRdijananaM saujanyasaMjIvanam, kIrteH kelivanaM pranAvanavanaM satyaM vacaH pAvanam // 2 // arthaH- he navya jIvo! tamo ( satyaM ke0 ) satya. evaM ane priyakArI tathA hitakArI evaM (vacaHke0 ) vacanane bolo: e satyavacana kehavaM ? to ke ( vizvAsAyatanaM ke0 ) vizvAsanuM Ayatana eTale. ghara be. arthAt je puruSa satyavacana bole ,te jagatamA vizvAsapAtra thAya che,valI kehaq le ? to ke (vipattidalanaM ke) Apattine nAza karanAU~ , arthAt je puruSa satyavaktA hoya, te Apattine pAme nahiM. valI te kehaIM le ? to ke (devaiH ke0) devatAyeM (kRtArAdhanaM ke) kayuM ArAdhana eTale sevana jenuM evaM ne, arthAt satyavaktA puruparnu devatA paNa sevana kare . tathA te sa tyavacana kehabuM ? to ke (mukteH ke0 ) mukti je sidi tenA (pathi ke) mArgane vipe (adanaM ke0) saMbala ne, arthAt jema ko puruSa, grAmAM tareM jAya, tene rastAmAM nAtuM vagaire saMbala jozye tema muktimArgamAM janA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 29 rane satyavAkya teja saMbala-saMmAna jAvaM. eTaleje satyavaktA yAya, tene muktiprApti yAya. valI te satyavacana kehabuM be ? to ke ( jalAgrizamanaM ke0 ) jala ne nitene upazamana karanAruM be, arthAt satyavaktA puruSane jala amino jaya maTe be. vattI te satyavacana kehaM be ? to ke ( vyAghoraga staMnanaM ke0) vyAghra je siMha tathA naraga je sarpa tene (staMnanaM ke0 ) staMnana karanAraMbe, arthAt satyavaktA, puruSa, siMha yane sarpa teno staMnanakAraka thAya ve. tathA valI te satyavAkya kehavaM 'be ? to ke ( zreyaH ke0 ) kalyANa je moha tenuM ( saMvananaM ke0 ) vazIkaraNa be. arthAt satyavolanAra puruSane moha je be, te vaza thAya be. valI te satyavacanaM kehavuM be ? to ke ( samR vijananaM ke0 ) saMpatti utpanna karanAeM be, arthAt satyavANIvAlAne. saMpatti svataH prApta thAya be. valI te satyavacana, kehavaM be ? to ke ( saujanya ke0 ) sujanapaNAnuM ( saMjIvanaM ke0 ) utpanna karanAruM be, arthAt satya vaktA puruSane sujanatA prApta thAya be, valI te satyavacana kehavaM be ? to ke (kIrttaH ke0.) yazanuM (ke livanaM ke0) krIDA karavAnuM vana . arthAt satya vaktA puruSa je be, te yazasvI thAya be. valI te satyavacana kehavaM be ? to ke (prajAvanavanaM 0 . ) prajAva je mahimA tenuM gRha se arthAt satyavaktA purupano mahimA paNa adhika hoya be, valI te satyavacana keha le ? to ke (pAvanaM ke0 ) pavitra karanAruM be arthAt satyavaktA puruSa, niraMtaMra pavi jagaNAya be, mATeM e satyavacana sarvathA sarva manuSyoyeM bolakaM // 25 // TIkA:- atha satyavacanasya prajAvaM kathayati // vizvAsAyatanamityAdi // jo vyAH satyaM vaca hitaM priyaM vacanaM vadaMtviti zeSaH // kathaMbhUtaM satyaM vacaH ? vizvAsAyatanaM vizvAsasya zrAyatanaM sthAnaM / punaH kathaMnRtaM satyaM vacaH vi pattidalanaM / vipattInAM padAnAM pheTakaM / punaH kathaM devaiH suraiH kRtArAdhanaM / kRtaM yArAdhanaM sevanaM yasya tat / punaH mukteH siddheH pathi mArge pradanaM saMbalaM / tathA jalAgnizamanaM / jalAyoupazAmakaM / punaH vyAtroragastaMnanaM vyA prANAM siMhAnAM uragANAM sarpANAM ca staMnanakArakaM / punaH zreyasomo sya kalyANasya vA saMvananaM vazIkaraNAM / punaH samRddhijananaM samRddhInAM saMpada saMpAdakaM / punaH saujanyasaMjIvanaM sujanatAyAH saMjIvanaM samutpAdakaM / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga paheMlo. tathA kIryazasaH kelivanaM krIDArAmaM / punaH panAMvananaM pranAvasya mahi nogRhaM / punaH pAvanaM pavitrakArakamityarthaH // 2 // nASAkAvyaH-uppaya baMda // gunanivAsa vizvAsa, vAsa dArida ukha khaM mana // deva ArAdhana joga, mugati mAraga mukha sumana // sujasa keli A rAma, dhAma sajana mana raMjana // nAga vAgha sikarana, nIra pAvaka naya naMjana // mahimA nidhAna saMpati sadana, maMgala nIti punIta maga // sukha rAsi banArasi dAsa nani, satya vacana jayavaMta jA // 2 // ||shikhrinniittttm // yazoyasmAjasmInavati vanavaDhe riva vanam, nidAnaM puHkhAnAM yadavanirudANAM jalami va // na yatra syAbAyAtapa va tapaHsaMyamakathA, ' kacittanmithyAvacanamanidhatte na matimAn // 30 // arthaH-(matimAna ke0) buddhimAna puruSa, (kathaMcit ke0) ko vakhata kaSTa Ave bate paNa (tanmithyAvacanaM ke) te mithyAvacana eTale asatya vacana tene (nayanidhatte ke0 ) nahiM bole . te kema nathI bolatA? to ke ( yasmAt ke0) je mithyAvacanamakI.( yazaH ke0) kIrtti, te (nasmInavati ke0) jasma thAya , arthAt nAza pAme . kenI par3eM ? toke (vanavanheH ke.) dAvAmithakI ( vanamiva ke0 ) vanaja jema. arthAt danAni thakI jema vana dAha pAme le tema mithyAvacanathakI kIrti nAza pAme de. valI te matimAn puruSa kyAre paNa kema mithyA vAkya nathI bolatA? to ke (yat ke0) je mi thyAvacana ( duHkhAnAM ke0) mukhonuM (nidAnaM ke0) kAraNa ne, kenI peThe? toke (avapirahANAM kee) vRdonuM (jalamiva ke0) jala jema kAraNa De. arthAt jema vRdonuM kAraNa jalale tema duHkhonuM kAraNa asatyaja ne. valI te matimAna puruSa kyAre paNa kema mithyAvAkya nathI bolatA? to ke (yatra ke0) je mithyAvacanane viSe (tapaHsaMyamakathA ke0) tapanI ane cAritranI kathA paNa (na ke0) nahi (syAt ke0) hoya. kenI peThe ? to ke ( Atape ke) sUryanA taDakAne viSe (bAyAzva ke0) bAyA je je teja jema. arthAt asatyavAkyathakI A zlokamAM kahelA kIrtyAdikano nAza thAya ne kenI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH, . par3heM ? to ke A zlokamAM. kahelA vanAgni vagerenI paseM jANavU. mATeM he na vyajano ! satyaja bolavU, paraMtu asatya naja bolavu // 30 // TIkAH-yazoyasmAditi // matimAna buddhimAna pumAn kathaMcit kaTe'pi sati tat mithyAvacanaM asatyavacanaM na abhidhatte na jlpti| tat kiM ? yasmA mithyAvacanAdyazaH kIrtinammInavati vinazyati / kasmAt kimiva ? vana vanhevAgnervanamiva yathA dAvAnalAnta vanaM nsmiinvti| tathA punaryanmiyyA vacanaM khAnAM nidAna kAraNaM / keSAM kimiva ? avaniruhANAM vRdANAM kAraNaM jalamiva / yathA jasaM dANAM kAraNaM tathA punaryatra mithyAvacane ta paHsaMyamakathA tapazcAritrayorvArtA'pi na / kasmina keva? Atape sUryAtape bAyA iva yathA'tape bAyA na syAta tathA // 30 // nApAkAvyaH-kavitta mAtrA // noja samAna karai nija kIrati, jyauM vana agani dahai vana so|| jAke saMga aneka phuHkha upajata, vaDhe virakha jyoM sIMcata to // jAmeM dharamakathA nahiM suniyata, jyauM.ravibIca bAMha na hiM hoi // so mithyAta vacana vAnArasi, gahata ma tAMhi vicalana koi 30 * cNshsthttm||asNtymprtyymlkaarnnm,kuvaa sanAsadma saMmRdhviAraNam // vipaniMdAmaM paravaMca norjitam, kRtAparAdhaM kRtinirvivarjitam // 31 // arthaH-( katiniH ke ) paMmito je temaNe (asatyaM ke) asatya bolavU te ( vivarjitaM ke) tyAga kareluM . te zA mATeM tyAga karelu ne ? to ke te asatya vAkya je te (apratyaya ke0 ) avizvAsa tenuM (mU lakAraNaM ke) .mUlakAraNa le. valI kehabuM ? to ke (kuvAsanA ke0) mAThI vAsanA je pApabuddhi tenuM (sadma ke0 ) ghara be. vastI kehabuM ? to ke ( samRddhi ke) lakSmI tene (vAraNaM.ke0 ) vAranAruM . valI ke havaM ? to ke (vipanidAnaM ke0 ) kaSTanuM karanAruM . valI kehabuM le ? to ke (paravaMcanorjitaM ke0) anyajanane gavAmAM ati balavAn le. valI kehabu be ? to ke (katAparAdhaM ke ) kasyo ce aparAdha jeNe evaM le ? te mATe sujhajanoyeM ati niMdya evU asatya vAkya bolavU nahiM // 31 // TIkAH-punarasatyavacanasya dossaanaah||astymiti ||iti kAraNAt kati Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. niH paMmitaiH asatyaM kUTaM vizeSeNa varjitaM priht| yato'satyaM apratyayamUlakA raNaM avizvAsasya mUlake hetuH / punaH kuvAsanAyAH pApabuddheHsadma gRhaM / punaH samRdivAraNaM samRladamyAH vAraNaM nirAkaraNaM / punarvipanidAnaM vipadA ka STAnAM nidAnaM kAraNaM / punaH paravaMcanorjita pareSAM vaMcane vipratAraNe karjitaM blissttN| punaH kRtAparAdhaM kRtAgasaM kRto'parAdhoyenaasatyena tatkatAparAdhaMtha ta eva asatyavacanaM kRtini:paMmitairna vaktavyaM // 31 // nApAkAvyaH-roDakabaMda // kumati kurIti nivAsa, prIti paratIti nivArana ||riti sidisukhaharana, vipati dAripuHkha kArana // paravaMcani utapatti, saha ja aparAdha kulanana // soyaha mithyAta vacana, nahiM Adarata vicln||31|| valI paNa satyavacanano pranAva kahe . zArdUla vikrIDitavRttam // tasyA'gnirjalamarNavaH sthalamarimitraM surAH kiMkarAH, kAMtAraM nagaraMgirirgadamadirmAlyaM mRgaarimNgH|| pAtAlaM bilamastramutpaladalaM vyAlaH zRgAlo vipam, pIyUpaM vi pamaM samaM ca vacanaM satyAMcitaM vakti yaH // 3 // anRtprkrmH||6|| arthaH- ( yaH ke0 ) je puruSa, (satyAMcitaM ke0 ). satyayukta evaM (vaca naM) vacana je tene ( vakti ke ) bole , ( tasya ke ) te puruSane (ya niH ke0 ) ani je haiM, te (jalaM ke0) jala sarakho thAya . valI te puruSane ( arNavaH ke0 ) samuha, te ( sthala ke ) dIpa thAya . valI te puruSane (ariH ke0 ) zatru te ( mitraM ke0) mitratulya thAya . tathA te puruSane ( surAH ke0 ) devatA te ( kiMkarAH ke0 ) kiMkara tulya thAya . valIte puruSane ( kAMtAraM ke0 ) vana te (nagaraM ke0) nagara tulya thAya ThelI te puru pane (giriH ke0) parvata, te ( gRhaM ke0) ghara samAna thAya je. valI te puru pane (ahiH ke0) sarpa, (mAvyaM ke0) puSpamAlA tulya thAya . valI te puruSane (mRgAriH ke0) mRpano ari je siMha te (mRgaH ke0) hariNa samAna thAya . tathA te puruSane ( pAtAlaM ke0) rasAtala, te ( bilaM ke0 ) ni tulya thAya ne. valI te puruSane (yastraM ke0) astra te, (utpaladalaM ke0) kamalapatra sa mAna thAya be. valI te puruSane ( vyAlaH ke0 ) madonmana hastI te ( zRgA laH ke0) zIyAla jevo thAya . valI te puruSane ( viSaM ke ) viSa te Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 83 ( pIyUSaM ke0 ) amRtatulya thAya be. tathA te puruSane ( viSamaM ke0 ) viSama sthAnaka te ( samaM ke0 ) sarakhaM thAya be. ( ca ke0 ) cakAra pAdapUrNArtha be. eTale yA zlokamAM nAva eTaloja be ke satyavaktA puruSane sarva sukharUpa yAya be, mATe satyaje bolavu // 32 // zrA bahuM miSyAvacana prakaraNaM saMpUrNa thayuM // TIkA:-yatha satyapranAvaM darzayati // tasyA niriti // yaH pumAn satyAMca taM satyayuktaM vacI vacanaM vaktiM brUte / tasya puMso'gnirvanhiH satyapranAvAjalaM / tathA'rNavaH samuGgaH sthalaM syAt / tathA vyariH zatrurmitraM syAt / punaH surAH devAH kiMkarAH sevakA yAdezakAriNaH syuH / punaH kAMtAramaraeyaM nagaraM syAt / tathA giriH parvvatagRhaM syAt / punarahiH saprpomAvyaM strak syAt / tathA mR gAriH siMhomRgo hariNa zva syAt / tathA pAtAnaM rasAtalaM bilaM bilarUpaM syAt / tathA'straM zastraM utpaladalaM kamalapatrasadRzaM syAt / tathA vyAlo Ta gajaH zRgAMla zvasyAt / punarviSaM hAlAhalaM pIyUpaM amRtaM syAt / tathA vipamaM saMkaTa sthAnaM saMpaDUpaM syAt satyapranAvataH / yataH satyaM vaktavyaM yatra vasu rAjJaH dIrakadaMba kopAdhyAyaputraparvvatakanAradayordRSTAMtaH // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM darSakIrttinA / sUriNA vihitAyAM tu mithyAvacanaprakramaH // 32 // iti SaSThoM mithyAvacanaprakramaH // 6 // " nApAkAvyaH - savaiyA ikatIsA // pAvakaMteM jala doI vAridhiteM yala hoi, zastrateM kamala hoi grAma hoi vanateM // kAMtAra naMgara hoi parvatateM ghara ho, vAsavateM dAsa hoi hetU purajanateM // siMhateM kuraMga hoi vyAna syAla aMga ho, viSa piyUSa hoI mAlA yahi phanateM // viSamateM samahoi saMkaTa na vyApai ko, ete guna hoi satyavAdI darasanateM // 32 // kathAH - zuktimatI nagarIyeM anicaM nAmA rAjA teno vasu nAmeM putra be, te nhAnapathI satyavacanano bolanAra be, te nagarImAM kIrakaraMbaka upAdhyA sarva zAstrano jAe be, teno putra parvataka nAmeM be, te svanAveM kuTilAza vAlo ne, eka parvataka bIjo vasurAjA yane trIjo nArada e traNe kIrakadaM as upAdhyAya pAseM na le. anyadA tetro ziSya agAsI mAM sutAbe upA dhyAya agAsImAM vege jAge be evAmAM zrAkAzamArge ve cAraNa muniyo vAto karatA cAvyA jAya be, temAMthI eka muni bolyo ke yA traNamAM ve to narakagAmI be ne eka svargagAmI be. e vANI sAMjalI upAdhyAya udde " Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G4 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. ga pAmyA. par3I koNa svargagAmI ane koNa narakagAmI je ? tenI parI dA karavA mATeM jUdA jUdA loTanA traNa kurkuTa banAvIne traNe ziSyane dIdhA, ane kahyu ke jihAM koI dekhe nahiM, tihAM ene haNI Avajo. temAM vasurAjA ane parvataka e ve jaNa to jaMgalamA jai koi ekAMta ja gyAyeM kukaDAno vinAza karIne AvyA. ane nAradeM to ghaNA sthAnaka joyAM paNa kyAMhi koI na dekhe evaM sthAnaka.dItuM nahiM. tevAreM kukaDAne pAlo ANyo. upAdhyAyeM pUbyu ke kema pADo lAvyo? tevarareM nArada bolyo ke deva, dAnava, nigoda athavA jJAnI jihAM tihAM dekhI rahyAne temaja mahAro A tmA paNa dekhato hato, mATeM zI rIteM tamArI AjhAno naMga karI eno vi nAza karUM! te sAMjalI upAdhyAyeM ciMtavyu ke e svargagAmI De ane pa helA ve narakagAmI ce. anukrameM upAdhyAya AyuSya pUrNa karI devalokeM.gayA. par3I tene pATeM parvataka vege dhane vasune rAjya manyu, nArada potAneM ghera gayo. ekadA eka AheDIyeM vanamA jai koI mRganI upara bANa nArakhyo, Agala ja joyuM to mRgane sthAnakeM sphATikanI zilA dilI, teNeM rA jAne AvI kahAM ke tarata rAjAyeM te zilA bAnI magAvI, pItikA maMjhAvI, napara siMhAsana thApI poteM besavA mAMmadhu, loka sarva jANavA lAgyA ke vasurAjA satyavacanane baleM karI adhara bese De, tethI simADIyA rAjA pra mukha sevAmA rahyA, mahoTI pratiSThAvaMta satyavAdI evo vasurAjA kahevANa. ___ ekadA parvatakane malavA mATeM nArada koI grAmAMtarathI tihAM Avyo, potapotAmAM malIne vega, te samaya ziSyane naNAvatAM aja zabdano artha bAgano homa karavoevo parvateM kahyo, tevAreM nArada bolyo ke guruyeM to Apa gane jaNAvatAM aja zabdano arthatraNa varSanI jUnIvrIhikahI ,to tameM aja zabdano artha nAga kema kaho ?parvateMnA kahI. emapota potAmA vivAda karatAM moTo tare, tenI jIna ned| nAkhavA. evI pratijJA karI. te vakhata parvatakanI mAtAyeM jAeyuM je nArada kahe ,te vAta kharI ne mATe DhuMja vasurAjAnI pAseM thIputranidA mAgIlelaM.kAraNa ke sAdI dAkhala be jaNa vasurAjA pAseM javA nA , evaM vicArI vasurAjA pAseM jazne kAlAvAlA kIdhA, anukrameM te betu jaNa vAda karatAM vasurAjA pAseM artha pUbavA yAvyA. rAjAyeMpaNa mizra vacana bolIne kayuM ke aja zabdano artha bokaDo paNa thAya ne, ane nedAMtareM vrIhi Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EU siMdUraprakaraH, paNa yAyace. ebuMsAnalAtAMsa tatdaNa devatAyeM pATuprAreM karI vasurAjAne siMhAsanathI nIce pADI mArI nAkhyo, vipatti pAmI marIne narakeM gayo, pA bala parvata paNa bAyu pUrNa thaye narakeM gayo. nArada zIla pAlI satyavacananA pranA devalokeM gayo. e satyavacana upara vasurAjAno dRSTAMtaM kahyo // 32 // ___* have adattAdAna vrata kahe . mAlinITattam // tamanilapati siddhistaM guNIte samRddhi,sta manisarati kiirtirmucytetNnvaartiH||spRhyti sugatistaM ne datejagatistam, pariharati vipataMyona gRhnnaatydttm||33|| arthaH-(yaH ke0) je puruSa, (adattaM ke0) nadIdheLueje pArakuM vitta tene (nagRhNAti ke0 ) na grahaNa kare , ( taM ke0) te puruSane ( sidiH ke0) mukti, ( anilapati ke0 ) hA kare . valI (taM ke0) te purupane (sa mRdiH ke0) cakritvAdi saMpatti te (pIte ke0) vare be. tathA (taM ke0) te puruSapratye ( kIrtiH ke0) yaza te (anisarati ke0) Ave . tathA valI (taM ke) te puruSane (navArtiH ke0) saMsAravyathA (mucyate ke0 ) mUke be. eTale tyAga kare . tathA ( sugatiH ke) devamanuSyarUpagati, te (taM ke0) te puruSane (sTahayati ke)sTahA kare . eTale vAMDA kare . tathA (urgatiHke0) narakatiryagAdika gati (taM ke0) tepuruSane (nedate ke0) nathI jotI. tathA (vipat ke0) Apatti te (taM ke0) te puruSane (pariharati ke.) tyAga kare . a rthAt adatta vastunejejIva-grahaNakaratonathI, tene sarvasukha praaptthaayH||33|| ttiikaaH-athaadttaadaanvrtmaah|tmniiti|| yaH pumAn adattaM avitIrNaprastA vAt paravittaMkiMcichastu vA na gRhNAti taM puruSaM sidirmuktiranilaSati vaaNti| punastaM samRddhizcakritvAdi saMpat vRNIte / tathA kIrtiryazastaM anisarati pratyA gati / navArtiH saMsArapIDA taM mucyate tyajati / tathA sugatirdevamanuSyarU pA taM sTahayati vAMdati / tathA urgatirnarakatiryagrUpA taM puruSa nete na pazya tiLa vipad Apad taM pariharati tyajati ||tN kaM? yo adattaM na gRhNAti // 33 // naassaakaavyH-roddkbNd||taahi ridianusare, sidiabhilASa dhare mn|| vi pati saMga parihare, jagatavistare sujasaghana // nava Arati tihiM tajai, kuga ti vaM na ekadina ||so surasaMpati lahe, gahai nahiM jo adatta dhana // 33 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga padelo. valI paNa adattAdAnanA parama guNo kahe je. shikhrinniittttm||adttNnaadttekRtsukRtkaamH kima pi yaH, zunazreNistasmin vasati kalahaMsIva kama le||vipttsmaaduurN vrajati rajanIvAMbaramaNe, vinI taM vidyeva tridivazivaladamInajAte tam // 34 // arthaH- (yaH ke0) je puruSa, (kRtasukRtakAmaH ke0) kasyo sukRta viSe anilASa jeNe evo to (kimapi ke0) kAMhIMpaNa (adattaM ke0) na dIdhelA evA padArthane ( nAdatte ke.) na grahaNa kare , (tasmin ke0) te puruSane vipe ( zunazreNiH ke0) kalyANanI paMkti (vasati ke0 ) vase De, kenI par3heM ? toke ( kamale ke) kamalane vipe (kalahaMsIva ke rAjahaMsInI par3heM rahe be. valI ( tasmAt ke0 ) te puruSathakI (vipat ke0) vipatti yo te ( dUraM ke0 ) darane viSe (vrajati ke.) jAya kenI peThe ? tI ke - (aMbaramaNeH ke0) sUryathakI ( rajanIva ke0 ) rAtrija jema nAza pAme ke tema.arthAt jemma rAtri sUryayakI nAza pAme ke tema jANavU. tathA (taM ke0) te puruSane (tridivazivaladamI ke ) svargApavarganI lakSmI je je, te (naja ti ke ) seve beH kenI peThe ? meke ( vinItaM ke0) namrapuruSane ( vidye va ke0 ) vidyAja jema Ave , arthAt vidyA jema vinayasaMpanna puruSaneprApta thAya ne, tema svargApavarganI lakSmI paNa te puruSane prApta thAya ne // 3 // TIkAH-nUyopya'dattAdAnasya paramaguNAnAha // adattamili // yaH pumA na rutaH surute puNye'nilApo yena IdRzaH san adattaM parakIyaM kimapi vastu na Adatte na gRhNAti tasmin puMsi zunazreNiH kalyANaparaMparA vasati nivAsaM karoti / kasmina keva ? kamale kalahaMsIva / yathA kamale rAja haMsI vasati tathA / punastasmAt puruSAt vipat kaSTaM dUraM vrajati dUre yAti kasmAt keva ? aMbaramaNeH sUryAt rajanIva / yathA sUryAjJAtrirdUre vraja ti tathA / puna stridivazivayoH svargApavargayolakSmIH zrIstaM najati sevate / ke keva ? vinItaM vidyeva yathA vidyA vinItaM vinayAnvitaM puruSaM najati vidyA bAgabati tathA // 34 // jApAkAvyaH-kavitta.mAtrA0 // tAkoM mileM devapada zivapada, jyauM vi Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH c1 dyAdhana lahai vinIta // tAmeM zrAi rahai guna paMkali, jyauM, kalahaMsa kamala so jIta // tAMhi viloki urai mukha dArida, jyauM ravi Agama rayani vitIta // jo adatta dhana tajata banArasi, punavaMta so puruSa punIta // 34 // have je buddhimAn puruSa adanano tyAga kare , te paNa kaheM . ||shaarduulvikriidditluttm // yannivartitakIrtidharmanidhanaM sa vAMgasAM sAdhanam, pronmIladhdhabaMdhanaM viraMcitakliSTAzayo bodhanam // daurmatyaikanibaMdhanaM kRtasugatyAzleSasaMrodhanam, protsarpapradhanaM jighRdati na tachImAnadattaM dhanam // 35 // arthaH- (dhImAna ke0) vidhAn puruSa, (tat ke0) te (adattaM ke0 ) para kIya (dhanaM ke) vastu jetene (najighRdati ke0)grahaNa karavAne ztA nathI. te ke adattaM ? to ke ( yat kepa)jai (nirvartita ke0) kAMbe ( kIrtidharma nidhanaM ke) kIrti, ane dharmano nAza jeNe evaM . valI (sarvAgasAM ke ) sarvaaparAdhonuM (sAdhanaM ke0) sAdhana eTle heturUMpa . valI (pro nmIlat ke.) pragaTa 2 ( vadhabaMdhanaM ke0 ) vadha'je lAkaDI.vagerethI tADana tathA baMdhana je rajjvAdikathI baMdhana te jeneviSe. valI ke ? to ke ( viracita ke) kayuMDe ( kliSTAzaya ke) uSTra aMtaHkaraNaY (uddo panaM ke0 ) pragaTapaNuM jeNe arthAt uSTavicAranuM karavAvAluM . valI te kehabuM ? to ke ( daurgatya ke) urgatipaNuM tenuM ( ekanibaMdhanaM ke0 ) ahitIya kAraNanUta . valI kehaMduM ? to ke (kata ke ) karelu le (sugati ke0) sArI gati tenuM je (AzleSa ke0) malaq tenuM (saMrodhanaM ke0) nivAraNa jeNe evaM be. valI kehabuM ? to ke (protsarpat ke0) prasaratuM De (pradhanaM ke0) maraNa je thakI evaM be. arthAt etAdRza .ukhakAri je adatta tenI paMmito ivA karatA nathI // 35 // TIkAH- vyatirekeNAha // yannivartiteti // dhImAna vidhAn pumAn tat adattaM dhanaM parakIyaM vastu na jighRkSati grahItuM neti| tat kiM ? yat adattaM nirvartitakIrtidharmanidhanaM syAt nivartitaM kRtaM kIrtidharmayorni dhanaM vinAzo yena tat / tathA sAgasAM sAdhanaM sarvANi ca tAni bAgAM sica sarvAgAMsi teSAM sarvAparAdhAnAM sAdhanaM hetu syaat| punaH pronmIlakSya Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga paheMlo. GG baMdhanaM vadho lakuTAditADalaM baMdhana rajjvAdinA baMdhanaM pronmInaMti prakaTIna afa arora yaMtra taM / punarviracitakliSTAzayasya puSTAniprAyasya naho dhanaM prakaTanaM yena tat / punadaurgatyaika nibaMdhanaM daurgatyasya dAriDsya ekaM yadhi tIyaM nibaMdhanaM kAraNaM / punaH kRtasugatyA zleSasrodhanaM kRtaM sugaterAzlepasya liMganasya saMrodhanaM nivAraNaM yena tat / punaH protsarpat pradhanaM protsarpat prasarat pradhanaM maraNaM yasmAt taMttathA / IdRzaM dattaM dhImAn na jiMvRti // 35 // jApAkAvyaH - marahaThA baMda || jo kIrati gaupai, dharama vilopai, karai mahA aparAdha | jo guna gati tore, Daragati lore, jorai yuddha upAdhi // jo saMkaTA, ramati nai, vadha baMdhanako geha // saba jaMguna maMmita, gahai na paMmita, so adatta dhana eha // 35 // " velI paNa pradattanA doSo kahe be. // dariNIvRttam // parajanamanaH pIDAkrIDAvanaM vadhanA. vanA, navanamavanivyApivyApallatAghanamaMgalam // kuga tigamane mArgaH svargApavargapurArgalam, niyatamanupAdeyaM steyaM nRNAM ditakAMkSiNAm // 36 // itisteyaprakramaH // 7 // arthaH- ( niyata ke" ) nizcayeM ( hitakAMkSiNAM ke0 ) hitanI vAMdhAnA karanArA evA (nRNAM ke0 ) puruSone ( steyaM ke0 ) caurya eTalI corInu karma te ( anupAdeyaM ke0 ) grahaNa karavA yogya nathI. se pradatta kehavuM be ? to ke ( parajanamanaH ke 0 ) anyajanonAM mana je citta temanI (pIDA ke0) bA dhA temanuM ( krIDAvanaM ke0 ) ramaNa karavAnuM udyAna be. valI ( vadhanAvanA ho ) hiMsAnI je jAvanA eTale ciMtavana tenuM ( navanaM ke0 ) ghara be. lI ( yavani ke0 ) pRthvI tene viSe ( vyApi ke0 ) vyApI rahelI evI je ( vyApat ke0 ) yApattiyo teja (latA ke0) latA je valIyo, tenuM (ghana ini o ) meghamaMgalarUpa be. valI ( kugatigamane ke0) mAThI gatine vi pe gamana karavAno ( mArgaH ke0 ) mArga be. valI (svargApavargapura ke 0 ) svarga mote rUpa je nagara tene (argalaM ke0 ) jogala sarakhaM be. mATe yA zlokano nAvArtha ebe je duHkhadAyaka evaM je caurya teno sarvathA sarva janoyeM tyAga karavo // 36 // yA sAtamo cauryaprakrama thayo // 7 // va Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH nae TIkA:- punaradattadoSamAha // parajaneti // niyataM nizcita hitakAMkSi pAM hitavAMbitAM nRNAM puruSANAM steyaM caurya anupAdeyaM agrAhyaM nava ti adattaM agrahaNAyaM syAt / kiMta adattaM ? pare ca te janAzca teSAM manAMsi cittAni teSAM pIDara bAMdhA tasyAH krIDAvanaM ramaNAyodyAnaM / punaH vadhanAvanAjavanaM vadhUsya hiMsAyAH nAvanA ciMtanaM tasyAH gRhaM / punaH avanivyApivyApannatAghanamaMmalaM avanyA vyApinI prasaraNazIlA yA vyApata bApata saiva satA vanI tasvAH ghanamaMmala meghapaTalaM / punaH kumati gamane mArgo adhvA / punaH* svargApavargapurArgalaM svargApavargAveva devalo kamodAveva puraM nagaraM tatra argalA prighH||iidRshN steyaM hitakAMdiNAM nRNAM thayAhyaM syAt // 36 // siMdUraprakarAkhyasya, TIkAyAM harSakIrtiniH // sUrini vihitAyAM tu, saMpUrNaH steyaprakramaH // 7 // iti saptama steyprkrmH|| 7 // nASAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka // jo parajaina saMtApa kelivana, jo vadha baMdha kubuddhi nivAsa // jo jaga vipali veli ghanamaMmala, jo uragati mAraga paragAsa // jo suraloka bAra diDha argala, jo apaharana mugati sukhvaas|| jo adatta dhana tajata sAdhu jana, nija hita haita banArasi dAsa // 36 // ___ kathAH- eja naratadevamAMhe vANArasI nagarIyeM mAhAvirakhyAta parAkrama no dhaNI jitazatru rAMjA rAjya jogave meM, tihAM ekaM dhanadattanAmeM vyavahA rI atyaMta dhanavaMta rahe be. tenI dhanazrI nAmeM strI , teno putra nAgadatta karI ne , te guNarUpa ratnano naMmAra be, tenA hRdayarUpa sarovaramAMhe rAjahaMsanIpe meM dayA rame : have te nagaramAM bIjo ko priya mitra eve nAmeM vyavahA rIyo vase , te saunAgyasuMdara cAturyakalAsAgara , tene nAgavasu eve nAmeM putrI.je. ekadA nAgadatta devaMgRhamAMhe deva vAMdato hato, tene nAgavasu kanyAyeM dITho, tevAreM vicAyuM je puraMdara samAna e puruSa koNa haze ? evA kaMdappAvatAra narttAra vinA strI, yauvana bakarInA galAnA stananI peThe niH phala jANavU, mATeM mahAre tolA naveM ehaja nAra karavo, nahI kAM cAritra le, paNa bIjo nAra na karavo! ema ciMtavI nAgavasu kanyA potAne ghera thAvI paNa ko sthAnakeM rati pAme nahI, jojana niza mUkIne rAtri di vasa nAgadattanuja dhyAna kasyA kare. evI putrInI avasthA jozne tenA mA tA pitAyeM balAtkArathI vAraMvAra pUjyuM, tevAreM tenI saUna sakhIyeM kahyu 12 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ un jainakathA ratnakoSa jAga pahelA. je e nAgadattanI prArthanA kare be. pitAyeM putrImo nAMva jAlI nAgadattane ghera jara vivAha melavavAnI vAta karIne kayuM ke sarakhe sarakhI joDI be mATeM beDu janma saphala kare, e yukta be. nAgadattanA pitAyeM mAnyuM, paraMtu nAga datte te vAta sAMjalIne pitAne vAlo ne katyuM ke svAmI ! mahAruM sagapaNa karazo nahI, DuM to cAritra laza. e saMsAra aMsAra be mATe viSayasukhathI sayuM ! kanyAyeM te vacana sAMjalyuM khane te kanyA to mana vacanathI enI upa raja mohita thayelI be // yataH // saMsAre te naMrA dhanyA, ye moheM naiva mo hitAH // mohamohita cittAnAM, na jane na vane ratiH // 1 // ekadA te kanyAne mArge jAtI koTavAleM dekhIne tenA pitA pAseMthI mA gaNI karI. tevA pitAyeM kayuM ke e kanyA nAgadatta upara rAgiNI be mATe tene dIdhI be. te sAMbhalI nagarano koTavAla, nAgadattanAM bi jotA lAgyo. prAyaH pApI je hoya be, te potAnA svArtha mATai sajananAM bie jotoja rahe be // yataH // mRgamInasanAnAM, tRNajalasaMtoSa vihitavRttInAm // lubdhakaMdhIvarapigunA, niHkAraNavairiyojagati // 2 // ( evA samayamA rAjAnuM ratnajar3ita kuMmala gayuM, te vakhateM nAgadattane poSadha zAlAmA vyAvazyaka karatAM koTavAleM dIvo, ane rahakeM mArgamAM kuMmala paDyuM paNa dIvraM. te upADI potAnI pArzve rAkhyuM, paDhI bala karIne rAtrine samaye koTavAleM te kuMmala lAvI nAgadattanA kAnamAM ghAlyuM. prajAteM nAga dattane ' pakaDI rAjA yAgala lai gayA. kuMmalanI corInuM cAla dIdhuM. rAjAyeM tatkAla mAravAnI zrAjJA dIdhI, tene koTavAleM mukha kAluM karI rAsana upara caDhAvI aneka jAtinI viTaMbanA karI nagaramAM pheravI zUlAropaNane sthAnakeM (masANeM) thAlyo. te vAta nAgavasu strIyeM sAMjalI, tevAreM mahADuHkha dharatI thakI tenuM kaSTa nivAraNa karavA mATheM zAsanadevInuM smaraNa karI kAussagga kasyo khane vicAyuM ke jevAreM e nAgadatta mUkAze, tevAreM huM kAussagga pArIza ! ema nizva la dhyAnamA thira rahI te avasareM nAgadattane zUliyeM dIdho ke zUlI nAMgI paDI, paNa nAgadattane yaMgeM na lAgI, tevAreM koTavAlanA yAdezathI nAgadattane khaGge karI halyo, te khaDga paNa phUlamAlA jevuM tene lAgyuM, tevAreM rAjapuruSaM visma ya pAmI te vAta rAjA bAgala kahI, rAjA poteM tihAM khAvyo te vicAra pra syakSa dekhI nAgadattane sarva vicAra kharekharo pUDhavAcI nAgadatte yathAsthita vA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e siMdUraprakaraH ta kahI. te sanilI rAjA mahoTA mahotsava pUrvaka nAgadattane nagaramA lA Avyo ane potAno aparAdha khamAvI koTavAlane deza bAhera kADhayo, te nA gharanuM sarvasva la lIdhuM. jemATeM ati ugra puNya pApanAM phala tatkAla prApta thAya 2 // yataH // tritivatrinirmAsa,striniHpadaistrinirdinaiH // atyu gapuNyapApAnA, midaiva janateM phalam // 3 // palI nAgadA nAgavasunAM kAussagganuM sarva vRttAMta sAMjalI teno ghaNoja potAnI napara sneha jAgIne te kanyA pANigrahaNa kaDe. ane cirakAla tenI sAthai viSayasukha jogavI vRkSAvasthAyeM vairAgya pAmI dRDhacitteM cAritra la 3 devalokeM pahoto. mATeM je nAgyavaMta puruSa adattavastu na lIye, te nAgada tanI peThe ihalokeM paralokeM manovAMDita phalane pAme // 36 // . . have maithunavrata yAzraya karIne upadeza kahe . ||shaarduulvikriidditvRttdhym ||kaamaartstyjti prabodhayati vA svaMstrI.parastrIM na yo, dattastena jagatyakIrtipaTadogotre maSIkUrcakaH // cAritrasya jalAMjaliguNagaNArAmasya dAvAna laH, saMketaH sakalApadAMzivapurakSare kapATodRDhaH / paagNtrN|| zIlaM yena nijaM viluptamakhilaM trailokyaciMtAmaNiH // 3 // . arthaH-( yaH ke0 ) je puruSa, ( kAmAtaH kepa) kAmeM karI pIDitathako (svastrI ke0) potAnI strIne (naprabodhayati ke0) na bolAve De (vA keM)ane (parastrI ke0) pArakI strIne (natyaMjati ke) na tyAga kare .arthAt potAnI. strI batAM parastrIno saMga kare ne, paraMtu parastrIno tyAgakarato nathI, (tena ke0) te puruSe (jagati ke0.) vizvane viSe ('akIrtipaTahaH ke0 ) potAnI apakIrti rUpa Dhola, ( dattaH ke0 ) dodho, eTale vajADyo. arthAt tenI vizvamA apakIrtija thAya. valI te puruSaM nirmala evA potAnA (gotre ke0) go trane viSe ( maSIkUrcakaH ke0).mazano kUco dIdho. arthAt potAnA niSka laMka kulane lAMbana lagADayu. valI te puruSe ( cAritrasya ke0) deza virati sarvaviratirUpa saMyamane ( jalAMjaliH ke0 ) jalano aMjali dIdho, arthAt teNe cAritranopaNa nAza kIdho. valI te puruSe (guNagaNArAmasya ke0 ) guNanA gaNa je samUha te rUpa ArAma je bagIco tene ( dAvAnalaH ke0) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jainakathA ratnakoSa nAga pahelI. vanAni dI. arthAt teNeM guNone paNa nAza karayA, velI (sakalApadAM ke0 ) samayamApattiyone (saMketaH ke0) malavAne sthAnaka dIdhuM. arthAt teNeM yA pattiyAne zrAvavAno mArga pUrato kasyo. valI te puruSa ( zivapuradvAre ke0 ) mokSapuranA hArane viSe (dRDhaH ke0 ) majabUta pratikaThIna ( kapATaH ke0 ) kamADa dIghAM. arthAt te jIveM mohaMmAM javAnI rasto atyaMta baMdha kIdho, valI pAThAMtaramAM ( yena ke0) je puruSa (trailokya ciMtAmaNiH ke0) traNalo kane viSe ciMtAmaNirUpa evaM (nijaM ke0) potAnuM ( zIlaM ke0 ) brahmacarya, te (khilaM ke0 ) saMpUrNa ( viluptaM ke0 ) jopayuM be, to te puruSe pUrvokta sarva vastu karI. eTale yA zlokamAM nAva e be je zIla rahita puruSanuM je kAM karma, te sarva vyartha thAya be // 37 // TIkA:- maithunavratamAzrityopadezamAha // datta iti // yaiH ghumAnaM kA mArttaH kAmapIDitaH svastrI na prabodhayati vAMiti tarphe parastrIM paranArI na tyajati tena puMsA jagati vizve prakIrttipaTaho dattaH vAditaH / nirmale gotre svakIye vaMze maSI kUcaikodattaH / punaH cAritrasya deza virati sarvaviratirUpasaMyamasya jalAMjali dattaH / guNAnAM gaNaH samUhaH saeva rAmastasya dAvAnalo vanadavaH vanadavA nirda tH| punastena sakalApadAM samasta kaSTAnAM saMketodattaH / majinasthAnaM kathitaM / puna stena zivapuradvAre muktinagara dvAre dRDhaH kapATodattaH / zIlarahitasya muktigamanA yogAt // pAThAMtare tu // zIlaM yena nijaM viluptamakhitaM trailokya ciMtAmaNiH / yenatrailokya ciMtAmaNiH nijaM zIlaM viluptaM tena etAni vastUni kRtAni // 37 // bhASAkAvyaH - atha zIlako adhikAra // so apajasako maMka bajAvata, jAvata kulakalaMka paradhAna // so cAritakoM deta jalAMjali, gunavanakoM dAvA nala dAna !! so zivapaMtha ke bAra banAvata, prApata vipati milanako sthAna || ciMtAmani sammAna jaga jo nara, sIlaratana nija karata malAna // 37 // valI paNa zIlanA guNo kahe be. vyAghravyAlajalAnalAdivipadasteSAM vrajaMti dayam, kalyANAni samullasaMti vibudhAH sAnnidhyamadhyAsate // kIrttiH sphUrttimiyartti yAtyupacayaM dharmaH praNazyatyagham, svarnirvANa sukhAni saMnidadhate ye zilamA bibhrate // 38 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH arthaH- (ye ke0) je manuSyo ( zIlaM ke0) brahmacaryane (yAbinate ke0) dhAraNa kare , ( teSAM ke0) te manuSyone ( vyAghra ke0) vAgha, ( vyAla ke0) uSTagaja vA sarpa, (jala ke) nadI samuzadi, (analAdi ke0) agni thA dika je (vipadaH ke0) vipattiyo ne te (dayaM ke0 ) daya pratye (vrajaMti ke) pAme ve. valI. te puruSone (kalyANAni ke ) kalyANo ( samunna saMti ke0) ruDe prakAre prApta yAya: be. valI te puruSone (vibudhAH ke0) devatA ( sAnidhya ke) saMnidhipaNA pratye (adhyAsate ke0) prApta thAya meM, eTale tenI devatA sahAya kare . valI te puruSonI (kIrtiH ke) kIrti te ( sphUrti ke0 ) vistArane ( iyarti ke0) pAme be. valI te puruSono (dharmaH ke0) dharma te ( upacayaM ke0) poSaNane ( yAti ke0) pAme je. valI te puruSoMna (aghaM ke0) pApa te (praNazyati ke) nAzane pAme . va tI te puruSone (svarnirvANasukhAni ke0) svargamodanAM sukho (sAnnadadhate ke0) samIpa thAve .arthAt je zIlanedhAraNa kare , temane eTalAM vAnAM thAya // ttiikaaH-shiilgunnaanaah|| vyAgheti // ye narAH zIlaM brahmacarya Abinate dharaMti teSAM puMsAM vyAghravyAlajalAnalAdivipadaH dayaM yAMti vyAH prasidaH / vyA lo uSTaMgaMjaH sarpovA / jalaM pAnIyaM / nadI samuzadi / analo vandi steSAM vipadaH kaSTAni / taiHkatAvipadaH davaM vrajati dvayaM yAMti / punaH kanyA zAni zreyAMsi samunnasaMti vRrmi prApnuvaMti punasteSAM vibudhA devAH sAnnidhya adhyAsate sAhAyyaM kurvati / punasteSAM kIrtiH sphUrti iyarti vistAraM yA ti / punasteSAM dharmodAnAdividhirupacayaM poSaM yAti / punasteSAM aghaM pApaM praNazyati nAzaM yAti / punasteSAM svarnirvANasukhAni svargA'pavargasukhAni saMnidadhate samIpamAyAMti / ye zola Avitrate teSAM etAni navaMti // 3 // nASAkAvyaH-roDakalaMda / kula kalaMka dala miTai, pApadala paMka pakhArai // dAruna saMkaTa harai, jagata mahimA vistArai // saraga mugati pada racai, sukata saMcai karunArasi ||sur gRna vaMdahi carana, zIla guna kahata banArasI // 30 // ||maaliniittttm // harati kulakalaMkaM lupate pApapaMkama, suka tamupacinoti zlAdhyatAmAtanoti // namayati suravarga haMti aupasargam, racayati zucizIlaM svargamodI salIlam // 3 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jainakathA ratnakoSa nAga padelI. __ arthaH-( sucizIlaM ke0) nirmala evaM brahmavrata te ( kulakalaMkaM ke0 ) kula, kalaMka je malinatA tene (harati ke0 ) nAza kare . valI (pApa paMka ke0 ) pAparUpa kacarAne (lupate ke0) bede de. valI ( sukata ke0) mukata je tene ( upacinoti ke ) baMdhAre .. valI ( mAdhyatA ke.) prazaMsAne (Atanoti ke0) vistAre . valI ( suravarga ke ) devavargane (namayati ke0) namAye..tathA (opasarga ke0) nayaMkara upavane (I ti ke0) haNe . valI ( svargamodI ke0 ) svarga ane moda tene ( salIlaM ke0 ) lIlAmAtramAMja (racayati ke) Ape se, e mATeM sarva sukhanuM devA vAluM evaM je zIlavata, tene kadApi 'boDavU nahI // 35 // ____TIkAH-punazca haratikuleMti // zucinirmalaM zIlaM brahmavrata kulasya kalaMka malinatAM harati nazyati / punaH zIlaM pApameva paMkaM kardamaM lupate binatti / punaH zucirnirmalaM zuI zIle sukRtaM puNyaM upacinoti vayati / punaH ztA ghyatAM prazasyatAM tanoti vistArayati / punaH zIlaM suravarga 'namayati / devasamUhaM namrIkaroti / putaH zIlaM urgopasarga rauzepasarga upavaM haMti / punaH zIlaM kartR salIlaM yathAsyAttathA lIlayaiva helAmAtreNa svargamodI racayati dadAtItyarthaH // 35 // " nASAkAvyaH-savaiyA trevIsA + tAMhi na vAgha juryagamako jaya, pAni na borai na pAvaka jAlai / tAke samIpa rahai sura kinnara, so suna rIti kare - gha TAle // tAsu viveka baDhe ghaTa aMtara, so surake zivake sukha nAle // tA ki sukIrati ho tihUM jaga, jo nara zIta akhaMmita pAlai // 3 // // 'zArdUlavikrIDitavRttakSyam // toyatyagnirapi sajatyahirapi vyAghro'pi sAraMgati, vyAlo'pyazvati parvatopyupalati veDo . 'pi pIyUSati // vino'pyutsavati priyatyarirapikIDAtaDAgatyapAM nAthopi svagRhatyaTavyapi nRNAM zIlapranAvAdhruvam // 40 // arthaH-(nRNAM ke0).manuSyone (dhruvaM ke) nice (zIlapranAvAtke) zIlanA pranAvathakI (agnirapi ke0) agni paNa ( toyati ke0) jala nI samAna thAya je. valI (ahirapi ke0) sarpa paNa ( strajati ke0) pu pamAlA samAna thAya . tathA zIlanA pratlAvathI (vyAghropi ke0) siMha Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e siMdUraprakaraH paNa (sAraMgati ke0) hariNa samAna thAya .' tathA (vyAlopi ke0) uSTa gaja paNa (azvati ke0) azvatulya thAya je. tathA (parvato'pi ke0) parvata paNa (upalati ke0 ) para sadRzaM thAya le. ane ( veDopi ke0 ) viSa paNa (pIyUSati ke.) amRta tulya thAya . tathA ( vighno'pi ke0) aMtarAya paNa eTale Apatriyo paNa (utsavati ke) utsava tuvya thAya ne tathA (arirapi kee) zatru paNa (niyati ke0)priya samAna thAya . tathA (apAMnAthopi ke0) samuz paMNa (kIDAtaDAgati ke0) kIDAnA talAvanI tulya thAya . ( aTavyapi ke) arasya paNa (svagRhati ke0) potAnA gharasamAna thAya . arthAt manuSyane zIlapranAvathakI pUrvokta phuHkha sarva sukharUpa thAya // 40 // thA ThekANe dRSTAMtamA sudarzanazreSThInI tathA vaMka cUlanI tazA rAvaNanI kathA jANavI te prasida ne mAtrai bAhiM lakhI nathI. yA pAThamo zIlano prakrama saMpUrNa thayo // // iti // TIkA:-punaH zIlapranAvAt iha lokepi kaSTAni yotItyAha // toyatya niriti // mRNAM manuSyANAM dhruvaM nizcitaM zIlapranAvAt abhirapi toyati to yamivAcarati jalavat zItalaM syAt / tathA ahirapi saprpo'pi jati / straka iMca puSpamAleva Acarati / punaH zIlapranAvAt vyAghro'pi siMho'pi sAraMgati sAraMga va hariNa zvAcarati / punAlo'pi uSTaga jopi a zvati azva vAcarati / viSamaH parvato'pi upalati upalazvAcarati, sAmA nyapASANazvAcarati / kSveDopi viSamapi pIyUSati amRtaM navati / vighnopyaM tarAyopi Apadapi utsavati utsava zvAcarati / vighnopyutsava eva navati / tathA arirapi zatrurapi priyati priyazvAcarati / zatrurapi priya eva navati / tathA apAMnAtho'pi samuze'pi krIDAtaDAgati krIDAtaDAgazvAcarati khela nasarovaramivAcarati / aTavyapi araNyamapi svagRhati svagRhamivAcarati / tRNAM zIlapranAvAdetAni vastUni navaMti // atra sudarzana zreSThikathA 1 vaMka cUlakathA zrAvaNakathA 3 // 40 // siMdUraprakArAkhyasya, vyAkhyAyAMharSa kIrti niH / sUrinirvihitAyAMtu, zilasya prakramoUni // 7 // itvbrhmprkrmH|||| nASAkAvyaH-uppayabaMda // agani nIra sama hoi, mAla sama hoiDa thaMgama // nAhara mRga sama hoi, kuTila,gaja ho turaMgama // viSapIyUSa sa ma ho, sikhara pASAna khaMga mita // vighana ulaTi AnaMda, do ripu pa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e6 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. laTi hoza hita // lIlA talAva sama udadhi jala, gRha samAna aTavI vi kaTa // zha vidha aneka ukha ho sukha, zIlavaMta narake nikaTa // 40 // . have pariyahaMnA doSo kahe . kAluSyaM janayana jaDasya .racayan 'dharmajumonmUlanam, klishynniitikRpaadmaakmliniilonaaNbudhiN vaIyan // maryAdAtaTamujan zunamanodaMsapravAsaM dizan, kiM na klezakaraH parigradanadIpUraH prarahiM gtH||4|| arthaH-(parigraha ke0) dhana, dhAnya, kSetra, gRha, rUpya, suvarNa, kUpya, hipada, catuHpada, e navavidha pariyaharUpa je (nadIpUraH ke0) nadIno pravAha, te (pravRddhiMgataH ke0) ati dine pAmato. bato (kiM ke0) guM (klezakaraH ke0) klezane karavAvAlo (na ke0) nathI thAto ? arthAt thAyaja . have pariya hane nadInA pUrandI sAdRzyatA kahe jai. te parigraharUpa nadIpUra yuM karato bato vRddhiMgata thAya je.? to ke (jaDasya ke) jaDapuruSonA (kAluSyaM ke0) kliSTa adhyavasoyane ( janayana ke0) utpanna karato bato vRddhiMgata thAya De. ane nadIno pUra paNa (jaDasya ke) jalana (kAnuSyaM ke0) kaluSita paNA ne (janayan ke0) utpanna kare .. "jaDasya" e padamAM DakAra , tethI jala evo artha na thAya, paraMtu vyAkaraNane niyameM karI DakArane lakAranuM aikya meM tethI thAya. valI (dharmAmonmUlanaM ke) dharmarUpasadanu je unmUlana tene (ra cayana ke0) karato bato vRddhiMgata thAya ane naMdIpUra paNa pRthvIgata vRdone nakheDI nAkhato bato vRddhine pAme be. valI (nItipAdamA ke0) nyAya, dayA, ane dAMti te rUpa (kamalinI ke0) kamalinI jetene (klizyan ke0) kleza pamADato to vRddhi pAme be. ane nadIno pUra paNa kamalinIne pIDA pamADe be. valI (lonAMbudhiM ke0) lonarUpa samune (vayana ke0) vadhArato bato vRddhi pAme , ane nadIno pUra paNa samujne vadhAranAro ne. valI (ma ryAdAtaTaM ke0 ) dharmarUpa maryAdAnuM taTa je cAritrAdika tene (ujana ke0) pIDA pamADato bato vRddhi pAme ,ane nadIno pUra paNa vRddhi pAmato bato nadInA taTane pADI nAkhe . tathA (gunamanohaMsapravAsaM ke0) dharma dhyAna yukta je mana, te rUpa haMsa tene paradeza gamana pratyeM (dizan ke0) deto to Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH e . vRkSipaNAne pAme haiM. ane nadIno pUra paNa sone namADato thako vRdhine pAme ne. mATeM mU rUpa parigraha je , teno sarvajIveM tyAgaM karavo // 41 // ttiikaaH-athprigrhdossmaan|| kAluSyamiti / parigraho dhana dhAnya detra gRha rUpya kUpya vipada catuHpadAnAM saMgraho mUrkhA sva eva ndiipuurH| saMritpravAhaHprava viMgataH upacarya prAptaH san ki klezakaraH kaSTadAyI na syAt ? apitu syAdeva / kiM kurvan jaDasya parigrahaM saMgrahaM kartu. mUrkhajanasya kAnuSyaM kliSTAdhyavasAya tvaM janayana utpAdayan / anyo'pi nadIpUro vRkSaHsan jalasya pAnIyasya kAluSyaM janayati / DalayorakyaM aDasya jalasya / punaH kiM kurvan ? dharma eva moradastasyonmUlanaM utpATanaM racayan kurvan / anyo'pi nadIpUraH prakSo vRdANAM natpATanaM karoti / punaH kiM kurvan ? nIti ka pAdamAkamalinIH / niitiyaa'yH| kRpA dayA / damA dAMtiH / tA eva kamalinyaH tAH klizyan pIDayan / anyopi nadIpUraH kamalinIH pI Dayati / pumaH kiM kurvan ? lonAMbudhiM vaIyan / lojaeva aMbudhiH samu istachaIyan vRdi nayan // jahA lAho tahA. loho, lAhAnoho pava DuI // domAsA kaNayaM kaMcaM, kor3ievi na niyaTTiyaM // 1 // iti ||punH kiM ku vana ? dharmasya maryAdA eva taTaM caraNa vidhirUpaM taTaM nujan pIDayana naM jayan / anyo'pi nadIpUraH prataH san saMTaM paatyti| punaH kiM kurvan ? zunamanohaMsapravAsaM dizan / gunaM dharmadhyAnasahitaM yanmanastadeva haMsastasya pravAsaM paradezagamanaM .dizana Adizan / anyo'pi nadIpUrohaMsAna ukA payati / IdRzomU parigrahaH kvezaMkaraH syAt // 41 // nASAkAvyaH-kAvatta mAtrA // aMtara malina hoi nija jIvana, vi nasai dharama * tarUvara mUla // kisalayalatA nItinalinIvana, dharai lona sA gara tana thUla // vAda marajAda miTai saba, sujana haMsa nahiM pAvahiM kU la // baDhata pUra pUreM ukha saMkaTa, yaha parigraha. samatA sama tUla // 41 // valI paNa parigrahanA doSo kahe je. mAlinITattam // kalahakalanaviMdhyaH krodha,zmazAnam, vyasananujagaraMdhaM iSadasyupradoSaH // sukRtavanadavAgnirmAI . vAMnodavAyu,nayanalinatuSAro'tyarthamarthAnurAgaH // 42 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jainakathA ratnakopa nAga pahelo. arthaH- ( pratyartha ke 0 ) atyaMta ( arthAnurAgaH ke0 ) dhanano abhilASa je be, te kehavo be? to ke ( kalahakalanaviMdhyaH ke0 ) klezarUpa je bAla hastI tene rahevAne mATeM viMdhyAcala jevo be. arthAt jema bAlahastI ne krIDA ka ravAnuM sthAnaka viMdhyAcala be, tema klezane krIDA kuravAnuM sthAnaka arthAnurAga be. valI kahevo be ? to ke ( krodhamazAnaM ke0) krodharUpa je giddha pa yo tene rahevAne zmazAnatulya, arthAt giddha paMktIyo jema zmazAnamAM rahe be, tema krodha paNa arthAnurAgamAM rahe be. valI (vyasanujagaraMdhaM ke0), vyasana je kaSTa te rUpa je sarpa tenA rAphaDA larakho be, arthAt jema sarpane rahevAnuM sthAnaka rAphaDo be, tema kaSTane rahevAnuM sthAnaka ivyAnurAga be. valI (dveSa dasyupradoSaH ke0 ) dveSarUpa corane corI mATe saMdhyAsamaya samAna be, arthAt jema coranuM jora saMdhyA samayamAM vadhe be, tema jyAM arthAnurAga hoya tyAM dveSarUpa coranuM jora badhe deM tathA (sukRtavanadavAgmiH ke0) sukata eTale pueya te rUpa je vana, tene vananA misamAna, arthAt jema vanano ani 'vanane bAma e rthAnurAg2a paNa sukatane bAlI nAkhe be, valI (mArdavAM jodavAyuH ke0) mRDapaNArUpa je megha tene viSe vAyuM samAna be arthAt vAyutha kI jema megha nAza pAme be, tema arthAnurAgathakI mRDatva je vinayapazuM te nAza pAme be: vela) ( nayanajinatuSAraH ke0) nyAyarUpa je kamala tene hima samAna be. arthAt kamalano jema hima nAza kare be, tema nyAyano nAza anurAga kare be. mATeM sarva jIveM atyaMta artha eTale ivya tenI upara anurAgano tyAga karavo // 42 // : 1 TIkA:- nUyopi parigrahadoSAnAha // kalaheti // zratyartha arthAnurAgaH / parigrahopari mUrAgaH IdRzo'sti / kathaMbhUtaH ? kalahaeva kalano bAlahastI ta sya viMdhyoM viMdhyAcalaH / yathA viMdhyAcale kalanaH krIDatiM tathA'tyartha ya rthAnurAge ivyarAge kalahojavati / tathA krodhagRdhazmazAnaM krodha eva gRdhraH pachi vizeSastasya zmazAnaM pretavanaM / gRdhraH zmazAne ramate tathAtra krodhaH / pu naH vyasanameva kaSTameva jujagaHsarpastasya bilaM / punardeSa eva dasyuzcaurastasya pradoSaH saMdhyAsamayaH pradoSe caurANAM balaM navati tathA / punaH sukRtameva puSyameva vanaM tasya dAvAgnirdAvAnalaH / punarmArddavAMcodavAyuH mArdavaM mRdutvaM komalatvaM tadeva aMnodomeghastatra vAyuH / punarnayo nyAya eva nalinaM kama Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH ee laM tatra tuSArazca tuSArohimaM / atyartha ivyAnurAgo lonaH idRzo'sti / tha to na kartavyaH // 4 // nASAkAvyaH-savaiyA ikatIsA // kalaha gayaMda upajAyaveko viMdha giri, kopa gidhake aghAyavekoM sumasAnaM hai // saMkaTa'nujaMgake nivAsa karavekoM bila, vairanAva corakoM. mahA nisA samAna hai // komala suguna dhana khaMma vekoM mahA paune, punnavana dAhavekoM dAvAnala dAna.hai // nIti naya nIra ja nasAyavekoM himarAli, aisI parigraha rAga kuHkhako nidhAna hai // 42 // valI paNa parigrahatA doSo kahe . zArdUlavikrIDitavRttatrayam // pratyarthI prazamasya mitramadhRtermoM dasya vizrAmanUH, pApAnAM khanirApadAM padamasadhyAnasya lI lAMvanam ||vyaadepsy nidhirmadasya sacivaH zokasya hetuH ka le, kelIvezma parigrahaH parihateogyoviviktAtmanAm // 43 // arthaH-(viviktAtmanAM ke0) vivekavAna puruSone (parigrahaH ke0) parigraha je, te (prarihateH ke0) parihAra karavAne (yogyaH ke0) yogya be. arthA t vivekI janoyeM parigrahano tyAga karavo. te parigraha kehavo meM ? to ke (pra zamasya ke.) upazamane (pratyarthI ke0) zatru samAna.. valI (akRteH ke0) asaMtoSane (mitraM ke) mitra samAna ne. valI (mohasya ke0) mUDhanuM eTale mohanIyakarmanuM (vizrAmaH ke0) vizrAMti sthAnaka eTaleM mohane rahevArnu vizrAmasthAnaka . tathA valI (pApAnAM ke) azunakarmonI (khaniH ke0) khANa . valI (bApadAM ke) Apattiyok (padaM ke) sthAnaka le. valI (asadhyAnasya ke0) Artaro'dhyAnaceM (lIlAvanaM ke0) krIDAvana le. valI (vyAdepasya ke0) vyAkulapaNAno (nidhiH ke) naMmAra le. valI (madasya ke0) ahaMkArano (sacivaH ke0) maMtrI je. valI (zokasya ke0) zoka- ( hetuH ke0) kAraNa . valI (kale ke0) kalaha je je tenuM (kelIvezma ke0) krIDAgRha be. mATeM parigrahano tyAga karavo // 43 // TIkAH-punaH prigrhdossmaah||no navyAH! ayaM parigrahomU dhikyaM vi viktAtmanAM vivekavatAM puMsAM parihateH parihArasya yogyH| parigrahaH kIdRzaH? prazamasyopazamasya pratyarthI shtru|punHate asaMtoSasya mitraM suhRt / puna Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. mohasya mUDhasya mohanIyakarmasyaiva vizrAmasthAnaM / punaH pApAnAM azuna karmaNAM khaniH khAniH / punarApadAM kaSTAnAM padaM yAspadaM / punarasaddhyAnasya vAtarau dhyAnasya lIlAvanaM kIDAvanaM / punarvyAdepasya vyAkulatvasya nidhi nidhAnaM / punarmaMdasyA'haMkArasya sacivo maMtrI punaH zokastha hetuH kaarnnN| punaH kaleH kalahasya kelIvezma krIDAgRhamityarthaH // 13 // nApAkAvyaH-vRtta kaparapramANe // prasamako ahita adhIraMjako bAla mi ta, mAhAmoharAjakI prasida rAjadhAnI hai // camako nidhAna uradhyAnako vilAsavana, vipattiko thAna animAnikI nisAnI hai // uritako kheta roga soga utapati heta, kalaha niketa uragatiko nidAnI hai| aiso parigraha noga sabanako tyAga joga, AtamagaveSI loga yAkI jAMti jAnI hai // 53 // valI paNa parigrahanA tyAgane kahe . . vandistupyati nedhanairida yathA nAMnoniraMnonidhi, sta ghanmodaghanoghanairapi dhanairjaturna saMtuSyati // na tvevaM manute vimucya vinayaM niHzeSamanyaM navam, yAtyAtmA tadahaM mudhaiva vidadhAmyenAMsi nUyAMsi kim // 44 // arthaH-( vanhiH ke0 ) agni (zaha ke) Alokane viSe (yathA ke0) jema (ghanairapi ke0) gheNA evAM paNa ( iMdhanaiH kepa) kASThoyeM karIne (na ke.) nahi (tRpyati ke0) tRpti pAme . valI (aMnoniH ke) jaloyeM karI ne ( aMnonidhiH ke0 ) samu jema ( na ke0 ) nathI tRpti pAmato (ta ita ke0) tenI peThe (jaMtuH ke0) jIva, (ghanairapi ke0) ghaNA evA paNa ( dhanaiH ke0 ) dhaneM karIne (na ke0 ) nahi ( saMtuSyati ke0 ) saM tuSTa thAya . te prANI kehavo le ? to ke ( mohaghanaH ke0) moheM karI vyApta je. (tu ke0) valI te jIva ( evaM ke0) e prakAreM (namanute ke0) nathI mAnato ke (yAtmA ke0) je jIva , te (niHzeSa ke0) samasta (vi navaM ke0) vyane ( vimucya ke0) mUkIne (anyaM ke0) bIjA (navaM ke0). janmane ( yAti ke0 ) pAme le (tat ke0) te kAraNamATe (ahaM ke0) hu~ (mudhaiva ke0) tRyAja (nUyAMsi ke0) ghaNAMka (enAMsi ke0) pApone (kiM ke0) zAmATeM ( vidadhAmi ke) karUM ? ema prANIjANato nathI. mATeM parigrahano Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 101 tyAga karavo. ahiM naMdarAjA tathA mummaNanI kathAno dRSTAMta jANavo // 4 // TIkAH-vanhi riti // yathA vandiragniH ghanairapi iMdhanaiH samini tRpyati na tRptiM yAti / punaryathA aMnonidhiH samuH aMnonirjalaiH kRtvA na tRpyati / tahat yo jaMtuH prANI kadAcit dhanairapi bahubhirdhanaivyaiH kRtvA na saMtuSyati kathaMnato jaMtuH ? mohena ghano nibiDaH / tu punaH jaMtuH evaM na manute na jAnAti / yadayaM AtmA jIvo niHzeSaM samastaM vinavaM vyaM vimucya tyaktvA anyaM navaM aparaM janma paranavaM yAti / tattasmAt kAraNAt ahaM mudhaiva tathaiva nRyAMsi pracurANi enAMsi pApAni kimarthaM vidadhAmi karomi ? evaM na jAnAti // 44 // siMdUraprakasarakhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, prakramoyaM parigrahe // // iti pirigraha prkrmH|| e // atra.naMdarAja mammakathA // nApAkAvyaH-uppaya baMda // jyoM nahiM agani aghAya, pAya iMdhana baneka vidhi // jyoM saritA ghananIra, tRpati nahiM hoya nIranidhi // tyoM asaMkha dhana baDhata, mUDha saMtoSa na mAnai // pApa karata nahiM marahiM, baMdha kArana mana A nai // parataraka viloki janama marana, athira rUpa saMsAra krama // samuphai na pApa paratApa guna, pragaTa banArasi mohanama // 4 // ___ kathAH- magadhadeze rAjagRhInagarImAM zreNikarAjA le lenI celaNA nAmeM rANI, ekadA prastAveM nAipada mAseM celaNArANI rAjAnI sAtheM gokhamA vega thakAM vainAragiri sAhAmuM jovA lAgyAM. tihAM aneka nirdhAraNAM vahe be, vAma gama. darDara svara thai rahyo be, bappaiyA bolI rahyA , mora nRtya kare be, pANInA pravAha vahetA nadImAM samAtA nathI. e avasareM koI eka puruSane nadIpravAhanI mAhethI mahoTI mahenateM kASTha kADhatAM celaNAyeM doto, tethI manamA viSAda karatI rAjA pratye bolI ke he svAmI // nari yAne sadu ko nare, vUThAM varase meha // sadhana sanehA sadu kare, nirdhana dAkhe beha // 1 // e ukhANo je jagamAM kahevAya De, te sAco be. rAjAyeM pUjyu ke kema ? tevAreM rANIyeM kaDaM ke he svAmI.! e eka darir3I puruSa ke tene udara naravu dohelu , eNe paranaveM puNya kayuM nathI mAneM tameM sarvane dAna Apo no paNa evA uHkhIne kAM detA nathI? tevAreM rAjAyeM sevaka moka lI tene teDAvyo, te paNa bAjI namaskAra karI uno rahyo. rAjAyeM kaDaM ke Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. he puruSa ! tuM duHkhita thako kASTha kApe , mATeM phuHkha nahI jogava. tumane jozya te hU~ ApuM. teNeM kahUM ke svAmI! daM mammaNanAmeM vANIyo ,mu Une be balada jozyeM baiyeM. temAM eka to melavyo je paNa bIjAne melavavA mATeM udyama karuM buM. rAjAyeM kaDaM ke amAre ghare hajAro balaMda De, temAMje sAro hoya, te tuM le. vaNika baudayoM ke mahArA baladIyA anya jAtinA je, tamArA tehavA nathI. ane mane to mahArata balada jevoja balada jozyeM! te sAMjalI tenA baladane jovA mATe rAjA te vaNikane ghera Avyo, gharamAM atyaMta didItI, tathA suvarNamaya ratne jaDita eka balada paNa dITho. te jo rAjA vismayane pAmyo ane te sarva samAcAra rANIne jai kahyA. cinnayA paNa tihAM balada jovA sAru AvI, balada dekhIne mammaNa pratyeM bolI. evA lAkaDAM kApavAyI tahAre evo pana kema prApta thAze ? te bolyo ke evA vRSanane arthe meM samuzmAMhe pravahaNa pUsyAM , te paradezamA e lAkaDI vecIne tenAM nANAnAM ratna lazyAvaze. tevAreM vRSana nIpajaze. e kASTha je be, te bAvanAcaMdana De, eno marma je parIkSaka hoya, teja jANe. DhuM paNa bIjA koine zIkhavato nathI. panI rAjA rANI tenA lonano vicAra dekhI viSAda dharatAM pAbAM ghera aAvyA. have te mammaNa zeTha atilojanA vazathakI thArtadhyAna dharato vipatti pAmato apUrNa sanoratheMja maraNa pAmI tiryacA dikane viSe ghaNA ghaNAM navaM paryaMta namyo. ema jANI navikajIveM pariya hanI virati karavI // iti parigrahaviSe mammaNa kathA samAptA // 4 // have krodhajayane mATeM upadeza kahe . . yomitraM madhunovikArakaraNe saMtrAsasaMpAdane, sarpa sya pratibiMbamaMgadadane saptArciSaH sodaraH // caitanya syaniSUdane viSataroH sabrahmacArI ciraM,sa krodhaHku zalAnilASakuzalaiH pronmUlamunmUlyatAm // 4 // arthaH- he loko ! (kuzalAnilASakuzalaiHke0) potAnA jIvanA zreyanI vAMbAmAM catura evA puruSoyeM (saH ke) te (krodhaH ke0) krodha, (pronmUlaM ke) samUlathIja jema hoya tema (unmUkhyatAM ke0 ) ulchedana karavo. te krodha kehavo ke ? to ke ( yaH ke) je krodha, (vikArakaraNe ke0) cittAdi Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 203 ne vikAranA karavAmAM (madhunaH ke0) madyano ( mitraM ke0) mitra . valI je krodha, (saMtrAsasaMpAdane ke0) saMtrAsa melavavAmAM eTale naya utpanna karavAmAM (sarpasya kepa) sarpano (pratibiMba ke) pratibiMbarUpa athavA sarpasamAna . valI je krodha, (aMgadahane ke0) zarIraM dahanamA (saptArcipaH ka) amino(so daraH ke0) cAtAvalI krodha, (caitanyasya ke)jJAnanA (niSUdane ke0) nAza karavAmAM (ciraM ke0) atizayapaNAyeM karI (viSataroH ke0) viSavRkSa no (sabrahmacArI ke0) sAdharmika le. arthAt jJAnanA nAza karavAne viSe viSa samAna je. mATeM te kodhano tyAga karavo // 45 // ttiikaaH-athkrodhjyaarthmupdeshmaah||yomitrmiti||nolokaaH! kuzalA jilASakuzaHyAtmanaH zreyovAMgacaturainaraiH saH krodhaH koponirmUlaM saMmUlaM yathAsyAttathA unmUlyatAM nabidyatAM / saH kaH? yaH krodhaH vikArakaraNe cittA divikAravidhAnemadhunomadyasya mitraM suhRt| punaryaH krodhaHsaMtrAsasaMpAdane jaya janane sarpasya pratibiMba sarpasadRzaM / punaryaH krodhoM'gadahane zarIraprajvAlane saptArcipomeH sodaraH agneAtA / punaryaH krodhazcaitanyasya jJAnasya niSUdane nAzane vinataroviSavRdasya ciramatizayena sabrahmacArI sArthI // 45 // niissaakaavyH-giitaabNd|| mAtrA baccIza // jo sujana citta vikAra kArana, manahU~ madirA pAna / jo narama jaya ciMtA baDhAvana, asita sarapa smaan|| jo jaMtujIvana harana viSasama, jaga dahana davadAna // so koparAsi vinAsi navi jana, lahata zivasukha thAna // 45 // __ . valI paNa krodhaMjayane mATeM kahe je. // dariNIdattam // phalati kalitazreyaH zreNiprasUnaparaM paraH, prazamapayasA siktomuktiM tapazcaraNamaH // yadi punarasau pratyAsattiM prakopahavirnujo, na jati lanate nasmInAvaM tadA viphlodyH||46 / / 'arthaH-(tapazcaraNamaH ke0) tapa cAritrarUpa je vRdda te (muktiM ke0) modane ( phalati ke0) niSpAdana kare . te kehavo vRda ? to ke (ka litazreyaHzreNiprasUnaparaMparaH ke0) utpanna karI jANe kalyANanIja paMkti hoya nahI tema puSpanI paMkti,jeNe. valI te vRddha kehavo ke ? to ke (prazama Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. payasA ke0 ) upazamarUpajaleM karI ( siktaH ke0) siMcelo . to paNa (punaH ke0 ) valI (asau ke0 ) e vRda, ( yadi ke ) jo (prakopadavi rnujaH ke0 ) prakopAminI (pratyAsattiM ke0 ) samIpatAne (jajati ke ) Azraya kare . ( tadA ke0') to (jasmInAvaM ke ) natmanAvane (la nate ke0) prApta thAya be. te kehavo bato prApta thAya ? to ke (viphalo dayaH ke0) gayo ne phalano udaya je thakI sarthAt phalodaya rahita bato jasma jAvane prApta thAya be. mATeM krodhano tyAga karaMvo // 46 // * TIkAH-phalatIti // tapazcAritrarUpA va sumo vRdaH muktiM modaM phalati niSpAdayati / kathaMnUtaH ? kalitAzreya :zreNiprasUnaparaMparaH / kalitA nutpAdi tA zreyasAM puNyAnAM kalyANAnAM zreNiH rAjireva prasUnAnAM puSpANAM paraMparA paMktiryena sH| punaH kathaMnUtaH? prazamapayasA upazama eva jalaM tena siktaH sekaM prApitaH yadi punaH paraMtu asau tapazcaraNamaHprakopahavirnujaHkrodhavanheH pratyA sattiM samIpaM najati Azrayati, tadAnasmInAvaM nasmarUpatAM janate praapnoti| kathaMnUtaH? viphlodyH| vigataH phalasya udayo yasmAt phlodyrhitH||46|| jASAkAvyaH-kavitta mAtrA0 ||jb muni ko boi tapa taruvara, napasama jala sIMcata citta kheta // udita jJAna sArakhA guna panava, maMgala puhapa mugati phala heta // tava tahiM kopa dAvAnalA upajata, mahA moha dala pavana sameta so jasamaMta karata lina aMtara, dAhata virakha sahita municeta // 46 // zArdUlavikrIDitavRttadhyam // saMtApaM tanute ninatti vinayaM saudAImutsAdaya, tyugaM janayatyavayavacanaM sUte vidhatte ka lim||kiirti kuMtati urmatiM vitarati vyAdaMti puNyodayam , dane yaH kugatiM sa dAtumucito roSaH sadoSaH satAm // 47 // arthaH-(saMH ke0) te ( roSaH ke) krodha, ( satAM ke0) satpuruSone ( dAtuM ke0 ) tyAgavAne ( ucitaH ke0 ) yogya . e kehavo krodha ? to ke ( yaH ke0) je roSa, (sadoSaH ke0 ) aneka doSoyeM sahita . tathA ( saMtApaM ke0) cittogane (tanute ke0) vistAre ne. valI (vinayaM ke0) vinayaguNane ( ninatti ke0) nede de. valI (sauhAI ke0) mitranAvane ( utsAdayati ke0) vinAza kare , valI (naIgaM ke0 ) ugane ( jana Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 105 yati ke0 ) utpanna kare . * valI (avadyavacanaM ke) asatyavacanane ( sUte ke0 ) utpanna kare . valI ( kaliM ke0) kalahane ( vidhatte ke0) dhAraNa kare . vattI ( kIrti ke0). yazane. ( kaMtati ke) de je. va lI ( umati ke ) uSTabujhine (vitarati ke) vistAre . valI (puNyo dayaM ke0) dharmanA udayane (vyAhaMti ke) vinAza kare , valI (kugatiM ke0) narakatiryaggatine.( datte ke) Ape . mATeM te krodha saUneM tyAga karavA yogya // 4 // . ___TIkAH-punaH krodhasya doSamAha / / saMtApamiti // sa ropaH krodhaH satAM satpuruSANAM dAtuM tyaktuM nacito yogyAsti / kathaMnUtaH roSaH ? sadoSaH aneka doSaiH sahitaH / saH kaH? yo ropaHsaMtApaM cittohagaM tanute vistArayati / puna yoropo vinayaM vinayaguNaM ninatti vidArayati vinAzayati / punaryaH sauhAI mitranAvaM utsAdayati vinAzayati / punaryaH nahagaM najATaM janayati / punaryaH avadyavacanaM asatyavacanaM sUte utpAdayati / punaryaH kaliM kalahaM vidhatte ka roti| punauroSaH kIrtiryazaH kRtati binatti / puyormati uSTabudhi vitarati datte / punayoM puNyodayaM dharmasya nadayaM vyAhaMti vinAzayati / punaryaH kugatiM narakatiryaggatiM datte / sa roSaH satAM hAtuM ucitaH // 4 // / nApAkAvyaH-vastubaMda // kalaha maMmana kalaha maMjhana rana udavega, ja sa khaMjhana hita harana phuHkha vilApa saMtApa sAdhana // uravaina samuccarana dha rama puna mAraga virAdhana // vinaya damana uragati gamana, kumati harana guna lopa // e saba labana jAMni muni, tajahiM tatabana kopa // 4 // valI paNa krodhanA doSo kahe je. yodharma dadati jumaM davazvonmathnAti nIti latAm // daMtI vejkalAM vidhutudazva ktinAti kIrti nRNAm // svArtha vAyurivAMbudaM vighaTayatyullAsayatyApadam,tRSNAM dharmazvocitaH kRtakapAlopaH sa kopaH katham // 4 // arthaH-(saH ke0) te (kopaH ke0) krodha, (kathaM ke0) kaye upAyeM karI TAlavAne (ucitaH ke0) yogya ? arthAt koI upAyathI TAlavA lAyaka nathI. ( yaH ke0) je kopa (dharma ke0) dharmaneM ( dahati ke0) jasma kare De 14 . Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jainakathA ratnakoSanAga pahelo. kenI paveM ? toke (jumaM ke) vRdane (davazva ke0) dAvAnala je teja jema. arthAt jema dAvAnala vRkne bAle ke tema. valI ( nIti ke0 ) nyAyane (unmathnAti ke0) unmUlana kare . kenI par3heM ? to ke (daMtI ke0) hastI (jatAmiva ke0) latAneja jema. arthAt hAthIjema latAne ukheDI nAkheDe tema. valI je krodha (nRNAM ke) manuSyona, (kIrti ke0) kIrttine (klibhAti ke0) kleza pamADe le. arthAta. kIrnino nAza kare hai. kenI peThe ? to ke ( vidhutudaH ke0) rAdu, (iMukalAmiva ke0) caMkalAneja jema, valI je krodha, (svArtha ke0) svArthane (vighadayati ke0) nAza kare . kenI par3heM ? to ke (vAyuH ke0) vAyu je , te ( aMbudamiva ke0) meghaneja jema. valI je krodha, (ApadaM ke0) kaSTane (nalAsayati ke) vistAre je. kenI par3heM ? to ke (dharmaH ke0) garamI, (tRSNAmiva ke0) tRSAneja jema, arthAt jema tApamAM tRSA vadhe ne tema. vailI te kopaM kehavo ? to ke (kRtakapAlopaH ke0 ) kasyo ke kapAno nAza jeNe evo ne // 4 // krodhaprakrama saMpUrNa // ___TIkAH-yo dhammamiti // saH kopaH krodhaH kathaM kenopAyenocitoyogyaH syAt ? api tu na kthmpyucitH| saH kaH ? yaH kopodharmaM zreyodahati jasmIkaroti / kaH kamiva ? davo dAvAnalo Dumamiva / yathA dAvAnalo pumaM vRdaM dahati / punaryonIti nyAyaM nanmathnAti unmUlayati / kaH kA miva ? daMtI hastI latAmiva / yathA hastI latAmunmUlayati / nRNAM manu SyANAM kIrti vibhAti pIDayati gamayati / kaH kAmiva? vidhuMtudo rAduri ukalAM caMilekhAmiva / punaryo roSaH svArtha vighaTayati spheTayati / kaH ka miva ? vAyuraMbudamiva / yathA vAyurmedhaM vighaTayati / punaryaH ApadaM kaSTaM nAnA sayati vistArayati / kaH kAmiva ? dharmaH grISmaH tRSNAmiva / yathAtape stRSAM varSayati / karthanUtaH kopaH ? kRtaH kRpAyAH lopo vinAzo yena sH||47|| siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirviditAyAM tu, krodha sya prakramo'jani // 10 // iti dazama krodhaprakramaH // 10 // jASAkAvyaH-uppayanaMda // kopa dharma dhana dahai, agani jima virakha vi nAsai // kopa sujasa Avarai, rAdu z2ima caMda girAsai // kopa nIti dalama se, nAga jima latA vihaMmai // kopa kAja saba hare, pavana jima jaladhara Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidUraprakaraH 207 khaMmai // saMcarata kopa ukha rupajai, baDhai tRSA jima dhUpamahaM // karunA vilo pa guna gopa juta, kopa nisiha mahaMta kaha // 4 // kathAH- krodhatyAga upara gajasukumAranI kathA // saurASTra deze jhArikA nagarI , tihAM kRSNavAsudeva rAjya kare. je: ekadA devakIjIyeM gavAheM bega thakAM koI strIne potAnA bAlakane raMmADatI dItI, te joDne manamAM ciMtavyuM je muphane putra hoya to hu~ paNa dularAvaM ? ema dhArI ciMtAtura thai rahI. tihAM zrIkRSNa ciMtAnuM kAraNa pUbyu. devakIjIyeM balAtkArathI potAnuM anilaSita kahyu. paDI mAtAne saMtoSI poSadhazAlAyeM AvI a hama tapa karI haraNIgameSI devatA ArAdhyo, te prasanna thazne kahevA lAgyo ke tamArI mAtAne putra thAze, paNa te yauvanAvasthAmAM dIkSA leze, paMjI devapranAveM navamAseM devakIjIne putra thayo, gajasukumAra nAma dIdhuM. anukrameM sakalakalA naNyo, yauvanAvasthA pAmyo, somila brAhmaNanI putrI paramyo, evAmAM zrIneminAtha samosasyA, temanI pAseMthI upadeza sAMjalI mAtAne samajAvI dIkSA lIdhI. vividha zidA pAmIne prajune pUMDayuM ke mahArAja! zIghra moda thApo. pranu bolyA ke smazAnamAM kAnassaMgga karIyeM, damAthI u pasarga sahana karIyeM, to tarata modaprApti thAya, te sAMjalI pranunI yAjJA mAgI masANamA jakAnassagga kaso, tevAreM gAmathI bAvatAM somila brAhmaNeM jamAine dIge. ke tarata krodha upano je eNe mahArI putrIne phuHkhI karI to hUM paNa ene phuHkhI karUM? ema vicArI rIzathI mastaka sUcI mATInI pAla bAMdhI, mAMhe kheranA aMgArA nakhA. gajasukumAra ciMtavyuM ke e mahAro napakArI thayo , enA upasargathI mahArAM karma kya thaze ? ema nizcala dhyAna dharI kevalajJAna pAmI mordai gayo. prajAteM zrIkRSNa jagavAna ne pUbyuM ke mahAro laghubaMdhava kyAM ne ? te kaho. jagavAne sarva vRttAMta kahyu tevAreM zrIkRSNeM pUjyu ke mAranAra koNa ? jagavAneM kahyu ke hamaNAM mArge jAtAM tuUne dekhaze ke tarata tenuM hRdaya phATI jAze ane maraNa pAmaze! zrIkRSNa paNa jagavAnane vAMdI pADhA vavyA ane. mArgam temaja dItuM, te vAreM manamA kheda pAmyA. e rIteM gajasukumAra krodha jItavAthI mor3eM gayo. ane somila brAhmaNa marI urgatiyeM gayo. e mATeM krodhano jaya karavo // iti krodha jayopari AjasukumArakathA // 4 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20G . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. have.ahaMkAranA doSo kahe meM: ||mNdaakraaNtaattttm||ysmaadaavirnvti vitatiThastarA pannadInAm, yasmin ziSTAnirucitaguNagrAmanAmA pinAstiAyazca vyAptaM vadati vaMdhadhIdhUmyayA krodhadA vam, taM mAnA iparidara raarohmaucitytteH||4|| arthaH-he navya prANI ! (aucityatteH ke0) nadhita AcaraNa karavAthI, arthAt yogyavinaya karavAthI (taM ke) te (mAnA ike0 ) ahaMkArarUpa parvatane (parihara ke0 ) tyAga kara.. te mAnAdi eTale mAnarUpa parvata kahevo ? to ke (yasmAt ke0)jethakI( ustarA ke0) na tarAya evI (A pannadInAM ke0) vipattirUpa nadInI (vitatiH ke) paMkti, te (Avirnavati ke0) pragaTa thAya je. jematIjA parvatoyakI paNa nadInI zreNi natpanna thAya ne tema. valI (yasmina ke0) je mAnarUpa parvatane vipe (ziSTAni rucita guNagrAmanAmApi ke0) uttama puruSone prItidAyaka evA je jJAnAdika guNo athavA audAryAdika je guNotteno jesamUha, tenuM jemAMnAma paNA (nAsti ke0) nathI. (ca ke0) vatI(yaH ke0) je mAnAdi, (krodhadAvaM ke) kodharUpa-dAvA nalane (vahati ke) vahana kare .. te krodhadAvAnala kehavo le ? to ke (vadha dhIdhUmyayA ke) hiMsAbudrirUpa dhUmeM karIne (vyAptaM ke0) vyApta ve. valI (urArohaM ke0) upara caDavAne azakya arthAt jeno pAra pAmavAne paNa azakya thavAya . athavA bIjo artha karavo, te jema ke ( aucitya vRtteH ke0) nacitAcaraNa karanArane ( urArohaM ke ) te mAnAdi caDavAne azakya ne. arthAt nacitAcaraNa karanArane mAnAznio anAva le // 4 // TIkAH-atha mAnasya ahaMkArasya dossaanaah|| ysmaaditi| jo navyaprANi na ! aucityatteH nacitAcArakaraNAt / tadyogyavinayavidhAnAt taM mAnAdi mAnaeva ahaMkAraeva astiM ahaMkArapaddhataM parihara / tyaja muMca / taM kaM ? yasmAnmAnAstarA tarItuM azakyA ApannadInAM kaSTarUpanadInAM vitatiHzre NirAvinavati prakaTInavati / anyasmAdapyaredIvitatiH praauunvti| tathA pasminmAnAjhai ziSTAnirucitaguNayAmanAmApi nAsti / ziSTAnAM uttamAnAM anirucitAH prItidAyinoye guNA jJAnAdayaH audAryAdayo vA teSAM grAmaH Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 10e samUhastasya nAmApi nAsti / guNAnAM lavalezomi na / punaryo mAnAdiH krodhadAvaM krodhadAvAnalaM vahati dhatte sH| kathaMnUtaM krodhadAvaM? vadhadhIdhUmya yA vyAptaM hiMsAbudhidhUmasamUhenAlIDhaM / punaH kathaMbhUtaM krodhadAvaM? murArohaM AroDhumazakyaM / athavA aucityavRtteH yogyaTaneH urArohaM // 4 // jASAkAvyaH-kavitta mAtrA0 // jAteM nikasi vipati saritA saba, jaga meM phaili rahI cihuM aura // jAke Dhiga guna gAma nAma nahiM, mAyA kumati guphA ati ghora // jahavadha buddhidhUmarekhA sama, nadita kopa dAvAnala jora / / so animAna pahAra paTatara, tajata tAMhi sarvajJa kisora // 4 // zikhariNIdattam ||shmaalaanN najan vimalamatinADI vighaTayana, kiran phurvAkpAMzUlkaramagaNayannAgamaza 'Nim // bhramannA svairaM vinayanayavIthIM vidalayan , . janaH kaM nAnartha janayati madAMdhodipazva // 5 // arthaH- (maMdAMdhaH ke0 ) ahaMkAreM karI gayAM nAvarUpa netra jenAM evo (janaH ke) prANI (kaM ke0) kayA (anartha ke0) anarthane ( na janayati ke0 ) nathI utpanna karato? arthAt sarva anarthane natpanna kare je. kenI par3heM ? to ke (dIpazva ke0) madonmatta hAthIja jema. zuM karato bato anarthane utpanna kare ? to ke, (zamAlAnaM ke) zamatArUpa AlAna eTale gajabaMdhana stana tene (naMjana ke0) nAMjato bato. valI raoN karato to? to ke (vimalamatinADI ke0) nirmalabuddhi rUpa nADi je baMdhanaraku tene (vidha Tayana ke) toDato bato, valI (urcAkpAMzUtkara ke0) urvacanarUpa je dhUDa teno je samUha tene (kirana ke0) videpaNa karato bato. valI (bAgamazRSi ke0) siddhAMta rUpa aMkuzane (agaNayana ke0) na gaNato bato klI (kA ke) pRthvIne viSe ( svairaM ke0) svecAyeM karI (caman ke0) jamato bato, valI (vinayanayavIthIM ke0) vinayarUpa nyAyaNi tene (vidala yana ke) vinAza karato to anarthane utpanna kare le. arthAt jema ahaM kAra madAMdha puruSa upara kahelI vAta karato to anartha utpanna kare je, tema madAMdha hAthI paNa eTalI vastu utpanna karato bato anarthane kare ne // 5 // TIkAH- nUyo'pi mAnadoSAnAha / zamAlAnamiti // madena ahaMkAreNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jainakathA ratnakopa nAga pahelo aMdho gatanAvekSaNo jana ke kaM anaya na janayati notpAdayati ? api tu sarva anartha janayati / ka va ? pi iva / mattagaja iva / yathA madAMdho hipo'nartha upazvaM jnyti| kiM kurvan ? zamAlAnaM najana zamaeva upazama evAlAnaH gajabaMdhanastaMnastaM naMjana unmUlayan / punaH kiM kurvan ? vimala matinADI nirmalabuddhimeva nADI baMdhanaraMkuM vighayan troTayan / punaH kiM kurva n ? DAk pAMzUtkaraM jAgeva urvacanaseva pAMzudhUlistasyAH 'natkaraM samUha kiran vidipan / punaH Agamaeva sihAMtaeva zRNiH akuzastaM agaNayan / avicArayan avamAnayan / kayA evyAM svairaM svecayA caman vicaran / punarvinayanayavIthIM / vinaya eva narAvIthIH nyAyazreNistaM vidalayan vidhvaM sayaMn / anyo'pi madAMdhohastI etAni vastUni karoti // 50 // nASAkAvyaH- roDakahaMda // naMjai upasama thaMna, sumati jaMjIra vihaMmai // kuvacana raja saMgrahai, vinaya vana paMkati khamai // jagameM phirai subaMda, veda aM kuza nahiM mAnai // gaja jyauM nara mada aMdha, sahaja saba anaratha tAnai // 50 // valI paNa mAnanA doSo kahe.. zArdUlavikrIDitaTattam // zaucityAcaraNaM vilupati payolAI nanasvAniva, pradhvaMsaM vinayaM nayatyahiriva prANasTazAM jIvi tam // kIrti .kairaviNI mataMgajazva pronmUlayatyaMjasA, mAnonIcazvopakAranikaraM daMti privarga nRNAm // 5 // arthaH-(mAnaH ke0) ahaMkAra, (nRNAM ke) manuSyanA (trivarga ke0) dharma, artha, kAma, e traNa varga je tene (haMti ke0) nAza kare . kenI pateM ? to ke ( nIcaH ke0 ) nIca puruSa, ( upakAranikaramiva ke0 ) upakArasamU haneja jema haNe le tema. valI te mAna, (aucityAcaraNaM ke0) yogya evA AcaraNane (vidyupati ke0) nAza kare . kenI par3heM ? to ke ( nanasvAn ke0 ) vAyu (payovAhamiva ke) meghaneja jema, valI (prANasTazAM ke0) prANInA (vinayaM ke0) anyunAnAdika vinayane (pradhvaMsaM ke0) kSyapratye (nayati ke0) pamADe je. kenI par3heM ? to ke (ahiH ke0) sarpa, (jIvita miva ke0) jIvataraneja jema kya pamADe je, tema. arthAt jema sarpa jIvi tane kya pamADe je tema te mAnI puruSa vinayano nAza kare be. valI (aM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 121 jasA ke0 ) vegeM karI (kIrji ke) kIrttine (pronmUlayati ke0) unmU lana kare je. kenI par3heM ? to ke ( mataMgajazva ke0) maMdonmatta hastI (kaira viNI ke0) kamalinIneja jema. arthAt hastI jema kamalinIne unmUlana kare ne tema kIrtinuM nanmUlana mAna kare // 51 // TIkAH-aucityeti // punraah||maaNno'hNkaaro nRNAM puMsAM trivarga dharmArtha kAmarUpaM haMti nAzayati / kaH kimiva ? nIcaH manuSyaH napakAranikaramiva / yathA nIcaH upakArasamUhaM haMti tthaa| punarmAnaH aucityAcaraNaM yogyAcAraM vilRpati spheTayati / kaH kamiva ? nalasvAn vAyuH payovAhamiva / punarmAnaH prANasTazAM prANinAM vinayaM anyubAnAdikaM pradhvaMsaM dayaM nayati / kaH kimi va ? ahiH so jIvitamiva yathA sojIvitaM dayaM nayati / punaraMjaMsA vegena kIrti yazaH pronmUlayati / kaH kAmiva ? mataMgajo hastI kairaviNI kamalinIM yathA pronmUlayati // 55 // . jASAkAvya:-kaDakhA baMda // mAna. savi ucita AcAra naMjana kara, pa vana saMcAra jima ghana vihaMmai // mAna Adarata, jaya vinaya lopai sakala, nu jaga viSa nIra jima marana mNmai.|| mAnake udita jagamAMhi vinasai sujasa, kupitaM mAtaMga jima kumuda khamai // mAnakI rIti viparIta karatUti jima, adhamakI prIti nara nIti mai||51|| . valI paNa mAnanA doSo kahai . vasaMtatilakAdRttam ||.mussnnaati yaH kRtasamastasamI hitArtha, saMjIvanaM vinaMyajIvitamaMganAjAm // jAtyA dimAnaviSajaM viSamaM vikAram, taMmAIvAmRtarasena naya sva zAMtim // 5 // iti mAnaprakramaH // 11 // arthaH-(yaH ke0 ) je ahaMkAra, (aMganAjAM ke0) prANInA (vina yajIvitaM ke0) vinayaguNarUpa jIvitane (muSNAti ke0) ulchedana kare ne. ekehaq vinayajIvita je? to ke (katasamastasamIhitArthasaMjIvanaM ke0) kahyu be samasta vAMbitArthanuM saMjIvana jeNe evaM be. mATe (taM ke0) te (jAtyA dimAnaviSajaM ke) jAti, lAna, kula, aizvarya,bala, rUpa, tapa, zruta, teno je ahaMkAra te rUpa je viSa, tethakI utpanna thayelA evA (viSamaM ke0) ghora Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 , jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. evA (vikAraM ke0) vikArane (mArdavAmRtarasena ke) mRutArUpa amRtaraseM karI (zAMti ke0) upazamapratyeM (nayasva ke0)pamADo arthAt mAnane namratA rUpa raseM karI zAMtipratye pamADo 5 // iti ekAdaza mAnaprakramaH // 11 // ____TIkAH-nUyazcAha // muSNAtIti // yomAnoMDAnAjAM prANinAM vinaya jIvitaM vinayaguNarUpaM jIvitaM muSNAti unnintti| kathaMnUtaM vinayajIvitaM? kRtasamastasamIhitArthasaMjIvanaM / kRtaM samastAnAM samIhitAryAnAM vAMbitArthA nAM saMjIvanaM yena tat / taM jAtyAdimAma viSajaM jAtilAnakulaizvaryabalarUpatapaH zrutAnAM mAno'haMkAra sa eva vitasmAtsamunavaM natpannaM viSamaM ghoraM vikAraM mA IvA'mRtarasena mRtAsudhArasena zAMtinapazamaM nayasva praapy|| mAnatyAge bAdu bali naMdIpeNa dRSTAMtaH // 52 // siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM hrsskiirtiniH|| sUrinirvihitAyAM tu: mAnasya prakramo'jani // 11 // iti maanprkrmH||21|| nASAkAvyaH-copAI // mAna viSama viSa tana saMcarai, vinaya vinAsai vaM bita harai // komala guna amRta saMyoga, vinasai mAna vipama viSa roga // 5 // kathAH- magadhaMdeze rAjagRhanagarIyeM zreNikarAjAle teno naMdiSeNa nAmeM putra guNeM karI pavitra , tihAM guNazailacaitye zrImahAvIra samosasyA, naMdI peNe nagavAnane vAMdyA, dharmadezanA sAMjalIne dIdA levAno nAMva thayo. tevAreM zAsana devatAyeM kayuM ke haMjI tamAre nogAvalI karma zepa rahyAM ne, te jogavyA par3I cAritra lejo. kAraNa ke avasareM sarva rUDaM kahevAya ane avasareMja phala dAyaka thAya, ema zAsana devatAyeM samajAvyu: temanuM vacana apramANa karI navitavyatAne vaze teNeM dIkSA lIdhI. te ghasA varSa pAlI, ghaNI labdhiyo upanI. ekadA pAraNeM vahoravA mATeM vezyAne ghera aAvIne dharmalAna dIdho, vezyAyeM arthalAna kahyoM. tevAreM naMdIpeNeM tara| tANIne sADI bAra kroha ivyano varasAda varasAvyo, yAvat jogAvalI karmathI tihAM rahyAM. vezyA sAtheM loga jogavavA lAgyA. tihAM bAra varSa vahI gayA. nitya pratye daza daza mANasane pratibodha pamADI zrIvIranI pAseM dIdI levA mokale. ekadA nogAvalI karmano kSya thavAthI upadeza detAM nava jaNane prati bodha pamADI zrIvIra pAseM mokalyA paNa dazamo sonI pratibodha na pAmyo. teNeM kahyu ke jema mujhane upadeza Apo ho, tema tameM kemAdaratA nathI? evAmA nojanavelA thavAthI strI AvIne rIzathI jojana karavAne bolAvyA. tevAreM , Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 123 naMdoSeNa bolyo ke dazaMmo hu~, ema kahI zrIvIrapAle cAlavA mAMmadhu. strIya ghaNI rIteM samajAvyo, paraMtu tene paNa pratiboMdhI dIdAM lai sajatiyeM gayo. ema naMdISeNeM yahaMkAra kasyo, to cAritrathI pajyo. iti mAnatyAga Upara naMdISeNanI kathA // 11 // mATe mAna tyAga, // 55 // . have mAyAMtyAgano prakrama kahe . mAlinIvRttam // kuzalajananavaMdhyAM satyasUryA - stasaMdhyAma, kugatiyuvatimAlAM, modamAtaMgazA lAm ||shmkmlhimaanii puryazorAjadhAnIm, vyasanazatasahAyAM, dUrataumuMca mAyAm // 53 // arthaH-he navyajana ! (mAyAM ke ) kapaTane ( dUrato ke0) dUrathakI (muMca ke0) mUka. e mAyA kehavI ? to ke (kuzala ke0) demanA (janana ke0) natpanna karavAmAM ( vaMdhyAM ke0') vaMdhyA strI samAna, tathA ( satyas stisaMdhyA ke0) satyavacanarUpa je sUrya tenA Astane mATeM saMdhyAsamAna be, valI (kugatiyuvatimAlAM ke). kugatirUpa je strI tene paheravAnI mAlA samAna. valI (modamAtaMgazAlAM ke0) moharUpa hastIne bAMdhavAnI zAlA samAna , valI (zamakamalahimAnI ke ) nupazamarUpa meM kamaloM tenI ka para paDAvAmAM himasamAna valI (puryazorAjadhAnI ke0) apakIrtine rahevAne nivAsanagarI, valI. (vyasanazatasahAyAM ke0) sahastra game kaSTonI sahAyanUta , mATeM mAyAno dUrathIja tyAga karavo // 53 // TIkAH-atha mAyAtyAgamAha // kuzaleti ||no navyajana! mAyAM kapaTa dUratomuMca tyaja / kathaM nUtAM mAyAM ? kuzalasya demasya janane utpAdane vaMdhyAM vaMdhyAstrIrUpAM / punaH satyameva sUryastasyA'stamanAya saMdhyA tAM / punaH kiM jUtAM ? kugatireva yuvatistasyAH varamAlA taaN| punaH kiMnUtAM ? mohaeva mAtaMga stasya zAlA baMdhanasthAnaM tAM / punaH kiMnUtAM ? zamaeva upazama eva kama lAni teSAM himAnI himasaMhatiH tAM / punaH kiMnUtAM? 'ryazasaH apakIrteH rAja dhAnI nivAsanagarI tAM / punaH kiMnUtAM ? vyasanAnAM kaSTAnAM zatAni teSAM sahAyo yasyAH sA tAM / IdRzIM mAyAM dUrato muMca // 53 // 15 . Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 . jainakathA ratnakopa nAga pahelo. nASAkAvyaH-roDakavaMda // kuzala janana kaDaM vAMpha, satta ravi harana sAMga thiti // kugati juvati tara mAla, moha kuMjara nivAsa niti // zamavA rija himarAsi, pApa saMtApa sahAyinI // ajasa khAni jaga jAni, taja hu~ mAyA ukha dAyinI // 53 // valI paNa mAyAnA doSo kahe . . upeMzvajArattam // vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH, parasyaye vaMcanamA caraMti,tevaMcayaMti tridivApavarga,sukhAnmahAmohasakhAH svmev||5|| __ arthaH-(ye ke0) je jano ( vividhaiH ke0) aneka prakAranA ( upA yaiH ke0) upAyoyeM karIne (mAyAM ke0 ) kapaTane ( vidhAya ke0) karIne ( parasya ke0 ) bIjA jananuM ( vaMcanaM ke0) vaMcanane eTale anya janone ugavAnuM (AcaraMti ke0 ) AcaraNa kare be. (te ke) te jano ( mahA mohasakhAH ke) mahAmoha le sakhAi jeno evA batA arthAt ajJAnayukta batA, (tridivApavargasukhAta ke ) devaloka tathA modasukhathakI, (svameva ke0) poteMja potAnA AtmAne (vaMcayaMti ke0) tare je // 54 // ___TIkAH-punarAha // vidhAyeti ||ye janAH vividhairnAnAprakArairupAyairmAyAM kapaTaM vidhAya kRtvA parasyAnyajanasya vaMcanaM AcaraMti kurvati te jnaaH| ma hAmohasakhAH mahadajJAnayuktAH saMtaH tridivApavargasukhAt devalokamodasu khAt svayamevAtmAnameva vaMcayati vipratArayaMti // 5 // nASAkAvyaH-vesa rivaMda // moha magana mAyA mana saMca, kari napAna aura nakoM vNcai||apnii hAni larakhe nahi soi, sugati hare urgatiHkha ho // 54 // valI paNa mAyAnA doSo kahe . . iMvaMzATattam // mAyAmavizvAsavilAsamaMdiraM, urAzayoyaH kurute dhnaashyaa|| so'narthasArtha na pa taMtamIhate, yathA biDAlo laguDaM payaH pibn||5|| arthaH- (yaH ke) je (urAzayaH ke0) uSTacittayukta evo jIva, (dhanA zayA ke ) ivyanI AzAyeM karI arthAt ivyaloneM karI ( mAyAM ke) kapaTane (kurute ke0) kare . (saH kee) te prANI, (pataMtaM ke0) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 125 AvatA evA (anarthasArtha ke0) kaSTanA samUhane (naIdata ke0) nathI joto. kenI par3heM ? to ke (biDAlaH ke0) billADo te (payaH ke0) dUdhane (piban ke0) pIto bato (laguDaM ke0) daMmaprahArane (yathA ke0) jema joto nathI! te kevI mAyA ? to ke ( avizvAsa vilAsamaMdiraM ke0) avizvAsa je aMpratIti tene ramavAnuM gRhale. mATeM mAyAno tyAga karavo // 55 // ____TIkA:- punarmAyAdoSamAha // yo urAzayIuSTacittojano dhanAzayA vyasya vAMbyA lonena mAyAM kapaTaM kurute vidadhAti / sa janaH Atma no'narthasArtha kaSTAnAM samUhaM pataMtaM AgataM nehate nAlokate / kathaM ? yathA biDAlo mArjAraH payo ugdhaM piban san laguDaM daMmprahAraM nedate nA lokate kathaMbhUtAM mAyAM ? avizvAsasya apratIteH krIDAgRhaM / maMdi razabdasyAjahaniMgatvaM // 55 // lASAkAvyaH-pachaDIbaMda ||maayaa avisAsa vinAsa geha, jo karaimUDha janadha na sneh|| sokugati baMdha nahiM lavaiema, tajinaya bilAu paya pivaijem||55|| * valI mAyAnA doSo kahe je. // vasaMtatilakATattam // mugdhapratAraNaparAyaNamukti hIte, yatpATavaM kapaTalaMpaTacittavRtteH // . jIryatyupa plavamavazyamidApyakRtvA, nApathyanojanamivAmaya mAyatau tat // 56 // iti mAyAprakramaH // 12 // arthaH-( kapaTalaMpaTacittavRtteH ke0 ) mAyAne viSe vAMDAyukta ne citta tti jenI evA puruSay ( yatpATavaM ke0) je cAturya ( jhihIte ke0)pra kAza thAya., (tat ke0) te cAturya, (avazyaM ke0) nice karI (Aya tau ke0) zrAvatA samayane viSe (ihApi ke ) bAhiM paNa (upaplavaM ke0) upavane (akRtvA ke ) na karIne ( najIti ke) pariNAma pAmatuM nathI. arthAt te mAyAkata cAturya, kAMi paNa upazva kasyA zivAya pariNA ma pAmatuM nathI. kenI par3heM ? to ke (apathyanojanaM ke).kupathyanuM nojana, (bAmayaM zva ke0) roganeja jema. arthAt kupathyanojana, AgAmikAlane. viSe rogane utpanna kasyA zivAya pariNAma pAmatuM nathI tema mAyArUta cAtu rya paNa jANavU. have te mAyAkata cAturya kehabu le ? to ke (mugdhapratAraNapa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. rAyaNaM ke0 ) mUrvajanane 'taravAne tatpara le // 56 // iti mAyA prakramaH // 12 // e mAyA upara zrImanninAthajInA pUrvanavanI kathA jANavI te prasiha ne mATeM thAhI lavI natha // 12 // . TIkAH-punarAha // mugdhapratAraNeti // kaMpaTe mAyAyAM laMpaTA vAMbAyuktA cittavRttirmanovyApAro yasya tasya puruSasya yatpATavaM cAturya ulihIte nanA sati / tatpATavaM avazyaM nizcayena Ayatau dhAgAmini kAle upaplavaM u pazvaM alavA avidhAya na jIryati pariNAmaM na yAti / kiM kutaH?, tasya vipAkonavatyeva / kimiva ? apathyanojanaM Amayamiva / yathA apathyaM noja naM jemanaM AmayaM rogaM akRtvA bAyatau na jIryati / kathaMbhUtaM pATavaM? mu gdhAnAM mUrvAnAM pratAraNe vaMcane parAyaNaM tatparaM // atra mallInAthajIvamahA baladRSTAMtaH // 56 // iti // siMdUraprakArakhyasya, vyAkhyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, mAyAyAH prakramo'jani // 12 // iti hAdazomAyA prkrmH|| 12 // . nASAkAvyaH-AnAnakahaMda // jyauM rogI kari kupatha, baDhAvai roga tana // svAda laMpaTI jayo, kahai mupha janama dhana // tyauM kapaTI kari kapaTa, mUDha ko dhana harai // karai kugatikoM baMdha, haraSa manameM dharai // 56 // have lonatyAgano upadeza kare .. zArdUlavikrIDitaTattadhyam // yadurgAmaTavImaTaMti vikaTaM kAmaMti dezAMtaram, gAdaMte madanaM samuzmatanukvezAM kRSi kurvate // sevaMte kRpaNaM patiM gajaghaTAsaMghaHsaMcaram, sarpati pradhanaM dhanAMdhitadhiyastaronavisphUrjitam // 5 // arthaH-(dhanAMdhitadhiyaH ke0) dhaneM karI baMdha thayelI ne budhi jenI evA puruSo, arthAt lojI jano ( yat ke0) je dhanane mATeM (urgA ke0) na ja vAya evI (aTavIM ke0) arasyapratye (aTaMti ke) aTana kare . eTale araNyamA phare . valI (vikaTaM ke0) vistIrNa evA (dezAMtaraM ke0) dezAM tara pratye (kAmaMti ke0) camaNa kare . valI (gahanaM ke0) kothI na avagAhana thAya evA (samuI ke0) samuzpratye (gAhaMte ke0) avagAhana kare . valI (atanuklezAM ke0) bahu kaSTeM karI sAdhya thAya evI (kRSi ke0) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 220 khetIne kurvate ke0) kare . valI (kapaNaM ke0)adAtA evA (pati ke0) svA mIne (sevaMte ke0) seve , valI (gajaghaTAsaMvaHsaMcaraM ke) dastisamUhanAyU the karI jemauna javAya evA (pradhanaM ke0) yuddhapratye (sarpati ke0) jAya . (tat ke) te pUrvokta sarva (sonavisphUrjitaM ke0)lona- viceSTita jANavU. a rthAt lonavaze karI prANI sarva ceSTA kare , mATeM lonano tyAga karavo // 5 // ____TIkA:-baMtha lonatyAgopadezamAha // yadurgAmeti ||dhnen vittenAMdhitAcaM dhaprAyakatA dhIrbudhryeiSAM te IzAH puruSAH / yat ugI viSamAM baTavIM araNyaM aTaMti kAmeti / punaryat vikaTaM vistIrNa dezAMtaraM kAmaMti cmNti| punaryat gahanaM uravagAhaMgAhaMte ullNghyNti| punaryan yatanukvezAMbadukaSTasAdhyAMkRSikarSa NaM detrAdi kurvate vidadhate / punaryat kapaNe adAtAraM patiM svAminaM sevaMte / punarthat gajaghaTAnAM hastisamUhAnAM saMghena duHsaMcaraM gaMtumazakyaM pradhanaM yudaMpra ti sappaiti gaLaMti / tat sarva lonasya visphUrjitaM / lonasya ceSTitaM jAnIhi / sonavazAdetAtti vastUni kurvati / ataHkAraNAlonaH saMtyAjyaeva // 5 // / nASAkAvyaH-savaiyyA ikatIsA // sahai ghora saMkaTa samuzkI taraMganimeM, kaMpai cita nIta paMtha gAhai vIja. vanamaiM // ganai kRSikarma jAmeM zarmako na le za kaMduM, saMkaleza rUpa vhaike phUki marai ranameM // tajai nija dhAmakoM virAma paradeza dhAvai, sevai pranu kapana malIna rahai manameM // molai dhana kAraja anA raja manuja.mUDha, aisI karatUti karai lonakI laganameM // // 57 // * valI paNa lonanA doSo kahe je. mUlaM mohaviSamasya sukRtAMnorAzikuMnobhavaH, ko dhAgneraraNiH pratApataraNiprabAdane toyadaH // krIDA sadma kalevivekazazinaH svarnANurApannadI, siMdhuH kI rtilatAkalApakalanolonaH parAJyatAm // 5 // arthaH-he navyaloko ! (lonaH ke0) lona je je te (parAnUyatAM ke0) parAnava karIyeM, eTale lonano tyAga karIye. te lona kehavo ke ? to ke (mohaviSamasya ke0) ajJAnarUpa je viSataru tenu (mUlaM ke0) mUla valI (sukatAMnorAzikuMnobhavaH ke0) puNyarUpa samuznA zoSaNane viSaagasti RSi samAna , valI (krodhAneH ke0) krodharUpa je ani tenuM (araNiH ke0 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. kASTha ne, eTale krodhAgninu utpattisthAnaka le. valI (pratApataraNiprajAda ne ke0) pratAparUpa sUryane DhAMkavAmAM (toyadaH ke0) meghasamAna , valI (kaleH ke0) kalahanu (krIDAsadma ke ) lIlAgRha , valI ( vivekazazinA ke0) pu tyApuNyarUpa caMmA je tene (svarnAH ke) rAdusamAna , valI (ApannadI siMdhuH ke0) ApattirUpa nadIyoja le tene dhAraNa karavAmAM samuzve. arthAt ApattinuM sthAnaka De valI (kIrtilatAkalApaMkalanaH ke0 ) kIrtirUpa je vanI teno je samUha tenA nAzane vipne hastInA baMcA samAna ve ? evo pUrvokta durguNa yukta je lona teno tyAga karavo // 5 // TIkAH-punarAha // mUlamiti // jo javyAH! lonaH parAnUyatAM nirAkriya tAM tyajyatAM / mohaeva ajJAnameva viSamoviSataruH tasya mUlaM jaTArUpaM |muu lazabdasyAUhalliMgatvaM / punaH kathaMnUto lonaH? sukRtameva puNyamevAMnorAziH samustasya zoSaNe kuNnobhvo'gstiriv| punaH krodhAneH araNiH krodhaeva agnistasya araNiH kASThaM utpattisthAnaM / punaHpratApaeva taraNiH sUryastasyA bAdane toyado megho'naM / punaH kaleH kalahasya krIDAsadma lIlAgRhaM / puna vivekaeva puNyApuNyavicAraeva zazIcaMistasya svarnANuH raahuH| punaH Apa nadIsiMdhuH ApadaH kaSTAnyeva nadyastAsAM siMdhuH samustAsAM sthAnarUpatvA ta / punaH kiMnatolonaH? kItireva-latA vanI tasyAH kalApaH samrahastasya vinAze kalano hastiMzAvaH / IdRzololojIryatAM // 57 // - jApAMkAvyaH-vRtta uparapramANe // pUrana pratApa ravi rokavekoM dhArAdhara, mukata samu zoSavekoM kuMjanaMda hai // kopa dava pAvaka jananako arani dAru, moha viSa nUruhako mahA dRDhakaMda hai // parama viveka nisimani grasi vekoM rAtu, kIrati latA kalApa dalana gayaMda hai // kalahako keli nauna ApadA nadIko siMdhu, aiso lona yAhiko vipAka ukha daMda hai // 5 // pharIne paNa lojanA doSo kahe je. vasaMtatilakATattam // niHzeSadharmavanadAdavi jaMnabhANe, uHkhaughanasmani visarpadakIrtidhU me // bADhaM dhaneMdhanasamAgamadIpyamAne, lo nAnale zalanatAM lanate guNoghaH // 5 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 12e artha:-( lonAnale ke.) lonarUpa agnine pei ( guNoghaH ke0) jJAnA dikaguNono samUha, ( zalanatAM ke0) pataMgapaNAne (lanate ke0) prApta thAya . arthAt amimAM jema pataMga paDIne bale ,tema guNasamUha, te lonarUpatha gnimAM paDIne bakhe de. have te lonAnala kahevo ke ? to ke ( niHzeSa dharmavanadAda vijRnamANe ke) samasta dharmarUpa je vana tene bAlave karI vi stAra pAmelo evo valI (puHkhaughanasmani ke) rakhanA samUharUpa le jasma jemAM evo, valI (visarpadakIrtidhUme ke0) prasaratI je apakIrti te rUpa meM dhUma jemA aivo, valI (bADhaM ke0) yatizayeM karI (dhaneMdhanasamAgamadIpyamAne ke0) dhanarUpa je kASTha tenA samAgameM dIpyamAna arthAt atyaMta dhanarUpa iMdhaneM karI jAjvalyamAna evo ne temAM sarve guNo pataMganI par3heM balI jAya // 5 // TIkAH-punarAha // niHzepeti // lonaevAnalo'nistasmin lonAnale guNoghojhAnAdiguNAnAM ughaH samUhaH zalanatAM pataMgatvaM lanate / pataMgavajjva lati / kathaMnate lonAnate ? niHzeSaM samastaM yakSmaeva vanaM tasya dAhena vijUM jamANaH vistAraM prApnuvan tasmin / punaH kathaMnUne? HkhAnAM ughaH samUha eva jasma radA yatraM sa tasmin / punaH kathaMnate? visarpat prasarat apakIrti reva dhUmo yasmAt saH tasmin / punaH kathaMnUte ? bADhaM atizayena dhanAnye va ivyANyeva iMdhanAni edhAMsi teSAM samAgamena Agamanena dIpyamAno' tyaMtaM prajvalat vRdiM prApnuvat tasmin / sarve guNAH pataMgavat navaMti // 5 // jApAkAvyaH-uppayabaMda // parama dharama vana dahai, urita aMbara gati dhaarai|| kujasa dhUma ujirai, nUri jaya jasma vidArai // duHkha phuliMga phUMkarai, tarala tisnA phala kahai // dhana iMdhana Agama, saMyoga dina dina ati vdd'e|| laha lahai lona pAvaka prabala, pavana moha nahata vahai // dajahiM udAratA Adi bahu, guna pataMgako dAva hai // 5 // saMtopeM karI loz2a nivAraNa karavA yogya , mATeM saMtoSanA guNo kahe je. zArdUlavikrIDitaTattam // jAtaH kalpataruH puraH suragavI teSAM praviSTA gRham, ciMtAratnamupasthitaM karatale prAptonidhiHsaMnidhi m||vishvN vazyamavazyamevasulanAH svargApavargazriyo, ye saMtoSa mazeSadoSadahanadhvaMsAMbudaM bibhrte||6|| lonprkrmH||13|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jainakathA ratnakopa nAga pahelo.. __ arthaH- (ye ke) je manuSyo (saMtoSaM ke0) tRSNAno je nirodha kara vo tene (binate ke0) dhAraNa kare be; (teSAM ke0) te puruSonA (puraH ke0) apane viSe (kalpataruH ke0) kalpada, (jAtaH ke0) utpanna thayo be. valI te puruSonA (gRha ke0) gRhapratye (suragavA ke0)kAmadhenu, (praviSThA ke0) praveza thayelI. arthAt yAvelI . valI tenA (karatale ke0) hastatalane viSe (ciMtAratnaM ke0)ciMtAmaNi ratna (upasthitaM kepa)prApta thayuM . valI te puruSone (nidhiH ke0) vyanaMmAra,(sannidhiM ke samIpatAne (prApta ke0) prApta thAya ne.va lI te manuSyane(vizva ke0)jagat, (avazyaM ke0)avazya (vazyameda ke0)varAja thAya ne. ane valI te puruSone, (svargApavargazriyaH ke0) devalokanI ane mo knI.saMpatti te(sulanAH ke) ruDe prakAre prApta thAya be. have te saMtoSa ka hevo ke ? to ke ( azeSadoSadahana ke0) samagra doSarUpa je agni tenA (dhvaMsa ke0) nAza karavAne mATeM (aMbudaM ke0) megha samAna ve. arthAt megha jema ani bujhAvavAmAM pracura betema doponA nAza karavAmAM saMtoSa le te bhATeM saMtoSaja karttavya je // 60 // AhIM sAgarazreSThInI kathA jANavI // 13 // TIkAH-saMtoSeNa lononivAryaH syAdataH sNtossgunnaanaah| jaatiti||ye janAHsaMtoSaM tRSNAnirodhaM vinate dhArayati / teSAM puro'ye kalpataruH kalpavRdo jAtaH pratyado'nUt / punasteSAM gRhaM suragavI kAmadhenuH praviSTA aagtaa| puna steSAM karatale ciMtAmaNiratnaM upasthitaM AgataM / punasteSAM nidhiH ivyasya nidhiH sannidhiM samIpaM prAptaH / punaH vizvaM jagat avazyaM nizcitaM teSAM va zyaM jAtaM / punasteSAM svargApavargazriyaH devalokamodasaMpadaH sulanAH su prApyAH syuH / kathaMnUtaM saMtoSaM ? azeSa dopadahanadhvaMsAMbudamazeSAzca te do pAzca azeSadoSAH taeva dahanaH azepadopadahanastasya dhvaMsAya aMbudaM / ataH saMtoSaeva kartavyaH / atra sunUmacakravartti sAgarazreSThi kathA // 6 // siMdUraprakarAvyasya, vyAkhyAyAM hrsskiirtiniH|| sUrinirvihitAyAMtu, lonasya prakramo'jani // iti trayodazolojaprastAvaH // 13 // jApAkAvya-kavitta mAtrAtmaka // vilasai kAmadhenu tAke ghara, pUre kalapa vada sukhapopa // akhaya na~mAra narai ciMtAmani, tinakoM sugama suraga aru mokha // te nara vazya karai vinuvanakoM, tinasoM vimukha rahai ukha doSa // vasai nidhAna sadA tinake Dhiga, jinake hRdaya vasata saMtoSa // 6 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 22 kathA:-lojanapara sAgarazreSThInI kathA kahe je. yA jaMbuddhIpane viSe na ratakSetramA padmapuranAmA nagara , tyAM atidhanADhaya sAgaranAmA zreSThI vase be. te evo kapaNa je ke eve.hAthe kAgaDAMne paNa umADe nahiM. te ema jANe ke.jo uhiSTahAthe kAgaDAnenamADIza to mahArA hAthamA lAgelA annanuM evaM kAgaDAune malaze! evo te kadarI je. tene suzIlA guNavatI nAmA strI be. tenA eka somadatta, bIjo jayadatta,trIjo dhanadaca, cotho amaradatta. evA cAra putro ne. te yauvanAsthAne pAmyA; tAreM tenA pitAyeM paraNAvyA. te cAre putro potapotAnI strIyo sAthai viSayasukha jogavatA batA kAla gamAvatA hatA. anukrameM zenI strI guNavatI maraNa pAmI tethI sAgarazreSThI :kha pAmavA lAgyo, tevAreM tenA sagAM vAlAyeM dilAso ApI zokamukta karo. ___eka divaseM te sAgarazreSThInA cAre putro bApanA AdezathI vAhANamAM vesI vepAra mATe dezAMtareM gayA. pAlathI sAgarazreSThIne bokarAnI vahUro no vizvAsa na vavAthI poteM ghara bAgala khATalo DhAlI hAthamAM lAkaDI tara bese. eka divaseM te sAgaraMzreSThIne rAjAyeM ratnonI parIkSA karavA mATeM bolAvyo, tevAMmAM pharato pharato kozka rogI tene ghera Avyo. tene boka rAUnI vasyeM miSTAnnapAne karI tRpta karakho. tevAreM jogIyeM saMtuSTa thaI te strIyone eka maMtra thApyo. ane kahyu ke tameM koi paNa lAkaDA upara vesIne yA mAhAro Apelo maMtra jaNI te lAkaMDA upara aDadanA dANA bAMTIne par3hI tamAreM jyAM jaq hoya,te sthalanuM nAma lazne kahezo je amane tuM yA sthAnakeM pohoMcAI! to e lAkaDaM jyAM javA zvazo, tyAM pahoMcADaze. ema sarva maMtrano pranAva kahine te yogI gayo. panI cAre strIyoyeM malI eka mohoTuM lAkaDaM gharane viSe rAkhyu. paNa te vAtanI sA garazreSThIne kAMi paNa khabara nathI. have sAgarazreSThInI paga caMpI dhagere cAkarI karavA mATeM eka hajAma niraMtara Ave. eka divasa te hajAmeM gharamAM paDelu te mohoTuM lAkaDaM najareM jo. tevAreM vicAravA lAgyo ke bA lAkaDaM AhIMthI bIje sthaleM lai javAne koi samartha na thAya evaM mahoTaM . te A hI ghara Agala paDayuM De, mATe AmAM kA camatkAra to nahiM hoya ? ema vimAsaNamAM te hajAmane zeThanI cAkarI karatAM te divaseM ghaNo vakhata thA gayo. ghaNI rAtri gayA palI zene niza AvavA lAgI tyAreM nApitane Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 jainakathA ratnakoSa nAga parchelo. rajA zrApI ke tuM jA, to paNa te nApita tyAM bAno mAno zevanA DholI yAnI nIceM sui gayo. zeTheM nApita gayo jAlIne gharanAM kamADo baMdha kakhAM ne poteM suto. te jyAreM ghora niMzumAM yAvyA, te vakhata cAre striyo te lAkaDA upara besIne maMtranAM joratha ratnadIpa mAM jai potAnA manoratha pUrNa kapAlI rAteM pAThI ghera yAvIyo. tene jor3ane hajAma vicAravA lAgyo ke, re! yA strIyo kahAM gayo ho ! yA strIyonuM ke sAhasa be !! ema ciMtavato potAne ghera gayo. bIje divaseM paNa pUrvoktarIteM te nApiteM ka. ne zeThane suvA vakhata thA, tyAre te lAkaDAnA polArAmA peThage // ka e ke // narANAM nApitodhUrttaH, pakSiNAM dhUrtavAyasaH // varNAnAM vaNi kodhUrto, nArINAM gaNikA matA // 1 // sAgara zreSThIyeM hajAma gayo jANI bArA baMdha karayAM. pUrvoktarIteM strIyo paNa lAkaDA para besIne ratnadIpeM gai. tyAM lAkaDAthI utarIne pota 'nA manoratha pUrNa karA. te sarva nApiteM joyuM. ne poteM lAkaDAnI polamAMthI nIkalIne ratnadvIpamAMthI ghaNAMka mUlya ratno lai pATho lAkaDAmAM peNe. ne strIyonI sAthai pATho ghera yAvyo. strIyo lAkaDA uparathI utarI gharamA gayo. pATalayI nApita paNa lAkaDAmAMthI bAhera nikalI potAne ghera gayo. paNa bIje divaseM dhanavAn thavAthIM sAga zreSTha carya karavA khAvyo nahiM. eka divasa te zeTha pAseM nApiteM yA ala namaskAra karI potAnuM darpaNa zeThane batAvyuM. te vakhateM zeTheM ghaNe di vaseM velA nApitane jor3ane Thabako khApyo. tyAreM khoTA sAcA jabApa yA pIne potAnI pAseM ratnaddIpamAMthI khANenuM je ratnaM hatuM, te batAvyuM. te joIne zeTheM kayuM ke reTa ! yA ratna devatAnuM, ghaNAja maulyavAluM, sakala nUmaMmalA dhipatine paNa na maje tevuM, tune kyAMthI malyuM ! te mane kahe ! ! ! tevAreM teNeM kayuM ke tamAharAja gharamAMcI mane e ratna maleluM be. zeTheM kayuM ke he mUrkha ! tuM khoTaM bola nahiM. mArA gharamAM zrAvuM ratna hoya kyAMthI ? te sAMjalIne hajAmeM yathAsthita jevI vAta banI hatI tevI savistara kahI saMjalAvI. tyAreM ze TheMkayuM ke mane paNa tema karavuM be. to te nApitanI pramANeM zeTheM paNa ratna 6IpamAM gamana karUM ne lAkaDAmAthI nIsarIne poteM lonI to beja mADheM ghAMja ratno lai gAMsaDI bAMdhIne gATho lAkaDAmAM peto. pAlathI striyo paNa yAvI beThI lAkaDaM caDyuM. paraMtu ghaNAM ratnono tathA zeThano nAra ho Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 223 vAthI lAkaDaM halave halave cAlavA mAmayu. tene jokne striyo vicAravA lAgI ke are ! Aja kASTha barAbara cAlatuM nathI ne namatuM jAya , mATeM jo ghera javA vakhata lAgaze to ApaNane sAsaro. khIjaze ? mATe have zo upA ya karavo ? ema paraspara kahelA lAgiyo. tyAre lAkaDAnA kotaramA rahelo zreSThI kahevA lAmyo ke tameM lagAra paNa naMya rAkhazo nahiM. jeno tamane jaya , te to duM sAgara zreSThI tamArI sArtheja baM! A vAta sAMjalI sarva striyo Azcarya pAmI vicAravA lAgI je are ! A kyAthI ApaNI sAtheM Avyo!!: ATeM have jo te pADo ghera zrAvaze to ApaNane phajeta karaze. tethI tene A samuzmAMja nAkhI dyo. ema vicArI kASThane halAvIne te zegne ratna sudhAM samuzmA nAkhI dIdho. 'tyAM zeTha mUbI maraNa pAmyo, mATeM ati. lona karavAthI sAgarazreSThI jevA havAla thAya tethI lona karavo nahiM // e lonane viSe sAgarazreSThoMnI kathA kahI // 6 // have saujanyatA rAkhavAviSe upadeza kare be. ||shikhrinniittttm // varaM diptaH pANiH kupitapha Ninovatrakuhare, varaM UMpApAtojvaladanalakuMme vi rcitH||vrN prAsaprAMtaH sapadi jaTharAMtarvinihito, najanyaM daurjanyaM tadapi vipadAMsadma vissaa||6|| arthaH-(kupita ke0) kopAyamAna thayelA evA (phaNinaH ke0) sarpanA (vakrakuhare ke) mukha vivarane vipe (pANiH ke0) hAtha (dipta ke0) nAkhyo hoya te (varaM ke0) zreSTha, valI (jvaladanalakuMke ke0)prajvalita evA ani kuMmane viSe (kaMpApAtaH ke0)kaMpApAta (viracitaHke0) kasyo hoya te (varaM ke0) zreSTha, valI (prAsaprAMtaH ke0) kuMtaNAno agranAga te (sapadi ke) tatkAla, (jaTharAMtaH ke0) udaranA madhyanAgane viSe (vinihitaH ke0) nAkhyo hoya te (varaM ke0) zreSTha. (tadapi ke0) to paNa (viSA ke0) paMmitajane (daurjanyaM ke) paizunya, (najanyaM ke0) na karavU. te kehaq daurjanya che ? to ke (vipadAM ke0) ApattinuM ( sadma ke0) gRha De arthAt vipattinuM sthAnaka le // 61 // TIkAH-atha saujanyavidhAnopadezamAha // varamiti // kupitasya phaNinaH kuvasya sarpasya vakrakuhare mukhavivare pANirhastaH diptonidiptaH san varaM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jainakathA ratnakoSa nAga pahelI. zreyAn / punavaladanalakuMbha prajvalat agnikuMke UpApAtaviraciTaH kRto varaM zreSThaH / punaH prAsasya kuMtasya prAMto ayaM jaTharAMtaH udaramadhye sapadi diptovaraM zreSThaH / tadapi vijuSNa paMmitena dorjanyaM paigunyaM najanyaM na karttavya meva / kiMnUtaM dorjanyaM ? vipadAM ApadAM kaMSTAnhAM sana gRhaM svAnamityarthaH / ataHkAraNAt saujanyameva vidheyaM // 61 // . . nASAkAvyaH-caupAbaMda // varu ahivadana haba nija mArahi~, agani kuMmamahi tana parajArahiM // dArahiM udara karahiM viSa nabana, paiM uSTatA na gahai vicalana // 61 // valI paNa saujanyane mATeM upadeza kare le. vasaMtatilakATattam // saujanyameva vidadhAti yazazcayaM ca, svazreyasaMca vinavaM ca navadayaM ca // daurjanyamAvadasi yat ku mate tadartham, dhAnye'nalaM dizasi taUlasekasAdhye // 6 // arthaH-(yat ke0)je (saujanyameva ke0) sujanapaNuM teja (puMsAM ke0) puruSo nA (yazazcayaM ke0) kIrttisamUhane (vidadhAti ke)dhAraNa kare . (ca ke0) valI (svazreyasaM ke7) svakalyANane kare . (ca ke0) valI (vinavaM ke0) vyavainavane kare De. (ca ke0) valI (navadayaM ke0) saMsArano kya je moda tene kare be, temADe (kumate ke0) he kumatijana ! (tadartha ke0) yazazcayAdi kane mATeM (daurjanyaM ke0) pizunatAne (yAvahasi ke0) tuM vahana kare ne, to (dhAnye ke0) dhAnyanA devane viSe (analaM ke) amine (dizati ke0)Ape ve. (tat ke0) te dhAnya ke, je.? to ke (jalasekasAdhye ke0) jalasiMcaneM karI sAdhya , tevA dhAnyayukta kSetrane viSe davAmi devAnI tuMzvA kare // 6 // TIkAH-punarAha / saujanyameva sujanataiva puMsAM yazazcayaM kIrtisamUhaM vida dhAti karoti / punaH svazreyasaM svakalyANaM vidadhAti / punarvinavaM vyaM vidadhA ti / punarnavakSyaM saMsArakSyaM modaM vidadhAti / tato he kumate! he kubudhe ! yat tadartha yazazcAdyartha daurjanyaM pizunatAM Avahasi dharasi / tat dhAnye dhAnya detre'nalaM agniM dizasi dadAsi / kathaMjUte dhAnye ? jalasekasAdhye jalasya sekena siMcanena sAdhye niHpAdanIye / tatra davaM dadAsi // 6 // nASAkAvyaH-savaiyA tezsA // jyauM kRSikAra nayo cita cAtula, so ka Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 235 * pikI karanI zma ThaganeM // bIja bavai na karai jala-siMcana, pAvakasoM phalakoM thala nAnai // tyauM kumatI nija svArathake hita, urjana nAva hiyemaha Ane // saMpati kArana baMdha vidArana, sajanatA sukha mUla na jAne // 6 // dAridyamAM paNa sujanatAja zreSTha , te kahe . pRthvIvattam // varaM vinavavaMdhyatA sujana(svajana)nA vanAMjAMnRNA, masAdhucaritArjitA na punarUrjitAH mNpdH||kshtvmpi zonate sahajamAyato suMdaram, vipokavirasA na tu zvayathusaMnavA sthUlatA // 3 // arthaH-(sujananAvanAjAM ke0) saujanyasahita evA (nRNAM ke0) manu Syone (vinava ke0) vainavanI (vaMdhyatA ke0)ni vyatA teja (varaM ke0) zreSTha be (punaH ke0) paraM tu (asAdhucaritArjitAH ke) urjanapaNAyeM karI saMpAdana karelI evI (saMpadaH ke0) saMpattiyo te (varaM ke0) zreSTha,( na ke0) nathI. te kevI saMpaciyo ? to ke (kArjitAH ke0) ati baliSTha je. tyA dRSTAMta kahe je. ke (sahajaM ke0) svAnAvika, (kazatvamapi ke0) daurbalyatva paNa (zonate ke0) zone De, (tu ke0) paraM tu (zvayathusaMnavA ke0) zarIramAM sojo utpanna thavAthI thayelI je (sthUlatA ke0) puSTatA te (na ke0) nathI zojatI. e kerbu kRzatva ? to ke (Ayatau ke0) uttarakAlane viSe (suMdaraM ke0) zonAyamA na le. ane te sthUlatA kehavI ? to ke (vipAkavirasA ke0)pariNAmamAM dAruNa be. mATeM saujanyarahitaH evA dhanavAnane paNa dhikkAra 2 // 63 // ___TIkAH-dArizyepi sujanataiva zreSThetyAha // varamiti // sujananAvanAjAM saujanyasahitAnAM atra svajananAvanAjAmapi pAto'sti nRNAM puMsAM vinava sya vaMdhyatA niHphalatA ni vyatA dAridyameva varaM zreSThaM / paraMtu aMsAdhucarite nA'rjitAH daurjanyena upArjitAH saMpadaH zriyo'pi varaM na zreSThAH / na zlA ghyaaH| kathaMbhUtAH saMpadaH? karjitAH baliSTAH pracurAH / tatra dRSTAMtamAha / sahajaM svAnAvikaM kazatvaM daurbalyamapi zonate / tu punaH zvayathusaMnavA zophA jAtA sthUlatA pInatA'pi na varaM na zreSThA / kathaM nUtaM kazatvaM? Ayatau utta rakAle AgAmikAle suMdaraM zonanaM / kathaM nUtA sthUlatA ? vipAke pariNAma aMtye virasA dAruNA // 63 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. nASAkAvyaH-nAnakacaMda // vara dAriztA hona karata sajhamakalA, purAcArasoM milai rAjaM so nahiM jalA // jyauM zarIra kaza sahaja suzonA de tu hai, sUjai thUlatA baDhe maranako hetu hai // 63. // have sujanatA yuktajanonA guNo kahe . . zArdUlavikrIDitarattadhyam ||n.bruute paradUSaNaM paraguNaM vaktyalpama pyanvaham, saMtoSaM vahate paraIiSu parAbAdhAsu dhatte shucm|| svazlA ghAM na karoti noti nayaM naucityamulaMghaya, tyuktopyapriyamada mAM na racayatyetaccaritraM satAm // 60 // iti sujnprkrmH||14|| arthaH-( satAM ke0 ) saGanapuruSonuM (etaccaritraM ke0) yA caritra eTale ceSTita . A caritra te kayuM caritra ? to ke sajanajana je je,'te (paradUSaNaM ke0) pArakA doSane ( na brUte ke0) bolatA nathI. ane (alpamaMpike0) thoDA evA paNa (paraguNaM ke pa) pArakA guNane (anvahaM ke0) niraMtara ( va kti ke0) kahe . valI (parardiSu ke0) parasaMpattine vipe (saMtoSaM ke0) ananilASa eTale amatsaMrane (vahate ke0) dhAraNa kare . valI (parAbAdhAma ke) parapIDAne viSe ( gucaM ke0 ) zokane (dhatte ke0) dhAraNa kare je. tathA (svazlAghAM ke.) AtmaprazaMsAne (na karoti ke0) na kare je. valI (nayaM ke) vinayane ( noti ke ) tyAga karatA nathI. valI (auci tyaM ke0)yogyatAne (nollaMghayati ke) ullaMghana karatA nathI. tathA (apriyaM ke0) ahitapratye ( uktopi ke0) kahyA doya to paNa ( akamAM ke0) kodhane (na racayati ke0) racanA karatA nathI. mATeM saujanyayuktajananA evA guNo je // 64 // e caudamo sujanaprakrama saMpUrNa thayo // 14 // TIkAH-saujanyanAjAM guNAnAha // na brUtaiti // satAM sAdhUnAM saGanA nAM etaccaritraM ceSTitaM asti / etaditi kiM ? saUnaH paradUSaNaM paradoSaM na brUte / punaralpamapi tubamapi paraguNaM anyaguNaM anvahaM niraMtaraM vakti katha yati / punaH pareSAM rudhiSu saMpatsu saMtoSaM ananilASaM amatsaraM vahate dha te / punaH parabAdhAsu parapIDAsu gucaM zokaM dhatte / punaH svazlAghAM AtmaprazaM sAM na karoti / punarnayaM nyAyaM nojjati na tyajati / punaraucityaM yogyatA nollaMghayati / nAtikAmati / punarapriyaM virUpaM ahitaM ukto'pi nApitopi Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 127 akSama krodhaM va racayati / satAM etaccaritraM varttate // 64 // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM harSakIrttiniH // sUrinirvihitAyAM tu, saujanyaprakramo'jani // 14 // jApAkAvyaH - uppayanaMda // nahiM japai para doSa, alpa para guna bahu mA nahiM // hRdaya dharahiM saMtoSa, dIna lekhi karunA ganahi // ucita rIti yAdarahiM, vimala naya nIti na kahiM // nija jasalahana paraharahiM, rAma raci viSaya vihiM // maMmahiM na kopa durvacana suni, sahaja madhura dhuni ujJarahiM // kahi kavara pAla jaMga jAla vasa, e caritra sakana karahiM // 64 // kathAH - janatA upara kathA kahe be. naUyaNI nagarIyeM vikramAditya rAjAne ghare zIlAlaMkArarUpa kamalAvatI nAmeM jAryA be. ekadA rAjA sAmahe virAjamAna thai khajAnA lokoneM kahevA lAgyo ke saMsAramA evaM koI jJAna pravarttamAna be, ke je mahArA rAjyane viSe naja - hoya ? te sAMjalI eka kalAvaMta dezAMtarI puruSa volyo ke he rAjA ! ta mArI rAjyamAM lakSmIvAn vidyAvAna, guNavAn, evA aneka puruSo be, meM poteM paNa lakSmI ne vidyAyeM kareM! sahita bo. tamArI strI sara svatI saharAbe, dAtAra ziromaNi be, paraMtu eka parakAyA pravezakAriNI vidyA tamApAseM nathI. te sAMjalI rAjA sasaMcama thai bolyo ke te vidyA kyAM be? te bolyo ke svAmI ! giranAra parvataMnI upara eka siddezvara be tenI pAseM e vidyA be. te sAMgalI vikramAditya potAnA pradhAnane rAjya nanAvI e kAkI te parvata sI cAlyo. anukrameM ghaNAM kaSTa sahana karI teM parvata na para gayo. tihAM siddhezvara yogI ne dekhI manamAM harSa pAmI yogIne namaskAra karI sevA nakti karavA lAgyo. yogI paNa rAjAnI zuddha manathI sevA nakti dekha tuSTamAna thayo | yataH // viSa sAsaNe mUlaM, viu saMjamo tavo // viyAI vipyamukkasa, karja dhammo karja tavo // 1 // have te. aMvasareM tihAM sizvanI pAseM bIjo paNa parakAyA pravezakAriNI vidyAno arthI eka brAhmaNa pravarttamAna be, tene paNa ghaNA divasa sevA nakti karatAM thayA be. te paNa ghaNo vinaya kare be, paNa tene kupAtra jAegI yogI vidyA yA pato nathI // yataH // vidyayA saha marttavyaM, na tu deyA kuziSyake // vidyayA lAlito mUrkhaH, pazcAtsaMpadyate ripuH // 1 // mATeM te sivezvara vikramAdityane tatkAla tuSTamAna thayo, paNa ghaNI sevA karanAra evA viprane tuSTamAna na Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 - jainakathA ratnakoSa nAga padelo. thayo. vikramAdityane kahevA lAgyo ke he vatsa! tuM guNA be, rAjA jevo dekhAya De, dUradezAMtarathI Avyo dekhAya De, DhuM tahArI karelI naktithI saMtoSa pAmyo j! mATeM parakAyA pravezakAriNI vidyA le. te vacano sAM nalI rAjA be hAtha joDI bolyo ke he svAmI ! e viprane paNa ApanI sevA karatAM ghaNA divasa thayA, mATeM jema mahArI upara tuSTamAna thayA, tema enI upara paNa tuSTamAne thai vidyA Apo. tevAreM siMdezvara bolyo ke he paraphuHkhanaMjaka satpuruSa ! sapane dUdha pIvarAvavAthI zo phAyado thAya ? to paNa rAjAyeM ghaNI prArthanA karI praNipatya karIne brAhmaNane paNa vidyA apAvI. palI rAjA tathA brAhmaNa bedune vidyA sAdhavAno vidhi kahyo, te pramANe vidyA sAdhI; vidA siha karI gurunI AjJA mAgI rAjA ane brAhmaNa vedu uUyaNInI bAhera yAvyA, te vakhata rAjAMyeM brAhmaNane tyAMja besADyo ane poteM rAjya sthiti jovA naNI nagarImAMhe Avyo, tihAM. prathama prajAnA samAcAra jo pabI rAjyamaMdiramAM Avyo. tihAM paTTahAthInA maraNathI rAjaloka bhAkula yelA dIThA. rAjA pharI brAhmaNa pAseM yAvyo. vidyAnI parIkSA karavA sAru potAnA zarIramAMhethI jIva kAhADI nirjIva kAyA karI te kalevara viprane nalAvI ane potAno jIva hAthInA kholiyA mAhe jaI ghAlyo, teth| hAthI tatkAla uno thayo. rAjaloka sarva harSa pAmyA. evAmAM duSTa buddhithI vipra vicAravA lAgyo ke jo hUM hamaNAM mahAro jIva rAjAnA zarIramAMhe praveza karAvaM, to rAjA banI rAjyapAluM ? ema vimAsI tatkAla vidyAnuM smaraNa karI rAjAnA zarIramAMheM potAno jIva ghAlyo, po tAnI kAyA prajvana karIne nagaramAMhe Avyo. lokoyeM rAjA thAvyo dekhI vadhAmaNAM karayAM, rAjyamaMdiramA jai sanAmAMhe beTho, paraMtu jAteM brAhmaNa ne mATeM rAjya sthitinI rIta jAta kAMipaNa jANato nathI. tene jaMgalI haraNanA jevo dekhI pradhAna pramukha ciMtavavA lAgyA ke e zuM rAjAnuM citta calAcala thayuM ne! athavA koI vyaMtara vizeSa rAjAnuM rUpa karI Avyo ke ke guM thayuM ! ema vicAravA lAgyA. palI jevAreM aMteuramAM te brAhmaNa Avyo, tevAreM paTTarANI to tene dekhatAMja mULa pAmI tene ghaNA napacAra karI dAsIyeM uThADI beThI kIdhI, tevAre katrima rAjA bolyo ke aho devi ! mujhane dekhI tameM mULa kema pAmyAM? te sAMjalI rANIne paNa tatkAla buddhi upanI, tethI evaM bolI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 120 ke svAmI! tameM. jevAreM dezAMtare cAlyA hatA, tevAreM meM gotradevIne kayuM hatuM ke jo rAjA kuzala demeM ghare khAvaze, to he kuladevi ! huM tamArI pUjA karayA vinA netre karI rAjA sAhAmuM joizU nahIM. te varAMse meM hamalAM tamArI sA hyamuM joyuM tethI madvArI upara devIno kopa thayo mATeM have devInI pUjA karavA vinA tamAruM mukha joza nahI. ema sAMjalI kartrima rAjA pADho sanAyeM ja aai. tene hAthIyeM dIvo, tevAreM hAthI manamAM ciMtanavA lAgyo je yA pApI brAhmaNeM mahArI sAyeM vizvAsaghAta kIdho be, paNa enuM naluM na thAya, mane paNa guru AjJA ullaMghananuM pApa lAgyuM, guruyeM mane vAskho to pae meM ene vidyA devarAva tenuM phala huM eno vizvAsa karavAthI pAmyo // yataH // mitra zehI kRtaghnazca yazva vizvAsaghAtakaH // Ryopi narakaM yAMti, yAvacaM divA karau // 1 // huM paMti mUrkha thayo, athavA daivavaka yavArthI maneM kubuddhi upa nI, nuM karatAM mAtuM yayuM // yataH // daive ve javetpuMsAM, sukRtaM duHkRtopama mana sidhdhyaMti svakAryANi vidhinA racitAnyapi // 1 // sarva lokane putra mitra kalatrAdika paralokeM gayA paDhI parAyAM yaya, paNa huM to yA janmamAMja putrAdika sarva viparyAsa pAmyo, evaM vimAsI lAnastaM ne unmUlI ne hAMtha vana jaNI nikalyo, loka tenI paDavADe cAvyAM ghaNA upAya kIdhA, paNa hAthI pAMco baDhyo nahI, vamaMmAM jato rahyo loka pAThAM pharI ghera khAvyAM hAthI yAkyo tevAreM eka vaTavRkSa nIceM jai uno rahyo ti hAM eka puruSa golI-yI sUDAne mArato hato. te dekhI potAno jIva sUDA nA zarIramA ghAlIne bolyo. khareM ! bApaDA varAka jIva mAravAthI tumane guMjAna thavAno be ? mADheM tuM mukane nakayaNI lai jA. ane bajAramAM ja 2 sahasra dinAnuM mUlya karaje. teM tumane pIne koi paNa lai jAze. evaM sAMnI khADI harSavaMta yai sUDAne lai naUyaNIyeM zrAvI rAjamArge ja " jo rahyo jo koi mUlya pUbe, to tene sahasra TakA suvarNa kahe, te va sareM kamalAvatI rANInI dAsI tihAM thAvI, teNeM te sUDo dIge. teNeM "keTalA eka zloka pUDhayA, tevAreM sUDe paNa tatkAla aneka zloka naeyA. dAsIyeM jai rANInI khAgala sUDAnA samAcAra kahyA. rANIyeM paNa dAsIne kalyuM ke tameM tarata jaine te sUDo lai. yAvo. dAsIyeM khAvI mUlya yApI sUDo lIdho. vadhaka, paisA lar3a potAne ghera gayo. dAsI sUDAne rANI pAseM 17 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo.. la AvI rANI te sUDAnai dekhI atyaMta harSa pAmI suvarmanA paMjarAmAM tene rAkhyo. rANI potAne hAthe snAna nojanAdika karAvavA lAgI. have prastAveM , sUDo sahasAtkAreM aneka aneka praznottarAdika zloka jaNe. te jema ke // ayuktaH prANadoloke, viyuktaH sAdhuknnanaH // prayuktaH sahi vizeSI, kevalaH strISu vannanaH // 1 // tasyottaraM // hAra // nAvArthaHAkAra adareM yukta hoya to je padano artha lokane virSe prANano de nAro evo thAya. tathA vi adareM jo yukta hoya to je padano artha sAdhu ne vajana evo thAya De. prayadareM kari yukta jo hoya to je padano artha vizeSI thAya ne, ane jo kevala ekaluja pada rAkhIyeM to teno artha strIne vallana ema thAya // teno uttara (hAra) have hAranI pahelAM A melavIyeM to yAhAra thAya , to tethI jagata jIve De ane hArathI prathama vi melavI yeM to vihAra thAya ne to vidAra sAdhuneja ghaTe ne, ne jo hAranI prathama pra melavIyeMtoprahAra thAya ne teviSIneja hoya . ane kevala hAraja rAkhIyeM to strIne vannana evo puSpanI hAraja kahevAya ne // valI sUDo kahe je // kiM jIviyassa cihna, kA nakA myaNa rAyassa // kA pupphANapahANaM, para pIyA kiM kuNa bAlA // uttaraM // sAsa raha jaay|| nAvArtha:-jIvataranu cinha guM? to ke (sAsa) madanarAja je kAmadeva tenI strI koNa to ke (raI) eTale rati // ane uttama puSpa kayuM? to ke (jAi) eTale jAznAM puSpa, ane paraNIne bAlA jhuM kare ? to ke (sAsa ra jAi) ityAdika praznottara karatAM rANI tathA sUDo bedu potAnA divasa nirgamana kare ne, ekadA rANIpratyeM sUDe prakhyaM ke tameM e rAjAnI sAthe bo vyAMja nahI te zAmATeM ? tevAreM rANI bolI ke he zukarAja! ene dekha vAthI mahAraM citta hisatuM nathI. na jANuM ko rUpa parAvarta karI Avyo be, ke kema ? mATeM jyAM sudhI mahAraM mana sAhI ApatuM nathI, tyAM sudhI enI sAtheM duM saMnASaNa mAtra paNa nahI karIza ? ema sAMjalI rANInuM mana nizcala jANI sUDo harSa pAmyo. __ ekadA ko gharolIne mUvelI dekhI sUDAyeM tenA zarIramA potAno jIva ghAlyo, tevAreM sUDo maraNa pAgyo. te dekhI rANI mUrjA pAmI. tene dAsIya vAyuthI sAvadhAna karI, tevAreM rANI kahevA lAgI ke e sUDAnI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 131 sAthai hu~ paNa kASThamAM balI. marIza ! katrima rAjAyeM .te vAta sAMjalIne rA pInI pAseM AvI pUbyuM ke tuM kAMsUDAnI sAthai kASThanadaNa kare ? rANI ye kahyu ke mahArA jIvano enI sAthai mohasaMbaMdha De, te mATeM enI gati te mahArI gati : tevAreM kami rAjA bolyo ke tuM kASThanadaNa ma kara. DhuM zukane sacetana karuM buM. ema kahI poteM paryakamA poDhyo, rANInuM manamanA vavA sAru potAnuM cetana kAhADhI zukanA zarIramA pradepyu. ane poteM sU Do thayo. te jo vikramarAjAyeM tatkAla potAno jIva gharolInA zarIra mAMthI kAhADhIne potAnA mUla zarIramA pradepyo, ane potAnA dehamAM AvI poteM rAjA thayo. tIne rANI pAseM gayo. rANI paNa rAjAnuM mUla zarIra dekhI harSa pAmI. paDI rANI rAjA pratye sarva vRttAMta pUyuM. rAjAyeM kahyu ke e vRttAMta A sUDo kaheze. tevAraM sar3e mUlathI sarva vRttAMta saMnalA vIne kaDaM ke je mitrazeha karaze, te mahArI peThe kuHkhI thAze, ane je pa ropakAra karaze, te rAjAnI peThe sukha pAma te sarva vAta sAMjalI rANI harSavaMta tha3. ane mananInAMti gaz. evAmA eka vyavahArIyo maraNa pAmato dIto tevAreM rAMjAyeM te sUDAno jIva vyavahArIyAnI khola mAMhe rAkhI sukhI yo kasyo. evA saUna urjananAM lakSaNa jANI saGanatA AdaravI // 6 // have guNijananA saMganuM varNana kare.je. dharma dhvastadayoyazazyutanayovittaM pramattaH pumAn kA vyaM niHpratinastapaH zamadayAzUnyo'lpamedhAH shrutm|| vastvAlokamalocanazcalamanAdhyAnaM ca vAMgtyasau,yaH saM gaMguNinAM vimucya vimaMtiH kalyANamAkAMdati // 6 // arthaH-( yaH ke0) je ( vimatiH ke0) nirbuddhi ( pumAna ke ) puruSa (guNinAM ke0) guNavAn puruSanA (saMgaM ke) saMgane (vimucya ke) mUkIne (kalyANaM ke0) kalyANane (AkAMti ke0) le le. (aso ke) e vimati puruSa, ( dhvastadayaH ke) gaile rupA jene evo bato (dharma ke0 ) pusyanI nA kare le ? ema jANavU. tathA te ( cyutanayaH ke0) gatanyAya evo to ( yazaH ke.) yazanI nA kare ? arthAt anyano apakAraka bato kIrtinI nA kare je ? valI (pramattaH ke0)A Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. lasu bato (vittaM kee) dhananI icchA kare le ? valI (miHpratinaH ke0) nirbudi bato ( kAvyaM ke ) kAvya karavAnI zvA kare ? valI ( zamada yAzUnyaH ke).napazama ane dayAyeM rahita bato (tapaH ke0) tapanI kA kare . valI (alpamedhAH ke0) alpabuddhimAna to ( zrutaM ke0) zAstrane jaNavAnIcA kare . valI (alocanaH ke0) netra rahita bato (vastvAlokaM ke) ghaTapaTAdika vastune jovAne he je. (ca ke0) vatI (calamanA ke0) caMcala citta evo bato (dhyAnaM ke0) ekAyadhyAnanI nA kare . arthAt pUrvokta vastuvinA prathama kahelA padArtho te prANIne prApta thAya nahI tema guNinA saMgavinA kalyANa prApta thAya nahIM // 65 // __TokAH-atha guNisaMgaM varNayasi // dharmamiti // yo vimatiH nirbudiSu NinAM guNavatAM manuSyANAM saMga saMsarga vimucya tyatkA kalyANaM zreya A kAMdati / asau vimatiH pumAn dhvastadayogatakapaH nirdayaH san dharma puNyaM vAMti / punazzyutanayogatanyAyaH anyAyanAk san yazaH kIrti vAM bati / punaH pramattaH pramAdI san vittaM dhanaM vAMdati / punarniHprajJaHprajhArahitaH san kAvyaM kartuM vAMti / punaH zyamena napazamena dayayA ca hImorahitaH pu mAn tpovaaNbti| punaralpamedhAstubaburbuidirahitaH san zrutaM zAstraM patituM vAM bati / punaralocano netrarahitaH san vastUnAM ghaTapaTAdInAM vilokanaM darzanaM vAMti punazcalamanAH calacittaH san dhyAnaM vAMbati / tathA guNavatAM saMgaM vinA kalyANaM na // 65 // _nApAkAvyaH-savaiyA tezsA // so karunA vinu dharma vicArata, nayana vi nA lavivekuM namAhai // so uranIti cahai jasa hetu, sudhI binu AgamakoM avagAhai // so hiya sunna kavitta karai, samatA binu so tapasoM tana dAda // so thiratA binu dhyAna dharai sana, jo satasaMga tajai hita cAhai // 65 // valI paNa guNInA saMganuM varNana kare be. dariNITattam // darati kumati nitte modaM karoti viveki tAm, vitarati ratiM sUte nIti tanoti guNAvalim (vi niittaaN)||pryyti yazodhatte dharma vyapodati urgatim, janayati nRNAM kiM nAnISTaM gunnottmsNgmH||66|| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 133 rtha: - (nRNAM ke0 ) manuSyone (guNottamasaMgamaH ke1) guNeM karI uttama ja nono saMga, ( kiM ke0) guM (nITaM ke0 ) itine (najanayati ke0) nathI utpanna karato ? arthAt sarva khISTate utpanna kareja be. have te guNottamasaMga STa kare ? te kahe le ke ( kumatiM ke0) kubuddhine ( harati ke0 ) hare be. tathA ( mohaM ke0 ) prajJAnane (jitte ke 0 ) nede be. valI (vivekitAM ke0 ) tattvAtattvavijJAnapaNAne (karoti ke0 ) kareM be. valI (rati ke0) saM topane ( vitarati ke0 ) thApe be. valI ( nIti ke0) nyAyane ( sUte ke 0 ) prasave be. tathA ( guNAvaliM ke0 ) guNazreNine ( tanoti ke0 ) vistAre le. (nItilata) evo pATha hoya to nItijatAne vistAre ke ane ( yazaH ke0 ) kIrtti (prathayati ke0 ) vistAre be. jI ( dharma ke0) dharmane ( dhatte ke. ) dhAraNa kare be. valI ( durgatiM ke0 ) naraka tiryaggatine ( vyapohati ke0 ) TAle be. ema guNottama janano saMga te anISTa padArthane yApe be mATeM uttama jananoja saMga karavo // 66 // 0 TIkA:- punarguNisaMgaM varNayati // haratIti // nRNAM puMsAM guNaiH uttamAH guNotta mAsteSAM saMgamanRNAM kiM kiM nISTaM vAMbitaM na janayati na karoti ? api tu sarvvamanISTaM janayati / guNottama saMgamaH kumatiM kubuddhiM harati dUrIkaroti / punarmohaM jJAnaM jite vidArayati / punarvivekitAM tattvAtattvavijJatvaM karo ti / ratiM saMtoSaM vItarati dadAti / punaniti nyAyaM sUte janayati / punargu liMguzreNIM tanoti / pAThAMtare tu 'vinItatAM tanoti' punaryazaH kIrtti prathayati vistArayati / punardhammai dhatte dharati / punaIrgatiM naraka tiryaggatirUpAM vyapohati visphoTayati / evaM guNottamasaMgamaH sarvvamanISTaM janayati // 66 // nASAkAvyaH savaiyA ikatIsA // kumati nikaMda hoi mahA moha maMda hoi, . jagatameM sujasa viveka jaga hiyasoM | nItiko diDhAna hoi vinaiko baDhAna ho 2, upajai uvAha jyauM pradhAna pada liyesoM // dharmako prakAza ho durgatiko nAza ho, varate samAdhi jyoM pIyUSa rasa piyasoM // toSa pari pUra hoI doSa dRSTi dUra ho, ete guna hoi satasaMgatike kiyasoM // 66 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. valI, paNa guNInA saMgano uddeza kahe je. zArdUlavikrIDitavRttam // labdhaM buddhikalApamApadamapAkartu vihartuM paSTri, prAptuM kIrtimasAdhutAM vidhuvituM dharma samAse vitum ||rodu pApavipAkamAkalayitu svargApavargazriyam, ce tvaM citta samIhase guNavatAM saMgaM tadaMgIkuru // 65 // arthaH-(citta ke0) he citta ! (cet kepa) jo (tvaM ke0) tuM (buddhika lApaM ke0 ) buddhisamUhane (labdhuM ke0) prApta thavAne (samIdase ke0) znA kare ? valI jo (ApadaM ke0) Apattine (apAkartu ke.) TAlavAne zakSA kare , tathA jo (pathi ke0)nyAyamArgamAM (viharnu ke0) vicaravAnI ijA kare , tathA jo (kIrti ke) kIrttine (prAptuM ke0 ) prApta thavAnI ilA kare , valI jo (asAghutAM ke) asaujanyane (vidhuvituM ke0) TAlavAnI nA kare , tathA jo (dharma ke0) puNyane (samAsevituM ke0) se vavAnI nA kare meM valI jo. (pApavipAkaM ke0) agunakarma phalane (roeM ke0) rokavAnI ilA kare tathA jo (svargApavargazriyaM ke0) devalokanI ane modanI lakSmIne (AkalayituM ke0) anubhava karavAnI nA kare (tat ke0) to (guNavatAM ke0) guNavAn puruSonA (saMgaM ke) saMgane ( aMgIkuru ke) aMgIkAra kara. arthAt guNijananA saMgathI sarva prApta thAya ne // 6 // TIkAH punraah||ldhuN buddhiriti ||re citta! cedyadi tvaM buddhikalApaM bujhisa mUhaM labdhaM prAptuM samIhase vaaNbti| tattadAguMgavatAM guNinAM saMgaM saMsarga aMgIkuru vidhehi| punaryadi vipadaM yApadaM apAkartu dUrIkartuM samIhase / punaryadi pathinyAya mArge vihartu vicarituM vaaNbsi| punaH kIrti prAptuM vAMbasi / punarasAdhutAM asauja nyaM vidhuvituM spheTayituM smiihse| punaryadi dharma puNyaM samAsevituM kartuM smiihse| punaryadi pApavipAkaM azunakarmaphalaM rodusmiihse| punaH svargApavargazriyaM devalo kamodaladazI yAkalayituM anunavituM smiihse| tadA guNavatAM saMgaM kuru||6|| nASAkAvyaH-kuMmaliyAbaMda // kaurA te mAraga gahai, je gunijana sevaMta / ' jhAnakalA tinake jagai, te pAvahiM nava aMta // te pAvahiM nava aMta, samarasa te cita dhArahiM // te agha Apada harahiM.dharmakI rati vistArahiM // hohi sahaja je puruSa, gunI vArijake nauraa||te surasaMpati lahai, gahai te mAraga kauraa||6|| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 135 have nirguNanA saMganA doSo kahe ne. drinniittttm|| dimati mahimAMnoje caMmAlanilatyudayAMbude, ghiradati dayArAme (damArAme) damadamAnRti vacati ||smi dhati kumatyaMgnau kaMdatyanItilatAsu-yaH, kimanilaSatA zreyaH zreyaH sa nirgunnsNgmH||6naaiti gunnisNgprkrmH||15|| arthaH-(saH ke) te (nirguNasaMgamaH ke0) nirguNijanano saMgama, ( zreyaH ke0) kalyANane (anilaSatA ke) vA karanAra evA puruce (kiM ke0) jhuM (zreyaH ke0) Azraya karavA yogya ? nA Azraya karavA yogya nathIja. te kehevo nirguNano saMgama le ? to ke ( yaH ke0) je (mahimAMnoje ke0) mahattvarUpa kamalane viSe (himati ke) hisanI peThe AcaraNa kare . valI (nadayAMbude ke0) dhana, dhAnya,pratApa vRdirUpaje megha tene viSe (caMmAnilati ke0) pracaMmavAyunI peThe AcaraNa kare . valI ( dayArAme ke0) dayArUpa ArAma je vana tene viSe (diti ke0) hattInI pe AcaraNa kare . athavA (damArAme) evo pATha hoya to iMDiyadamanarUpa vana tene viSe hastI samAna AcaraNa kare ne valI (demadamAnRti ke0) kalyANarUpa parvatane vipe ( vajAti ke0) vajanI peThe AcaraNa kareM . valI (kumatyagnau ke0) kuma tirUpa je ani tene viSe (samidhati ke0) kASThanI peThe AcaraNa kare . tathA (anItilatAsu ke0) anyAyavannine viSe (kaMdati ke0) kaMdanI peThe yA caraNa kare ..mAe anItinoM mUlarUpa evo je nirguNasaMgama tene zreyane ztA karanAra puruSaM na Azraya karavo. AMhiM girizuka ane puSpagukanI kathAno dRSTAMta jANavo // 67 // e guNisaMgaprakrama thayo. // 14 // __TIkA:-nirguNasaMgamadoSamAha // himatIti // sa nirguNasaMgamaH kimapi zreyaH kalyANaM anilaSatA vAMDatA purussenn| kiM zreyaH kiM AzrayaNIyaH ? naashrynniiyH| sakaH? yomahimAeva mahatvamevAMnojakamalaM tasmin himti| himazvAcarati tahinAzakatvAta / punaryo nirguNasaMgamaH udayaeva dhana dhAnya pratApadirevAMjodo meghastatra caMmAnilati pracaMmavAyurivAcarati / punardayA eva ArAmo vanaM athavAdamArAma inipAte damaeva ArAmo vanaM tatra radati hiradavad gajavadAcarati taunmUlakatvAt / punaryaH demameva kuzalame Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. va mAnRt giristatra varjati vajavadAcarati / tachedakatvAt / punaryaH kuma tirevAnistatra samiMdhati / samit iMdhanazvAcarati / tadRvihetutvAt / punaryaH anItilatAsu anyAyava niSu kaMdati kaMdazvAcarati / tanmUlanUtatvAt / I. zonirguNasaMgamaH / zreyovAMbatA.puruSeNa na yaH nAzrayaNIyaH // yatra girizukapuSpagukayoH kathA // ytH|| mAtApyekA pitApyeko, mama ta sya ca pariNaH // ahaM muninirAnItaH, saca nIto gvaashiniH||1||gvaa zinAM tu sa vacaH zRNoti, ahaM tu rAjan munipuMgavAnAm / pratyakSametanava tA'pi dRSTaM, saMsargajAdoSaguNA navaMti // iti vacanAt // 2 // 6 // siMdUraprakara graMtha, vyAkhyAyAM hrsskiirtiniH|| sUrinirvihitAyAMtu, guNisaMga maprakramaH // iti paMcadazo guNisaMgamaprakramaH // 15 // nASAkAvyaH-uppaya baMda // jI mahimA guna hane, tuhina jima vArija vAre // jo pratApa saMharai, pavana jima megha vimArai // jo sama dama dalamale, rida jima upavana khaMmai // jo sujema baya kare, vaja jima zikhara vihNmai|| jo kumati agmi iMdhana sarisaM, kunayalatA diDha mUla jaga // so uSTa saMga suHkha puSTakara, tajahiM vicabana tAsu maga // 67 // kathAH- sArA narasAnI saMgata upara sUDAnI kathA kahe jeH-ko eka popaTanI nAryA be baccA jaMgyAM. temAM ekanuM nAma girizuka ane bIjAnuM nAma puSpaguka. te bedu mahoTA thayA. ekadA tene mUkIne sUDI caNavA gai. pAlathI baccAMne pArAdhI pakaDyAM. girizukane ninnapAseM vecyo, ane puSpagukane kRSi pAseM vecyo|| ytH|| jo jAhissaM saMgaM, kare so tAdiso ho // kusumehiM suvasaMtA, tilAvi taggaMdhiyA hu~ti // 1 // punaryathA // nirguNenApi sattvena, kartavyoguNasaMgamaH // zazAMkasaMgato mUrtIi, torukSeNa vAtamI // 2 // ekadA eka rAjA ghoDA upara caDI ya savAra thayo te ghoDAyeM apaharo thako aTavImAM ninanA ghara AgalathI nikalyo tevAreM girizuka bolyo ke he nilna ! e lAkhINo mANasa jAya be, tene lUMTI nyo. te sanilI rAjA jayanAMta thayo thako nAsato nAsato anukrameM tApasanA Azrama pAse Avyo, tene dekhIne puSpaguka bolyo ke he RSi ! A rAjA Ave ne tenI nakti karo. te sAMjalI tApaseM sarvavidhi sA cavI rAjAnI nakti karI, paDI rAjAyeM sUDAne hAthamAM besArI pUbyuM ke he Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 237 zuka ! meM tahArAM vacana paNa.sAMnalyAM, ane nihananA.guDAnAM vacana paNa sAMjavyAM, paraMtu tuphamAM ane tenAmAM ghaNoja aMtara ? te sAMjalI zuka bolyo // ytH|| mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pariNaH // ahaM mu nijirAnItaH, satu niitogvaashiniH||1|| gavAzinAM vai sa giraH zRNoti,ahaM ca rAjan munipuMgavAnAm // pratyakSametabhavatApi dRSTaM, saMsargajA doSaguNA na vaMti // 2 // sarpAH pibaMti pavanaM na ca urbalAste, zuSkaistRNairvanagajAbalino navaMti // kaMdaiH phalairmunigaNAgamayaMti kAlaM, saMtoSaeva puruSasya paraM nidhA nam // 3 // eka vacana sAnalI harSa pAmI sarva sainya sahita ghera thAvIne te rAjA te divasathI satsaMgati karavA lAgyo. tema sarva navyajIvoyeM satsaMgatija karavI // iti girizuka puSyagukano dRSTAMta // 6 // iti stsNgprkrmH||16|| have iMDiyajaya karavA pAzrayI upadeza kahe je. zArdUlavikrIDitaM uttam // AtmAnaM kupathena nirgamayituM yaH zUkalAzvAyate, kRtyAkRtyavivekajIvitahatau yaH kRSNasa poyate // yaH puNyamakhaMmakhamanavidhau sphUrjatkugarAyate, taM luptavratamumijyigaNaM jitvA zunaMyurnava // 6 // arthaH-he sAdhupuruSa ! (taM ke) te (iMyigaNaM ke0) paMceMDiyasamUhane (ji vA ke0) jItIne (gunaMyuH ke0) gunayukta (nava ke) thA. te paMceMzyi gaNa kevo je? to ke (ya:ke0)je(AtmAnaM ke) potAnA yAtmAne (kupana ke0) kumArge karI nirgamayituM ke0) lajavAne (zUkalAzvAyate ke0) yaDiyala azvanI peThe AcaraNa kare . kAraNa ke te iMDiyarUpa azvanI kumArgane viSeja gamana karavAno svanAva je. valI (yaH ke0) je (katyAsatyavive kajIvitahatau ke0) kRtya bane akRtya teno viveka je vicAra te rUpa jIvi tavya je jIvatara tenA haraNa karavAne viSa (kaSaNasayate ke0) kAlA sarpanI peThe AcaraNa kareM . valI (yaH ke0) je (pusyamakhamakhamana vidhau ke0) pusyarUpa je vRda tenuM je vana tenA khaMmana vidhine viSe (sphUrjatkuThArAyate ke)prakAzamAna kugaranI peThe yAcaraNa kare . valI(luptavratamuke) bedI vratanI maryAdA jeroM evo be. mATeM te iMDiyagaNano jaya karavo // 65 // TIkAH-atheMjhyijayopadezamAha // AtmAnamiti // he sAdho! taM iMDiya Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 jainakathA ratnakoSa nAga padeto. gaNaM paMceMzyisamUhaM jitvA vinirjitya zunaMyuH gunasaMyukto. nava / taM ke ? yaH iMDiyagaNaH sparzanarasanaghAMNacaduHzrotrasamUhaH yAtmAnaM svaM kupathena kumArgeNa nirgamayituM netuM zUkalAvAyate 'rvinIta azvazvAcarati / tasya kumArgagAmisvanAvatvAt / punaryaH iMDiyagaeMH satyaM ca asatyaM ca kRtyAsatye tayovivekaeva vicAraeva jIvitaM jIvitavyaM / tasya hatau haraNe kRSNasa pya te kRSNasarpazvAcarati / punaryaH iMDiyagaNaH puNyameva umasteSAM khaM va naM tasya khaMmanavidhau chedane sphUrjatkumarAyate kuThArazvAcarati / kathaMnUtaM iMDi yagaNaM? luptavatamuI luptA binnA vratAnAM mujJa maryAdA yena saH taM // 6 // nASAkAvyaH-gItAbaMda // je jagata jivakoM kupatha mArahiM, vaka ziSya ta turagaseM // je harahiM parama viveka jIvana, kAla dAruna uragaseM // je pu na virakha kuThAra tIkhana, gupata/bata mujJa karai // te karana. sunaTa prahAra na vi jana, tava sumAraga paga dharai // 6 // balI paNa iMDiyajayaMno upadeza kare . . . shikhrinniivRttm|| pratiSThAM yaniSThAM nayati nayaniSThAM vighaTaya, tyakRtyeSvAdhatte matimatapasi prema tarnu / te||viveksyotsekN vidalayati datte caM vipadam, padaM tadoSANAM karaNanikuruMbaM kuru vaze // 70 // arthaH-he navya ! tuM (tat ke0) te (karaNanikuraMbaM ke ). iMjhyisamUhane (vaze ke) vazamAM (kuru ke0) kara. te iMDiyanikuruMba kahevo ke ? to ke (yata ke0)je (pratiSThAM ke0) mahattvane pratiSThAne (niSThAM ke0) avasAna te dayapratyeM (nayati ke0) pamADe je. valI je iMkhyikuraMba, (nayaniSThAM ke0) nyAyanI sthitine (vighaTayati ke0) sphoTana kare . valI (akatyeSu ke0) nahi kara vA yogya je anAcAra tene viSe (mati ke0) buddhine (bAMdhatte ke0) dhAraNa kare . valI (alapasi ke0) aviratine viSe ( prema ke0) snehaneM (tanute ke0) vistAre je. valI (vivekasya ke0) kRtyAkRtya eTale A karavA yogya ke ane thA karavA yogya nathI evA vicAranA (natsekaM ke0) unnatapaNAne (vidalayati ke0) nAza kare .(cake0) valI (vipadaM ke0) vipattine (datte ke0) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 23 thApe ne. mATeM. te iMDiyasamUha potAne vaza karavo. te iMDiyasamUha kahevo ne ? to ke ( doSANAM ke0 ) sarva doSonuM (padaM ke0) sthAnaka De // 7 // TIkAH-punarAha // prtisstthaamiti||jo navya! tatkaraNAnAM iMDriyANAM ni kuraMbaM samUha vajhe kuru vazyatAM naMyA yAtmAyattaM vidhehi / tatkiM ? yat kara ganikuraMbaM pratiSThAM mahattvaniSThAM avasAnaM dayaM nayati prApayati / punaryat naya niSThAM nyAya sthiti vighaTayati spheTayati / punaryat arUtyeSu anAcAreSu matiM buddhiM Adhatte sthApayati / punaH atapasi aviratau prema tanute snehaM kurute / punaryat vivekasya kRtyA'kRtyavicArasya natsekaM unnatatvaM vida layati vidhvaMsayati / punaryat vipadaM ApadaM kaSTaM datte / tat karaNanikuravaM .iMkhyisamUhaM svavaze kuru / kathaM nUtaM iMDiyanikuraMbaM? doSANAM padaM sthAnaM // 7 // lASAkAvyaH-savaiyA ikatIsA // ehI hai kugatike nidAnI uHkha doSa dAnI, nahikI saMgatisoM saMga nAra vahiyeM // inakI maganatAsoM vinoMkoM vinAsa ho, inahIkI prItisoM anIti patha gahiyeM // yehI tapa nAvakoM vimArai usacAra dhArai, inahIko tapata viveka nUmi dahiyeM // ehI iMDi su naTa inahI jItai soi sAdhu, inako milApIsomahA pApI kahiyeM // 7 // valI paNa iMghiyasamUhanA jayano upadeza kare . zArdUlavikrIDitattatrayam // dhattAM maunamagAramujjatu vidhi prAgalbhyamanyasyatA, mastvaMtargaNa(stvaMtarvaNa) mAgamazramamupA dttaaNtpstpytaam||shreyH puMjanikuMjanaMjanamahAvA nace disyi,vAtaM jetumavaiti nasmani dutaM jAnIta sarva ttH||7|| arthaH-he sAdhu ! ( maunaM ke0) maunane (dhattAM ke0) dhAraNa kara. valI (agAraM ke0) gharane (ujjatu ke0) tyAga kara. valI (vidhiprAgalbhyaM ke0) sarva thAcAranuM je cAturya tene (anyasyatAM ke0 ) anyAsa kara. valI (aMtargaNaM ke0) gaDhavAsamAM athavA (aMtarvaNa) evo pATha hoya to vanane viSe (astu ke0) ho. valI (bhAgamazramaM ke) siddhAMtanA paThanane (upAda tAM ke0) aMgIkAra kara. tathA (tapaH ke0) tapazcaryAne (tapyatAM ke0) tapa. paraMtu (cet ke0) jo valI (iMDiyavAta ke0) iMDiyasamUhane (jetuM ke0) jItavAne eTane vaza karavAne ( nAvaiti ke0 ) na jANe le ( tataH Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. ke0) to (sarva ke0), pUrvokta sarva, (jasmani ke0) rAkhane viSe (hurta ke0 ) homenuM hutavya jevuM hoya tema vRthA (jAnIta ke0) jANa. te kehavo be iMDiyAta? to ke ( zreyaHpuMja nikuMjacaMjana ke 1) puNyasamUha rUpa je vana tenA jaMjanane viSe ( mahAvAta ke0 ) viTaulIvA jevo be // 71 // TIkAH- dhattAmiti // he sAdhoM ! jaMvAna maunaM dhattAM kurutAM / punaH gAraM gRhaM vajtu tyajatu / punarvidhiprAgalbhyaM sarvvAcAracAturya anyasyatAM kurvatu aMtargaNaM vAsamadhye athavA aMtarvvaNamitipAThe vanamadhye rakta navatu / punarAgamazramaM siddhAMta paThanaM napAdattAM aMgIkurutAM / punastapastappatAM karotu / paraM cedyadi iMDiyA iMDiyasamUhaM jetuM vazIkartuM nAvaiti na jAnAti / tadA sarvva pUrvAnuSThAnaM smani rakSAyAM dutaM vRthA jAnIta / kathaMbhUtaM iMDiyavrAtaM / zreyasAM. kalyANAnAM puMja evaM nikuMnaM tasya jaMjane mahAvAta vAtUlasamAnaM // 71 // bhASAkAvyaH - vRtta Upara pramANeM // maunake dharaiyA, gRha tyAgake karaiyA, vidhi rIti sadhaiyA, paraniMdAsoM pUte haiM / vidyA ke anyAsI, girikaMdarA ke bAsI, guci aMgake khAcArI, hitakArI baina vUThe hai / yAgamake pAThI, mana lAya mahA kAThI, nArI kaSTake sahanahAra, ramAsoM rUThe hai // ityA dika jIva, saba kAraja karata rIteM, iMDni ke jIte, binA saravaMga jhUThe haiM // 71 // valI kAM vizeSa kahe be. dharmadhvaMsadhurINamabhramarasAvArINamApatprathA, laMkarmINama zarmanirmitikalApArINamekAMtanaH // sarvAnnInamanAtmanI namanayAtyaMtInimiSThe yathA, phAMmInaM kumatAdhvanInamaja yantraughama manAk // 12 // itIdiyadamaprakramaH // 16 // yarthaH - ( yaughaM ke0 ) iMDiyAnA samUhane ( ajayana ke0 ) nahi vaza karato evo prANI, ( zrademanAk ke0 ) thakalyANano najanAro thAyale. te kehavo ne iMDiyA ? to ke ( dharmadhvaMsadhurINaM ke0 ) dha mainA nAza karavAmAM mukhya be, valI ( amarasAvArINaM ke0 ) satya jJAnane yAvAdana karanAra be, valI (yApatprathAnaMkarmI ke0 ) kaSTanA vistAramAM pUrNa karma karanAra le tathA ( zarmanirmitikalApArI ke0 ) kalyANanA nirmANane viSe catura be, valI ( ekAMtataH ke0 ) nizcayeM karI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 241 ( sarvAnInaM kee) sarvAnnanadaka , valI (dhanAtmanInaM ke0 ) A tmAno ahitakAraka De, tathA (anayAtyaMtInaM ke0) anyAyane viSe atyaMta gAmI tathA ( zSTe ke ) ilita vastune viSe.( yathAkAmInaM ke ) svebAyeM vartanAro che, tathA (kumalAdhvanInaM ke0) kutsitamatarUpaM je mArga tene viSe pAMthIjanasamAna ne tene jiMtyA zivAya prANI kalyANano najanAro thAya nahI // 72 // iti SoDaza iNddiydmprkrmH|| 16 // TIkAH-punarvizeSamAha // dharmadhvaMseti ||akssaannaaN iMDiyANAM ughaM samUhaM ajayan avazIkurvana janaH ademajAk akalyANanAga navati / kathaMnUtaM adaughaM / dharmadhvaMse dhurINaH mukhyasta / punaranamarasasya satyajJAnasya AvA rINaM AvaraNAya samartha AvArIpastaM pAhAdakaM / punaH kathaMnataM ? ApadA kaSTAnAM prathAyAM vistAraNe alaMkINaH karmakSyasta / punaH kiMjUtaM ? azarma NAM akalyANAnAM sukhAnAM nirmitI nirmANa karaNe kalApArINazcaturasta / punaHkiMnUtaM? ekAMtatonizcayena sarvAnnInaH sanninadakasta / punaH kiMnUta? na Atmane hito'nAtmanInaH taM Atmano'hitaM / punaH kiMjUtaM ? anayA nyAye'tyaMtIno'tyaMtagAmI ta / punaH kiMnUtaM ? zSTe iSTavastuni yathAkAmaM sve bayA vartate iti yathAkAminastaM / punaH kiMnUtaM ? kumate kutsitamate adhva nInaH pAMthastaM / IdRzaM iMDiyasamUhaM ajayan san yademanAra navati // 72 // ytH|| kuraMgamAtaMgapataMgagUMga, mInA hatAH paMcabhireva paMca // ekaH pramAdI sa kathaM na hanyate, yaH sevate paMcanireva paMca // 1 // iti // siMdUraprakaragraMtha,vyA khyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAM tu, iMDiyaprakramo'jani // 16 // nASAkAvyaH-vRtta kaparapramANe // dharma taru janakoM mahAmatta kuMjaraseM, ApadA namArake jaranakoM karorI haiM // satya zIla rokavekoM pautrai paradAra jaiseM, urgatiko mAraga calAyavekoM dhorI haiN| kumatike adhikArI kunaya pathake vihArI, naznAva iMdhana jarAyavekoM horI hai // mRSAke sahAi unI vanAke nAi, aise viSayAnilASI jIva apake aghorI hai // 7 // kathAH-iMDiyadamana upara kathA kahe je. jarata vizAlAnagaramAM ceDo nAmeM rAjA rAjya kare . te paramajinadharmI De, tene sAtaputrImA sujyeSThA tathA celaNA eve nAmeM be putrI le. tene mAMdomAMhe ghaNo sneha , te jema ke zayana,nojana, snAna, dAna sarva ekAM kare. te gAmamAM koI parivAjikA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. AvIne potAnA zaucamUla dharmanAM vakhANa karatI phare. ekadA te pArivAjikA kanyAnA aMtenaramA gai. tihAM tene sujyeSThAyeM vAda karI jItI nirgubIne kAhADI mUkI, te vakhata pArivAjikAyeM roSa karIne evo nizcaya kasyo ke e bAlikAne duM mahoTA saMkaTamA nAkhuM ! jethI mahAraM vaira valI yAve. ema citavI panI sujyeSThAna rUpa pATIyAmAMhe tAdRza citarAvyuM te rUpa zreNika rAjAne jaI dekhADayuM. te jo zreNika rAjAyeM kAma vihvala thaine ceDArAjA napara dUta mokalI kanyAnI mAgaNI karAvI, paNa ceDAyeM nAkAro kasyo. tevAreM anayakumAra poteM zreNikarAjAnuM tAdRza rUpa paTTa upara citrA vI, tejA vizAlA nagarIyeM yAvI. aMtenaranI pAseM sugaMdhIvastunI hu kAna mAMgI beTho. jevAreM aMteuramAMthI sujyeSThAnI dAsI sugaMdhI vastu levA Ave, tevAreM tene baMdumUlI vastu alpamUvye Ape. ane te dAsIne zreNika rAjAnuM rUpa paNa dekhADe. dAsIya rUpane vakhANatAM sujyeSThAnI thAMgala vAta karI, te rUpa aNAvI sujyeSThAne dekhADyuM. te joi moha pAmIne ekAMteM zreNika rAjA naparaM rAgiNI thai.te vAta ajayakumAra jANIne eka suraMga khodAvI te mAMhethI zreNikane teDAvyo, tenI bAgala sujyeSThA paNa yA vI. paDI jeTalAmAM sujyeSThA anaraNa levA pADI gai, eTalAmA sujye ThAne jovA sAru celaNA te suraMgamAM AvIne rAjAzreNika Agala unI rahI. rAjA teneja sujyeSThA jANI tatkAla ghoDA upara caDAvIne cAlato thayo. pAlathI sujyeSThA paNa bAjaruNano karaMmIyo lai suraMgamAM AvI, zre Nika rAjAne jovA lAgI paNa rAjAne celaNA sahita dITho nahI, tevAreM pokAra kaso, te ceDArAjAyeM sAMjalyo, tevAre vAhAra karavA doDyo, tene suraMgamAhe zreNikarAjAyeM Avato dITho, te vakhateM sulasAnA batrIza putra zrAvI UnA rahyA. rAjA zreNika celaNAne laznIkalI gayo. ceDArAjAyeM eka bANa mAsyo te vAgavAthI putra paDI gayA. samudAya karma lAguM. panI su jyeSThAyeM vicAyuM je meM eka ciMtavyuM ane bIjuM thayuM ! ema ciMtavI vairAgyaraMga vAsita thazrIvIranI pAseM jaz dIkSA laztene niraticArapaNe pAlavA lAgI. evA avasaramA koika peDhAla nAmeM vidyAdhara aneka vidyAno nidhAna je, te vRkSapaeM pAmyo, tevAreM vidyA devA yogya pAtra zodhavA lAgyo, paNa tAdRza pAtra koi male nahI. je suzIla kAmarahita strI hoya valI brahmacA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 143 rilI hoya, tenA. udarathI je putra utpanna thAya te uttama jAvo. tevA pAtrane vidyA dIdhI thakI bahu phaladAyaka thAya. ema nirdhArI tevI strI jovA mATeM peDhAla vidyAdhara phayA kare, teNeM ekadA dIkSAnI pAlanArI zIlavata dharanArI sujyeSThAne dIvI, :tevAreM vidyAne baseM aMdhakAra karI jema sujye chAnA jANavAmAM na yAve, tevI rIteM tenI yonimAM bhramarAnuM rUpa karI vIrya prakSepayuM. paDhI thor3e thoDe. tene garjanAM cinha pragaTa thavA lAgyAM, paNa zrImahAvIreM tene nirvikArI kahI tethI sajyAtara zrAvakeM tene gharamAM rAkhI tihAM pUrNa mAseM putra prasavyo, tenuM sAtyakI evaM nAma dIdhuM. te sAdhvIyone upAsare mahoTo thavA lAgyo. tihAM je je sAdhvIyo naNe, te sarva sAMjalatAM thakAM teNeM sarva zAstra kaMTheM karI lIdhAM. * ekadA koI kAlasaMvara vidyAdhara ne sAtyakI zrIvIranA samosaraNamAM beThA kA upadeza sAMjale be. tihAM sAtyakIyeM bhagavAnane kayuM ke mahArA ja!' huM mithyAtvane paraDhuM karI samuimAM nAkhI daza. tene jagavAneM kayuM ke tahArAthI to ulaDhuM vizeSa mithyAtva pracalita praze. teTalAmAM kAlasaMvara vidyAdhareM pUdhuM ke he jagavan! mukane konAthI jaya thaze ? te vAreM jagavAne kahyuM ke eM sAtyakI thakI tumane naya thaze ! te sAMjanI vidyAdhareM vicA je e bAlakanuM mAhArI khAgala guM gajuM ! ema ciMtavI sAtyakIne paganI veza mArIne jato rahyo, te dekhI sAtyakInA manamAM mahoTo viSAda upanyo. pI sAtyakI. jevAyeM mahoTo thayo, tevAreM peDhAleM tene rohiNI pramukha vi and zIkhavI. te vidyAna sAdhatoM kAlasaMvara vidyAdhara tene aMtarAya karavA lAgyo. paraMtu pUrvajanmanA vacanathI te vidyA devI thoDe thoDe anukrameM prasanna 5. kema ke pUrvaja vidyAdevIyeM eM sAtyakIne pAMca java paryaMta viNAsyo hato, paraMtu pAMcame naveM kayuM hatuM ke bahe naveM tumane upakrameM vidyA sika ze. temATeM vidyA tatkAla siddha thai. paNa te vakhateM sAtyakIyeM potAnuM mA tra ba mahInAnuM zrAyuSya rahenuM sAMjalI pharI vidyAdevIne kayuM ke he svAmi ni ! tame mahArI upara kRpA karI sAtame naveM vahelAM siddha yajo. te va canathI sAtyakIne sAtame naveM te vidyA tatkAla siddha yai. te vidyAdevI no yatyaMta prema sAtyakI upara upanyo ane kahevA lAgI ke tAhArA zarI ramAMhe evaM koi sthAnaka dekhADa ke jihAM meM SoDaza vidyAdevIyo zrAvI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. ne vasIyeM ! sAtyakI potAnuM mastaka dekhADyu, tevAre devIyoyeM lalATamAM bie pADI mAMhe praveza kIdho. tihAM biDne sthAnakeM trIjaM netra kIg. ekadA sAtyakIya vicAyuM je mahArA pitA peDhAleM mahArI mAtA sA dhvInI niMdA karAvI ? evI roSa lAvIne peDhAlane mArI nAkhyo. te.sa mAcAra kAlasaMvara vidyAdhareM sAMjavyA, tethI teNe paNa tyAMthI palAyana kI dhuM. sAtyakI tenI pAula doDyo, kAlasaMdareM AkAzamAMtraNa nagarInI racanA karI ghaNA kAla paryaMta surU ka. to paNa sAtyakIye tene mAkho. paThI sAtyakI madonmatta thai potAnI bAyeM aneka parastrIyone jogavavA lAgyo. sAdhune yogeM mithyAtva tajI dAyika samyaktva pAmyo. trisaMdhyA jinA yA kare. ekadA ur3ayaNI nagarIyeM caMpradyotanarAjAnA aMtetaramA pravatryo rAjAyeM krodha ANIne kayuM ke ko sAtyakIne mAranAra le ? tevAreM tamayA gaNikAyeM rAjA bAgala sAtyakIne mAravAnI kabulAta ApI. vizvAsaghAta karI mArI nkhaavyo|| epramANe iMziyaloluptapaNuM karavAthI te balavAn evo sAtyakI nAza pAmyo. mATeM iMDiyo vaza rAkhavI // 7 // have lakSmIno svanAva kahe je. nimnaM gabati nimnageva. nitarAM nikSeva .viSkaMnate, caitanyaM madireva. puSyati madaM dhUmyeva datte'dhatAm // cApalyaM capaleva cuMbati davajvAleva tRSNAM naya, tyu lAsaMkulaTAMganeva kamalA svairaM paribhrAmyati // 3 // arthaH-(kamalA ke0) lakSmI, (nimnaM ke0 ) nIcapratye ( nimnagAzva ke0) nadInI peThe (gati ke0) jAya je. valI te lakSmI (nitarAM ke0) atyaMta (caita nyaM ke0) jJAnane (viSkaMnate ke0)vinAza kare . kenI peveM ? toke (nizva ke0) nizanI peThe.jema niza acaitanya kare , tema lakSmI paNa jhAnano nAza kare ne. tathA (madaM ke0) ahaMkArane (puSyati ke0) poSaNa kare . kenI peThe ? to ke (madireva ke0) madirA jema le tema. arthAt jema madirA unmatta tAne kare ne tema lakSmI paNa ahaMkAra je mada tene kare le. valI te lakSmI (aMdha tAM ke0) aMdhapaNAne (datte ke0) thApe . kenI peThe ? (dhUmyeva ke0) dhUmasa mUhanI peThe valI (cApalyaM ke0) caMcalapaNAne (cuMbati ke0) naje . Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 148 kenI peTheM ? to ke (capaleva ke0 ) vijalInI peTheM jANadhuM. tathA (tRSNAM ke0 ) mRgatRSNAne khane (ullAsaM ke0) ullAsane (nayati ke0) pamADe ne eTale lona dia vadhAre be. kenI peTheM ? to ke (duvajvAleva ke 0 ) vanAzinI jvAlAnI peveM. arthAt jema davajvAlA tRSAne vadhAre. be, tema lakSmI lonane vadhAre be. valI lakSmI (svairaM ke0) svevAyeM karI (paribhramati ke0 ) paribhramaNa kare be. kenI peTheM ? to ke (kulaTAMganeva kai0) svairiNI strInI peTheM. jema asatI strI svevAyeM jame be, tema lakSmI paNa svecchAyeM bhramaNa kare be // 73 // TIkAH - punarlakSmI svabhAvamAha // nimnaMgeti // kamalA lakSmIH nimnaM nIcaM prati gachati / keva ? nimnagA iva nadIva / yathA nadI nIcaM gachati / punaH nita rAM zratizayena caitanyaM jJAnaM viSkaMnate vinAzayati / keva ? nideva yathA niza caitanyaM karoti / punarlakSmI maMdaM ahaMkAraM puSyati puSNAti / keva ? madireva sUreva yathA madirA madaM unmattatAM karoti / punaH kamalA aMdhatAM datte aMdha tvaM karoti / keva ? dhUmyeva dhUmasamUhazva / yathA dhUmo'pyaMdhaM karoti / puna lakSmIzcApalyaM cuMbati jati / keva ? capalA zva vidyudiva / punaH kamalA tR ari lAsaM nayati / lonavAMcAM vaIyati / keva ? davajvAlA iva / yathA dava jvAlAM tRSAM vardhayati / punaH kamalA svairaM svebbayA paribhramati / keva ? kulaTAM ganA iva satI strI iva yathA satI strI sven2ayA. camati tat // 13 // nASA kAvyaH - savaiyA teisA // nIcaki aura DharaiM saritA jima, ghUma baDhAvata nIMdaki nAMi // caMcalatA pragaTai capalA jima, aMdha karai jima dhUma ki jAMi // teja kare sanA dava jyoM mada, jyoM mada poSati mUDhaki tAM // e karatUta karai kamalA jaga, molata. jyauM kulaTA binu sAMi // 13 // valI dhananA doSo kahe be. dAyAdAH sTahayaMti taskaragaNA muSNaMti bhUmInuMjo, gR haMti calamAkalayya dutanugnasmIkaroti kSaNAt // naH plAvayati ditau vinihitaM yakSA daraMte hAt, rvva tAstanayA nayaMti nidhanaM dhigbavdadhInaM dhanam // 74 // artha :- ( dhanaM ke0 ) ivyane ( dhik ke0 ) dhikkAra ho. te be? to ke (bavhadhInaM ke0 ) ghaNAkane khAdhIna raheluM be. 19 kehavuM ivya kone kone Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. zrAdhIna raheLu le ? so ke te dhananI ( dAyAdAH ke0) gotrIyA (sTahayaM ti ke0) sTahA kare . valI tene (taskaragaNAH ke) coranA samUho (muSNaMti ke) core . tathA (nUmIjujaH ke0 ) rAjA (balaM ke0) kAMi paNa miSane (Akalayya ke0).dazne (gRhaMti kee) grahaNa kare ne. valI (dutanuk ke0) ami.(kaNAt ke0 ) kSaNamAtramA (jasmIkaroti ke) jasma kare . ane (aMnaH ke) pANI, (ptAvayati ke0) palAlI nAkhe . tathA (hito ke0) pRthvIne vipe (vinihitaM ke0) sthApana kareluM je dhana, tene ( yadAH ke0) vyaMtaro, (hagat ke0) balAtkArathI (haraMte ke0) haraNa kare . tathA (uttAH ke0) urAcArI evA (tanayAH ke0) putro, (nidhanaM ke0) vinAzane (nayaMti ke0) pamADe . mATeM ghaNA jananI sTahAyukta evA dhanane dhikkAra hojo // 7 // TIkAH-dhanasya doSAnAha / dhanaM vyaM dhik astu / dhik nirnasananiMda yoH| kiMnUtaM ? bavhadhInaM bavhadhInatvaM / bhvHvNti| kathaM ? dAyAdAHgotriNaH sTahayaMti grahItuM vAMti / punastaskaragaNAzcorasamUhAH muSNati caura yaMti / punamInujo rAjAnaH balaM bAkAlayya mipaM datvA gRhaMti ! dutanuk vanhiH kaNAgena jasmIkaroti jvAlayitvA rahAM karoti / punaraMjaH pAnIyaM plAvayati vAhayati / punaryadhanaM ditau vinihitaM sthApitaM san yadAvyaM tarA hagabalAtkAreNa harate apaharaMti / puna:rvRttAH urAcArAstanayAH putrA nidhanaM vinAzaM nayaMti prApayaMti / evaM baddhInaM dhanaM dhigastu // 7 // nASAkAvyaH-tRta Upara pramANe // baMdhu virodha karai nizi vAsara, maMga nakoM narava bala jovai // pAvaka dAhata.nIra vahAvata, vhai dRga uTa nizA cara Dhovai // nUtala radata jada harai kari, kai uravRtti kusaMgati khovai ||e utpAta uvai dhanake Dhiga, dAmadhanI kaho kyoM sukha sovai // 7 // je dhana ke teja moha utpAdaka De, te kahe ne. nIcasyA'pi ciraM cani racayaMtyAyAMti nIcai tim, zatrorapyaguNAtmano'pi viddhtyuccairgunnotkiirtnm|| nirvedaM na vidaMti kiMcidakRtajJasyApi sevAkrame, kaSTaM kiM na manasvino'pimanujAH kurvati vittaarthinH||5|| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 147 arthaH-(manasvino'pi. ke0 ) mAnavaMta eTale mAhyA evA paNa ( manu jAH ke) manuSyo, ( vittArthinaH ke ) iMvyArthI thayA batA, ( kiM kaSTaM ke) kayA kaSTane (na kurvati ke) nathI. karatA? arthAt sarva prakAra nA kaSTane kareja . te jema:keH vittArthIjanoM (nIcasyApi ke0) nIca jana nI Agala, ( caTUnike0).priya evAM vacanone (ciraM ke) ghaNA kAla (ra cayaMti ke0) bole . tathA (nIcaiH ke0) nIca puruSo sAthai ( natiM ke0) praNAmane (AyAMti ke0) kare . tathA (aguNAtmanopi ke) nirguNa evA paNa ( zatrorapi ke0) zatrunA paNa (uccaiH ke0) atizayeM karI (guNotkI tanaM ke0) guNavarNanane ( vidadhati ke0) kare . valI (akRtasyApi ke) karelA kAryane na jANanAra evA akRtajJa svAmInA paNa (sevAkrame ke0) sevA karavAmAM (kiMcit ke0) jarA paNa (nirvedaM ke) khedane ( navidaMti ke) jANatA nathI. eTale vittane vAMDanArA jano pUrvokta sarva kAma kare be. TIkAH-dhane mohotpAdakatvamAha // nIcasyeti // manasvinomAnavaMto dahA api manuSyA vittArthino vyArthinaHsaMtaH kiM kaSTaM na kurvati ? apitu sarva kaSTaM kurvni| yathA nIcasyApi narasyAye ciraM cirakAlaM yAcan caTUni caTuvaca nAni priMyavacanAni racayaMti jalpaMti / punarnicairnaraiH samaM natiM AyAMti pra gAmaM kurvati / punaH zatrorapi aguNAtmanopi nirguNasyApi nacaira tizayena guNotkIrtanaM guNavarNanaM vidadhati / punarakataisyAM'pipranoH sevAkame sevA ka raNe kiMcit stokamapi nirvedaM khedaMna vidNtinjaanNti| vittavAMhakAHsaMtaH75 jApAkAvyaH-savaiyA iMkatIsA // nIca dhanavaMta tAMi nirakhi asIsa de 6, vaha na viloke yaha carana gahatu hai // vaha akRtajJa nara yaha ajhatA ko ghara, vaha madalIna yaha dInatA kahatu hai / vaha citta kopa ganai yaha vAkoM pranu mAne, vAke kuvacana saba yAhi sahatu hai| aisI gati dhArai na vicArai kabu gunadosa, arathAnilApi jIva aratha cahatu hai // 75 // lakSmIH sarpati nIcamarNavapayaH saMgAdivAMnojinI, saMsargA / diva kaMTakAkulapadA na kApi dhatte padam ||caitnyN viSasanni dheriva nRNAmuDAsayatyaMjasA, dharmasthAnaniyojanena guNini hyaM tadasyAH phlm||||iti lkssmiisvnaavprkrmH||17|| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. ___ arthaH-(lakSmIH ke) lakSmI, (nIcaM ke0) nIca puruSapratye (sarpati ke0)jA ya. zA mATeM jAya je ? to tyAM natprekSA kare . ke (arNavapayaHsaMgAdiva ke0) samuzjalanA saMgathakI jema jAla , te nIcagAmI tema lakSmI paNa jalasaM gathakI nIcagAmI thai je. kAraNa ke lakSmInI mRtmatti samu jalathIja De a rthAt samujala pitA hovAthI te nIcagAmI . valI lakSmI (kApi ke0) ko paNa (padaM ke0) sthAnakane (nadhatte ke0) nathIdhAraNa karatI. kema ke, (aMnoji nIsaMsargAt ke0) kamalinInA saMyogapakI (kaMTakAkulapadAzva ke0) kAMTAyeM karI vyApta ne paga jenA evIja jApIyeM hoya nahI eTale jema kosne kAMTA vAgyA hoya tene pIDA hovAthI kyAMya paga mAmI sake nahI tema lakSmI paNa ekasthA rahetI nathI. valI lakSmI (nRNAM ke0) manuSyonA (caitanyaM ke0) jhA nane (aMjasA ke0) anAyAseM karI (ujAsayati ke0) gamAve ne zA mATeM ? to ke te (viSasannidheriva ke0) viSanA sannidhipaNA thakIja jANIya hoya nahI kAraNa ke viSanuM ane lakSmI, sthAnaka eka samuja . (tat ke0) te kAraNamATeM (guNiniHke) guNijanoyeM (dharmasthAnaniyojanena ke0) dharmasthA namAM tenA vyayane karave. karI (asyAH ke0) mA lakSmInu (phalaM ke0) phala, (grAhyaM ke0) grahaNa karavA yogya je. arthAt puNyakAryamA je lakSmI vApare, te lakSmInuM phala pAmeM // 76 // iti saptadaza lkssmiisvnaavprkrmH|| 17 // TIkAH-upamAnena zrIsvarUpamAha // lakSmIH nIcaM sarpati nIcaM janaMpra tiyaati| kasmAt ? natpredate / a'rNavapayaH saMgAt samujjalasaMgamAnnIcagAmi nynuut| punarlakSmIH kApi padaM sthAnaM ca na dhatte na sthApayati / kIdRzI ? aM jojinIsaMsargAt kamalinIsaMyogAdiva |kNttkaakulpdaa kaMTakaipptacaraNeva // punarlakSmInRNAM puMsAM caitanyaM jJAnaM aMjasA vegenojAsayati gamayati / ka smAt viSasaMnidherviSasAmIpyAdiva ladamyAH viSasya ca samuzsthAnatvAt tasmAtkAraNAt guNinirjanairdharmasthAnaniyojanena dharmasthAnavyayakaraNenA syAH ladamyAH phalaM grAhyaM saphalA kartavyetyarthaH // 76 // siMdUraprakaragraMtha, vyaakhyaayaaNhrsskiirtiniH||suurinirvihitaayaaNtu,lkssmyaashc prkrmo'jni||17|| nASAkAvya-vRtta Upara prmaanne||niichiikii aurakuM umaMgI calai kamalAsu, pitA siMdhu salila sunAu yAhi diyo hai|| rahai na susthira vhai sakaMTaka carana yAko, vasi kaMjamAMhi kaMjakoso pada kiyo hai||jaakoN milai hitasoM aceta Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 24 // kari mAre tAhi, vipakI bahina tAteM vipako so hiyo hai // aisI gahArI jina dharamake pathamArI, karikeM sukata tina yAko phala liyo hai // 76 // kathAH-aMgadezane viSe dhArApura nagarano suMdara nAmeM rAjA , tenI ma danavananA nAmeM rANI . lene eka kIrtipAla, bIjo mahIpAla eve nAmeM be putra . te rAjA parastrIparAGmukha , ane rANI paNa zIlAMgI je. ekadA madhyarAtriye tenI kuladevatAyeM zrAvIne kaDaM ke he rAjan ! tumane urdazA AvI ,mahoTuM kaSTa prApta thajhe ? te sAMjalIne rAjAyeM kahyu ke gunAgu nakarma je jIveM kasyAM hoya, te jogavyA vinA lUTako thAya nahI // yataH // saMpadi yasya na hoM, vipadi viSAdoraNeSu dhIratvam // taM nuvanatrayatilakam, janayati jananI sutaM viratam // 1 // mATeM kIdhAM karma nogavyA vinA lUTe nahI. evaM dhairya dharI pradhAnane rAjya nalAvI rAjA poteM tathA strI ane be putra sAtheM laz paradeza naNI cAlyA. ekadA vagaDAmAM kuTuMba sahita rAjA sUto le te vakhateM potAnI pAseM je saMbala hatuM, te sarva cora loko laz gayA. panI vanaphalAdikeM kuTuMba nirvAha karato thako cAlato cAlato pRthvIpuranagareM Avyo. tihAM ko dhanasAgara vyavahArIyAnA vADAmA rahyo. rANI'loMkone ghera majurI karavA jAya je tene svarUpavAna dekhI mohita tha loko majurI vadhAre devA lAgA. tihAM viSayI lokonA prasaMgathI ghaNAM rakha sahana karayAM, pharI nAgyodaya thayo tevAreM potAne nagareMgayA. rAjya pAmyAM, sarva kuTuMbane malyAM, sarva manoratha siha thayA. ghaNo kAla sAMsArika sukha nogavI vRkSAvasthAyeM cAritra lai devaTa saMleSaNA karI devalokeM gayA. e lampInI caMcalatAviSe kathA jaannvii||76|| have dAnano upadeza kahe . cAritraM cinute dhinoti vinayaM jhAnaM nayatyunnatim, puSNAti prazamaM tapaH prabalayatyulAsayatyAgamam // puNyaM kaMdalayatya'ghaM dalayati svarga dadAti kramAt, nirvANazriyamAtanoti nihitaMpAtre pavitraM dhnm||7|| arthaH-(pavitraM ke0)pavitra eTale nyAyopArjita evaM (dhanaM ke0) dhana, (pAtre ke) pAtrane viSe (nihitaM ke0)yAropaNa kayuM tuM eTale dAdhuM tuM (cAritraM ke0) saMyamane (cinute ke0) vadhAre . tathA (vinayaM ke0) vinayanA guNane Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 - jainakathA ratnakoSa nAga padejo. (dhinoti ke) vadhArene. tathA (jhAnaM ke0) zrutAdikajJAnane (unnati ke0) unnatipratye (nayati ke0) pamAMDe . tathA (prazamaM ke0) upazamane (puSNAti ke0) poSaNa kare . tathA (tapaHke) mAsa pada paNAdika je tapatene (prabala yati ke0) balavAn kare le. eMTale pAraNAdi yogathako nRtsAha kare . tathA (AgamaM ke0 ) sikSAMta patanAdikane ( nannAsayati ke0 ) prabala kare De. tathA ( puNyaM ke0) puNyane (kaMdalayati ke) utpanna kare De. (aghaM ke0) pApane (dalayati ke0) khaMmana kare je: tathA ( svarga ke0) svargane ( dadAti ke0) Ape . tathA (kramAt ke0) anukramathakI (nirvANazriyaM ke0) mo darUpa lakSmIne (bAtanoti ke0) vistAre eTale Ape le. arthAt supA tramA ApeluM dhana, pUrvokta sarva vastune Ape // 7 // TIkAH-dAnopadezamAha // cAritramiti // pavitraM nyAyopArjitaM dhanaM vittaM pAtre supAtre nihitaM dattaM sat cAritraM saMyamaM cinute vakSyati / vi nayaM vinayaguNaM dhinoti prINayati / punaniM zrutAdi unnatiM nayati prApa yti| punaH prazamaM upazamaM muSNAti poSayati / punastapomAsapaNAdi prabala yati pAraNAdiyogAutsAhayati / punarAgamaM siddhAMtapaThanAdi navAsayati praba laM karoti / punaH puNyameva satkarmavanaM kaMdalayati kaMdalAyuktaM karoti / punaH argha pApaM dalayati khamayati / punaHsvarga dadAti / kramAdanukrameNa nirvANazriyaM moda ladamI Atanoti datte ityrthH| supAtre dattaM dhanaMetAni vastUni kroti||7|| nAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka baMda // carana akhaMma jhAna ati ujjva la, vinayaviveka prasama amalAna // anatha sunAna sukata gunasaMzaya, ucca zramara pada baMdha vidhAna // agama gamya ramya tapakI ruci, nata mugati paMtha sopAna // e guna pragaTa hohi tinake ghaTa, je nara deMhiM supattahiM dAna // 7 // dAkhyiM na tamIhate na najate daurnAgyamAlaMbate, nA'kIrtirna parAnavo'nilaSate na vyAdhirAskaMdati // dainyaM nAzyite unoti na daraH kvinaMti naivApadaH, pAtre yovitaratyanarthadalanaM dAnaM nidAnaM shriyaam||7|| arthaH-( yaH ke0) je puruSa, (pAtre ke0 ) pAtra janane viSe ( dAnaM ke0 ) dAnane ( vitarati ke0 ) thApe . (taM ke0 ) te puruSane ( dAridryaM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 251 ke) dAridya, ( naIdate ke ) jotuM nathI, tathA te puruSane (dau gyaM ke0) urbhAgyapaNuM, (na najate ke0) sevatuM nathI. tathA (akIrtiH ke) apayaza (nAlaMbate ke0) Azraya karatuM nathI. tathA te puruSane (parAnavaH kee) parAnava, (nAnilapate ke0) anitApaM karato nathI. tathA (vyA dhiH ke0) vyAdhi, (na yAskaMdati kee) na zoSaNa kare . tathA ( dainyaM ke0) dInatA ( nAyite ke0) Adara karatI nathI tathA (daraH ke0 ) jaya, te (namunoti ke) nathI pIDato. tathA (ApadaH ke0) kaSTo, (naiva klibhaMti ke0). nathIja pIDA karatAM. te dAna kahevU ? to ke (dhana rthadalanaM ke0) upazvone nAza karanAraMDe tathA (zriyAM ke0) saMpattinuM (ni dAnaM ke) kAraNacUta . te mATeM supAtrane dAna jarUra Apaq // 7 // ttiikaaH-punrdaangunnaanaah|| dAridyaM neti // yaH pumAna pAtre supAtre dAnaM vita rati prayajati / taM puruSaM dAridyaM na dite na pshyti| punastaM donogyaM jagatvaM na jajate na sevte| punastaM akIrttirapayazo nAlaMbate nAzrayati / punastaM parAnavaH nA'nilaSate na vAMbati / punAdhirmAdyaM taM nAskaMdati na zopayati / puna rdainyaM dInatAM nAyite nAzrayati / punardaronayaM na unoti na pIDayati / punaH ApadovyasanAni kaSTAni taM na viznati na pIDayaMti / yaH pAtre dAnaM dadAti / kiMnUtaM dAnaM? anarthAnAM upazvAnAM. dalanaM bedanaM / punaH kiMnUtaM zriyAM saMpadA nidAnaM kAraNaM // 7 // nApAkAvyaH-uppayabaMda // so darie dalamalai, tAMhi uranAga na gNjai|| so na lahai apamAna, so to vipadA jaya naMjai // pisuna koI suHkha deza, tAsa tana vyAdhi na vaDha // tAMhi kujasa pariharai, sumukha dInatA na kaTTara // so lahai ucca pada jagata maiM, agha anartha nAza hi sarava // kahiM kaMvarapAla so dhanya nara, jo sukheta bovai darava // 7 // . valI paNa dAnanA guNo kahe je. lakSmIH kAmayate matirmagayate kIrtistamAlokate,prI ticuMbati sevate sunagatA nIrogatA''liMgati ||shre yAsaMdatiranyupaiti dRNute svargopanogasthiti, mukti vIti yaHprayati pumAn puNyArthamartha nijm||7|| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. arthaH-( yaH ke) je ( pumAn ke0 ) puruSa, ( puNyArtha ke0) puNyane arthe ( nijaM artha ke0) potAnA dhanane (prayavati ke0 ) Ape le (taM ke0) te puruSane (lakSmIH ke ) kamalA, te. ( kAmayate ke0) ne be. tathA tene (matiH ke0 ) buddhi, ( mRgayate ke:) khole je zodhe . tathA ( kIrtiH ke) kIrtti ( thAlokate ke0) jove tathA tene (prItiHke) prIti, (cuMbati ke0) cuMbana kare ne tathA te janane.(sunagatA ke0) saunA gya, (sevate ke0) seve . tamA (nIrogatA ke0) ArogyatA, te (A liMgati ke0) AliMgana kare le. valI tene (zreyaHsaMhatiH ke.) kalyANaparaMpa rA, (anyupaiti ke0) sanmukha Ave . tathA te puruSane ( svargopanogasthitiH ke0) svarganA upanoganI pakSati, (kRNute ke0) vare . tathA ( muktiH ke0) moda,(vAMnati ke0) vAMDe . mATeM vyane puNyane arthe avazya vAparatuM // 7 // TIkAH-dAnaguNAnAha // lakSmIriti // yaH pumAn puNyA'rtha zreyortha nijaM artha svakIyaM dhanaM prayannati dadAti / taM puruSa lakSmIH kamalA kAmayate vaaNti| punarmatirbuddhistaM mRgayate anveSati / punaH kIrtistaM pAlokate pazyati / punaH prItirAnaMdastaM cuMbati zliSyati / punaH sunagatA saunAgyaM taMsevate njti|nii rogatA yArogyaM taM AliMgati / punaH zreyaHsaMhatiH kalyANaparaMparA taM anyupai ti sanmukhamAyAti / punaH svargopanogasthitirdevalokasya jogapatistaM vRNute varayati / punarmuktirmodastaM vAMbati / yaH puNyArtha nijaM artha prayannati // 7 // nASAkAvyaH-savaiyA ikatIsA // tAhikoM subuddhi vare, rAmA tAkI cAha kare, caMdana svarUpa vhai sujasa tAMhi aracai // sahaja suhAga pAvai, suraga samI pAvai, vAra vAra mugati ramani tAMhi caracai // tAMzke sarIrakoM AliMgata aroga tAi, maMgala karai mitA prIti karai paracai // jo nara vhai suceta ci ta samatA sameta, dharamake hetakoM sukheta dhana kharacai // e|| valI paNa dAnanAja guNa kahe . mNdaakraaNtaattttm||tsyaasnnaa ratiranucarI kIrtirutkaMNThitA zrIH, snigdhA buddhiH paricayaparA ckrvrttitvjhddhiH||paannau prAptA tridivakamalA kAmukI muktisaMpa, tsaptadevyAM vapati vipulaM vittabIjaM nijaM yH||G0 // iti daanprkrmH||17|| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 153 arthaH- ( yaH. ke 0 ) je puruSa, (nijaM ke0 ) potA ( vipulaM ke0 ) pracura evaM (vittabIjaM ke 0 ) vitarUpa bIjane (saptadetryAM ke 0 ) sAta kSetrane vipe eTale 1 jinavana, 2 jinabiMba, 3. jJAnapustaka, 7 caturvidha saMghanakti, te rUpa sAta kSetrane viSe (vapati ke 0 ) vAve. le. eMTale vApare . ( tasya ke0 ) te puruSane ( ratiH ho) samAdhi (yAsannA ke 0 ) samIpa varttavAvAlI thAya be. dUkaDI thAya be. tathA tene (kIrttiH ke0) kIrtti te (anugharI ke0) dAsI thAya be. tathA (zrIH ke0) saMpatti eTaje dhanadhAnya hirasyarUpa saMpatti, te malavAne (utkaMThitA ke0) u tkaMThita thAya che. tathA (buddhiH ke0) buddhi, (snigdhA ke0) snehavatI thAya be. tathA tene (cakravarttitvaddhiH ke0) sArvanaumapaNAnI vinUti, (paricayaparA ho) suparicita thAya be. tathA tene (tridivakamalA ke0) svarganI lakSmI, (pANau ho) hAthane viSe ( prAptA ke 0 ) prApta thAya che. tathA teMne ( muktisaMpat ke 0 ) muktirUpa saMpatti, eTale siddhiramA, te (kAmukI ke0 ) nilApa yukta yAya . mATeM sAta kSetrane viSe dhana vAvaratuM // 80 // zrAMhiM dhanAzAlina, caMda navAlA, sAgaracaM zreSThinI kathAno dRSTAMta jANavo // iti dAnaprakramaH // 18 // TIkA:- nRyo'pyAha // tasyeti // yaH pumAn nijaM svakIyaM vipulaM pracuraM vittameva vIjaM / saptadetryAM 1 jinajuvana, 2 biMba, 3 pustaka, 7 caturvidhasaMgha tirUpAyAM vapati / tasya puruSasya ratiH samAdhirAsannA samIpavarttinI syAttathA tasya kIrttiranucarI sevikA syAttathA tasya zrI saMpat dhanadhAnya hirarUpA utkaMThitA milanAyotkaMThitA syAttathA tasya buddhirautpattikyA dyA snigdhA snehavatI syAttathA tasya cakravartitvaddhiH sarvvanaumavibhUtiH paricayaparA suparicitA syAttathA tridivasya svargasya kamalA zrIH pANI haste prAptA saMgatA syAttathA muktisaMpat siddhiramA kAmukI sAnilApA syAdyaH saptadetryAM nijaM vittabIjaM vapati // 80 // atra dhanAzAlina caMda navAlA sAgaracaM zreSThikathAH // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM harSakIrttiniH // sUrinirvihitAyAM tu dAnasya prakramo'jani // 18 // iti dAnaprakramaH // 18 // bhASAkAvyaH - mAtrAtmaka baMda // tAki ratI phiratI dAsI sama, sahasA rAjaRddhi ghara khAvai // sumati sadA upajai tAke ghaTa, so suraloka saMpadA pAvai // tAkI diSTi lakhai sivamAraga, so nirabaMdha jAvanA jAvai // jo nara tyAgi kapaTa kUMrA kahi, vidhisoM sapata kheta dhana bovai // 80 // 20 * Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. kathAH - maNimaMdira nAmeM nagara temAM zrIkaranAmeM vyavahArIyoM vase le. te parama zrI jinanakta ne, trisaMdhya jinapUjA yAvazyaka kare le. catuHparvI po saha kare be, tene kuzalavatI nAmeM nAryA be, te Avakane ghera ve sevaka be, te paNa zrAvakanI saMgatithI jinadharmasevana kare che. ekadA te beDu sevaka potapotAmAM vAto karatAM bolyA ke e nAgyavaMta zevanAM traNe java pratyakS dhanya jAvAM te vAkya sAMjanI zeTha harSavaMta thayo, anyadA te vehu jA zevanI sAdheM derAsare gayA, tihAM zeTha phUla lai jinavanamAM gayo ne te ve sevaka mAMhelo eka vaDero sevaka pAMca kuMmAMnAM phUla lai naktipUrvaka jinapUjA karavA lAgyo, ane bIjo sevaka upAzrayeM jai vyAkhyAna sAM jalavA vege. upavAsa karI ve pahora paDhI potAnI pAMtImAM prAveluM dhAnya pIrasAvIne ktipUrvakaM kapIzvarane vahorAvyuM, manamAMhe potAne atyaMta dhanyavAda yApato rahyo . ema anukrameM gunakRtya karatAM Ayu pUrNa thaye beja maraNa pAmI kaliMgadezano zUrasena nAmeM koika rAjA be, tenI vi jayA nAmeM rANInI kUkheM putrapaNeM jai upanA. temAM ekanuM nAma amarasena bIjAnuM nAma vIrasena pADayuM bedu putra rAjAne paramavallana be, anu meM sarva kalAnA pAraMgAmI thayA. te bedu saubhAgyanidhAna sarvalokane tyaMta priya thayelA dekhIne uramAna mAtAyeM ciMtavyuM je jyAM sudhI e ve putra yAhI haze, tyAM sudhI mahArA putrane rAjya malaze nahIM. ekadA rAjA vasaMtakrIDAne arthe udyAneM gayo. evAmAM rANIyeM rAtrine samayeM potAnuM zarIra nakheM karI valUyuM, rAjA ghareM zrAvyo, tecAreM rANIne pUdhuM ke tahAruM zarIra koNeM valUyuM ? tevAreM rANI rotI thakI strIcaritra karatI bolI ke he svAmI ! e kAma sarva tamArA kumaronuM jANajo. e bedu madonmattAvIne mane valagyA mATeM have mane mAhare pIyara mokalo. e tamArA mAnItA putra yAgala mahArAthI rahI zakAya nahIM. evI vAta sAMgatAMja rAjAyeM caMmAlane teDAvIne kayuM ke yA bedu kuMpAtronAM mastaka kApI yA rAtreM mahArI pAseM lAvaje, te sAMjalI caMmAla bedu kumaro pAseM gayo, ne rAjAno hukama kahI saMjalAvyo. kumara bolyA ke rAjAno pradeza mAre pramANa be, tuM sukheM te kAma kara. tevAreM caMmAjeM kahyuM ke tameM paradeza jaNI jAu e huM tamArA pusyathI kahuM buM, teNeM temaja kayuM, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 siMdUraprakaraH yane vedu kumara.ganA jatA rahyA. manamAM vicAravA jAgyA ke ApaNA ka manI vAte, ke je ApaNI uramAna mAtAyeM ApaNane kUDaM kalaMka dIdhuM. pAbalathImAtAne paNa AnaMda thayo... .have te bedu nAITathvImAM pharaMtA pharatA eka aTavImAM rAtrine samayeM koI vRdanI nIceM vizrAma levA mATeM rahyA. tihAM amarasena sUirahyo bhane vaya rasena jAgato vege, have te radanI upara sUDo sUDI be , temAM sUDI bolI je A radanIceM bega, tenuM bAlithya karIye, tevAreM sUDo bolyo ke he sUDI ! yApaNe tiryaMca baiyeM, mATe ApaNAthI guM upakAra thAya ! te vAreM sUDI bolI jo udyama karIyeM to sarvasAdhya , ane jo tameM nadyama karo, to hu~ paNa sAnidhya karUM ! tene sUDe kahyu ke tuM kahe te hu~ udyama karUM ! sUDI bolI ke trikUTaparvata upara eka sahakAra , te eka vidyAdhareM maMtrIne vAvyo , temAM eka phala evaM le ke tenuM nadaNa karavAthI rAjya male, aneM bIjuM phala.evaM ne ke tenuM nahANa kare, tenA mukhamAthI pratidina pAMcaze pAMcaze sonAmoro paDe, mATeM te sahakAranAM phala nAvIne e ve jaNane A pIyeM to paroNAgata rUDI thAya. ema vimAsI te kIrayugma uDathu, te trikUTa parvateM jaI sahakAranAM phala lei yAvIne kumarone ApyAM. pranAteM phala lara bedu jaNa bAgalaM cAlyA, temAM amaraseneM dAtae kIdhAM. panI rAjya padavI malavAnuM phala dIdhuM. teNeM nahaNa kIg phalano upacAra kahyo. bIjuM phala bIje dikseM dAtaNa karI zUrasene nadaNa kIdhuM. tevAreM tenA mukha mAMthI pAMcoM dinAro par3I. te dhanathI AnaMda pAmyA. par3I cAlatAM cAlatAM sAtame divaseM kaMcanapuranagareM AvyA, tihAM nagaranI bAhera vRdanI nIceM mahoTA nAine besADI vayarasena jojana levA sAru nagaramAM yAvyo, te avasareM te nagarano rAjA aputrIyo maraNa pAmyo be, tevAre sarva lokoyeM paMcadivyanI adhivAsanA kIdhI, udyAnamAMhe paMcadivyathI amarasenane rAjya manyu. teMne hAthI upara besADI nagaramAMhe lAvyA. rAjyapATeM sthApyo. panI nAznI zodha karI paNa kihAM dIto nahIM, ane vayarasena nAine rAjya manyuM sAMjalIne koi gaNikAne ghera jai rahyo. tihAM prati divasa pAMcaze sonAmora mukhamAMthI nikale, te vezyAne Ape, ane ni zciMtapaNe vezyAnI sAthai viSayika sukha jogave. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. ___ ekadA 6 akkAyeM potAnI putrIne pUjyu ke e tahAro.jara koi paNa dhaMdho kasyA vinA kyAthI ivya la Ave ? tevAreM vezyAyeM vayarasenane pUyuM. vayaraseneM strIno marma ajANate, thake sarva potAnI sAce sAcI hakI gata kahI. te pramANe vezyAyeM akkAnI bAgala kahyu, tevrAreM akkAyeM au Sadha ApI vamana karAvyu, temAMthI goTalI kAhADI lIdhI, prajAteM vayara sena dAtaNa karI khokhAro karavA lAgyo phaNa mukhamAMthI sonAmora par3I nahI, panI vyahIna jAgI akkAyeM gharamAMthI bAhera kahADhI mUkyo, te vAreM ciMtAtura thako vanamA vRdanI nIce jA vege. tihAM rAtrine samayeM cAra corane potapotAmAM vAda karatA dekhI kumara paNa coranI pe cora thane tenI sAthe jai malyo ane te corane vivAda karavAno vyatikara pUbyo, tevAreM cora bolyA ke ameM bAra varSa paryaMta ma hoTo prayAsa karIne temAM eka cAMkhaDIno joDo, bIjo daMma, ane trIjI kaMthA, e traNa vastu eka siddhapuruSa pAseMthI pAmyA baiye. te. sAMjalI kuMmara vovyo ke e nirjIva vastu mATeM tameM ATalo kveza zA vAste karo bo ? emAM ne muM? tevAreM cora bolyA ke e vastumA mahoTo pranAva je, kAraNa ke te si6 purupeM ba mahinA paryaMta devatA ArAdhyo, tyAre teNe saMtuSTa thaine yAkAzagAminI vidyA mATe cAMkhaDI dIdhI, ane e dema ce te sarva zastrano nivAraNa karanAra ne, tathA trIjI kaMthA je le, te dinadina pratye pAMcaze so nAmoranI ApanArI , mATeM e traNe vastunI amane vaheMcaNa karI Apa to amAro vivAda maTI jAya. tene kumareM kayuM ke tameM dUra jaz beso. DhuM vicAra karIne tamone vaheMcI ApuM. panI kumareM labdha lakSmInIpereM kaMthA paherI ane daMma hAyamAM dhAraNa kayo. tathA cAMkhaDI pagamAM paherIne AkAze naDI gayo. pAThalathI cora vilakhA thayA thakA anyatra sthAnakeM jatA rahA. kumara paNa dezAMtara jara pAMca divaseM pADo tehIja gAmamAM Avyo, ti hAM dararoja pAMcaso sonAmora tene kaMthA Ape, te lai vATamAM vilAsa karato phare. tene gaNikAyeM dITho, tyAre tenI pAseM AvI potAno aparA dha khamAvI akkAyeM tene potAne ghera ANyo. kumara paNa gaNikAno vizvA sa na karato kaMthAne koI vyavahArIyAne ghera mUkI pote vezyAne ghare rahyo thako tenI sAthe viSaya saMbaMdhI sukha vilAsa jogave . Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 257 ekadA valI.gaNikAyeM akkAnA kahevAthI vayarasena kumarane pAUkArnu vRttAMta pUyuM, teno kumare kharekharo hArada kahyo. teNeM jaz.akkAne kahyo. akkA yukti karI vayarasena pratye kahevA lAgI ke he vatsa ! tAhArA viyoga thI niraMtara mahArI putrI mULa pAmatI, tevAreM meM samuzmadhye je yadanuM deha , tenI yAtrA karavAnI pratijJA kIdhelI , paNa tihAM javAi zakAtuM nathI. e mahoTuM saMkaTa . te vAta kumareM satya mAnIne akkAne sAtheM lA cAMkhaDI paherI yadanA maMdireM jara ghara Ag2ala cAMkhaDI utArI mAMhe gayo. eTalAmAM pAbalathI cAMkhaDI upADIne akkA potAne ghera jatI rahI. kuma ra AvI jUve , to cAMkhaDI ane akkA vedu dIThAM nahIM. tevAreM akkArnu kartavya jANI vilakho thayo. sarva sthaleM akAne joi paNa kyAMhI dItI nahI. tevAreM kumara tyAMja veTa upara aTakI rahyo. ' evAmAM eka vidyAdhara tihAM Avyo. teNeM kumarane pUbyu ke tuM kyAthI Avyo bo ? kumareM tene sarva vRttAMta kaDuM. vidyAdhara volyo ke tuM ciMtA ma kara. DhuM tuUne tAhare sthAnakeM pahoMcADIza ! jyAMsudhI hu~ yadanI yAtrA kari AvaM, tyAMsudhI tuM hAM raheje. ane thA modaka pramukha ApuM buM, te tuM nUkha lAge tevIreM khAje. paNa pelA vRdanI nIce jaiza nahIM ? ema kahi vidyA dhara yadane dehare gayo. pAulathI kumareM jazte vRdanuM phUla toDI sUMghyu, eMTale tarataja te gadheDo banI gayo, je mahoTAnuM kahuM na kare, te duHkhI thAya. ___ pannara divasane aMtareM te vidyAdhara Avyo, teNe kumarane gardanAkAreM dITho, tevAreM bIjA vRdanuM phUla sUMghADIne pharI svAnAvika jevo hato tevo manu Sya kasyo. kumare te bedu vRdanAM phUla lai potAnI gAMTheM bAMdhyAM, panI vidyAdhareM tene tihAthI upADIne kAMcanapureM jaz mUkyo. pharI,akkAyeM dITho, tevAreM kahevA lAgI ke he svAmI ! tameM kevI rIteM AvyA ? kumareM kahyu ke haM devatAnA pranAvathI ahIM Avyo vaM. tene valI paNa akkA kapaTa vaca ne karI ghera teDI yAvI ane kahevA lAgI ke he svAmI ! tameM deharAmAMhe gayA, eTalAmA koieka devatAyeM yAvIne cAMkhaDI sahita mukane napADIne samuzmAM nAkhI dIdhI. huM mahoTA kaSTaM maratI maratI ghera yAvI . kumara bolyo ke mahArI upara yadeM tuSTamAna thazne ghaNuM vya mujhane Apyu. tathA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. valI ve auSadhiyo pApI, temAM eka auSadhinA yogathI navayauvanapaNuM prA pta thAya, te sAMjalI akkA bolI jo mahArI Upara upakAra karI navayauva napaNuM mane bakaso, to mane sarvanI uzIyAla, tAbedArI TalI jAya. tene kumareM tatkAla eka phUla sUMghADayuM jethI akkA.tatkAla rAsajI tha6 gaI, tenI upara kumara caDhI veTho ane hAthamAM pUrvokta daMma lai te rAsanIne na garamAMhe sarvatra pheravavA lAgyo. damanA. prahAra, mAthAmAM mArIne Akula vyAkula karI. te jo sarva gaNikAya ekatra manI rAjA Agala jai phari yAda karI.rAjAyeM tarata kumarane pakaDavA mATeM ghaNA zIpAzyo mokalyA, te sarvane daMjhanA yogathI kumareM jItI lIdhA, te vAta sevakoyeM jazne rAjAnI Agala kahI, tevAreM rAjAyeM potAnuM sarva sainya tene pakaDavA mATeM mokavyu, tene paNa kumareM jItI sIdhuM. __ par3I rAjAyeM anumAnathI ulakhyo je bA mahAro nAi ? tevAreM tene jara pageM lAgyo. te joi sarva lokeM jANyu je yA to rAjAno nAile ema dItAthI sarva harSavaMta thayA ane akkAnA kapaTanI vAta sarva tenA mukhathI sAMjalI sadu koi kahevA lAgyAM ke thA kUTaNI atyaMta lona. karavA gai to rAsanI thai. paDI kumareM goTalI tathA cAMkhaDI pramukha je kAMI potAnI vastu teNe lIdhelI hatI, te tenI pAseMthI pAnI lai zikhAmaNa ApI. rA sanI TAlI dIdhI ane svAnAvika rUpa karI dIg. kumaroyeM keTalAka kAla paryaMta.tihAMja rAja jogavyu. panI pitAyeM te DAvIne behu putrone judA judA dezonAM rAjya ApyAM, te vedunAiye salA hasaMpathI jogavyAM. behu nA sAtheM rahyA, vRkSAvasthAyeM jJAnInA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA laz Ayu pUraNa thaye maraNa pAmI devalokeM gayA // iti dAna pUjAviSaya amarasena vIrasena kathA saMpUrNa // 7 // have tapano upadeza kare je. zArdUlavikrIDitarattatrayam // yatpUrvArjitakarmazailakulizaM yatkAmadAvAnala, jvAlAjAlajalaM yajyakaraNagrAmAhima trAdaram // yatpratyUhatamaHsamUhadivasaM yallabdhiladamIla tA, mUlaM tavividhaM yathAvidhi tapaH kurvIta viitspttdH|||| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 25 arthaH-(vItamaSTahaH ke0) gaDe sTahA jene evo bato eTane nIyANAdikeM rahita bato (tavividhaM ke0) tenAnA prakAranAM (tapaH ke0) tapane (yathAvidhi ke0)zAstroktavidhiyeM karI (kurvIta ke0.) kare. te kehaq tapa ne ? to ke (yatpUrvA rjitakarmazailakulizaM ke0) ne pUrvana upArjana karelAM karmo teja zaila je parvata tene vipe vajasamAna . jema parvatane jedavAmAM baja balavAna hoya , tema jA gavaM. arthAt karmarUpa parvata tene davAmAM vajasamAna ne valI (yat ke0) je tapa, (kAmadAvAnalajvAlAjAlajalaM ke) kAmarUpa je dAvAnala tenI jvAlA nIje jAla tenojesamUha tene viSe jala samAna , tathA (yat ke0) je tapa, (ugrakaraNagrAmAhimaMtrAdaraM ke0) dAruNa evoje iMDiyasamUha terUpa ahi je sarpa tene maMtrAdarasamAna , tathA (yat ke0) je tapa,(pratyUhatamaHsamUhadivasaM ke) vighnarUpa je aMdhakArasamUha tene vipe divasa samAna , tathA (yat ke0) je tapa, (labdhilakSmIlatAmUlaM ke) saMpat teja latA tenA utpanna thayelA mUlasamAna , mATeM te tapa sarva janoyeM karavu // 1 // TIkAH-atha tapasa upadezahAramAha // yaditi ||viitaa gatA sTahA vAMga yasya sa tItasTahaH san vAMDA nidAnAdirahitaH san tahividhaM tapaH kurvI ta kuryAt / tat i ? yattapaH pUrve nave'rjitAni upArDilAni yAni karmANi tAnyeva zailAH parvatAsteSu kulizaM vajaM / teSAM Der3hakatvAt / punaryattapaH kAmaeva dAvAnalo davAgnistasya jvAlAnAM jAlaH samUhastatra jalaM tihinA zakatvAt / punaryattapaH uyo dAruSo yaH karaNAnAM iMDiyANAM grAmaH samUhaH saevAhiH sarpastasya maMtrAdaraM sarpamaMtrasya bIjaM / punaryattapaH pratyUhAeva vighnAeva tamaso'dhakArasya samUhasyaM tatra divasaM dinaM / tannAzakatvAt / punaryattapolabdhilakSmI saMpadeva latA vallI tasyAH mUlaM utpAdanakaMdaM / tahi vidhaM nAnAprakAraM yathAvidhi tapaH kurvIta // 71 // . nASAkAvyaH-ppayabaMda // jo pUravarUta karma, piMma giridalana vajadhara // jo manamatha davajvAla, mAla saMharana meghakara // jo pracaMma iMDiya nuyaMga, thaM jana sumaMtra vara // jo vinAva saMtamasa puMja, khaMmana pranAtakara // jo laba dhi veli upajata ghana, tAsu mUla diDhatA sahita // so sutapa aMga bahu vi dhi vidha, karahiM vibudha vAMDArahita // 71 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 / jainakathA ratnakopa nAga pahelo. valI paNa tapano mahimA kahe je. yasmAdhinaparaMparA vighaTate dAsyaM surAH kurvate, kArmaH zAmyati dAmyatIMkhyigaNa klyaannmutsrpti||nnmii laMtimada IyaHkalayatidhvaMsaMcayaH karmaNAm, svAdhI naM tridivaM zivaMcanajati zlAghyaM tapastanna kim||2|| arthaH-(tat ke0 ) te (tapaH ke) tapa, (kiM ke ) guM ( zlAghyaM ke0) vakhANavA yogya, (na ke0) nathI ? nA vakhANavA yogya ja. kema zlAghya ke ? to ke (yasmAt ke0) je tapathakI (vighnaparaMparA ke0) kaSTonI paMkti (vighaTate ke0) nAza pAme . tathA je tapathakI (surAH ke0) devatA, (dAsyaM ke0) dAsapaNAne (kurvate ke0) kare . valI je tapathakI (kAmaH ke0) kAma (zAmyati ke0) zAMti pAme be. valI je tapathakI (iMDiyagaNaH ke0) iMDi yono gaNa, (dAmyati ke0) damane prApta thAya . valI je tapathakI (kalyANaM ke) kalyANa je ,te(natsarpati ke0) prasare le. valIje tapa yakI (maharSayaH ke0) tIrthakarAdisaMpattiyo, (unmIlaMti ke) vikAsane prApta thAya ne. valI je tapayakI (karmaNAM ke0)jhAnAvaraNIyAdikakarmano (cayaH ke0 ) samUha (dhvaMsaM ke0) nAzane (kalayati ke ) pAme . valI je tapathakI, (tridivaM ke) svarga ane (najati ke0) maje le (ca ke0) valI ( zivaM ke0 ) mokSa (svA dhInaM ke ) svAdhIna jema hoya tema thAya ne. mATeM te tapa vakhAvA lAyaka nathI jhuM ? arthAt vakhANavA lAyakaja // 7 // ___TIkAH-tapaHpranAvamAha // yasmAditi // tattapaH kiM zlAghyaM na prazasyaM na? api tu zlAghyameva ta kiM ? yasmAttapaso vighnaparaMparA kaSTazreNirvighaTate vilayaM yaati| punaH surAdevAdAsyaM dAsatvaM kurvate / punaryasmAtkAmaH zAmyati upazamaM yAti / punaH iMkhyigaNaH paMceMzyisamUho dAmyati damaM prApnoti / puna yasmAttapasaH kalyANaM zreyanatsarpati prasarati / punaryasmAnmahaIyastIrthaka, rAdisaMpadaH nanmIlaMti vikasaMti / punaryasmAt karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM cayaH samUho dhvaMsaM nAzaM kalayati prayAti / punaryasmAttapasaH tridivaM svargaHca punaH zivaM modaH svAdhInaM svAyattaM syAttattapaH kiM zlAghyaM na syAt ? // 7 // nApAkAvyaH-savaiyyA iktiisaa||jaake AdaratamahAridisoM milApahoi,ma Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 siMdUraprakaraH dana avyApaM hoza,karma vana dAhiyeM // vidhana vinAsa do giravAna dAsa ho, gyAnako prakAsa ho, nauM samuz thAhiyeM // deva pada khela ho, maMgalasoM mela hoi, iMiinakI jela hoi, mokhapaMtha gAhiyeM // jAkI aisI mahimA, 'pragaTa kahai kaurapAla, tihu~ loka tihu~ kAla so tapa sarAhiyeM // 2 // kAMtAraM na yathetarojvalayituM dadodavAgniM vinA, dAvAgniM na yathetara zamanituM zaktovinAMnodharam // niSNAtaH pavanaM vinA nirasituMnAnyoyayAMnodharam, kaughaM tapasA vinA kimaparaM hartuM samarthastathA // 3 // . arthaH- (yathA ke0) jema (kAMtAraM ke ) vanane ( jvalayituM ke0 ) bAlavAne (davAgnivinA ke0) dAvAgnivinA (itaraH ke0 ) bIjo ( dadaH ke0') mAhyo (na ke) nathI. valI.te ( dAvAgniM ke0) dAvAgnine (zama yituM ke0 ) zamana karavAne ( aMnodharaMvinA ke0) megha vinA (itaraH ke0) bIjo ( zaktaH ke0 ) samartha ( na ke0 ) nathI. valI ( yathA ke0) jema ( aMnodharaM ke ) meghane ( nirasituM ke) TAlavAne ( pavanavinA ke0 ) pavanavinA ( anyaH ke ) bIjo (na keM0) na ( niSNAtaH ke0 ) ni puNa hoya. (tathA ke0) tema ( kaughaM ke0) karmasamUhane (hartu ke0 ) beda vAne ( tapasAvinA ke ) tapavinA (aparaM ke0 ) bIjo ( kiM ke0) guM (samarthaH ke.) samartha hoya ? nA hoyaja nahiM // 3 // . TIkAH-anyazca // kAMtAramiti // yathA kAMtAraM vanaM jvalayituM dAvAgniM vinA itaro'nyo ddon| punaryathA dAvAgniM zamayituM vidhyApayituMaMnodharaM megha vinA'paraH zakto na samartho na / punaryathAM'nodharaM meghaM nirasituM.darIkartuM pavanaM vinA'nyo na niSNAto na nipunnH| tathaiva kaughaM karmasamUhaM haMtu uttuMtapasA vi nA'nyatkiM samartha? apitu na kimapi / kiMtu tapa eva karmANi hartu samarthaH 73 nASAkAvyaH-savaiyA teshsaa||jyauN vara kAnana dAhanakoM dava, pAvakaso nahiM dUsaro dIsai // jyauM dava Aga bujai na tatajana, jo na akhaMmita me gha vriisai|| jyauM pragaTai nahiM jauM lagi mAruta, tauM lagi ghoraghaTA nahi khI se // tyauM ghaTameM tapavaja vinA dRDha, karma kulAcala aura na pIsai // 73 // 21 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. valI paNa tapano mahimA kahe be, stragdharAvRttam // // saMtoSasthUlamUlaH prazamaparikaraH skaMdhabaMdhaprapaMca, paMcAtIrodha zAkhaH sphuradanayadalaH (sphuTavinayadalaH) zIlasaMpatpravAlaH // zra dAMnaH pUrasekA vipula kula balaizvaryasauMdarya noMgaH, svargIdiprAptipuSpaH ziva sukhaphaladaH syAttapaH paadpo'ym||84|| iti tapaHprakramaH // 1||nnaa arthaH- (yaM ke 0 ) yA ( tapaH pAdapaH ke0 ) taparUpa je vRkSa, te ( ziva sukhaphaladaH ke0 ) zivasukhanA phalane denAro ( syAt ke0) hoya. te kehavo tapaH pAdapa che ? to ke (saMtoSasthUlamUlaH ke0 ) saMtoSa je mUtyAga, teja be sthUlamUla jenuM evo tathA ( prazamaparikaraH ke0 ) damA teja ne parikara je ne evo tathA ( skaMdhabaMdhaprapaMcaH ke0) yAcArAdi je zrutaskaMdharUpa, tenI baMdha je racanA te rUpa ne vistAra jeno evo tathA (paMcAtIrodhazAkhaH ke0 ) paMceM yino je rodha te rUpa be zAkhA jemAM evo tathA ( sphuradanyadalaH ke0 ) dedI pyamAna evaM je ajayadAna te rUpa be patra jemAM evo athavA (sphuTa vinayadalaH) vo pATha hoya to sphuTa be vinayarUpa patra jemAM evo tathA (zIlasaMpatpravAlaH 0 ) brahmacaryavratarUpa pravAla eTale navapallava jemAM evo tathA (niHpUra sekAta ke 0 ) zrarUpaM jalano je pUra tenuM je siMca tethekI (vipula kulabalaizva sauMdaryogaH ke0 ) vistIrNa evAM kula, bala, aizvarya, ne sauMdarya te rUpa be joga jene evo athavA vipulakula balaizvarya rUpa je vistAra teno ne joga mAM va be tathA (svargAdiprAptipuSpaH ke0) svargAdi je devaloka, graiveyaka, anuttara vimAna, tenI je prApti teja be puSpa jemAM evoje tapovRddha, te zivasukhapha lane yA // 84 // zrahiM vasudevaharikezI balanI kathAno dRSTAMta grahaNa karavo. TIkA:- punarAha // saMtoSaiti / ayaM tapaeva pAdapo vRkSaH zivasukhapha ladaH syAt zivasukhAnyeva phalAni dadAtIti mokSaphaladAtA syAt / kiMnU tastapaH pAdapaH ? saMtoSomUrkhAtyAgaeva sthUlaM puSTaM mUlaM yasya saM / punaH kiMnUtaH ? prazamamA eva parikaraH parivAro yasya sa / punaH kiMnUtaH ? skaMdhA yAcArAM gAdi zrutaskaMdhAsteSAM baMdho racanA evaM prapaMco vistAro yasya sa / punaH kiM nUtaH ? paMcAnAM grahANAM iMdriyANAM samAhAraH paMcAhI | paMcAkSyAH rodha eva zAkhA yasya sa / punaH kiMbhUtaH ? sphurat dedIpyamAnaM anayaM ajayadAnameva Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUra prakaraH 163 dalatvaM yasyaM saM ! athavA sphuTavinayadalaH sphuTAni prakaTAni vinayarUpANi dalAni patrANi yasya sa / punaH kiMnUtaH ? zIlasaMpadeva brahmavratameva pravAlA navapallavAyasya sa / punaH kiMnUtaH ? zraddhAruciH saivAMjaH pAnIyaM tasyAH pUraste na sekaH siMcanaM tasmAt viThalA ni vistIrNAni kulavalezvarya sauMdaryAeyeva nogo yasyaMsa / athavA vipulakula balaizvaryamevaM jogI vistAroyasya sa / punaH kiMnU taH ? svargAdImAM devaloka graiveyakAnuttara vimAnAnAM prAptireva puSpANi yasya sa / IdRzastapaeva pAdapovRkSaH sa zivasukhameva phalaM dadAti // 84 // tra naMdipeNa vasudeva harikezI balakathA || siMdUraprakarAkhyasya, vyAkhyAyAM harSakI rtti niH // surinirvihitAyAM tu tapasaH prakramo'jani // iti tapaH prakramaH // 189 // bhASAkAvyaH - uppaya chaMda // sudiDha mUla saMtoSa, prasama guna prabala peDha dhruva // paMcAcAra susAkha, sIna saMpati pravAla duva // jaya aMga dala puMja, deva pada puruSaM sumaMkita // sukRta jAra vistAra, jAva siva suphala akhaMmita // paratIti dhAra jala siMci kiya, prati utaMga dina dina puSita | jayavaMta ja gata yaha sutapa taru, muni vihaMga sevahiM sukhita // 84 // kathAH - tapa upara naMdISeNa munino dRSTAMta jANavo. jeNeM bAra hajAra varSa tapasyA karI aMtyAvasthAyeM apasaNa lai potAnuM daurbhAgya saMcArI ta panA prajAvI yAvate naveM strIvallana thAnaM ! evaM nIyAeM bAMdhI kAla ka devalokeM gayo, tihAMthI cyavIne samu vijayano laghunA vasudeva nAmeM thayo, tihAM gatajanmanA tapaH prajAvathI - 12000 strInuM pANigrahaNa karayuM. evI rIteM tapanA phalathI vizeSa sukha jogavI yAvat aMtyAvasthAyeM suna nAvamA rahI kAla karI devalokeM pahoto, mATeM sarva navyajIveM zrInaMdIpe enI peTheM kumA sahita tapa kara // iti tapacapari naMdiSeNamunikathA // 84 // have gunanAvano upadeza kare be. zArdUlavikrIDitavRtta6yam // nIrAge taruNIkaTAcitamiva tyAgavyapetapranau, sevAkaSTamivoparopaNa mitrAMnojanmanAma imni|| viSvagvarSamivoparadititale dAnAdarcAtapaH, svA dhyAyAdhyayanAdi niHphalamanuSThAnaM vinA jAvanAm // 85 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. artha : - ( jAvanAM vinA ke0 ) eka gunanAvanAvinA ( dAnAdaca ke0 ) supAtra dAna, jinapUjana, ane (tapaHsvAdhyAyAdhyayanAdi ke0) tarpa, svAdhyA yanuM adhyayana teja ne yAdimAM jene evaM ( anuSThAnaM ke0 ) anuSThAna te sarva (niH phalaM ke0 ) niSphala thAya be. kenI peTheM ? to ke (nIrAge ke0 ) rAgarahita evA puruSane viSe ( taruNI kaMTAkitamiva ke0) yuvatIkaTA vide paja jema, eTale nIrAgI puruSane jema strInA kaTAno videpa vyartha thAyale. tema cAhiM paNa jAvaM. valI kenI peTheM ? to ke (tyAgavyapetapranau ke0) dAna svAmI (sevAkaSTaMva ke0) sevAkaSTa je be teja jema. eTale dAna nApanAra puruSanI pAseM sevAkaSTa te jema vyartha thAya be, tema jANavuM. valI kenI peTheM ? to ke (zmani ke 0 ) pASANane viSe ( aMno janmanAM ke0) kamalonuM (uparopaNamiva ke 0 ) vAvakuMja jema. valI kenI paiTheM toke (upara cititaje ke 0 ) dAmine viSe athavA parvatane viSe (viSvagvarSamiva ke 0 ) cotarapha meghanIvRSTi ja jema. eTale kAranUmine viSe athavA parvatane viSe cAre tarapha paDanAroM megha jema niHphala yAya tema jAvanA vinA sarva anuSThAna niSphala thAya // 85 // TIkA:- nAvopadezamAha // nIrAge iti // jAvanAM gunanAvaM vinA dAnAha darcA tapaH svAdhyAyAdhyayanAdi sarvvaM anuSThAnaM kriyAkaraNaM niHphalaM syAt / dAnaM ca darjA devaM jina pUjA caM tapazca svAdhyAyazca tai yAda yasya tatdA najinapUjAtapaH siddhAMtapatanAdikaM jAvaM vinA niHphalaM / kimiva ? nIrA ge puruSa taruNI kaTAcitamiva yuvalIkaTA vikSepaNamiva / yathA nIrAge taruNI kaTAkSA niHphalAH / punaH kimiva ? tyAgavyapetapranau / dAnarahite kRpa ai svAmini sevAkaSTaM va dAtari svAmini sevAkaSTaM niHphalaM / punaH kimiva ? azmani pASANe yAnojanmanAM kamalAnAM uparopaNaM vApanaM 3 va / yathA pASANopari kamalavApanaM niHphalaM / punaH kimiva ? naMbara kSiti taje uparabhUmau viSvagvarSamiva yathoparanUmau parvvate meghavarSaNaM niHphalaM // tathA gunanAvanAM vinA sarvA kriyA niHphalA // 85 // jApAkAvyaH - jyauM nIrAga puruSake sanmukha, purakAmini kaTAu kari ka vI // jyauM dhana tyAga rahita prabhu sevata, Usara meM variSA jima vUThI || jyoM zilamAMhi kamalako bovana, pavana pakari jyauM baMdhiya mUThi // e kara tUti doi jima niHphala, tyoM binu jAva kriyA saba jhUThI // 85 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 265 valI paNa zujanAvopadeza kare le. sarva jhIpsati puNyamIpsati dayA dhitsatyaghaM mitsati, krodhaM ditsati dAnazIlataMpasAM saaphlymaaditsti|| kalyANopacayaM cikIrSati navAMnodhestaTaM lipsate, muktistrI pariripsate yadi janastabhAvayenAvanAm // 6 // arthaH-( yadi ke ) jo ( janaH ke0) manuSya, (sarva ke0) sarva vastu ne (jhIpsati ke0) jANavAne je je, jo valI ( puNyaM ke ) dharmane (I psati ke0) zve , jo valI (dayAM ke0) dayAne (dhitsati ke ) dhAraNa karavAne je ne, jo valI (aghaM ke0 ) pApane ( mitsati ke ) mAnavAne ke De, jo valI ( krodhaM ke0 ) kodhane ( ditsati ke0 ) khaMma na karavAne ke De, jo valI ( dAnazIlatapasAM ke0) dAna, zIla, tapanA ( sAphalyaM ke0) sAphalyane (Aditsati ke0) grahaNa karavAne le le, jo valI (.kalyANopacayaM ke0) kalyANasamUhane ( cikIrSati ke0) kara vAne zche , jo valI (navAMnodhestaTaM ke0) nava je saMsAra te rUpa je sa muz tenA taTane (lipsate ke0) pAmavAne , jo valI (muktistrI ke0) muktirUpa strIne (pariripsate ke0) AliMgana karavAne ke De (tat ke0) to (nAvanAM ke0) gunanAvanAne (nAvayet ke0 ) nAvanA kare // 6 // TIkAH-punarAha // sarveti // yadi jano lokaH sarva vastu jhIpsati jhAtuM iti / punaryadi janaH puNyaM dharma Ipsati vAMbati / punaryadi janoda yAM kRpAM dhitsati dhartumibati / punaryadi aghaM pApaM mitsati mAtuM shnti|pu naryadi krodhaM ditsati khaMmituM vti| punaryadi dAnazIlatapasAM sAphalyaM sa phalatvaM Aditsati gRhItumihati / punaryadi kalyANopacayaM kuzalaM vRddhi ci kIrSati kartumihati / punaryadi javAMnodheH saMsArasamuzsya taTaM pAraM lipsa te labdhaM minti| punaryadimuktistrI sidiramaNI pariripsate AliMgituM zva ti janastadA nAvanAM gunanAvaM jAvayet kuryAdityarthaH // 76 // nASAkAvyaH-savaiyyA ikatIsA // pUrava karama dahai, saravajJa pada lahai, gahai pusyapaMtha phiri pApameM na AvanAM // karunAkI kalA jAgai, kaThina kaSA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jainakathA ratnakoSa bhAga pahelo. > ya jAge, lAge dAna sIla tapa saphala suhAvanAM // pAvai navasiMdhu taTa khojai mokha dvArapaTa, sama sAdhi dharmakI dharA meM karai dhAvanAM // ete saba kAja kare khakoM gadhare, celI cidAnaMdakI akelI eka jAvanA // 86 // 'valI pharIne paNa kAMika vizeSa kahe ve pRthviivRttm|| vivekavanasAriNIM prazamazarmasaMjIvi nIma, navArNavamahAtarI madanadAvameghAvalI // calAkSamRgavAgurAM gurukapAyazailAza nim vimu ktipathavesarI najata jAvanAM kiM paraiH // 8 // arthaH- he navyajano ! ( jAvanAM ke0 ) gunanAvanAne ( najata ke sevana karo ( paraiH ke0 ) bIjA kaSTAnuSThAnoyeM karI ( kiM ke0 ) zuM ? kAhIM janahiM. arthAt zunAva rahita anuSThAbho karavAthI guM ? kAMhIja nahiM. e jAvanA kehavI ne ? to ke ( vivekavanasAriNIM ke0 ) kRtyAkRtyavicAra rUpa je vana te vanajAM kuMvyA rUpa, tathA valI ( prazamazarmasaMjIvinIM ke0 ) uparAma sukhane jIvana karanArI tathA ( navArNavaM mahAtarI ke0 ) saMsAra samune viSe mahoTA nAvasamAna, tathA ( madanadAvameghAvalI ke0 ). kAma deva rUpa je vanAni tene viSe meghasamAna, tathA ( calAdamRgavAgurAM ke0 ) caMcala evI je iMDiyo te rUpa je mRga tene viSe mRgajAlapAzabaMdhanarUpa, tathA ( gurukaSAyazailAzaniM ke0 ) mahoTA cAra kaSAyarUpa je parvata tene viSe vajrasamAna, tathA ( vimuktipathavesarI ke 0 . ) muktimArga ne vipe nAra vAhakatveM arthAt rastAmAM jAtAM nAravAhna karanArI khaccara ghoDI samAna be, mATeM he navyajano ! evI gunanAvanAne tameM karo // 87 // hu TIkA:- punarvizeSamAha / viveketi // jo navyAH ! jAvanAM gujapariNAma rUpAM jajata seMvadhvaM / paraiH anyaiH kaSTAnuSThAnaiH gunanAvanArahitaiH kiM ? na kiM cidityarthaH / kathaMbhUtAM nAvanAM ? vivekaH kRtyAkRtyavicAraeva vanaM tatra sAriNIH kuvyAH tAM / punaH prazamazarmaNaH upazamasukhasya saMjivinIM jIva nakartrI / punaH javaeva saMsAra eva arNavaH samustatra mahAtarI mAhA nAvAM / punaH kiMnUtAM ? madanaeva dAvo dAvAgristatra meghasyAvalI liM / punaH kiMnUtAM ? calAni caMcalAni yAni aANi iMDiyAyeva mRgA hariyA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 267 steSu vAgurAM mRgajAlapAzabaMdhanarUpAM / punaH kIdRzI ? gururgariSThazcatuHkaSA yarUpaevaM zailaHparvataH tatra azani vajaM / punaH kiMnUtAM? vimukteH siH paMthA statra vesarI ashvtriitnaarvaahkaaN| tasmAnujanAvanAmeva kurvtu||7|| nASAkAvyaH-vRtta Upara pramANe ||prsmke poSavekoM; amRtakI dhArAsama, jhAnavana sIMcavekoM nArI nIra jarI hai // caMcala karana mRga baMdhavekoM vAgu rA sI, kAma dAvAnala.nAsidhekoM meghaUrI hai // prabala kapAya giri naMjave koM vajagadA, nausamuz taraveMkoM poDhI mahAtarI hai // mokhapaMtha gAhivekoM vesarI bilAyatakI, aisI zudhanAvanA abaMdha DhAra DharI hai // 7 // valI paNa kahe . zikhariNITattam // ghanaM dattaM vittaM jinavacanamavyastamakhila m, kriyAkAMmaM caM racitamayanau suptamasakRt // tapastIvaMta taM caraNamapi cIrNa cirataram, naccitte nAvastuSavapanava tsarvamaphalam // 7 // iti nAvanAprakramaH // 20 // arthaH-(ghanaM ke0) ghaj (vittaM ke0) ivA, (dattaM ke0) pAtrajanane dI ,tathA (akhilaM ke0) samaya (jinavacanaM ke0) jinAgamarUpa zAstra (anyastaM ke0) jaNyu, tathA (caM ke) nayaMkara evaM (kriyAkAMmaM ke0).kriyAkAMma te locA di (racitaM ke0) kayuM. tathA (asakRt ke0) vAraMvAra (avanau ke.) pRthvI ne vipe ( suptaM ke0) zayana kayuM tathA ( tIvra ke0) tIvra evaM (tapaH ke0) bAra prakAranuM jetapa tene (taptaM ke0.) tapyu, tathA (caraNamapi ke0) cAritra paNa (cirataraM ke0) ghaNAkakAlaparyaMta (cIrNa ke0) sevana kayu. paraMtu (ci te ke0) cittane viSe (jAvaH ke0) zunanAva, (nacet ke0) jo na hoya to (sarva ke0) pUrvokta sarva (tuSavapanavat ke0) tuSa je photarAM tene svAMmavAnI peThe (aphala ke) niSphala jANavU // 7 // ahiM jAvanA nAvavA viSe marudevI mAtA, jarata mahArAja, elAyacIputra tathA prasannacaMrAjarSi, tenI kathA no dRSTAMta levo // te kathA sarva prasidale // iti nAvanAprakramaH // 20 // . TIkAH-punarAha // ghanamiti // ghanaM pracuraM vittaM dhanaM pAtrenyodattaM punara khilaM samastaM jinavacanaM jinAgamarUpaM anyastaM patitaM / punazcamaM nImaM kriyAkAMmaM locAdi racitaM kRtaM / punaravanau nUmau asarahAraM sutaM zayanaM ka Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. taM / punastI kukaraM tapastaptaM tapaH kRtaM / punazcaraNaM cAritraM cirataraM badukAlaM cIrNa sevitaM / paraM cedyadi citteM nAvo na / zunanAvanA nAsti / tadA tuSava panavat sarva pUrvoktaM viphalaM syAt // // atra marudevInarataelAyacIputra prasannacaMAjarSINAM kthaaH|| siMdUraprakarArakhyasya vyAkhyAyAM. harSakIrtiniH // sUrinirvihitAyAMtu, nAvanAprakramo'jani ||iti naavnaaprkrmH||20|| nApAkAvyaH-AnAnakacaMda // gahi punIta AcAra, jinAgama jova nAM // kari tapa saMyama dAna, jUmikA sovanAM // e karanI saba viphala, hohi vinu nAvanA // jyoM tusa boe hAtha, kalU nahiM AvanAM // 7 // . kathAH-ihAM nAva upara ilAyacIputranI kathA jANavI. je naTavI upara mohyo thako nATakIyApaNuM aMgIkAra karI panI rAjAne rIjavavA mATeM vAMsanA apanAgeM nAcatAM sAdhunA darzanathI nAvanA nAvato vAMsanI upara rahyo thako kevalajJAna pAmyo be, ityAdi kathA prasiha be. mATeM nAva vinA sarva anuSThAna vyartha jANayuM // uktaM ca ||dhnN dattaM vittaM jinavacana manyastamakhilaM kriyAkAMmaM ca racitamavanau suptamasaLat // tapastInaM taptaM caraNamapi cIrNa cirataraM, na cecitte nAvastuSavapanavat sarvamaphalam // have vainagyane kahe . hariNIdattam // yadazunarajaHpAyodRpteMkhyidhiradAMku 'zam, kuzalakusumodyAnaM maadynmnHkpishRNkhlaa|| viratiramaNIlIlAvezma smaraMjvaraneSajam, zivapatha rathastavairAgyaM vimRzya navAjnayaH (navA'navaH) arthaH-he muni ! (tat ke0 ) te ( vairAgyaM ke0 ) vairAgyane ( vimRzya ke0) vicArIne (anayaH ke0) saMsAra jayarahita (nava ke0 ) thA. te kayo vairAgya ? to ke ( yat ke0 ) je vairAgya (azunarajaH ke0 ) pApa rUpa je raja teneviSe (pAthaH ke0) jalarUpa . tathA (dRptezyidhiradAMku zaM ke0 ) madonmatta evI je iMDiyo te rUpa je hAthAyo, temane viSe aMku za samAna be. valI (kuzalakusumodyAnaM ke0) kuzalatArUpa je phUla temano udyAna eTale vanarUpa le. valI te vairAgya ( mAdyanmanaHkapizRMkhalAM ke0) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 26e madonmatta evaM je mana te rUpa je vAMdara, tene bAMdhavAmAM sAMkala samAna . valI (viratiramaNIlIlAvezma ke0) dezavirati sarvaviratirUpa je strI temane krIDA karavAnuM gRha . valI (smarajvarabheSajaM ke0) kAmadevarUpa je tAva tene yauSadhasamAna de. vajI (ziyapatharathaH ke0) modamArgane vipeM ratha samAna ne. mATeM te vairAgyane vicArIne saMsAranaya rahita thA. ane jo ( javAnavaH ) evo pATha hoya to nava eTale saMsAra te rahita thA. ema jANavU // 7 // TIkAH-atha vairAgyamAha ||no mune ! tarairAgyaM vimRzya ciMtayitvA'jayaH saMsArarahitonava takiM ? yat vairAgyaM azunaM pApameva rajodhUlistatra pAyo jlN| tupshaamktvaat| punaDhatAni iMDiyANyeva hiradA gajAsteSAM aMkuzami vAMkuzaM vshykrN| punaH kiMjUtaM? kuzalameva kusumAni teSAM udyAnaM puSpArAmaM / punaryat vairAgyaM mAdyanmadonmatto yo manaHkapirvAnarastasya zRMkhalAM nigaDa baMdhanaM / punaryat viratiramaNIlolAvezma deza viratisaviratireva strIH ta syAH kriiddaagRhN| punaryat smaraeva jvarastasyaupadhaM kAmajvaraupadhaM / punaryat zivapatharathaH mokSamArge rathasamAnaH / takhairAgyaM vimRzya vicArya anayaH saM sArajayarahitonava javAnavati pAte navarahitonava // 5 // jASAMkAvyaH-savaiyyA ikatIsA // azunatA dhuli haravekoM nIrapura sa ma, vimala virati kulavadhuko sohAga hai // udita madanajvara nAzavekoM jvarAMkuza, agajananakoM aMkuzako dAga hai // caMcala kumana kapi ro kavekoM lohaphaMda, kusala kusuma upajAyavekoM bAga hai // sUdho mokha mAra ga calAyaveko nAmI ratha, aisoM hitakara navanaMjana virAga hai // e // valI paNa vairAgyaja kahe je. vasaMtatilakATattam // caMmAnilasphuritamabdacayaM davArci, .. davaja timiramaMmalamarkabiMbam // vajaM mahIdhanivadaM naya te yathAMtam, vairAgyamekamapi karma tathA samagram // // arthaH-(yathA ke0) jema (caMmAnila ke0) pracaM evo anila je vAyu tenuM (sphuritaM ke0) sphuraNa eTale cAlavaM te (abdacayaM ke) meghaghaTAne (aMtaM ke) aMtapratye (nayate ke0) pamADe je. valI jema (davArciH ke0) dAvAminI jvAlA, (padava ke0) vRdanA samUhane nAza pamADe je. valI jema ( arka Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. biMba ke0) sUryabiMba (timiramaMmalaM ke0) aMdhakAranA mamalane nAza pamADe je. valI jema (vajaM ke0) vaja (maMhIdhranivahaM ke) parvatasamUhane nAza pamADe je. ( tathA ke0 ) tema ( samayaM ke0) samagra evaM (karma ke ) karma tene (ekamapi ke0) eka evaM paNa (vairAgyaM ke0) vairAgya ne le te nAza pamADe le e ___TIkAH-punarAha // caMmAnileti // yathA caMjhAnilasphuritaM pracaMmavAyusphU rjitaM abdacayaM meghaghaTAM aMtaM vinAzaM nayate praapyti| punaryathA dAvArcivA miksamUhaM aMtaM prApayati punaryathA arkabiMba sUryabiMba timiramaMmalaM aMdhakAra samUhaM aMtaM nyte| punaryathA vajaM iMzayudhaM mahIdhra nivahaM parvatasamUhaM aMtaM vinA zaM nayate prApayati / tathA ekamapi vairAgyameva samayaM karma aMtaM nyte|||| jApAkAvyaH-zrAnAnakacaMda // jyoM samIra gaMjIra, ghanAghana baya karai // vaja vinAsai zikhara, divAkara tama hrai|| jyauM dava pAvaka pUra, dahai vanakuMja koM // tyauM naMjai vairAgya karmake puMjakoM // e0 // valI paNa kahe . zikhariNITatam // namasyA devAnAM caraNavarivasyA zunaguro, stapasyA niHsImakramapadamupAsyA guNava taam||nissdyaa'rnnye syAt karaNadamavidyA ca ziva dA, virAgaH krUrAgaH dapaNanipuNoM'taH sphurati cet / ' artha:-( cet ke0) jo (aMtaH ke) hRdayane vipe ( virAgaH ke) vairAgya, (sphurati ke0) sphure , toja.(devAnAM ke0) arihaMtAdi deva tene karelo ( namasyA ke0) namaskAra te paNa ( zivadA ke0 ) moda denAro (syAt ke0) thAya. tathA ( gunaguroH ke0) sArA gurunI (caraNavariva syA ke0 ) caraNasevA te paNa tyAreMja modadAyI thAya, tathA (niHsImaka mapadaM ke0) atyaMta zrama, sthAnaka evaM (tapasyA ke0) tapa paNa tyA reMja modadAyI thAya . tathA ( guNavatAM ke0) jJAnAdika guNeM karI yukta evA jananI (upAsyA ke0) sevA te paNa tyAreMja moda denaa| thAya. tathA (araNye ke0 ) vanane viSe (niSadyA ke0) sthiti eTale rahe te paNa tyAreMja moda denArI thAya. (ca ke0 ) tathA ( karaNadamavidyA ke0) priyadamananI vidyA paNa tyAreMja modadAyaka thAya. arthAt jyAre hRdayane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 171 viSe vairAgya utpanna thAya, tyAreMja pUrvokta sarvavAnAM thAya. te vairAgya kehe vo ? 'to ke (krUrAgaHpaNanipuNaH ke) krUra evo je aparAdha tene paNa eTale TAlavAmAM nipuNa je kAhI eTale // 1 // TIkAH-punarAha // namasyeti // cedyadi aMtazcitte virAMgo vairAgyameva sphurati varttate tadA devAnAM namasyA namaskaraNaM zivadA mokSadAyinI moda dAyakI syAt / punaH zunagurozvaraNavarivasyA caraNayoH sevA tadA zivadA syAt / punaratyaMtazramapadaM IdRzI tapasyA tapastadaiva zivadA syAt / punaH guNavatAM jJAnAdiguNayuktAnAM upAsyA sevApi tadaiva zivadA syAt / punara raeye vane niSadyA sthitistadaiva zivadA syAt / punaH karaNadamavidyA iMDi yadamana vidhirapi tadaiva zivadaH syAt / yadi aMtarmadhye vairAgyaM navati / kathaMnUto virAgaH? krUrAgaHpaNanipuNaH krUraM ghoraM Ago'parAdhastasya paNe rUpaNakaraNe nipunnshcturH|| 1 // nApAkAvyaH-kavitta mAtrA0 // kInI tine su devakI pUjA, tina guru carana kamala mana lAyo / so vanavAsa vasyo nisivAsara, tina gunavaMta puruSa guna gAyo // tina tapa liyo kiyo iMDiya dama, so pUrana vidyA paDhi Ayo // saba aparAdha gae tAkoM taji, jina vairAga rUpa dhana pAyo // 1 // - valI viraktaguNo kahe . . zArdUlavikrIDitaM vRttam // nogAn kRSNanujaMganoga viSamAn rAjyaM rajaHsanninam, 'baMdhUn baMdhanibaMdhanAni vipa yagrAmaM viSAnnopamam // natiM tisahodarAMtRNamiva straiNaM viditvA tyaja, nsteSvAsaktimanAvilovilanate muktiM viraktaH pumAn // e||iti vairAgyaprakramaH // .21 // arthaH-(viraktaH ke0) vairAgyayukta evo (pumAn ke0) puruSa, (muktiM ke0) muktine (vilanate ke0) prApta thAya . guM karIne prApta thAya ? to ke (nogAna ke) zabdAdika nogone (kRSNanujaMgamogaviSamAna ke0) kRSNa sarpanA deha samAna viSama evAne (viditvA ke0) jANIne tathA (rAjyaM ke0) Adhipatyane rAjyane ( rajaHsaMninaM ke0) dhUlisamAna jANIne tathA (baMdhUna ke0 ) svajanane (baMdhanibaMdhanAni ke0) baMdhananA kAraNarUpa jANIne Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. tathA (viSayagrAmaM ke) viSayasamUhane (viSAnopamaM keya) viSamizrita anna samAna jANIne tathA (naMtiM ke) dine ( jUtisahodarI ke0) vinUtinI behana eTale jasmanI saMdRza.jANIne tathA ( straiNaM ke ) strIsa mUhane (tRNamiva ke0) tRNa jema hoya tema jItIne muktine pAme de. have te puruSa kehavo ? to ke (teSu ke) te pUrvokta padArthone vipe (AsaktiM ke0) Asaktine (tyajana ke0) tyAga karato evo le. valI kehavo ne te purupa? to ke (anAvilaH ke0 ) rAgapAdikeM karI anAkula be. eTale svaca // e // iti vairAgyaprakramaH // 21 // . dIkAH-viraktaguNAnAha // nogAniti // virakto vairAgyayuktaH pumAna muktiM vilanate sidi prApnoti / kiM kRtvA? jogAn zabdAdIna kRSNazcAsau lujaMgaH sarpastasya jogaH zarIraM tat vipamAna nImAn viditvA jhaatvaa| teSu AsaktiM atyanilASaM tyajana / punaH rAjyaM AdhipatyaM rajaHsanninaM dhUlisadRzaM matvA tyajan / punarbadhUna svajanAn karmabaMdhasya nibaMdhanAnikAra gAni matvA punarvipayagrAmaM viSayasamUhaM vipAnopamaM vipamizritAnnasamaM matvA / punatiM zAdi nUtisahodarAM jasmanaginIM rahAsadRzIM matvA / punaH straiNaM strINAM samUhaM tRNamiva tRNasadRzaM viditvA teSu Asakti atyAni lApaM tyajan / kathaMnUto viraktaH pumAn ? anAvilaH raaghssaaynaakulH||e|| / nASAkAvyaH-savaiyA iMkaMtIsA // jAkoM joganAva disai kAre nAgakesI phana, rAjako samAja dIse jaisai rajakoSa hai // jAko parivArakoM baDhAu gherA baMdha sake, viSai sukhasoMjakoM vicAre viSapopa hai // lisvai yauM vinati jyauM nasamakoM vijUti kahai, vanitA vilAsameM viloke diDha dopa hai| aiso jAni tyAgai yaha mahimA vairAga tAkI, tAhIkoM vairAga sahI tAke Dhiga mokha hai| e|| ___ kathAH-have vairAgya upara kathA kahe je. kAMcanapuranagareM vikramasena rAjA je, tenI pAMcaze rANI ne, tehaja nagaramAM eka nAgadatta nAmeM zeta vase le. tene viSNu nAmeM nAryA mahAsvarUpavatI be. tene ekadA gokhamAM bega thakAM rAjAyeM dIThI, tevAreM sevako mokalI bolAvI lazne balAtkAreM aMtenaramAM mokalI dIdhI. nAgadattazeneM aneka upAya kasyA, paNa ko rIteM rAjA tenI strIne mUke nahI. tevAreM nAgadatta strIthI vivhala thayo thako vanamAMjato rahyo. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 173 have rAjA paNa te strI upara mohyo thako vIjI sarva strIyone tRNaprAya jANavA lAgyo. pAMcaze strIyo sarva emaja vesI rahI, tevAre te strIyoyeM kAmaNa TumaNAdika prayogathI viSNu rANIne mArI nArakhI. tene maraNa pAmelI dekhIne rAjA tene page valagI rahyo, paNa mohaMdazAthI jUdo na thAya. teno paga make nahI. panIko prapaMcathI pradhAna te rANIne agnisaMskAra karavAlA gayo. paNa jevAreM amitIreM mUkI, tevAreM rAjA rANIne aNadekhato thako pradhAna pratye kahevA lAgyo ke mahArI valanAne lAva. pradhAna paNa rAjAne tihAM lai jazne rANInuM kalevara dekhADayuM. te jo rAjA manamAM vairAgya pAmyo ane vicAyuM je A rANInA zarIramA atyaMta suranigaMdha hato, te puranigaMdha thayo ! tathA mukhakamala caMmA jetuM hatuM te zopAzne nahiM tevu thayuM ! ane netra, bAMdu, galasthala, ityAdi aMga pUrvaM je hatA, te sarva bagaDI gayAM ! ityAdi svarUpa sarva anitya ANI rANIne amisaMskAra karI dIkSA laz.ugra tapa tapIne trIje devalokeM devatA thayo.. tihAthI cavI ratnapura nagareM jinadharmA nAmeM zeta thayo ane pUrvalo nAgadattazeta te eka brAhmaNane ghera putrapaNe upano, tenuM nAma anizarmA pADyu, te vRkSAvasthAyeM saMsAra tyAgI tridaMkI tApasa thayo, be ve mAse pAra| kare, te aneka deza bhramaNa karIne ziSyonA parivAra sahita ekadA pra stAveM pharI ratnapura nagareM Avyo, tene rAjAyeM atyAgraha pUrvaka pAraNuM karA vavA mATeM nimaMtraNA karI, tevAreM tApaseM pUrvajanmanA verathI rAjAMne kahyu ke jo jinadharmI zeTha potAnI pITha upara jojana karAve, to DhuM pAraNuM karUM? evI mahArI bA . rAjAyeM te vAta kabUla karI jinadharmIzreSThIne teDI tenI puMTha maMmAvI. tenI napara tApasa caDhI bego. ane trAMbAnuM nAjana para mAnathI narI lAvyA, te paNa zevanI pITha upara rAvyu. tApasa jamavA bege panI USNa annanA yogeM zeThano vAMso tapyo, ane mahAvedanA thavA mAMmI. tevAreM zeThe manamAM ciMtavyuM je meM janmAMtareM e rupine saMtApyo haze, tethI e hamaNAM mane saMtApa kare , mATeM kIdhelAM karma nogavyA vinA kAM bUTe nahI ! have tApasa jamI rahyA paDI nAjana upADayuM to zeThanA vAMsA nI khAla nIkalI paDI, mahAvedanAkrAMta tha potAne ghera aAvI sarva jIvA yoni khamAvI anazana vrata lai maraNa pAmI saudharme thayo. ane tridaM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jainakathA ratnakopa nAga pahelo.. mIyo maraNa pAmI teja ino airAvata hAthI thayo. te hAthI maraNa pAmI ghaNo saMsAra paricamaNakarI sItAha nAmeM guhyaka thayo. ane saudha maiM paNa tihAthI cavI hastinAgapureM azvasena rAjAne ghare putra paNe kapa no. mAtAyeM cauda supana dI. janmyA paMDhI sanatkumAra nAma dIdhuM. te bI janA cazmAnI pereM vadhato anukrameM yauvanAvasthA pAmyo. atyaMta rUpavA na saunAgyavAn thayo. teno mheN| nAmeM koI mitra , tenI' sAtheM aneka prakAranI ramata krIDA karavA lAgyo. .' ___ ekadA vasaMtakrIDA karavA mATeM mitranI sAtheM udyAnamAM.gayo, te avasa reM rAjAne mATeM apUrva azva koi paradezathI neTa lai Avyo, te azvane rAjAyeM kumaranI pAseM vanamAM mokalyo. kumara paNa te ghoDA upara caDhI gha NI vAra ghoDAne pheravyo paNa jevAre tenI lagAma kheMcI tevAre te ghaNoja doDyo, ane daNaekamAMhe te vana mUkIne Agala jato rahyo, te samAcAra azvasena rAjAyeM jANyA. tevAreM sainya lazne tene jovA nikaTyo. sarvatra joyo paNa kyAMhi na malavAthI rAjA rudana karato.pADo ghera Avyo. tevAreM pradhAna aAvI rAjAne namaskAra karI AjJA mAgIne dezAMtara ja vA nikaTayo. te keTaleka divaseM kauverI nagarIyeM gayo, tihAM sarovaranI pAla upara besI vanaphala khAi pANI pIdhuM, ekadama beThage. eTalAmA veSu, vINA, mRdaMga, janarI pramukhano nAda sAMjavyo tene anusAra Agala javA lAgyo, Agala aneka janathI paravasyo thako kumarane veThelo dIto, tevAreM pradhAne Azcarya pAmIne kumarane namaskAra kasyo. AliMganathane vedu jaNa ma vyA, kumareM potAnA asineM besADyo. tadanaMtara demakuzala pUbayAM. panI kumareM cUsaMjhAyeM karI potAnI nAryAne karyu, te pradhAnapratye bolI ke he satpuruSa, tahArA mitrane ghoDAyeM vanamAMhe apahasyo te jevAreM vAga DhI lI mUkI tevAreM ghor3o uno.rahyo ane tatkAla maraNa pAmyo tathA kumara . mUrkhAyeM vRdanI bAyAnIceM paDyo tene vRdanA adhiSThAyaMka devatAyeM jala ANI bAMTayu. tethI kumara sAvadhAna tha vanadevatA pratye pUbato havo ke tameM koNa bo? tAre teNeM kahyu kehUM vanAdhiSThAyika devatA vaM. khIra sama inA pANIthI meM tumane sAvadhAna kIdho, tevAreM kumareM kaDaM ke he deva ! mu jane mAnasarovara dekhADo, to tihAM duM snAna makAna karUM ke jethI sakala Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 175 roga nivAraNa thAya ! ane zItala thA! devatA tihAM lai gayo, panI ku mareM snAna kIg. tRSA ane mArgano zrama meM hato te TAlyo. evAmAM pUrvajanmanA vairI yadeM dITho, ciskAla paryaMta tenI sAtheM yuddha thayu. kumareM tene jItyo. vIkSA devatAyeM harpita thazne kumara upara phUlanI vRSTi karI. tihAM nAnuvega vidyAdharanI ATha kanyAparaNyo. paDI kumarane te vidyAdhara vaitADhya pavarte lazgayo. tihAM paNa ghaNI kanyAunuM pANigrahaNa kayuM. ane sukhathI tihAM rahyo. je mATeM puNyavaMta puruSa jyAM jAya tyAM sukha pAme. ekadA te vairI yadeM gRhamAMthI upADIne vanamAMhe mUkI dIdho. tihAMthI Agala cAlatAM eka maMdira dItuM. tenI sAtamI nUmiyeM caDhayo, tevAra ru dana karatI evI eka kumarI dItI. kumareM tene bolAvI pUjyu ke he suna gi! tuM rudana zA mATeM kare ? tyAre kanyA bolI ke aho sunaga! sAMketa purapATaNe surASTrarAjA be, tenI sunaMdA nAmeM duM putrI bu. valI jevAreM hUM yauvanAvasthAne.pAmI, tevAreM mahArA pitAyeM saMkalpa kasyo je e mahArI pu trI hu~ sanatkumArane paragAvIza ! paNa eka divaseM koIka vidyAdhareM mane tihAthI apaharIne zahAM bANI . have. mahArI zI gati thAze ? kumara bo vyo, ke tuMjaya rAkhIza nahI. sanatkumAra te DhuMja g. evI vAta kare , eTa lAmAM te kanyAno haraNa karanAra vidyAdharaM paNa tyAMAMvI pahoto,tenuM ane kumaranuM mAMdomAMhe yu6 thayu. kumara jItyo ane sunaMdAnuM pANigrahaNa ka yuM. valI je vidyAdharane jItyo tene paNa prathama RSIzvareM kahelu hatuM te na parathI potAnI putrI kumarane paraNAMvI, aneka vidyA bApI ne vaitADhya parvateM lai gayo. tihAM zrIzAMtinAthajInA aneka biMba vaMdAvyAM. tihAthI nikalIne ameM Aja aAhIM tamone malyA baiyeM.. ityAdi vArtA maMtrIzvara Agala kahIne panI tihAthI aMtevara tathA maM trI sahita cAvyA, te hastinAgapureM yAvyA.. putra Avyo sAMjalIne pitA ghaNoja pramoda pAMmyo. par3I putrano rAjyAbhiSeka karIne pitAyeM zrIdharmanA thanA ziSyanI pAseMthI dIkSA lIdhI. pAula sanatkumAra ba khaMma pRthvI sAdhIne rAjya sukha jogavavA lAgyo. iM3 dhanada mArInI sAthai batra, cAmara, mokalyA. be cAmara, ve pAvaDI, eka mukuTa, be devaSya vastra, be kuMmala, nadatramAlA, hAra, siMhAsana, de Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. 176 vatAnAM gAyana, tathA apsarA. e sarva prANI dIghAM. batrIza hajAra rAjAyeM mI rAjyAnika kItho. ema cakravartInI padavI jogavato rahe be. ekadA saudha maiM sanAmAM beThIM thakAM sanatkumAra cakrInuM rUpa vakhAeyuM te sarva devoyeM yAthAtathya karI mAnyuM. paraMtu ve mithyAtvI devo hatA, te iM inuM vacana asamAnatA parIkSA karavA mATeM brAhmaNano veza dhAraNa karI cakrInA dvAra bAgala yAvI dvArapAlane kahevA lAgyA ke meM dUra dezAMta rathI rUpa jovA sAru yAvyA DhaiyeM. te vakhata cakravartI potAnA zarIreM na vaTa karAvatA hatA. tihAM dvArapAlanI yAjJA mAgI brAhmaNanerUpeM devoyeM yAvI rUpa joyuM. tethI harSa pAmI kahetA havA ke mAro janma saphala tha yo cakravartIyeM kakSaM ke huM makana karI jamIne rAjasanAyeM virAjuM, tevAreM yAvajo rAjAnA kahevA pramANeM sanAmAM paNa te devo, rUpa jovA yAvyA. tevAreM manamAM viSAda pAmI mastaka dhUNAvavA lAgyA. cakravarttInA pUlavAthI devoyeM katyuM ke tamAruM zarIra hamaNa rogeM grasita thavAthI pUrvanuM rUpa pana TAiga be ityAdi vRttAMta kahI svasthAnakeM gayA. sanatkumAreM yauvanA di vastune thira jANI vijayaMvara sUri pAseM dIkSA lIdhI. bamAsa paryaMta anurAga dharatAM sainya pramukha sarva parikara sAthai phalA. paraMtu sanatkumAreM kAM tenI tarapha joyuM paNa nahI. paDhI sarva koi potapotAne ghera pAThA yAvyA. ve cakravartInA zarIreM kameM kameM vadhatAM vadhatAM mahArogotpatti thai, te sAta varSa paryaMta jogavI kaThiNa tapasyA karatA rahyA, tenA prajAvathI a neka labdhiyo upanI valI pUrvanI pereM saudharma sanatkumAra sAdhunI tapa syA tathA roga saMbaMdhi kaSTa sahana karavAnI prazaMsA karI, te na mAnatAM pha rI devatAyeM prAvI parIkSA karavA mATheM vaidyopacAra karavA saMbaMdhI aneka na padeza karA. paraMtu RSIzvara lagAra mAtra paNa magyA nahI. ane kaSTa sahana ka ravAmAM tatpara rahyA. devatA paNa sAdhune vAMdI Upara phUlanI vRSTi karI sva sthAnakeM gayA. sanatkumAra sAdhu aMtyAvasthAyeM anazana vrata lai kAla karI sAta sAgaropamane yAnakhe cIje devalokeM devatA thayA. devasthiti pUrNa yaye anukrameM keTalAka manuSya tathA devanA java karI kevalajJAna upArjI moda sukha pAmaze. e ekavIzamA vairAgyopadezapraktamane viSe sanatkumAranI kathA kahI // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 27 have na kAvye karI sAmAnya upadeza kahe . upjaatiyttm||jine'puujaagurupryupaastiH,stvaanukNmaashunpaatrdaa nm||gunnaanuraagH zrutirAgamasya,janmatRtasya phlaanymuuni||3|| arthaH-(nRjanmadasya ke0 ) manuSyananmarUpa vRdanAM (amUni ke0) A have kahevAze te (phalAni ke ) phalo . te phalo kahe je. tihAM pra thama to (jineipUjA ke) zrIvIlarAga pranunI pUjA karavI te, tathA vIjeM ( guruparyupAstiH ke0) gurunI upAsanA karavI te. tathA trIjuM ( sattvAnukaM pA ke0 ) sarva prANimAtra napara dayA rAkhavI te. tathA cothu ( gunapAtradA naM ke0) zunapAtrane vipe dAna devU te. tathA pAMcamu (guNAnurAgaH ke0) guNIne viSe prIti rAkhavI te. bahuM (.Agamasya ke0 ) zAstra- ( zrutiH ke) zravaNa karavU te..eTalAM phalo manuSya janmavadanAM De. arthAt eTalAM gunarutyo ka ravA.thakI manuSyajanma saphala thayo jANavo // 3 // TIkAH-atha sAmAnyopadezamAha // jineti // nRjanmavRdasya manuSyajanma taroramUni phalAni / etaiH kRtvA manuSyajanma saphala navati / amUni kAni? . prathapaM tAvajine'pUjA zrIvItarAgadevasya pUjA kAryA / punargurUNAM paryupA stiH sevA / punaH sattvAnAM jIvAnAM anukaMpA dayA kAryA / punaH zunapAtre dAnaM / punarguNeSu anurAgaH guNagrahaNaM kArya / punarAgamasya siddhAMtasya zrutiH zravaNaM kArya / eniH kRtvA manuSyajanma saphalaM syAt // 13 // . nASAkAvyaH sarvaiyyA teiisaa.|| kai paramesurakI aracA vidhi, so gurukoM napasarga na kIjai // dIna viloki dayA dhariye citta, prAsuka dAna supattahiM dIjai // gAhaka Thahai gunako gahiyeM, rucisoM jina Agamako rasa pIjai // e karanI kariye gRhameM vasi, yau~ jagameM nara nauMphala lIjai // 3 // zikhariNITattam // trisaMdhyaM devAcI viracaya cayaM prApaya yazaH, zriyaH pAtre vApaM janaya nayamArga naya mnH||sm rakrodhAvArIn dalaya kalaya prANiSu dayA, jinoktaM sikSAMtaM zRNu tRNu javAnmuktikamalAm // 4 // - Artha:-he navyaprANI ! (trisaMdhyaM ke0) pranAta, madhyAnha ane sAyaMkAla, tene viSe ( devAcI ke) zrIvItarAganI pUjAne (viracaya ke0) kara. tathA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. (yazaH ke0) kIrttine, (cayaM ke0 ) vRddhi pratye ( prApaya ke.) paMmADa. tathA (zriyaH ke0) lakSmInA (pAtre ke ) supAtrane vipe ( vApaM ke0 ) vAvavAne (janaya ke0) utpanna kara. tazA (manaH ke0) manane (nayamArga ke) nyAya mArga pratye (naya ke0 ) pamADa. valI (smarakrodhAdyArIna ke0) kAma, krodha, mAna, mAyA, lona, e Adi zatrunane (dalaya ke0) khamana kara. tathA (prANiSu ke0) prANimAtraneM vipe (. dayAM ke0) dayAne (kalaya ke ) kara. tathA ( jinoktaM ke ) jinapraNIta evA (siddhAMta ke0) sUtra siddhAMtane (zRNu ke0 ) zravaNa kara. e pUrvokta sarve karIne (javAt ke0) vegeM karI ( muktikamalAM ke0 ) mokrarUpa lakSmIne (tRNu ke0 ) vara ||e|| TIkAH-trisaMdhyamiti // trisaMdhyaM trikAlaM pranAte madhyAnhe sAyaM ca de vAcI zrIvItarAgapUMjAM viracaya kuru / punaryazaH kIrti cayaM vRdi prApaya / zriyoladamyAH pAtre supAtre vApaM janaya vapanaM kuru / punarmanazcittaM nayamArga nyAyamArga prati naya / punaH smarakodhAdyArIna kAma krodha mAna mAyA lo nAdyAn zatrUn dalayaM khamaya / punaH prANiSu jIveSu dayAM kalaya kuru / punarji noktaM arhatpraNItaM siddhAMtaM sUtraM zRNu / etAni kRtvA javAt. vegAt mu ktikamalAM zivazriyaM vRNu varaya // 4 // jApAkAvyaH-hariMgItabaMda // jI kare sAdhi trikAla sumirana, jAsu jasa jaga vistarai // jo sunai paramAgama surucisoM, nIti mAraga paga dherai // jo nirakhi dIna dayA prayuMje, kAma krodhAdika hare // jo sudhana sapata su kheta kharacai, tAhiM sivasaMpati varai // e - shaarduulvikriidditvRttm||kRtvaa'htpdpuujnN yatijanaM natvA viditvA''gamaM, hitvA saMgamadharmakarmadhiyAM pAtreSu datvA dhanam // gatvA patimuttamakramajupAM jitvAM'tarArivrajam, smRtvA paMcanamaskriyAM kuru karakroDasthamiSTaM sukham // 5 // arthaH he zrAijana ! eTalAMvAnAM karIne (zThaM ke0) vAMlita evA (sukhaM ke0) sukhane (karakroDasthaM ke0)hastotsaMgagata eTale hAthamAM tathA kholAmA rahe evA ne (kuru ke0) kara.jhuM karIne kara? to ke (arhatpadapUjanaM ke0) zrIvItarAga na gavAnanA padapUjanane (rUtvA ke0) karIne tathA (yatijanaM ke0) sAdhu janane Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 14 (natvA ke0) namaskAra karIne tathA (bAgamaM ke0) sikSAMtane (viditvA ke0) jANIne athavA sAMjalIne tathA (adharmakarmatadhiyAM ke0) mApAsakta buddhi vAlA janonA (saMgaM ke0) saMgane (hitvAM ke0) tyAga karIne tathA (pAtreSu ke0) supAtrane viSe (dhanaM ke) dhanane ( datvA ke ) ApIne tathA (uttama kamajuSAM ke0) uttama mArganA sevanAra janotA (pati ke0) mArgapratye (gatvA ke) jazne tathA (aMtarA rivrajaM ke0) anyaMtaranA vairisamUhane (jitvA ke0 ) jItIne tathA ( paMcanamaskriyA ke.) paMcaparameSTinamaskAra maMtrane (smRtvA ke0) smaraNa karIne tathA emanuja dhyAna karIne iDita surakhane karo tsaMgaprApta kara. eTale kara je hAtha ane natsaMga je kholo tene vipe prApta karae5 TIkAH kRtvA'hatiti // no zrAda! etAni kRtvA iMTaM vAMbitasukhaM kara koDasthaM hastotsaMgagataM kuru| karotsaMgaprApyaM kuru| kiM kRtvA ? arhatpadapUjanaM vItarAgacaraNapUjAM kRtvaa| punaryatijanaM sAdhujanaM natvA / punarAgamaM sikSAMtaM viditvA jhaavaa.shrutvaa| punaH adharmakarmavadhiyAM pApAsaktabuddhInAM saMgaM saMsarga tyaktvA parityajya / punaH pAtreSu nijaM dhanaM vittaM dtvaa| punaH uttamakamajuSAM uttamamArgasevinAM pati mArga prati gatvA anuzritya punaraMtarA rivrajaM aMta raMgAriSaDvarga AtyaMtaraM vairisamUhaM jitvA / punaH paMca namastriyAM namaskAramaMtraM smRtvA dhyAtvA iSThaM sukhaM karotsaMgaprApyaM kuru // 5 // nASAkAvyaH-vastubaMda // deva pUjahiM deva pUjahiM racahiM guru seva // para mAgama ruci dhara hiM, tajahiM uSTa saMgati. tatabana // gunisaMgati AdarahiM, karahiM tyAga purana nabanaM // dehi supattahiM dAna nita, japahiM paMca navakA ra // e karanI je AcarahiM, te pAvahiM navapAra // 55 // hariNITattam // prasarati yathA kirtirdita pAkarasoda rA,'nyudayajananI yAti sphAtiM yathA gunnsNttiH|| kalayati yayA vRddhi dharmaH kukarmadatidAmaH, kuzala sulane nyAye kArya tathA pathi varttanam // e6 // arthaH-he prANI ! (nyAye ke7) nyAyopapanna evA (pathi ke0) mArgane viSe (tathA ke0) tevI rIteM ( vartanaM ke) vartana (kArya ke) karavA yogya ne. kevI rIte ? to ke (yathA ke0)jema (dilu ke0) cAradizAumAM(pAkaraso Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. darA ke ) caMkiraNasamAna ujjvala evI ( kIrtiH ke0) kIrti (prasarati ke0 ) prasare De, valI (yathA ke0) jema (anyudayajananI ke0) udayane kara nArI evI ( guNasaMtatiH ke) guNazreNi, (sphAti ke) vistArane (yAti ke ) pAme meM. tathA valI ( yathA ke0) jema:(kukarmahatidamaH ke) pA pahanane vipe samartha evo (dharmaH ke0) dharma, (vRddhi ke0) vRdhine ( kalaya ti ke0 ) prApta thAya ne. te nyAya mArga kehavo be ? to ke ( kuzalasulane ke) catura puruSoyeM sulana De // e6|| . . TIkAH-prasaratIti ||nyaayye nyAyopapanne pathi mArge tathA pravartanaM kArya tathA pravRtiH kAryA / yathA didu caturpu dinu pAkarasodarA caMkiraNavaujjvalA kItiH sphurati vistarati / punaryathA anyadayajananI udayakArakA guNasaMtati guNazreNiH sphAtiM yAti vistAraM vrajati / punaryathA kukarmahato pApahanane damaH samartho dharmo vRddhi kalayati vRti prApnoti / tathA nyAye pathi nyAyamArge pravartanaM kArya / kathaMnUte nyAye pathi ? kuzalaizcaturapuruSaiH sulanaH suprApaH sukhena lanyastasmin // 16 // nApAkAvyaH-dohA // guna aru dharma suthira rahai, jasa pratApa gaMjIra // kuzala vRda jima lahalahai, tihiM mAraga calo vIra // e6 // zikhariNIrattadhyam // kare zlAghyastyAMgaH zirasi gurupAdapraNamanam, mukhe satyA vANI zrutamadhigataM ca shrvnnyoH|| hRdi svanA vRttirvijayi nujayoH pauruSa maho, vinApyaizvaryeNa prakRtimahatAM mmnmidm||7|| arthaH-(aho ke0) Azcarya le ke (prakRtimahatAM ke0) svanAveM karI uttama evA janone (vinApyaizvaryeNa ke0) sAmrAjya vinA paNa ( idaM ke) have kehevAze te (maMjhanaM ke0) nUpaNa . te guMjUSaNa ? to ke (kare ke0) hAthane vipe (tyAgaH ke0) dAna teja (lAdhyaH ke0) zlAghya je. paNa kaMkaNAdi nRpaNa maMmna nathI. tathA (zirasi ke0) mastakane viSe (gurupAdapraNamanaM ke0) guru jananA padane vipe praNAma teja maMjhana , paraMtu mukuTatilakAdi nathI. (ca ke0) tathA (mukhe ke0) mukhane vipe (satyA ke0) satya evI (vANI ke0) vANI teja maMjhana be paraMtu tAMbUlAdi nathI. tathA (zravaNayoH ke0)kAnane viSe (adhigataM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 21 ke0) naeyu evaM (zrutaM ke0) siddhAMta teja maMmana ,paraMtu kuMmalAdi nathI.(hadi ke0) hRdayane viSe (svalA ke) nirmala evI (kRttiH ke0) vyApAra teja maMmana , paraMtu hAramAlAdi nathI. tathA (nujayoH ke0) veDhuhAthane vipe (vijayi ke0)jayanazIla evaM (pauruSaM ke) puruSArtha teja maMjhana meM, paraMtu keyUrAdi nI.arthAt mahAna puruSone dhanAdivinA paNa yApUrvokta sarva maMmana rUpa e7 TIkAH-karaiti // aho Azcarye pralaMtimahatAM svanAvanottamAnAM pusAM aizvaryeNa sAmrAjyena vinA'pi idaM mamanaM asti / idamiti kiM ? kare haste tyAgodAnaM zlAghyaHmaMmanaM na kNknnaadi| punaH zirasi gurUNAM pAdayozcaraNayoH praNamanaM namaskArakaraNaM maMmanaM na mukuTatilakAdIni / mukhe satyA vANyeva maMmanaM na tAMbUlAdi / zravaNayoH karNayoH adhigataM patitaM zrutaM zAstrameva maMjhanaM na kuMmalAdi / hRdi hRdaye svanA nirmalA vRttiApAraeva maMjhanaM na hAramAlAMdi / nujayorbAvhorvijayiM jayanazIlaM paurupaM parAkramo dharmavipaye ya dalaM tadeva maMmanaM na keyUrAdi / mahatAM .pusAMdhanaM vinApi dayaiva maMmanaM // 5 // jApAkAvyaH-kavitta mAtrAtmaka // vaMdana vinaya mukuTaM zira nappara, suguru vacana kuMmalayuga kAna // aMtarazatru vijaya nujamamana, mugati mAla nara guna amalAna // tyAga sahaja kara kaTaka virAjata, zonita satya sabada mukha pAna // nUkhana tajahiM tahUM tana maMmita, yAteM saMta puruSa paradhAna // 7 // navAraNyaM muktvA yadi jigamiSurmuktinaMgarIm, tadAnI mA kArkIrvipayavipaTateSu vstim|| yatazyAppeSAM prathayati mahAmohamacirA, dayaM jaMturyasmAtpadamapina gaMtuM pranavati ||ejaati saamaanyopdeshprkrmH||2|| arthaH-he zrAvakajana ! ( yadi ke ) jo (javAraNyaM kee) saMsArarUpa aTavIne (muktvA ke) mUkIne (muktinagarI ke0) modanagarI pratye (jiga miSuH ke0 ) javAne zbato evo tuMno, (tadAnIM ke0 ) tyAreM to (viSa yaviSavRdeSu ke0) viSayarUpa je viSado tene vipe (vasatiM ke) nivAsa ne (mAkArSIH ke0 ) ma kara. ( yataH ke0) je kAraNa mATe ( epAM ke0) e viSayaviSavRdonI (nAyApi ke0) bAyA paNa (mahAmohaM ke0) mahoTA ajhAnane (prathayati ke0) vistAre je. jema bIjI paNa viSadonI bAyA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jainakathA ratnakopa nAgapahelo. je, te mahoTI mUrtIne utpanna kare . ane ( yasmAt ke.) je mahAmoha thakI (ayaM kee) yA (jaMtuH ke0) jIva, (acirAt ke) vegeM karI (pada mapigaMtuM ke0) eka pagaluM paNa cAlavAne (napranavati ke0) samartha thAto nathI. arthAt sthAvarapaMNAne prApta thAya ne enAti saamaanyopdeshprkrmH||22|| TIkAH-navAraNyamiti // jo zrAda ! navAraNyaM saMsArarUpAM aTavIM muktvA tyaktvA yadi muktinagarI sidipurI prati jigamipasi 'gaMtukAmo'si tadAnIM vipayAeva vipadAsvepAM ksatiM nivAsaM mAkArSIH mA kRthAH / kutaH? yatoyasmAt kAraNAt eSAM viSaya vipadANAM bAyA'pi mahAmo haM mahadajhAnaM prathayati vistArayati / anyepAmapi vipatRdANAM bAyA ma hArmohaM mahatI mUrtI janayati / yasmAnmahAmohAdayaM jaMtuH prANI aci rAdhegAt padamapi gaMtu ekaM pAdamapi calituM na zaknoti / kiMtu ? sthAvaratvaM prApnoti // e // siMdUraprakaragraMtha, vyAkhyAyAM harSakIrtiniH // sUrinirvihi tAyAM tu, sAmAnyaprakramo'jani // 22 // iti sAmAnyopadezatakramaH // 5 // have eka kAvye karI graMthatuM samarthana kare be. upjaatittttm||somnaacaarymnaacyn, puMsAMta mApaMkamapAkaroti ||tdppmupminnupdeshlesh, niza mymaane'nishmetinaashm||nnnnitigrNthsmrthnm|| arthaH-(somapranA ke0) caMinIkAMti(ca ke) vajI (aryamanA ke0) sUryanI kAMti te (puMsAM ke0) puruSonA (yat ke) je (tamaHpaMkaM ke0) aMdhakArarUpa je kacaro tene (naapAkaroti ke0) nathI nAza karatI. ( ca ke ) paraMtu (ta dapi ke0 ) tAdRza evo paNa ajJAna ane pAparUpa kacaro te (amuSmin ke0) yA siMdUraprakarAkhyanAmA ( upadezaleze ke0) upadezano leza te (ni zamyamAne ke0) sAMjale bate (anizaM ke) rAtri divasa eTale niraMtara (nA zaM ke0 ) nAzane (eti ke0) pAme . arthAt A siMdUrapraMkara sAMjalavAthI tama je pApa ane ajJAna te nAzane pAme be. yA zlokamAM 'somapranA' e padathI graMthakartAyeM potAnuM somapranAcArya evaM nAma paNa sUcavyuMDe ||e|| TIkAH-atha samarthayati // somapraneti // somapranA caMkAMtizca punaH aryamanA sUryapranA'pi puMsAM yattamaHpaMkaM aMdhakArakardamaM na apAkaroti na Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdUraprakaraH 203 dUrIkaroti tadapi tAdRzamapi tamaHpaMkaM ajJAnapApaM amusmin siMdUra prakarAkhye upadezaleze nizamyamAne zrUyamANe sati anizaM niraMtaraM nAzaM e ti dayaM yAti / etat zravaNAttattamaH pApaM ca yAti (atra somapranAcArya iti graMthakatA svanAmApi sucilam // ee // iti graMthasamarthanam // have eka zlokathI prazasti.kahe je // maaliniittttm||anjd jitadevAcAryapaTTodayADi, dyu mnnivijysiNhaacaarypaadaarviNd| madhukarasamatAM yastena somapraneNa, vyaraci muniparAjJA sUktamuktAvalIyam // // 20 // iti prazastiH // iti siMdUraprakaraH smaaptH|| arthaH-( tena ke ) te (somapraneNa ke0) somajanAmA (muniparA jhA ke0) munipa je munizreSTha temanA je rAjA evA sUrIzvara temaNe (iyaM ke0) yA (sUktamuktAvalI ke0) su narama zonAyamAna prastAvavAlA ukta e Tale kAvya te rUpa muktA je motIyo tenI bAvalI je paMkti te (vyaraci ke) viracita karI. te kayA somapranAcArya ? .to ke (yaH ke0) je (ajitadevA cAryapaTTodayAdi ke0) ajitadevanAmA AcAryanA paTTarUpa nadayAcalane viSe (dyumaNi ke0) sUryasamAna evA je (vijayasiMhAcArya ke) vijayasiMhAcArya tenA (pAdAraviMde ke0) caraNAraviMdane vipe (madhukarasamatAM ke0) namaranI samAnatAne (anajat ke0) najatA havA // 10 // e prazasti kahI // iti siMdUraprakarasya.bAlAvabodhaH samAsaH // TIkAH-atha prazastimAha // anajada jitadeveti // tena somapraneNa muni parAjJA munipAHmunizreSThAsteSAM rAjA sUrIzvarastena muniparAjhA . sUrIzvareNa iyaM sUktamuktAvaliH sUktAnyeva sunUSitAnyeva zojanaprastAvakAThyAnyeva muktA mauktikAni muktAphalAni tepAmAvaliH zreNiH vyaraci ciracitA / tena kena ? yaH somapranaH ajitadevanAmAcAryasya paTTaeva udayAruidayAcalaH tatra dyu maNiH sUryasamAnovijayasiMhAcAryastasya pAdAraviMde caraNakamale madhukarasama tAM camaratulyatAM anajat prApa / arthAt pUrvamajitadevAcAryastasya somapranA cAryasteneyaM siMdUraprakaranAmA sUktamuktAvalI vyaraci kRtA ||10||iti praza stiH|| iti zrIsiMdUraprakarAkhyagraMthasya harSakIrtimUriviracitA vyaakhyaasmaaptaa|| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. jApAkAvyaH - savaiyyA ikatIsA // gaheM je sujanarIti, gunIsoM nivAhai prIti sevA sAthai gurukI, vinaisoM kara jorike / / vidyAko visana dherai, para tiya saMga here, durjanakI saMgatisoM, baiThe mukha morikeM // tajai lokaniMdya kAja, pUjai deva jinarAja, kareM je karaNi thira, umaMga bahorikeM // tehI jIva sukhI hohiM tehi mokhamukhI, hohiM, tehI hoi parama, karamaphaMda torikeM // 8 // vRtta Upara pramANeM || para niMdA tyAga karU, manameM vairAga dharu, krodha mAna mAyA lona, cyAro parihara re // hiradeneM topa gar3ha, samatAsoM sIro rahu, dhara ko neda laDu, khedameM na para re // karamakoM vaMsa khoja, mugatiko paMtha jona, sukRtako bIja bona, iritasoM kara re | are nara aiso hohi, bAra bAra kahuM tohi, nAMhi tau sidhAra naiyA, nigoda tero ghara re // e // kavitta mAtrAtmaka // yAlasa tyAgu jAgu nara cetana, vala saMjArU mati karahuM vilaMba // ihAM na sukha lavaleza jagatamahiM, niMba virakhamaMhiM lage na yaM // tAteM tUM aMtara vipakSa haru, karu bijada nija kadaMba || gahu guna jJAna baiTha cArita ratha, dehi mokha maga sanamukha biMba // 100 // yatha yoga kavitta mAtrAtmaka // jaina vaMsa sara haMsa sitaMbara, sunipati ajitadeva prati vyAraja // tAke paTTa vAdimadanaMjana, pragaTe vijaya siMha AcAraja // tAke paha nae somaprana, tinheM giraMtha kiyo hitakAraja // jA ke paDhata sunata avadhArata, hoi puruSa je puruSa anAraja // 101 // dohA // nAma sUktamuktAvalI, dvAviMzati adhikAra // sata siloka paradhAna sa va iti garaMtha vistAra // 102 // karapAla banArasI, mitrayugala ika ci ta // tina garaMtha nApA kiyo, bahuvidhi bUMda kavitta // 103 // solahaseM ikyA naveM, ritu grIpa vaisAkha // soma vAra ekAdazI, kara nakSatra sita pAkha // 104 // yA nApA karanAreM bIjI TIkA uparathI racanA karelI dekhAya be je mATeM koi koi stharthamAM kacit phera dIvAmAM Ave che. ane behalAM ve kA vyano artha pheravyo be. iti somaprAcAryaviracita siMdUraprakaraH ( sUktamuktAvali ) graMtha harSakIrtti sUrikRta yukti, vyAkhyA anyapaMmitakRta bAjAvabodha saMyuta, banArasIdAsakRta nApAkAvyasahitaH samAptaH // samAptoyaM graMthaH // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 25 // atha // ||shriidemcNjnyaacaary kRtaM zrIvItarAga stutiHpraarjyte|| . taMtra // prastAvanAnAmA prathama prkaashH|| // yaH parAtmA paraM jyotiH,paramaH parameSThinAm ||aadityvrnn tamasaH,para stAdAmanaMti yam // 1 // nAvArthaH-(nyaHparAtmA ke0) je nagavAna paramA tmA, ( paraMjyotiH ke0 ) parabrahma tejorUpa teja (parameSThinAM paramaH ke ) je arhana, sima, zrAcArya, upAdhyAya, sarva sAdhurUpa paMcaparameSThi te madhye utkRSTa le. ane sUryasamAna prakAzavAlA evA (yaM ke0) je jagavAnane ( tamasaHparastAt ke0) pApathakI kiMvA aMdhakAra je tamoguNAdi te thakI para evAne (yAmanaMti ke0 ) jJAnI puruSo kahe je // 1 // sarve yenodamUlyaMta, samUlAH klezapAdapAH // mUrnA yasmai namasyaMti,su rAsuranarezvarAH // 2 // . nAvArthaH-(yena ke0) je jagavaMteM (samUlakleza pAdapAH ke0.) je rAga zeSa moharUpa je vRta te samUla unmUlana kasyA, ane je jagavAnane deva, daitya ane narezvara mastakeM karI namaskAra kare ne // 2 // ||praavt yato vidyAH, puruSArthaprasAdhikAH // yasyaM jJAnaM navanAvi, nU tanAvA'vanAsarat // 3 // nAvArthaH-(yataH ke0) je. jagavAnathI caudapUrva rUpa mukhyattiyeM mokne sAdhana karanArI eTale moda sAdhanazIla evI vidyA utpanna thazyo. ane je jagavaMtamuMjJAna, vartamAna kAlanA, tathA Agala thanArA ane pravai tha gayelA je padArtho tenane prakAza karanArUM // 3 // // yasmin vijJAnamAnaMdaM, brahmacaikAtmatAM gatam // sa zraddhyaH sa cadhye yaH, prapadye zaraNaM ca tam // // nAvArthaH-ane je jagavaMtane vipe viziSTa jhAna ane bIjuM AnaMdakAraka je parabrahma svarUpa, te ekarUpatAne pAmelu . te jagavAna paMmitoyeM zraddhA karavA yogya ve. thane teja dhyAna karavA yogya 2. e mATeM duM temanAja zaraNano aMgIkAra karuM huM // 4 // // tena syAM nAyavAM stasmai, sTahayeyaM smaahitH|| tataH kRtArthonayAsaM, , naveyaM tasya kiMkaraH // 5 // jAvArthaH-DhuM, te paramezvaraja (nAthavAna ke) jene mAthe dhaNI ne evo thAlaM ? ane samAdhipratye prApta thayo thako te na Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 'jainakathA ratnakopa nAga pahelo. gavaMtanI huM spRhA eTaje ivA karUM ? ane te nagavaMtathIja huM kRtArtha thA naM ? ane teno kiMkara paNa yAnaM ? // 5 // . // tatra stotreNa kuryA ca pavitrAM svAM sarasvatIm // idaM hi navakAMtAre, ja nminAM janmanaH phalam // 6 // nAvArthaH ahaM te jagavaMtane viSe stavaneM karIne mArI potAnI vANIne pavitra karUM. kAraNa ke bhagavAnanuM stavana karavuM eja vATavIne viSe prANInA janmabhuM phala be // 6 // // kvAhaM pazorapi pazu, vItarAgastavaH kva ca // uttitIrSurarasyAnI, patrayAM paMgurivAsmyataH // 7 // nAvArtha:- paraMtu pazu karatAM paNa (pazuH ke0 ) yajJA nI evoDhuMkyAM !! ne zrIvItarAganI stuti kyAM !!! eTale vItarAganI stuti, mane atyaMta durghaTa be, valI emATe pAMgalAM jevo DhuM buM. pAMgalo jema potAnA caraNeM karI mAhA araNyane ullaMghana karavAnI bA kare, tema hu~ bhagavAnanI stuti karavAnI ibbA karanAro buM // 7 // // tathApi zramugdho'haM nopAlaMcyaH skhalannapi // vizRMkhanApi vAgvRttiH, zraddadhAnasya zobhate // 8 // jAvArtha : - tathApi paMtipuruSoyeM, stutimadhyeM vi paryAsa pAmanArA mane yA zraddhAyeM karIne jolo be, paMmitAnimAnI nathI, ema jANa doSAspada gaNavo nahI. ane evaM paNa be, ke zraddhA dhAraNa karanArA paMki tamAnI puruSanI pUrvApara saMbaMdha rahita evI paNa vAgvRttiM zonA pAme ve // 8 // // zrI hemacaMdranavAt, viitraagstvaaditH|| kumArapAlanUpAlaH prApnotu phala mIpsitam // 9 // nAvArtha:- have phalazruti kahe be. - zrI hemacaMzthI jenI utpatti evA vItarAga staveM karIne kumArapAla nAmAM rAjA, iJjinta phalane pAmo // // iti zrIvItarAgastave prastAvanAnAmaka prathamaprakAzaH samAptaH // 1 // // atha sahajAtizayanAmA dvitIya prakAzaH // , // priyaMgusphaTikasvarNa, padmarAgAMjanapranaH // prano tavAdhautazuciH kAyaH kamiva nAkSipet // 1 // jAvArtha :- he prano ! (priyaMgu ke0 ) priyaMgu nAmaka nIlavarNavatrI, sphaTikaratna, suvarNa, khArakta evaM padmarAgaratna, anekAja la; enA sarakhI ne kAMti jenI evo ne apracAlita batAM paNa pavitra, evo tamAro deha, kayA puruSanA manane yAzcarya karanAra nathI ? arthAt sarva koi paNa tamane avalokana karI yAzvarya pAme be // 1 // // maMdAradAmavannitya, mavAsitasugaMdhini // tavAMge bhRMgatAM yAMti, netrANi Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra.. surayoSitAm // 5 // nAvArtha:-he prano ! niraMtara kalpavRdanA puSpanI mAlAnI peThe karpUrAdikonA lepana vinA paNa sugaMdhayukta evA tamArA zarIrane vipe devAMganAunAM netro namaratAne prAme // 2 // // divyAmRtarasAsvAda, poSapratihatA zca // samAvizaMti te nAtha, nAMge rogoragavrajAH // 3 // nAvArtha:-he nAtha ! tamArA zarIrane vipe, rogarUpa je sonA samUho, te praveza karatA nathI. kAraNa ke te jANe divya evA a mRtarasanA AsvAdane karIne prApta thayelI je puSTatA teNeM karI pratihata ka relAja hoya nahiM ! mATeM praveza karatA nathI. e natpredA karI je // 3 // // tvayyAdarzAtalAlIna, pratimApratirUpake // chatsvedavilInatva, kathA pi vapupaH kRtaH // 4 // nAvArthaH-he nAtha ! darpaNane viSe pratibiMbita je mUrti tenA sarakhA je tameM, te tamAre vipe dehathI galita thanArA sveda eTale parasevAnAM vilIna paNAnI vArtA paNa kyAthI prApta thaze ? nahIja thAya. a rthAt tamAre to te svedAdika kAMhI nathI mATe te vAta piNa kema ghaTe ? // // // na kevalaM rAgamuktaM,vItarAga manastava // vapuHsthitaM raktamapi, dIradhArA sahodaram // 5 // nAvArtha:-he vItarAga ! kevala tamAruM manaja (rAgamuktaM ke0) viSayonI rAgatAyeM rahita , evaM nathI. paraMtu tamArA zarIrane vipe rahenAruM rakta eTale rudhira paNa ( rAgamuktaM ke0) AraktatAyeM rahita hotuM tha thakuM dUdhanI dhArA sara zutra je. kAraNa ke tIrthakaranuM rakta paNa dUdha sarakhaM ujjvala hoya je. ema prasija le // 5 // ||jghilnnN kiM vA, tavAnyaktumImahe // yadavistramabInatsaM, gunaM mAMsamapi prno||6|| nAvArtha:-he prano! valI tamArA sarva jagatthI vilada Na evA anyasvarUpane varNana karavA mATeM ameM jhuM samartha thanArA baiyeM ? nA kadApi thanAra nathI. kAraNa ke he prano ! tamAruM mAMsa paNa udharahita ane abInatsa evaM ane jhunna tajjvalavarNayukta dedIpyamAna ve // 6 // ||jlsthlsmudbhuutaaH, saMtyajya sumnHstrjH|| tava niHzvAsasauranya,manu yAMti madhuvratAH // 7 // nAvArtha:-he nAtha! jalane vipe ane sthalane viSenatpanna thayelI nattama puSponImAlAne paNa samasta paNAyeM tajIne tamA rA zvAsovAsa saMbaMdhi sugaMdha pratye sarva camaro, anugamana kare . evo tamA ro sugaMdhamaya zvAsa ne // 7 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pahelo. __ ||lokottrcmtkaar, karI tava navasthitiH // yatonAhAranIhArI, goca rau carmacakSuSAm // // nAvArtha:-he nAtha ! je kAraNa mATeM tamAro yA hAra ane nIhAra,te carmacaLu yAlA manuSya tiryacane dRSTiviSaya thatA nathI. te kAraNa mATeM tamArA janmanI sthiti (lokotaracamatkArakarI ke0) sarva lo kone atyaMta vismaya karanArI je // // iti shjaatishykssitiiyprkaashH||2|| // atha karmakSayAtizaya nAmA tRtIya prkaashH|| ||srvaanimukhytonaath,tiirthknnaamkrmjaat // sarvathA sanmukhInastva, mA naMdayasi yatprajAH // 1 // nAvArtha:-he nAtha ! je kAraNa mATeM sarva prakAre sanmukha evA tamo, tIrthakara nAma karmathI natpanna thayelA (sarvAnimukhyato ke) sarvAnimukhapaNAthakI eTale cAra mukhapaNAthakI sanAne vipe sarva lokone AnaMda pamADo bo. arthAt tamone tIrthakara nAma rUpa karme karIne sarvAnimukhya eTale caturmukhapaNuM prApta thayuM . e mATeM sarva. prajAne sanmukha evA tamo sarva prakAre karIne AnaMda utpanna karo bo||1|| // yadyojanapramANepi, dharmadezanasamani // saMmAMti koTizastiryaga,nRdevAH saparibadAH // // jAvArtha:-he nAtha ! je tamArA yojana pramANa evA dharmopadezanA samavasaraNane viSe parivAra sahita koTi pramANa evA (ti ryagnRdevAH ke0) tiryaca, manuSya ane devo te sukheM karIne samAya // 2 // ||tessaamev svasvanASA,pariNAmamanoharam // apyekarUpaM vacanaM. yatte dharmA 'vabodhakat // 3 // nAvArthaH-he nAtha.tamALaM dharmanA avabodhane karanAlaM eka sara evaM paNa je vacana, te tiryag manuSya ane devAdikone potapo tAnI nASAyeM pariNAma pAmIne manohara lAge je. arthAt tamALaM vacana sarva koi potapotAnI nApAmAM samaje De mATeM sarvane bodha rUpa thAya re // 3 // ||saayepi yojanazate, puurvotpnnaagdaaNbudaaH||ydNjsaa vilIyaMte, tvadihA rAnilominiH // // nAvArtha:-he nAtha ! je kAraNa mATeM tamArA vihAra rUpa vAyunA taraMgeM karI ekaso paJcIza yojana paryaMta, pUrve natpanna thayelA je rogarUpa megha, te vegeM karIne vidIrNa thAya ne. arthAt vAyuyeM karI jema megha nAza pAme , te pramANe tamArA vihAreM karIne AsapAsa savAso yojana paryatavasanArA lokonA roga nAza pAme ve // 4 // . Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. nae ||naavinvNti yabhUmau,mUSakAH zalanAH shukaaH||nnen ditipadiptA,a nItaya zvetayaH // 5 // nAvArthaH-he nAtha ! tamArAthI ethvIneviSe uMdara, (zalanAH ke0) TIDa, ane guka ityAdika (ItayaHke0) upasargo te, rAjA ye kuNamAtramA.nirAkaraNa karelA anyAyo jaima pragaTaja thatA nathI tema tamArA vihArathI baMdarAdika pragaTaja thatA nathI // 5 // // strIdevapazadinavo, yAniH prazAmyati // tvatkRpApuSkarAvarta, varSA diva juvastale // 6 // nAvArthaH-he nAtha! tamArAthI yA nUtalanevipe strI, detra, grAma ityAdikathI utpanna thayelo vairarUpa agni, te upazAMtine pAme be.te jANeM tamArI kRpArUpa meghanI dRSTiyeM karIneja te vairarUpa ani zAMta thato hoya nahiM ! ema nAse . e utprekSA jANavI // 6 // tvatpranAve nuvi brAmya,tya zivobedamimime // saMnavaMti na yanAtha,mArayo nuvi nArayaH // 7 // nAvArthaH-he nAtha! je kAraNamATe pRthvItalane vipeca kalyANane nabedakAri evaM paTahavAdyarUpa tamAru parAkrama, sphuraNa pAme bate sarva jagatane zatrarUpa evA mAhAmArInAmaka rogo paNa utpanna thatA nthii|||| // kAmavarSiNi lokAnAM,tvayi vizvakavatsale // ativRSTiravRSTivA, nave dhannopatAparut // 7 // nAvArtha:-he nAtha ! je kAraNamATeM sarvajagatane vatsala ane vAMlitavastunI vRSTi karanAra evA Apa baMte ativRSTi ane a nAvRSTi paNa savAzo yojanamAM lokone upatApa kasnArI thatI nathI // 7 // // svarASTrapararASTenyo, yatkuzepazvA jutaM // vizvaMti tvatpranAvA,siMhanA * dAdiva hipAH // // nAvArthaH-heM prano ! je svacakra ane paracakrathI nutpanna thanArA duzepazva, te tamArA sAmarthya karIne siMhanAdayI hAthIyo jema jaladI palAyana kare ne tema te upazvo paNa nAza pAme De // 5 // // yat dIyate ca nidaM, ditau viharati tvayi // sarvAtapranAvADhaye, jaMgame kalpapAdape // 10 // nAvArtha:-he nAtha ! je kAraNamATeM sarvene yA zcaryakAraka evA pranAveM karIne praSTa ane kevala jaMgama eTale calita kalpa vRda evA tameM pRthvItalane vipe vihAra kare bate (urnidaM ke0) je kuSkAla, te poteMja nAza pAme che // 10 // // yanmUH pazcime nAge, jitamArtamamamalam // mAnUpurAloka, mitI votpimitaM mahaH // 11 // nAvArtha:-he nAtha! tamArA mastakanA pazcimanA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jainakathA ratnakopa nAga padelo. ganeviSe jeNe sUryanuM maMgala jItyu je evaM je (utpimitaM ke.) eka ThekANe ekaTuM thayuM nAmaMgala, teja je te jANe tamAruM zarIra, lokane kuHkheM karIba valokana karavAne yogya na tha' zake evaM ne,to paNa sukheM karIja lokone jovA yogya thAya. e mATeMja hoya nahiM guM? enatprekSA jANavI // 11 // // sa eSa yogasAmrAjya, mahimA vizvavizrutaH // karmadayobo nagavan, kasya naashcrykaarnnm||12|| nAvArtha:-he jagavan ! sarvajagatmadhye prakhyAta ane karmakyathI utpanna thayelA evA yA tamArA yogasAmrAjyano mahimA,te kone aAzcaryano kAraNa nathI? sarvene paNa Azcaryano kAraNa le // 12 // // anaMtakAlAvita, manaMtamapi sarvathA // tvattonA'nyaH karmakada,munmUlaya ti mUlataH // 13 // nAvArtha:-he nAtha! tamArAthI bIjo kayo puruSa, anaMta kAleM karI niviDInaMta thayelA ane sarvaprakAre karIaMta rahita evA karmava nane samUla unmUlana karaze ? arthAt koi paNa karanAra nathI // 13 // // tathopAye pravRttastvaM, kriyAsamanihArataH // yathAnibannupeyasya, parAM shriymshishriyH||1|| jAvArtha:-he nAtha! tameM kriyAsamanihAreM karIne e Tale kriyAnA atyAdareM karIne modopAyaneviSe tevI rIteM pravRtta thayA bo, ke jevI rIteM tameM modanI uttamalakSmIne na nA karanArA hovA batAM, . paNa modaladanIya Azraya karelAbo eTale modalakSmInA niranilASI evA tameM bo to paNa tamAro Azraya modaladamIja svataH kare je // 14 // // maitrIpavitrapAtrAya, muditAmodazAline // kapopedApratIkSyAya, tunyaM yogAtmane namaH // 15 // nAvArthaH-e mATeM ( maitrI ke0) parihita ciM tA tenuM pavitra e, pAtra bane parasukhatuSTi ane guNanA padapAteM karI zonA yamAna, tathA kAruNya ane madhyasthapaNuM, evaM karI pUjya ane yogarUpa evA je tameM tetamane namaskAra ho||15|| iti karmadayAtizayanAmAtRtIyaprakAzaH3 ||ath surakRtAtizayanAmA caturtha prakAzaH // // mithyAdRzAM yugAMtArkaH,sudRzAmamRtAMjanam // tilakaM tIrthakabadamyAH, purazcakraM tavaidhate // 1 // nAvArtha:-he nAtha ! mithyAdRSTine pralayakAlanA sUrya sarakhaM tApakAraka bane samyag dRSTine amRtAMjana sara tathA tIrthaka ranI lakSmInA tilaka sara evaM tamArA ayanAgane vipe dharmacaka zone le ? Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. // ekoyameva jagati, svAmItyAkhyAtumuditA // uccairidhvajavyAjAt, tarjanI laeNnavihiSA // 2 // 'nAvArthaHheM nAtha !(jUMnavihiSA ke0) 36 je teNeM atiucca evA iMdhvajanA.mirSe karIne (tarjanI ke0) potAnA aM guganI pAseMnI bAMgalI ANe kala karelI hoya nahiM ? eTale iMja jANe sarva jagataneviSe A ekaja svAmI ce, evaM kathana karavA mATeMja potAnI yAMgalI kavaM karetI hoya nahiM? ema te iMdhvaja nAse .e utprekSA // 2 // // yatra pAdau padaM dhatta,stava tatra suraa'suraaH|| kiraMti paMkajavyAjA,triyaM paMka javAsinIm // 3 // jAvArthaH-he nAtha! tamArAM caraNajesthAnane viSe nyAsa dhare che eTale sthApana thAya , te sthAne sura ane asura, kamalane mi ka rIne kamalavAsinI evI lakSmIneja vistAra kare ne arthAt tamArA pagata leM suvarNamaya navakamalanI racanA kare // 3 // dAnazIlataponAva, nedAdharma caturvidham // manye yugapadArakhyAtuM, catu vakro'navajavAna // 4 // nAvArthaH-tameM dAna,zIla,tapna ane nAva e nedeM karIne cAra prakAranA dharmane ekaThA samakAleM kathana karavA mATeM caturmukhaja thayA ke guM? ema DhuM mAnuM buM // 4 // . // tvayi doSatrayAtrAtuM, pravRtte nuvanatrayIm ||praakaartrityN cakru, strayopi tridivaukasaH // 5 // nAvArtha:-he nAtha ! tameM nuknatrayane rAga, dveSa,moha rUpa dopatrayathI rakSaNa karavA mATeM pravRtta thaye bate navanapati, jyotIpi ane vaimAnika evAtraNa prakAranA devo paNa traNa prAkArane karatA havA // 5 // // adhomukhAH kaMTakAH syu,dhIyAM viharatastava // naveyuH saMmukhInAH kiM, tAmasAstigmarociSaH // 6 // nAvArtha:-he nAtha ! pRthvIne vipe A vi hAra kare bate sarva kaMTaka adhomukha thAya . e viSe dRSTAMta kahe je ke, rAtrine viSe saMcAra karanArA je ghUaDAdika jIva te, jeno prakAza tIkSNa De evA sUryanI saMmukha thAya ne jhuM? arthAt thatA nayI // 6 // ||keshromnkhNshmshru,tvaavsthitmityym // bAhyopi yogamahimA,nApta stIrthakaraiH praiH|||| nAvArtha:-he nAtha! tamArA mastakasaMbaMdhI keza,zarIrasaM baMdhI roma,hAtha tathA paganA nakha ane (imazru ke0) dADhI muMDa, e sarva ekasthi tiyeM rahe . eTale vRddhi pAmatAM nathI. evothA bAhya rahelo tamAro yogama himA,te paNa anya je bujha kapilAdika tIrthakara,teune prApta thayo nathI // 7 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eza jainakathA ratnakopa nAga pahelo. // zabdarUparasaspI, gaMdhAkhyAH paMca gocarAH // najati prAtikUlyaM na, tva daye tArkikAzca // 7 // nAvArtha:-he nAtha! zabda,rUpa, rasa,sparza ane gaMdhanA maka je pAMca viSayo,te tamArA agrajAgane vipe pratikUlapaNe AcaraNa karatA nathI. e vipe dRSTAMta kahe. (tArkikAzva ke0) paMcatArkika eTane paMca darzana prAmANika,te jema tamArI bAgala pratikUlapaNe AcaraNa karatA nathI? arthAt tIrthakaranIpAseM kutsitazabdarUpAdika ane anya darzano pratikUla thAtA nathI. // tvatpAdAtRtavaH sarve,yugapatparyupAsate // AkAlakatakaMdarpa, sAhAyika /jayAdiva ||e|| nAvArtha:-he nAtha! sarvastu ekasAtheM anukUlapaNe tamArA cara gane sevana kare ;te jANe anaMtakAla paryaMta kareluMje(kaMdarpa ke0) kAmadevatenuM sAhAyya,tenA nayeM karIneja sevana kare le ke guM? arthAt bae Rtu ema jANe De ke ameM ghaNA divasa kAmadevarnu sakhya kasyuM,tenuM mAhApApa lAgyuM te pApa kema maTaze? mATe kAmadevano jaya karanAra zrIvItarAgane zaraNe jayeM! ema mAnI te ApavItarAgane zaraNeja jANe AvelIyo hoya nahi ? e utprekSA jaannv|| ||sugNdhyudkvrssenn,divypusspotkrenn ca // nAvitvatpAdasaMsparzI, pUjayaMti nuvaM surAH // 10 // nAvArtha:-he nAtha ! sarvadevo,sugaMdha yukta evA nadakanI dRSTiyeM karI bane divyapuSponA samudAyeM karI samavasaraNa saMbaMdhI nUmine pUje be; te jANe Agala tamAro pAdasparza thai te nUmi pavitra thanAra , mATeM pUjana karavA lAyaka De, ema jANIneja pUjana kare le ke guM? e natprekSA // ||jgtprtiikssy tvAM yAMti,pahiNopi pradakSiNam // kA gatirmahatAM teSAM, tvayi ye vaamvRttyH||11|| nAvArtha:-he jagatpUjya! padIyo paNa tamaneM pra dakSiNanAveM karI gamana kare be; ema batAM te mAhAMtonI zI gati thaze? je mA hAMto tamAre vipe vAmapArzvavRtti ne athavA zabdabaleM karIne pratikUlavRtti ne jenI evA le.arthAt te mahaMta ne to paNa tamAre viSepratikUlevRtti hovAthI tenI kayA prakAranI gati thaze? te jANavAmAM AvatuM nathI // 11 // ||pNceNjhyiaannaaN dauHzIvyaM,ka navenavadaMtike // ekeDiyopi yanmuMca,tyanilaH pratikUlatAm // 12 // nAvArtha:-he nAtha! tamArA samIpanAgane viSe paMce yi yukta evA puruparnu uHzIlapaNuM kyAthI thaze? arthAt kyAMhi maNa thanA . ruM nathI. kAraNa ke ekeMziya evo vAyu paNa,tamArI pratikUlatAno tyAga kare je. eTale vAyu paNa pRSThAnuyAyIja thAya je. arthAt ekeMghiya evo ajJAnI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 293 vAyu meM, te paNa jyAreM tamAreviSe pratikUlatA boDe , to jJAnAdhikyavAn paMceMghiya jIva jhuM pratikUlathAya ? nA thAyaja nahiM // 12 // ||muurnaa namaMti tarava, stvnmaadaatmycmtkRtaaH|| tatkRtArtha zirasteSAM, vyartha mithyAdRzAM punH||13|| jAvArtha:-he nAtha! tamArA mAhAtmye karIne camatkArane pAmelA evA vRdo,potAnA mastakeM karIne tamane name . te kA raNamATeM te donuM mastaka (kRtArtha ke0) saphala jANavaM. paraMtu mithyA daSTiyonuM tamane na namanAsaM je mastaka De, te niSphala jANavU // 13 // ||jghnytH koTisaMkhyA, stvAM sevaMte surA'surAH // nogyasaMjAralanyArthe, na maMdA appudAsate // 14 // nAvArtha:-he nAtha! sAmAnyathakI koTisaM khyA pramANa sura ane asurotamane seve je. kAraNa ke nogyasamudAyeM karI prApta thavAne yogya je artha te vipe (maMdAyapi ke0) bAlasu paNa udAsI na thatA nathI // 14 // iti surakatAtizaya nAmaka caturthaH prakAzaH // 4 // ||ath prAtidAyanAMmA paMcama prkaashH|| // gAyannivAlivirutai, nRtyanniva claidlaiH|| tvaMgaNairiva raktosau, modate caityapAdapaH // 1 // nAvArtha:-he nAtha A samavasaraNane viSe devoyeM kare lo je caityanAmaka azokavRda, te yAnaMda pAme che. kevI rIteM AnaMda pAme ? to ke camaronA gujAraveM karIne jANe gIta gAna karatoja hoya nahi ! ane caMcala evAM patroyeM karIne nRtya karatoja jANe hoya nahi ! ane tamArA guNeM karIne anurakta theyeloja jANe hoya nahi ! ema AnaMda pAmelo dekhAya De // 1 // // yAyojanaM sumanaso,'dhastAnnidiptabaMdhanAH // jAnudaghnIH sumanaso, . dezano| kiraMti te // 2 // nAvArtha:-he nAtha ! ( sumanasaH ke0 ) deva tAta, te tamArI dezanAnUmine viSe eka yojana paryata, jenAM dITAM adho nAgeM karelA evAM puSpone jAnupramANa, vistAre je // 2 // // mAlavakauzikImukhya, grAmarAgapavitritaH // tava divyodhvaniH pIto, harSAdrIvaiZgairapi // 3 // nAvArtha:-he nAtha ! mAlavakauzika pramukha grAmoyeM karI manohara evA rAgavizeSa,teNeM karI pavitrita eTale pavitra ka relo arthAt prazasya manohara je rAga, teNeM uttama prakAre karI gAna kare Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1e jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. lo evo je tamAro divya vANIrUpa dhvani te, harSe karI jeNe grIvA Urdhva karelI le evA hariNAdi vanacara jIvoyeM paNa (pItaH ke0) pAna kasyo le. arthAt zravaNa karAya De // 3 // // taveMdhAmaMdhavalA, cakAsti camarAvalI // haMsAliriva vakrAna, pari caryAparAyaNA // 4 // nAvArtha:-he nAtha ! caMkAMti sarakhI nirmala evI camarAvalI, tamArA pArzvanAgane vipe tamArA mukhakamalanI sevA karavA mATeM tatpara evI haMsazreNIja jANe hoya nahiM ! evI zone ke // 4 // __ // mRgeMzasanamArUDhe, tvayi tanvati dezanAm // zrotuM mRgAH samAyAMti, mRgeM'miva se vitum // 5 // jAvArtha:-he nAtha! siMhAsanane vipecArUDha evA tameM, dharmadezanAne vistAra karavA lAge bate, (mRgAH ke0 ) sarva va nacara jIvo te dharmadezanAne zravaNa karavA mATeM Ave , te jANe mRgAdi vanacarajIvo vanamadhye siMhane sevana karavA mATeMja prApta thayA hoyaM nahiM ! ema nAse . e utpedA // 5 // // nAsAM cayaiH parivRto, jyotsnAniriva cazmAH // cakorANAmiva ha zAM, dadAsi paramAM mudam // 6 // nAvArtha:-he nAtha ! kAMtinA samudAyeM karI AsapAsa sevana karelA evA tameM caMDikAyeM parivRta evo caM jema cakorapadIyonI dRSTine paramAnaMda natpanna kare , tema tameM paNa dezanAne zravaNa karanArA lokonI dRSTine parama yAnaMda natpanna karo bage // 6 // // kuMDanirvizvavizveza, purovyomni pratidhvanana // jagatyApteSu te prAjyaM, sAmrAjyamiva zaMsati / / 7 // nAvArtha:-he vizva vizveza ! tamArA apanA gamA AkAzane vipe nAdane natpanna karanAro je kuMkuni, te sarva jagatmadhye nIrAgI puruSone vipe paNa tamArA utkRSTa evA sAmrAjyane jANe kathana ka rato hoya nahiM ! ema jAse le. e paNa natpredA le // 7 // // tavordhvamUrdhvaM puNyarDi, kramasabrahmacAriNI // batratrayI trivana, pranu tvaprauDhizaMsinI // // nAvArthaH-he nAtha ! tamArA mastakane viSe eka upara bIjuM, tenI upara trIjuM, evA kameM karI rahenArI je bajatrayI ,te pu eyalakSmIyeM karI uttarottara vRddhi pAmanAro je anukrama, tenI (sabrahmacA riNI ke0) sarakhI hotI thakI tamArUM je tribhuvananu pranutva, tenI prauDhatA ne kathana karatI batA rahe // 7 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya vItarAgastotra. // etAM camatkArakarI, prAtihAryazriyaM tava / citrIyaMte na ke dRSTvA, nAtha mithyAdRzopi hi // 9 // nAdhArthaH - he nAtha ! yA pUrvokta, tamArIM caityavR hAdika camatkArakAraka evI aSTa mahAprAtihAryanI lakSmIne avalokana kamiyyAdRSTi evA purA kathA puruSo yAtharya karaze nahi ? arthAt sarve paNa Azcarya pAmaze // iti RSTa prAtihAryanAmaka paMcama prakAzaH samAptaH // 5 // // atha pratipakSa nirAsanAmA paSTha prakAzaH // // lAvaNya puNyavapupi tvayi netrAmRtAMjane // mAdhyasthyamapi dauH syyAya, kiM punardeSaviplavaH // 1 // jAvArtha :- he nAtha ! lAvaNyeM karI jenuM zarIra pavitra ve, ane netrone amRtAMjana eTale siddhAMjana sarakhA evA je tameM te tamAre viSe madhyastha nAva je be, te paNa duHkhane mATe thAya be, to pI chepe karIja tamane saMkaTa karavA, te duHkharUpa thAya, emAM to guMja kahetuM ? // 1 // . // tavApi pratipadosti, sopi kopAdiviplavaH || nayA kiM vadaMtyA pi, kiM jIvaMti vivekinaH // 2 // * nAvArthaH - keTalAeka ema kahe be ke; he nAtha ! tamAre paNa zatru le ne te kopAdikeM karIne viDaMbita be, eTale mahA jayaMkara le. evI vAta sAMjalIne vicAranipuNa evA je puruSo, teja jIve guM ? arthAt naja jIve. kema ke vivekI jIvo ne te tamAre mAthe zatru ve, ema sAMgatAMja prANano paNa tyAga karaze paga tamAre zatru be evaM te kadApi mAnanAra nathI // 2 // // viSaste viraktazcet sa tvamevAtha rAgavAn // na vipako vipakSaH kiM, khadyotodyutimAlinaH // 3 // 'nAvArtha : he nAtha! tamAre zatrune mitra hue nayI kAraNa ke jo tamAro zatru nIrAgI be ema kahIyeM to tamA rAzivAya bIjo ko nIrAgI nathI. ne have tamAro zatru jo sarAgI ema kahIyeM to te zatru nathI. e upara dRSTAMta kahe be. khadyoja nAmaka kITa sUryana zatru hoya guM ? arthAt nathI. sUryanA teja khAgala tenuM hIna pazuM be. evaM hIM paNa jANavuM // 3 // // spRhayaMti tvadyogAya, yattepi lavasaptamAH // yogamudariANAM, pare pAM tatkayaiva kA // 4 // nAvArtha :- he nAtha ! je kAraNa mATeM anuttara vimAnavAsI evA devo paNa tamArA yogane mATeM ivA kare be, , to prasannamu khatvAdi je yogamujha teNe karI rahita evA anya hariharAdika je be, tejane * Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 - jainakathA ratnakopa nAga pahelo. . yoganI vArtA paNa kyAthIja prApta thaze? arthAt prasannamukhatvAdi yoganI muza paNa te hariharAdikone nathI to te yoga to tene kyAthIja hoya ? // 1 // // tvAM prapadyAmahe nAtha, tyAM stumAstvAmupAsmahe // tvattohi na parastrA tA, kiM brUmaH kimu kurmahe // 5 // nAvArtha:-he nAtha !. ameM to tameM je nAtha, tenoja aMgIkAra karIyeM baiyeM. ane tamArI stuti karIyeM .yeM. tathA tamArI upAsanA karIyeM baiyeM. kAraNa ke, tamArAthI bIjo koi rahANa kara nAro nathI, e mATeM ameM bIjuM huM bolIyeM! ane jhuM karIyeM ! // 5 // // svayaM malImasAcAraiH,pratAraNaparaiH praiH|| vaMcyate jagadapyetat, kasya phU tkurmahe puraH // 6 // 'nAvArtha:-he nAtha! svataH jeno ati malIna A cAra , ane bIjAne phasAvavAmAM tatpara evA anya hariharAdikoyeM A sarva jagat paNa phasAvyuM je. e ameM konI bhAgala pokAra karIyeM ? // 6 // // nityamuktAna jagajanma, sthenadayakRtodyamAn // vaMdhyAstanadhayaprAyA n, kodevAMzcetanaH zrayet // 7 // nAvArtha:-he nAtha! kayo sacetana puruSa evIrItanA harihara devono Azraya kare ? arthAt koi paNa jIva kareja nahiM. have te deva kahevA ? to ke niraMtara muktipadane prApta thayelA, ane valI jagatnI utpatti,sthiti ane saMhArane viSe udyukta, ekAraNa mATe te vaMdhyAputra sarakhA , eTale je nityamukta sima batA valI jagatanI utpa tyAdika kare , mATe te vaMdhyAputra sarakhAja jANavA // 7 // // kRtArthA jataropastha, sthitairapi daivataiH // navAdRzAninduvate, hAhA devAstikAH pare // 7 // nAvArtha:-heM deva! bIjA keTalAeka Astika eTale tIrthika ( hAhAitikhede ke ) are tUM kahevU ? ane kevA khedanI vAta ? ke tamArA sarakhA devone niMde !!! have e Astikajano kevA ? to ke jaThara (peTa) ane upastha ( zizna) evaM karI duHkhita evA paNa devoyeMja kRtakArya thayA ema mAnanArA 3 // 7 // // khapuSpaprAyamutprekSya, kiMcitmAnaM prakalpya ca // saMmAMti dehagehe vA,na gehe nardinaH pare ||e // jAvArthaH-bIjA keTalAeka tIrthika, potAnA gharamadhyeMja zUra thakA kAMka dariharAdikoyeM kahelA AkAzapuSpa sarakhAM na honAra ane avidyamAna evA khoTAM sAdhananI saMbhAvanA karI ane valI bIjA anumAnanI paNa kalpanA karIne potAnoja mata kharo che ! evA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. e garve karIne deha, ane ghara, eune viSe paNa samAtA nathI. arthAt ati garviSTa thAya ne // e|| . // kAmarAgasneharAgA, viisstkrnivaarnno|| dRSTirAgastu pApIyAna, kuru chedaH satAmapi // 15 // jAvArthaH-he nAtha! ( kAmarAga ke0) strIrAga ane (sneharAga ke0 ) putrAdika rAga, te sukara ne nivAraNa jenuM evA ne, paNa (dRSTirArgaH ke0) potAnA matano anurAga te mahApApI , e mATe te rAga, saGanone paNa duHkheM karIne chedavAne yogya // 10 // // prasannamAmyaM madhyasthe, dRzau lokapTaNaM vacaH // iti prItipade bADhaM, mU DhAstvayyapyudAsate // 11 // jAvArtha:-he nAtha ! tamAeM prasanna evaM mukha, ma dhyasthapaNuM dhAraNa karanArI dRSTi, ane lokone tRpta karanArUM evaM vacana, evA prakAre karIne atyaMta prItinA sthAnakarUpa tamAre viSe paNa mUDha pu ruSo udAsIna thAya ne, A kevaDuM mahoTuM Azcarya meM? // 11 // // tiSThezAyuIvedazi, jvaleUlamapi kvacit // tathApi grastorAgAyai, narnA plonavitumarhati // 12 // nAvArtha:-he nAtha ! kadAcit vAyu paNa sthira thAya, temaja-parvata paNa svarUpa thAya,ane jala paNa prajjvalita thAya, paraMtu rAgAdikoyeM grasta evo puruSa (Apta ke0) nIrAga thavA yogya hoto nathI // 12 // iti pratipadanIrAsanAmAH SaSTha prakAzaH // 6 // ||ath jagatkartRnirAsanAmA sptmprkaashH|| . // dharmAdharmI vinA nAMgaM, vimAMgena mukhaM kutaH // mukhAhinA navakRtvaM, tabAstAraH pare kathaM // 1 // nAvArthaH-he nAtha ! ( dharmAdharmI vinA ke0) puNya pApa vinA zarIraja hotuM nathIM; kAraNa ke dharme karIne suMdara ane adha maiM karIne kutsita evaM zarIra thAya . ane e zarIra vinA muraka kema utpanna thAya? arthAt naja thAya. ane mukha vinA vaktRtva eTale vAcakatva na hoya, te kAraNamATe anya je IzvarAdika deva, te valI bIjAne zikSA denArA kema thaze ? tene dharmAdharmAdikanA anAveM karIne mukhAdikano paNa anA vaja De, eDhale te upadeza karavAmATeM azakyaja je // 1 // // adehasya jagatsarge,pravRttirapi nocitA // na ca prayojanaM kiMcit svAtaM jyAnna parAjhyA // 5 // nAvArtha:-he nAtha ! deharahita je puruSa, tene Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rata jainakathA ratnakoSa nAga padelo. jagatsRSTine vipe pravRtti karavI te paNa yogya nathI, e mATeM tenuM jagatne vipe svataMtrapaNuM mATe kAMi paNa karavAnuM prayojana nathI. ane vIjAnI AjhAyeM paNa tenI pravRttinuM nirupayogipaNuMja jANavU. arthAt vedu prakAranuM prayojana adehadhArI Izvarane 'hoya nahi // 2 // // kIDayA cetpravarteta, rAgavAn syAt kumAravat // kRpayAtha sRjettarhi, sukhyeva sakalaM sRjet // 3 // nAvArthaH-have jo te adehavAna Izvara,ja gatne vipe kriDAyeM pravRtta thAya lo paDI rAjaputrAdikanI peThe Asakta thAya. athavA jo te kevala lokonI dayAyeMja jagat sRjavA pravRtta thAya, to tAreM sarva jagatane surakhavAluMja utpanna kare ? // 3 // // duHkhadaurgatyaryo ni, janmAdiklezavihvalam // janaM tu mRjatastasyA, ka pAloH kA kapAlutA // 4 // nAvArtha:-he nAtha ! muHkha, urgati, darizpa guM, uSTayonine vipe janma, ityAdika kleze karIne vyAkula evA lokane u tpanna karanArA ane kapAlu kahevAtA evA te adeha IzvaranI dayAlutA guMne ? arthAt kAMja nathI // 4 // // karmApekSaH sacettarhi, na svataMtro'smadAdivat // karmajanye. ca vaicitrye, kimanena zivaMminA // 5 // nAvArthaH-have jo te Izvara, karmanevipe (a pedAyukta ke0 ) jeneM jeI guna kiMvA aguna karma hoya, tene tevU sukha duH khAdika nutpanna karanAra jai, to te Izvara, amArI sarakhoja svataMtra nathI, to te karmavaza jANavo. panI karme karIneja sukhaHsvAdi vicitrapaNuM natpa na thAya ne, ema , to par3I vizvakartapaNe karI kahelA napuMsaka sarakhA te IzvareM karI zuM kartavya De ? arthAt kAMza karttavya natha // 5 // ||ath svanAvatovRtti, ravitA mahezituH // parIkSakANAM tayeSa, parIkSAdepamimimaH // 6 // nAvArthaH-athavA mahezvaranI svanAveM karIneja (vRttiH ke0) jagatatsRSTinI pravRtti vicAravA yogya nathI. te vipe jhuM hetu ? ema zaMkA kariyeM to kaheje Izvarano svataMtrapaNAno svanAMva le teja hetu le to e svajAvarUpa hetuja, parIkSA karanArAunI parIkSAnA AkSepa mATe maMko jANavI. eTale koipaNa parIkSA karazo nahIM, evo artha sUcavanAro maMko jANavo. e jAvArtha je // 6 // ||srvnaavessu kartRtvaM,jJAtRtvaM yadi saMmatam // mataM naH saMti sarvajhA,muktAH Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. kAyanRtopi ca // 7 // nAvArthaH-have jo sarva padArthonevipe kartRtva ane jhAtRtva aMgIkAra karelu hoya, so te amone mAnyaja le. kAraNa ke jena sarvajJapuruSa , te muktipadanevipe rahenArA ane dehadhArI hoine vihAra nA karanAra paNa 2 // ". // sRSTivAdakuhevAka, munmucyetyapramANakam // tvabAsane ramaMte te, yepAM nAtha prasIdasi // // nAvArtha:-he nAtha ! tameM je jana napara prasAda karo bo,teja jana pUrvokta rItiyeM pratyadAdi pramANarahita evA jagatnA kartRtvA di vAdano je kutsita anilApa tene tajIne tamArAzAsanane vipe prIti dhAraNa kare ne // 7 // iti saptama prakAzaH // 7 // zlokasaMkhyA // 55 // ||athaikaaNtvaadniraasnaamaa'ssttmprkaashH|| // sattvasyaikAMtanityatve, kRtanAzAhatAgamau // syAtAmekAMtanAzepi, ka tanAzAkRtAgamau // 1 // jAvArthaH-anyanA mateM ekAMtavAda ane zrIjina nAmateM syAhAda, e mATeM ekAMtavAdanA nirAkaraNamATe kahe je. (sattvasya ke ) saMpUrNa ghaTapaTAdika vastune ekAMtapaNAyeM zAzvata paNAno aMgIkAra kare bate kuMnArAdikeM karelA je ghaTAdika tenA nAzano prasaMga Ave ane nityane karaNatvano ayoga , mATe akatanI prApti thAya, ane akatanI prAptino to anAva , e mATe e vAta ghaTatI nathI. e malIne A ve do pano saMjava , mATe ekAMtanityapada paNa banato nathI. temaja sarva vastu svarUpa, atyaMta daNikatvapaNa kRtanAza ane arUtAgama eno prasaMga Ave meM mATe banatuM nathI // 1 // ||e pramANe acetana vastusvarUpano nirNaya karIne have sa cetana AtmasvarUpay kathana kare le. ||aatmnyekaaNtnitye syA,na nogaH sukhHkhyoH|| ekAMtA nityarUpepi, na jogaH sukhaduHkhayoH // 2 // nAvArthaH-ekAMtatveM karIne nitya evA AtmAne viSe sukha bane muHkha euno noga eTale vipAka thAya nahI, to ekaneja surakhano kiMvA phuHkhano noga thaze. kAraNa ke, nityanuM ekarUpatva le. tema valI ekAMta nityarUpamAM paNa ekAMtatveM karIne anitya batAM paNa yA smAne viSe sukhaHkhano joga thanAra nahi. je kAraNa mATeM, je samayeM su Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. khanoga thAya , teja samayeM duHkhanoga banato nathI. ane kaiNikane to be enI avasthiti hovAno anAva le. mATe e be prakAranA doSe karIne atmAne viSe ekAMte anityatva banatuM nthii||2|| // valI paNa doSAMtara kahe je // . // puNyapApe baMdhamodau, na nityakAMtadarzane // puNyapApe baMdhamodI, nA nityaikAMtadarzane // 3 // nAvArtha:-puNya ane pApa eTale dharma ane adharma e ekatAyeM karIne nityarUpa nRthI. kAraNa, je 'puNyano kartA te puNyanoja kartA, paraMtu te pApano kartA nathI. ane nityane to eka svanAvatva ;mATe 'puNyapApane ninnatva be. temaja dharma ane adharma,e ekAMteM karIne nitya nathI. kAraNa nityane eka svarUpatva;ane te dharmAdharma ekAMteM karIne anityarUpa. nathI. kAraNa, je saMmayeM puNya kare , teja samaye pApa karato nathI. da Nikane be samayane viSe sthitino anAMva De. temaja baMdha ane moda, e paNa ekAMteM karIne nitya dekhAtA nathI. kAraNa, jene baMdha, tenoja kAlAM tare moda thAya .ane daNikane to kAlAMtara sthitino anAva // 3 // ||phrii ekAMtapadane viSe sarva padArthono bAzraya karIne doSAMtara kahevA mATeM kahe // // kramAkramAnyAM nityAnAM, yujyate'rtha kriyA nahi // ekAMtadaNikatve pi, yujyate'rtha kriyA nahi // 4 // nAvArthaH- ekAMteM karIne nitya evA padArthoMne kameM karIne ane akrameM karIne arthakriyAkAritva saMnavatuM nathI. kAraNa, nityaeka svanAvane kramano anAva je; ane akrama kahIyeM to eka kAleMja sarva kriyAnuM akaraNa thaze. ane bIje kAle kriyAnA akara gatveM karIne apadArthatvano prasaMga prApta thaze. tema ekAMta daNikatvamAM padA onuM kramAkrame karIne artha kriyAkAritva banatuM nathI. kAraNa, daNikane kramAkramano anAva be, bane akramapadane viSe daNikane ekakAleM sarvakA lamA thanArI kriyAkaravAnAM sAmarthyano anAva // // - // evA paramatanA doSone pragaTa dekhADIne have pahotAnA matanuM sva rUpa kahevA mATeM kahe je // // yadA tu nityAnityatva, rUpatA vastunonavet // yathAunagavannaivaM, tadA doSosti kazcana // 5 // nAvArtha:-he jagavan, tameM je prakAre ka Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 201 rIne padArthonI mukhyarUpeM karI nityatA ane paryAyarUpeM karIne anityatA, kaho bage,te pramANe padArthamAtrane jevAreM nityAnitya rUpatA kahIyeM, te samaya kRtanAza, ane astAgama ityAdika kAMI pampa doSa prApta thanAra nthii||5|| . // te viSe dRSTAMta kahe // // guDohi kaphahetuHsyA, nAgaraM pittakAraNam ||dhyaatmni na doSosti, guDanAgaraneSaje // 6 // nAvArthaH-gola je je te nizcayeM karIne kaphakAraka ne ane guMTha je De, te pittakAraka be; paraMtu te.unayAtmaka gola ane guMTha, e ve sAthe maTayAM thakAM euno auSadhane viSe kapha ane pittapaNAno doSa nathI; temaja ahIyAM syAhAdamAM paNa jANavU // 6 // // koi kaheMze ke eka ThekANe nityatva ane anityatva e viruda ? to tenA pratiSedhane mATeM kahe // ||dhyN viruI naikatra, stprmaannprsijhtH|| viruvarNayogohi, dRSTome cakaMvastuSu // // nAvArthaH-eka ThekANe rahenAruM nityAnityarUpa kSya paNa viru6 nathI. kAraNa ke te rUDA pratyakSpramANe prasi. te kyoM ne ? ema koI kahe to, nIlapItAdivarNe karIne mizrita je kAbaracitarI vastu tene viSe nIlapItAdika viruSavarNano saMyoga pratyada sarvane dekhAyaja // 7 // // vijJAnasyaikamAkAraM, nAnAkAraM karaMbitam // ibrastAthAgataH prAko. nAnekAMtaM pratikSipet // 7 // nAvArtha:-he nAtha !. nAnAprakAranA A kAreM karIne mizrita, evo jJAnano eka je pratinAsa, tene banAse nipu Na je baucha te, syAhAdano pratikSepa karavA mATeM samartha nathI, arthAt syA chAdanA khamana karavAne samartha thato nathI // 7 // // citramekamane ca, rUpaM prAmANikaM vaMdana // yogovaizeSikovApi, nA nekAMtaM pratidipet // e|| jAvArthaH-temaja naiyyAyika athavA vaizeSi ka te paNa prAmANika ane eka evAne anekarUpa citravicitra bolatA thakA syAdhAdane pratikSepa karavA mATeM samartha thatA nathI // 7 // // banpradhAnasattvAyai,virudaM guMphitaM gunnaiH||saaNrkhyH saMkhyAvatAM mukhyo, nAnekAMtaM pratidipet // 10 // nAvArthaH-(saMkhyAvatAM ke0) darapuruSo madhye mukhya paNAne mAnato evo sAMkhya te, sattva, raja ane tamorUpathI ni navanAva evAje guNo,teNeM racita evA pradhAna prakatinAmaka tattvanezvato Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 201 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. . thako ( anekAMta ke0) syAdvAdanI, niMdA karavA mATeM samartha nathI // 10 // // vimatiH saMmatirvApi cAvakasya na mRgyate // paralokAtmamodeSu, ya sya muhyatizemuSI // 11 // nAvArtha : he nAtha ! ( cArvAkasya ke0) cA afkanAmA nAstinI ( vimatiH ke0 ) visaMvAda ne saMvAda tenuM zrameM avalokana paNa karatA nathI. kAraNa ke, cArvAkanI buddhi, paraloka, yAMtmA, ne moha, eune viSe moha pAme be, eTale mUDha thAya be // 11 // // tenotpAdavyaye sthema, saMjinaM gorasAdivat // tvapaGkaM kRtadhiyaH, prapannA vastu vastu sat // 12 // nAvArtha : he nAtha! te paramata doSa darza nAkAraNeM karIne catura puruSo, tameM varNana karelI je paramArthe karIne prazasta eva cetanAcetanAtmaka vastu te aMgIkAra karatA havA. te vastu kevI be ? to ke utpatti, vinA ne sthiratveM neda pAmelI eTale utpAda, vyaya ne dhau vyayukta evo artha ve jemAM evI. e upara dRSTAMta kahe be ke jema eka pala go raNa prakAreM karIne jinna hoya be // naktaM ca // payovratona dudhyatti na payatti dadhivrataH // gorasavratonone, tasmAdastu trayAtmakam // 12 // ityaSTramaprakAzaH 8 // atha kalistavanAmA navama prakAzaH // * // yatrAlpenApi kAlena tvaGgakteH phalamApyate // kalikAlaH sa ekostu, kRtaM kRtayugAdiniH // 1 // nAvArtha : he nAtha ! je kalikAlane viSe thoDe paNa kALeM karIne tamArI sevAnuM phala prApta thAya be, te eka kalikA laja pramone ho. te kRta jAge yugAdikAleMja yayuM ema me mAnasuM to pI te kAleM zuM karttavya be ? kAM karttavya naMthI // 1 // " // supamAtoH pamAyAM kRpA phalavaMtI tava // merutomarubhUmau hi, zlA dhyA kalpataroH sthitiH // 2 // nAvArtha :- he nAtha ! suSama kAla karatAM SamakAlane viSe tarI kRpA phalavAlI thAya be. e upara dRSTAMta kahe be. je kAraNa mATe meruparvata karatAM maru dezane viSe kalpavRkSanI je sthiti, te nizvayeM karI zlAghya eTane vakhArAvA yogya hoya // 2 // // zrAH zrotA sudhIrvaktA, yujyeyAtAM yadIza tat // tvavAnanasya sA mrAjya, mekatraM kalAvapi // 3 // jAvArtha:- ( Iza ke0 ) he svAmi n ! ( zrAH ke0 ) dharmavicAra karanAra zrotA, khane ( sudhIH kai0) nipuNa evA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra.. 203 dharmavicAra karanAra vaktA, e banne jo eka tekANe male, to thA kali kAlane viSe paNa tamArA zAsana- ekabatra evaM sAmrAjya ke. ema jANavU // 3 // // yugAMtarepi cennAtha, navaMtyunUMkhalAH khalAH // tathaiva tarhi kupyAmaH, kalaye vAmakelaye // // 'nAvArtha:-he nAtha ! jo kaliyugathI anya je kRtAdika yuga tene viSe paNa niraMkuza evA khala hoya, to ameM jenI krIDA pratikUla be evA kalikAlane mATeM vyarthaja kopa karIyeM baiyeM // 4 // // kalyANasidhyai sAdhIyAn, kalireya kapopalaH // vinAgniM gaMdhamahimA, kAkatuMmasya naidhate // 5 // nAvArthaH-he nAtha ! modanIsidine mATeM atha vA zabdabalathI suvarNasidine mATeM kalikAla, eja (kaSopalaH ke0) atyaM ta prazaMsya kasoTIno pASANa jANavo. arthAt jema kasoTI suvarNanI pa rIdA thAya , tema kaliye mokSnI sidinI parIkSA thAya be. ahiM dRSTAMta kahe . jema ani vinA kRSNAgarunA gaMdhano mahimA eTale sugaMdhanuM guru vadhi pAmatuM.nathI, kAraNa ke te to aniyeMja vRddhi,pAme . tema kali kAleM dharmano mahimA vRddhi pAme je.e nAvArtha jAegavo // 5 // // nizi dIpoM'budhau hIpaM, marau zAkha) hime zikhI // kalau kurApaH prA toyaM, tvatpAdAnarajaHkaNaH // 6 // nAvArthaH-he nAtha ! jema rAtrine vi 'pe dIpa, tathA samujne viSe hIpa eTale beMTa,tathA marudezane viSe vRda,tathA himane vipe agni jema prApta thAya, tema duSprApa evo tamArA padakamalano rajaHkaNa, kalikAlane viSe mane prApta thayelo // 6 // // yugAMtareSTha brAMto'smi, tvadarzana vinA kRtaH // namo'stu kalaye yatra, tvadarzanamajAyata // 7 // nAvArtha:-he nAtha ! duM tamArA darzana rahita thako kRtayugAdikane vipe brAMtiyukta karelo . mATeM je kaliyugane vipe tamAruM darzana tho, te kaliyugane mAro namaskAra ho // 7 // // bahudoSodoSahInA, tvattaH kalirazojata // viSayukto viSaharA, phaNIM izva ratnataH // // nAvArtha:-he nAtha ! jemAM bahudopo evo paNa kalikAla,doSe rahita evA tamArA yogeM karIne zonAyukta thayo . e viSe dRSTAMta kahe . ke je, virSe karI yukta evo je sarpazreSTha te, viSaharaNa kara nArA mastakasaMbaMdhI je ratna teNeM karIne jema zone . tema aa kali paNa zone ke // 7 // iti kalistavanAmA navama prakAzaH samAptaH // e|| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. // atha abhutastavanAmA dazama prkaashH|| // matprasattestvatprasAda, stvatprasAdAdiyaM punH|| ityanyo'nyAzrayaM nidhi,pra sIda jagavanmAya // 1 // nAvArtha:-he nAtha ! (matprasatteH ke0) mArA prasanna paNA thakI (tvatprasAdaH ke0) tamAroM anuyaha thAya ,ane mArI prasannatA, tamArA anugraheM karI thAya . evoje anyonyAzrayarUpa doSa ,eTale eka, eka vinA hoya nahi. tene tameM nAza karo. ane he'nagavan ! tameMja mAre vipe prasanna thA. arthAt tameM mArI prasannatApratye avalokana karazo nahI // 1 // // nirIdituM rUpalamI, sahasrAdopi na mH|| svAmin sahastraji hvopi, zakto vaktuM na te guNAn // // nAvArtha:-he nAtha ! sahasraloca na evo iMza paNa tamArA rUpanI zonAne nizcoSapaNe avalokana karavA sa martha thato nathI. temaja he svAmin ? jene sahasrajihvA , evo je puruSa te paNa tamArA guNonuM varNana karavAne samartha thato nathI // 2 // // saMzayAnnAtha harase, anuttarasvargiNAmapi // yataHparopi kiM kopi,guNa stutyo'sti vastutaH // 3 // jAvArtha:-he nAtha ! tameM anuttaravimAnavAsI evA devonA paNa saMdehane nirAkaraNa karo bo. eTale anuttaravimAnavAsI devone saMdeha utpanna yaye bate temane anya sthAnakeM gamanAgamanano anAva be, emATeM teu tihAMja rahIne manamAMhe saMdeha kare . te saMdehayukta evA de vone jAvAn sarvajJa,tamo ahIMyAMz2a rahyA batA jAeIne te devonA pratyutta rane manovagarNAyeM karIne pariNamAvo bo. tyAra par3I te devatA avadhijhAne karI Apa nAmanaHsvarUpa jJAnathI pratyuttarane paNa jANe je. e mATeM he nAtha ! thA guNa karatAM apara koi paNa guNa vastutAthI stavana karavA yo gya thA jagamprahe De jhuM ? arthAt nathIja // 3 // // idaM virudaM zravattAM, kathamazraddadhAnakaH // yAnaMdasukhasaktizca, viraktizca samaM tvayi // 4 // nAvArtha:-he nAtha! tamAre viSe eka kAleMja paramAnaMda sukhanI AsaktatA ane saMsArathI vairAgya, evA thA virupaNuM nAsanArA kSyane (azradadhAnakaH ke0) zradAne na dhAraNa karanAro puruSa, te zradAyeM ke ma aMgIkAra kare ? arthAt kare nahIM // 4 // ||naatheyN ghaTyamAnApi, urghaTA ghaTatAM katham // upekSA sarvasattveSu,paramA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 205 copakAritA // 5 // nAvArthaH-hai nAtha ! sarva prANImAtrane viSe mAdhyasthya ane sarva prANimAtrane viSe utkRSTa upakArakartRtva, e sthini, saMjAvyamAna ne topaNa mahApurghaTa . te mATe te bedu vAta tamAre viSa kema ghaTe ? // 5 // ||dhyN viruI.jaga,stava.nAnyasya kasyacit // niryathatA parA yA ca,yA coccaizcakravarttitA // 6 // nAvArtha:-he jagavana ! paraspara aghaTamAna,je have kahe guM evAM ve vAnAM tamaneja, bIjA kozne nathI. te kayAM ve vAnAM? to ke eka to utkRSTa (niryathatA ke ) niSparigrahatA ane bIjuM atyaMta (cakravarttitA ke0) dharmacakravartitva. arthAt e behu tamArA vinA bIjA kozne nathI // 6 // // nArakAapi modaMte, yasya kalyANaparvasu // pavitraM tasya cAritraM, ko vA varNavituM damaH // 7 // nAvArtha:-he nAtha! je tamArA cyavanAdika paMca kalyANa parva tene vipe narakavAsI z2Ivo paNa AnaMdane pAme je. tevA tamArA caritrane varNana karavA mATeM amArA sarakho kayo jana samartha thAya? // 7 // // zamotodbhutaM rUpaM, sarvAtmasu kRpAbhutA // sarvAtanidhIzAya, tunyaM na gavate nmH|||| nAbArtha:-he nAtha! AzcaryakAraka anta tamAraM rUpa, ane sarva prANimAtrane viSe abhuta evI tamAre dayA . e mATeM saMpUrNa A zvaryane utpanna karanArA je guNo tenA kevala mahAnidhAna ane nagavAn evA tamone mahAro namaskAra ho // // ityabhutastavanAmA dazamaprakAzaH // 10 // // atha madimAstava nAmA ekAdazaprakAzaH // , // nighnan parISahacamU, mupasAta prativipan // prAptosi zamasauhityaM, mahatAM kApi vaiSI // 1 // nAvArtha:-he nAtha ! tameM (parISahacamUM ke) hudhA, tRSA, ityAdika bAvIza parisahanI senAne atyaMta daNatA thakA ane deva, manuSya, tiryaMca ejya karelA upazvono pratikSepa karatA thakA zameM karIne je sauhitya eTale susamAhitatva, te pratye prApta thayA bo. e mATeM uttama puruSanI je nipuNatA, te vacanAtIta je // 1 // ||arktonuktvaanmukti, mahiSTohatavAn hiSaH // aho mahAtmanAM kopi, mahimA lokaz2anaH // 2 // nAvArtha:-he nAtha ! tameM viSayone vipe arakta hotA thakA muktino upanoga karatA havA. ane iSa rahita ho tA thakA aMtaraMga zatrune jItatA havA. aho iti Azcarya !! mahAtmA je Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. gurupuruSa, teno urlana evo je mahimA te lokone anirvacanIya je // 2 // // sarvathA nirjigISeNa, jItanItena vAgasaH // tvayA jagavayaM jigye, mahatAM kApi cAturI // 3 // * nAvArtha:-he nAtha ! sarvaprakAre karIne jene jayanI bAja nathI, evA ane aparAdhIM jayaM pAmelA karatAM paNa jaya pA melA evA tamoyeM potAnA guNoyeM karIne trailokya jItyuM . yA uparathI evaM sima thAya le ke, mAhAtmA puruSonI caturatA anirvacanIya le // 3 // // dattaM na kiMcitkasmaici, nAttaM kiMcitkutazcanaM // prabhutvaM te tathAppeta, kalA kApi vipazcitAm // 4 // nAvArtha:-he nAtha ! tameM koine kAM paNa prasAdeM karIne dhanakanakAdika dIdhuM nathI, ane koithI ropeM karI daM mAdika kAMDa paNa grahaNa kayuM nathI, tathApi tamAkaM sarvalokane viSe prasi 6 evaM Adhipatya varte , te kAraNamATe vivaraNa purupanI koieka kalA nI kuzalatA anirvacanIyaja le // 4 // // yadehasyApi dAnena, sukRtaM nArjitaM paraiH // udAsInasya tannAtha, pA dapIte tavA'lut // 5 // nAvArtha:-he nAtha! tamArAthI anya evA tI rthikoyeM dehanA tyAgeM karIne paNa je puNya saMpAdana nathI kAM, te puNya, surUtasaMpAdana vipe nadAsIna evA paNa tamArA pAdapIThanA ayanAgane vipe akhaMgat ketAM bAloMTaluM havaM // 5 // // rAgAdiSu nRzaMsena, sarvAtmasu kRpAlunA // nImakAMtaguNenocaiH, sA mrAjyaM sAdhitaM tvayA // 6 // nAvArtha:-he nAtha ! valI tameM atyaMta sAmrAjyane svavazamAM saMpAdana kareluM . te tameM kahevA. bo? to ke rAgAdikane viSe nirdayapaNuM ane sarva prANimAtrane viSe kapAzIlatA, tathA aMtaraMga zatrunA damanane viSe nayaMkarapaNuM bane saMyamAdika pAlavAne vaSe suMdarapaNuM evA bo. // 6 // // sarve sarvAtmanA'nyeSu,doSAstvayi punarguNAH // stutistaveyaM cenmithyA, tatpramANaM sanAsadaH // 7 // nAvArthaH-anya je hari haMrAdika deva,tene viSe sarvaprakAre karIne doSI ,ane he nAtha! tamAreviSe sarvAtmatAyeM karI nIrAgAdika guNorahelA be. A meM karelI tamArI guNastuti jo mithyA hoya, to e viSesanAsada pramANa je.eTale sanAsado je kaheze teja satya // 7 // // mahIyasAmapi mahA,nmahanIyomahAtmanAm // aho me stuvataHsvAmI, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 207 stutergocaramAgamat // 8 // nAvArtha:- ho iti yAzvarye ! he jagavan svAmI, evA tane stuti karanAMro evo je DhuM, te mArA stutiviSayane viSe yAvatA havA. te tameM kehavo be? to ke atyaMta mahAnamadhye paNa mahAn ne mahAtmA evA je gurupuruSo tenI madhye paNaM pUjya ho // 8 // ityekAdaza' prakAzaH // 11 // // atha vairAgya stavanAmA chArA prakAzaH // . // pavanyAsAdaraiH pUrva, tathA vairAgyamAharaH // yatheha janmanyAjanma, tatsA mInAvamAgamat // 1 // nAvArtha : he nAtha ! tameM pUrvajanmane viSe uttama anyAsanA yAdareM karIne tevo vairAgya saMpAdana karo be, ke je yA janmane viSe paNa te vairAgya, tamArA janmadivasathI mAMmIne sahajadharmane pAmyo be... // zrakhahetuSu vairAgyaM, na tathA nAtha nistuSam || mokSopAyapravINasya, ya yA te sukhahetuSu // 2 // nAvArtha :- he nAtha! mokSopAyanUta je saMtoSA dika sAdhano, tene viSe nipuNa evA je tameM te tamane duHkhahetu je iSTavi yogAdika teneviSe tevo atyaMta nisluSa vairAgya nathI, z2evo sukhahetu je iSTa saMyogAdika, tene viSe nistupa vairAgya be ? // 2 // // vivekazANairvairAgya, zastraM zAtaM tathA tvayA // yathA modepi tatsAdA, dakuMThitaparAkramam // 3 // nAvArtha : he nAtha! tameM vivekarUpa zastragharSaNa yaMtre karIne vairAgyarUpa zastra evaM tIkSNa kayuM be, ke jevuM te vairAgyazastra mo depi tAM mone viSe paNa athavA zabdabaleM karI mUke thake paNa, kuMThita be parAkrama jenuM evaM be // 3 // spaSTapa // yadA marunnareMzrI, stvayA nAthopanujyate // yatra tatra ratirnAma, vi raktatvaM tadApi te // 4 // nAvArtha : he nAtha ! tameM je prastAvane viSe ( marut ke0 ) deva ne (nareM ke0 ) rAjA, enI lakSmI upanoga karA be, te prastAvane viSe paNa tamArI je te sthajeM rati, te samAdhi evaM nAmeM karIne vairAgapaNuMja rahe be // 4 // // nityaM viraktakAmecyo, yadA yogaM prapadyase // alameniriti prAjyaM, ta dA vairAgyamasti te // 5 // nAvArtha :- he nAtha ! tameM je samayeM niraMtara ma no eva zabdAdika viSayothI virakta thakA cAritrayogano aMgIkAra karo bo, te samaya tamAre te viSayeM karIne guM ? arthAt kAMhiM nahiM. evo tamA re viSe prati zreSTha vairAgya rahelo be // 5 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20G jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. // sukhe kuHkhe nave mode, yadaudAsInyamIzipe // tadA vairAgyameveti, ku tra nAsi virAgavAn // 6 // nAvArthaH-he mAthaM ! tameM je samayeM sukha, uHkha nava bane mokne vipe audAsInya dhAraNa karo bo,te samaya paNa tamane vairA gyaja rahe .e mATeMtameM kayA kAleM kayA sthaleM vairAgyavAn nathI? arthAt sarva kAleM sarvasthaleM vairAgyavAnaja bo // 6 // // duHkhagarne mohagarne,vairAgye niSThitAH pre||jhaangrn tu vairAgyaM tvayyaivA kAtmatAM gatam // 7 // nAvArtha:-he nAtha ! anya evA saMsArI jIva, khagar3ita vairAgyane viSe ane mohagarnita vairAgyane viSe niSThA pratye pAmelA be, ane tamAre viSe jhAnagarnita evo vairAgya ekAzrayatAne pAmelo . a rthAt tamArA jevo vairAgya kozne nathI // 7 // // yodAsInyepi satataM, vizvavizvopakAriNe // namovairAgyanighnAya, tA yine paramAtmane // 7 // nAvArthaH-e mATeM niraMtara udAsInatvaM bate pa e saMpUrNa jagat napara napakAra karanArA, vairAgyatatpara ane sarva prANimAtranuM rahANa karanArA evA paramAtmA je tameM te tamane mahAro namaskAra ho||7|| iti vairAgyastavanAmA hAdazaH prakAzaH // 12 // // atha. hetunirAsanAmA trayodaza prkaashH|| . // anAdUtasahAyastvaM; tvamakAraNavatsalaH // ananyarthitasAdhustvaM, tva masaMbaMdhabAMdhavaH // 1 // nAvArtha:-he nAtha! tameM na. bolAvyA batA paNa sakhA pramANe AcaraNa karanArA, ane kAraNa vinA hitakartA, ane prArthanA na kasyA batA paNa parakArya sAdhana karanArA bo. ane saMbaMdhavinAnA bAMdhava ge|| // anaktasnigdhamanasa,mamRjojjvalavAkpatham // adhautAmalazIlaM tvAM, za raNyaM zaraNaM zraye // 2 // nAvArthaH-emATeM anyaMga vinAja jenuM mana sne hayukta ne, ane malApakarSaNa vinA jeno vacanamArganirmala , ane pradAlana kasyA vinAja jeno svanAva nirmala , evA zaraNa javA yogya je tameM, te.tamArA zaraNano hu~ Azraya karUM buM // 2 // // acamavIravratinA, zaminA samavartinA // tvayA kAmamakuThyaMta, kuTi lAH karmakaMTakAH // 3 // nAvArtha:-he nAtha ! zAMta batA paNa sunaTavrata vAlA ane (zaminAsamavartinA ke ) zamazIla ane zatrumitrAdikone Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. e viSe samAnarUpeM.karIne vartanArA evA tameM atyaMta kuTila evA karmarUpa kAMTA toDI nArakhyA De // 3 // // anavAya mahezAyA, gadAya narakaMlide // arAjasAya brahmaNe, kasmai cinnavate namaH // 4 // . bhAvArthaH-nahIM navaketAM zaMkara athavA nathI nava ketAM janma jene te anava kahiyeM e anava evA (mahezAya ke0) Izvara athavA trinurvananA svAmI,ame nathI gadA nAmarnu AyurU athavA nathI gada eTale roga jene evA, valI naraka je narakayAtanA tenA baMda karanArA evA ane nathI rajonAva eTale viSayAnilASa jene evA tathA (brahmaNe ke0) para brahmasvarUpa evA ko eka alakSyasvarUpa je tameM,tene mahAro namaskAra ho: thA ThekANeM ziva, viSNu, brahmA na batAM paNa tennAM anya kArya karI nAmadhA raNa karanArA jagavAn kahyA.e virodhAnAsa alaMkAra je. ema jANavU // // // aMtUSitaphalodayA, danipAtagarIyasaH // asaMkalpitakalpaze, stvatto phlmvaapnuyaam|| 5 // nAvArtha:-he nAtha ! siMcana.kasyA vinAja phaloyeM karIne abhuta, patanarahita batAM atyaMta mahAna, ane asaMkalpita evA pa e manorathane pUrNa karanAra, kalpada evA je tameM, te tamArAthI hu~ ya nISTa phalane paamuN!|| 5 // // asaMgasya jinezasya, nirmamasya kRpAtmanaH // madhyasthasya jagabAtu, ranaMkastesmi kiMkaraH // 6 // nAvArtha:-he nAthaM ! jene dhana kanakAdikano parigraha nathI, sAmAnyakevalInA (Izasya ke0) svAmI, mamatAra hiMta, ane jenuM citta kapArUpa ne, ane bIjAnI apekSAyeM rahita, ane sarva jagatnA trAtA evA je tameM te tamAro trizUlapAtAdika cinhara hita evo DhuM sevaka buN|| // agopite ratnanidhA,vavRte kalpapAdape // aciMtye ciMtAratne ca,tvayyA smA'yaM myaarpitH||7|| nAvArtha:-he nAtha ! nahiM DhAMkelo evo je ratnano nidhi, ane nahi sevana karelo evo je kalparada, ane ciMtana karavA mATeM azakya evo je ciMtAmaNi, te samAna je tameM,te tamAre viSe meM A mahA ro AtmA samarpaNa kasyo je // 7 // // phalAnudhyAnavaMdhyo'haM, phalamAtratanurnavAn // prasIda yatkRtyavidhau, kiM kartavyajaDe mayi // // nAvArtha:-he nAtha ! huM phalanI ciMtavanAyeM rahita bUM, ane tameM phalarUpa zarIra bo, e mATeM kaye samaye guM karavu ? e viSe mUrkha Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. evo je huM, te mAre viSe, mAre guM kara joiyeM ? te vAlamAM mArI Upara prasAda karo // // iti hetu nirAsanAmakatrayodazaH prakAzaH // 13 // // pratha yogastavanAmA 'caturdazaH prakAzaH // // manovacaH kAyaceSTAH, kaSTAH saMhRtya sarvathA // zvayatvenaiva javaMtA manaHzalyaM viyojitam // 1 // nAvArtha :- he nAtha ! tameM mAyAseM karIne ja kaSTakAraka evA mana, vacana, ane. deha, enI vyApArarUpa kriyAune sa rvaprakAreM karI saMtRta karIne manorUpazavyanuM prathakkaraNa karUM be // 1 // // saMtAni na cAhANi, naivozrRMkhalitAni ca // iti samyakpratipadA, tva ye priyajayaH kRtaH // 2 // nAvArtha:- uttamaprakAranuM jenuM jJAna ke evA je tameM te tameM, potapotAnA viSayoneviSe pravRtta svI karNAdi paMceriyone atyaMta saMyamita na karI, ne atyaMta viSayAsakta paNa na karI. kAraNa ke gunA zuna padArtharUpa viprayonevipe harSa ne viSAda, eunuM tyAgapaNuM be. mATeM he nAtha! tameM pUrvokta rIteM iMDiyajaya ko be // 2 // // yogasyASTAMgatA nUnaM, prapaMca: kathamanyathA // zrAbAjanAvatopyeSa, tava sAtmyamupeyivAn // 3 // nAvArtha : he nAtha! adhyAtmayoganI paNa aSTAM gatA be. te kaye prakAreM aSTAMgatA ke ? to ke yama, niyama, Asana, prANA yAma, pratyAhAra, dhyAna, dhAraNA ne samAdhi te rUpa vistAra, nizvayeM karIne beja. ( anyathA ke0 ) jo ema. aSTAMgatA prapaMca na hoya to yA yoga, bAlapaNAthI paNa tamArA svarUpanA saMhitapaNAM pratyeM kema. prApta thAya ? arthAt prApta thAyaja nahIM // 3 // viSayeSu virAgaste, ciraM sahacareSvapi // yoge sAtmyamadRSTepi, svAmi nimalaukikam // 4 // nAvArtha :- he svAmin, cirakAlasahacara evA manojJazabdAdika viSayomAM Apane, yApamAM adhyAtmayoga na dIsatAM batAM paNa sahaja jAveM karIne vairAgya be, e kevala alaukikajaM be kAraNa ke lo kamadhyeM to dRSTane viSe rAga yAya, paNa dRSTamAM to rAga hoto nathI // 4 // // tathA pare na rajyaMta, upakArapare pare // yathApakAriNi navA, naho sarvama laukikam // 5 // nAvArtha :- he nAtha ! jevA tameM apakAra karanArA janone viSe snehayukta ho, tevA anyaloka, upakAra viSe tatpara evA paNa anya Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 222 janane viSe sneayukta yatA nathI. te mATeM graho ! ! ! yA sarva (alaukikaM ke0 ) tamAruM caritra lokottara hai // 5 // // hiMsakApyupakatA, prAzritApyupe ciMtAH // idaM citraM caritraM te, ke vA paryanuyuMjatAm // 6 // . jAvArtha : he nAtha ! tameM hiMsA karanArA puru popaNa, svargAdikane viSe pahoMcADIne, upakArasaMyukta kathA; ne sevApara evA siMkAdika puruSo (upeditAH ke0 ) upekSita karA. eTale te narakagati nivAraNa karI nahIM. tasmAt he nAtha! yA pUrvokta tamArA zrArya kAraka caritrane viSe kayA puruSone pUDhIyeM ? arthAt koNa puruSa tva tsadRza vyAcaraNa karavA mATeM samartha be ? koI nayI // 6 // // tathA samAdhau parame, tvayyAtmA vinivezitaH // sukhI duHkhyasmi nA smIti yathA na pratipannavAn // 7 // nAvArtha :- he nAtha! tameM utkRSTa sa mAdhine viSe teve prakAreM karIne zrAtmA sthApana ko le ke, DhuM sukhasaMyukta buM, athavA duHkha saMyukta buM ! e kAMi jANatA nayI // 7 // ||dhyaataa dhyeyaM tathA dhyAnaM, trayamekAtmatAM gatam // iti te yogamAhAtmyaMM, kathaM zradIyatAM paraiH // 8 // jAvArtha :- he nAtha ! ( dhyAtA ke0 ) dhyAna ka ranAra, (dhyAnaM ke0 ) gunAzunapariNAmarUpa manano vyApAra, temaja (dhye yaM ke0 ) dhyAna karavAne yogya evaM paramAtmasvarUpa, e traNe paNa ekA tmatAyeM karI tamAre viSe prApta yaetAM ve, mATeM tamAruM ( yogamAhAtmyaM ke0 ) yogapratrutva te, ( paraiH ke0 ) anya je khamArA sarakhA jana, tena eM kevI rIteM zraddhAyeM grahaNa yAya ? arthAt anya puruSoyeM paNa tamAruM yogamA hAtmya // // iti yoga stavanAmA . caturdazaprakAzaH samAptaH // 14 // // atha bhaktistavanAmA paMcadazaH prakAzaH // // jagatrAguNAstrAta, ranye tAvattavAsatAm // nadAttazAMtayA jigye, muDyaiva jagatrayI // 1 // nAvArtha:- he trAtaH! kahetAM he rakSaka ! tamArA ja gat ne jItanArA anya guNa to prathama dUra raho, paraMtu ubhaTa hoine zAMta eva tamArI kRtiyeMja yA tribhuvanane jItyuM be // 1 // // merustRNIkRtomohA, tvayodhirgoSpadIkRtaH // gariSThecyo gariSThoyaiH, pA mastvimapo hitaH // 2 // nAvArtha : he nAtha ! je pApI puruSoyeM, sarva Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. madhye zreSTha ane gurunA paNa atyaMta. guru evA je tameM te tamArI niMdA karI; to te pApI purupoyeM moheM karIne eTale ajJAneM karIne meru parvata' paNa tRNa sarakho gaNyo. ane samuzne paNa goSpada sarakho gaNyo; evaM jANavU. arthA t tamArI niMdA karanArA prANI ati mUrkha jamaNavA // 5 // . // cyutazciMtAmaNiH pANe, steSAM labdhA sudhA mudhA // yaiste zAsanasa rvasva, majhAnai tmasAtkRtam // 3 // . nAvArthaH he nAtha, je jJAnarahita evA puruSoyeM tamArI AjhArnu rahasya aMgIkAra kayuM nahiM; te puruSanA ha stathI ciMtAmaNija bhraSTa thayo, kiM vA te puruSone prApta thae@ amRta vyartha gayu. ema jANa // 3 // // yastvayyapi dadhau dRSTi,mulmukAkAradhAriNIm / / tamAzuzuNiH sAdA, dAlapyAlamidaM hi vA // 4 // nAvArthaH he nAtha! je jana tamAre viSe jva litakASThanA AkArane dhAraNa karanArI eTale krodhe AraktavarNa evI dRSTine dhAraNa kare je, tene yAguzuNiH , eTale agni, evaM sAkSat kahi stuti kartA (alaM ke0) pUrNa thayuM ema kahi rahi gayo, arthAt stutikartA puruSa, tene ani bAlo. evaM kahevA mA prathama pravRtta thayo,paraMtu tene ani ema kahine bAlo evaM nAzasUcaka kriyApada kaheQ e ThIka nahI ema vicAra karI tene ani eTaluMja bolI pAgala stabdha rahI gayo // 4 // // tvabAsanasya sAmyaM ye, manyate zAsanAMtaraiH // viSeNa tulyaM pIyUSaM, teSAM haMta hatAtmanAm // 5 // jAvArthaH he nAtha ! je puruSo, tamArA zA sanane parazAsananI sAtheM samAna mAne , te janane (pIyUpaM ke0) amRta,te viSa sarakhaM De, (daMta ke0 ) e mahoTA khedanI vAta ! valI te jana kahevA jANavA ? to ke niMdA karavA yogya De mana jenuM evA jANavA // 5 // ||aneddmuukaanuuyaasu,ste yeSAM tvayi mtsrH|| gunodarkAya vaikalya,mapipApe pu karmasu // 6 // nAvArtha:-he nAtha! je puruSone tamAreviSe atyaMta zeSaprApta thayo, te puruSo,karNa ane vacana enaeM rahita thA. ane e prakAranA kathana karanAranA pApakarmane viSe je vyaMgatva thAya,te paNa gunaphalane mATeM je.||6|| // tenyonamoMjalirayaM, teSAM tAn samupAsmahe . // tvabAsanAmRtarasairyerA mA siMcyatAnvaham // 7 // lAvArthaH-he nAtha! je janoyeM tamArA zAsa narUpa amRtaraseM pratidivasa potAno yAtmA siMcana kasyo , te janone na Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 213 maskAra ho. ane te janone A meM karasaMpuTa karelo je. ane he nAtha ! ameM te janone sevIyeM baiyeM / / // .. // nuve tasyai namoyasyAM, tava pAdanazivaH // ciraM cUDAmaNIyaMte, brU mahe kimataH param // .. nAvArtha:-he nAtha ! je nUmine viSe tamArA caraNanakhanAM kiraNo, cirakAla paryaMta (cUDAmaNIyaMte ke0 ) rakkAjaraNa sarakhAM AcaraNa kare : te nUmine amAro namaskAra ho. he nAtha! ameM e par3I guMnASaNa karIyeM ? kAraNa keje tamArA caraNanakheM sparza karelI evI nUmi tene paNa ame namaskAra karIyeM baiyeM // // // janmavAnasmi dhanyosmi, kRtakRtyosmi yanmuhuH // jAtosmi svarNa grAma, rAmaNIyakalaMpaTaH // e|| nAvArtha:-he nAtha! je kAraNa mAtrai hu~ vAraM vAra tamArA guNasamudAya je manohara paguM,tene viSe (laMpaTaH ke0) ta tpara evo , te kAraNa mAtrai hu~ saphalajanmA bu, hu~ (dhanyaH ke0) vakhA evA yogya buM ane DhuM kRtakRtya buM eMTale kRtakArya thayo buM // // iti zrI jaktistava nAmA paMcadazaMH prakAzaH // 15 // .. ||athaatmgrdaastvnaamaa poDaza prkaashH|| // tvanmatAmRtapAnobA,ztaH zamarasormayaH // parANayaMti mAM nAtha,paramA naMdasaMpadam // 1 // nAvArtha:-he nAtha! (itaH ke0) A eka pArzvanA ga thakI zamarasanA je taraMgo te, mane.paramAnaMdanI saMpattipratye paMmADe ne. te zamarasanA. taraMgo kahevA ke ? to ke tamArA matarUpaja je amRtapAna , tenAthI utpanna thayelA // 1 // . . // itazcAnAdisaMsAra, mUrvitomUrkhayatyalam // rAgoragaviSAvego, hatAzaH karavANi kim // 2 // nAvArtha:-he nAtha! (itaH ke0) yA bIjA pA vanAgathI anAdisaMsAranI vAsanAyeM vRddhi pAmelA evA viSayarUpa sarpanA viSano vega, mane atyaMta mUrbAne pamADe . mATeM ( hatAzaH ke0) jenI yAzA naMgaI De; evo je DhuM te guM karuM ? // // // rAgAdigaralA''ghAto', kArSa yatkarma vaizasam // tattumapyazaktosmi, dhiGme prasannapApinaH // 3 // daNaM saktaH daNaM muktaH, daNaM kuchaH daNaM damI // mohAdyaiH krIr3ayevAhaM, kAritaH kapicApalam // 4 // nAvArthaH Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. he nAtha! hu~, rAga eja ko eka sarpa, tene vipe mUrchita hoto thako, para dArAgamanAdika ne uSTa karma tene karato havoM,te karma kahevAM le ? to ke te karmane kahevA paNa DhuM asamartha . mATeM guptapApI evo je DhuM, tene dhikkAra hoM // 3 // he nAtha! mohAMdikoyeM maneM markaTa sarakhI cApalyadazApratye pamADelo . te kevI rIteM ? to ke-anya puruSoyeM krIDAyeM karI jevI rIteM vAnarane cApalya karAvAya je? tethI kevo DhuMthayo ,to ke yA saMsArane viSe mAtra Asakta, ane daNamAtra mukta, kSaNamAtra krodhAyamAna ane daNa mAtra kamAvAna e prakAranA cApalyapratye mane mohAdikoyeM pamADelo // 4 // // prApyApi tava saMbodhi, manovAkkAyakarmajaiH // muzceSTitairmayA nAtha, zirasi jvAlito'nalaH // 5 // tvayyapi trAtari trAta, yanmohAdimali mlacaiH // ratnatrayaM me hiyate, hatAzohA hatosmi tt|| 6 // nAvArtha:-he nAtha ! tamArA samyak dharmane pAmIne paNa mana,vANI ane kAya euMnA vyA pArathakI utpanna thaelA je suSkarmo teNe karI mArA mastakane. viSe meM agni prajjvalita kasyo be.arthAt have te ani mane atyaMta tApa natpanna kare // 5 // he trAtaH ke0) he rakSaNa karanArA ! tameM rakka batAM mohAdika coroyeM mAru (ratnatrayaM ke0 ) jJAna darzana cAritrarUpa, athavA deva, guru dharmarUpa ratnatraya da raNa kayuM,eTale hA itikhede z2enI AzA naSTa thaelI evo hu~ thayo buM // 6 // // brAMtastIrthAni dRSTastvaM, mayaikasteSu tArakaH // tattavAMjho vilayosmi, nAtha tAraya tAraya // 7 // navatprasAdenaivAha, miyatI prApito nuvaM // audAsInyena nedAnIM, tava yuktamupedituMm // // nAvArtha:-he nAtha ! DhuM nAnA prakAranA tIrthoneviSe bhramaNa karato havo, paraMtu te sarvatIrthone viSe meM, saMsArasamuthI tAranArA evA eka tamaneja avalokana kayA. mATeM DhuM tamArA caraNakamalane viSelama thayo bu.e mATe he nAtha! tameM mane tAro, taaro||7|| he nAtha ! tamAre prasAdeM karIneja DhuM yA manuSya janmAdika nUmi kApratye prApta thayo bUM, te mATeM sAMpratakAleM udAsIna dharme karIne tamane mArI upekSA karavI, te yogya nathI // 7 // ||jnyaataa tAta tvamevaika, stvattonAnyaH kRpAparaH // nAnyomattaH kRpApAtra, medhi yat katyakarmataH // // nAvArtha:-he tAtaH! tameMja eka nipuNa bo. tamArAthI bIjo koI dayApara nathI, ane mArA karatAM bIju koi kapA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 215 karavAne garIba pAtra nathI, e mATeM tameM je kRtya karavAmATeM yogya ho, te kRtya karIne vRddhi pAmo // e|| ityAtmagahastavanAmA SoDazaH prakAzaH // 16 // // atha zaraNAgamananImA saptadazaH prakAzaH // // svakRtaM duHkRtaM garhana, sukRtaM cAnumodayan // nAtha tvaccaraNau yAmi, zaraNaM zaraNotiH // 1 // manovAkkAyaje pApe, kRtAnumatikArite // me mi yA kRtaM nUyA, dapunaH kriyayAnvitam // 2 // jAvArtha :- he nAtha ! zrAzra ye rahita evoDhuM poteM karelAM pAponI niMdA karato thako ne puSyanuM numodana karato. thako tamArA caraNapratyeM zaraNa yAvyo buM // 1 // . he nA 'tha ! mAsaM svataH karavAyeM ne bIjA pAseM karAvave karIne utpanna thayelA je kAyika, vAcaka ne mAnasika pApo, teneviSe pharIne tema na thAya. tevI kriyA yuMkta evaM duSkarma mithyA ho. arthAt mithyADukkaDa ho // 2 // " , " // yatkRtaM sukRtaM kiMci, ina tritayagocaram // tatsarvamanumanye'haM, mArgamA trAnusAryapi // 3 // sarveSAmarhadAdInAM yoyorhatvAdikoguNaH // anumo dayAmi taM taM sarva teSAM mahAtmanAm // 4 // jAvArtha:- he nAtha ! meM, jJAna, darzanacAritra viSayaka je kAMi puNya karayuM hoya, te sarvane kevalatrAcAramAtrane anusaranAro evo paNa huM anumodana karuM huM // 3 // he nAtha ! saMpUrNa haidAdikonA eTale rhat, siddha, prAcArya, upAdhyAya ne sarva sAdhuenA ttva siddhatvAdika je je guego be, te saMpUrNa evA pradAdika mahAtmA nA. guNo pratyeM huM anumodana karUM buM // 4 // // tvAM tvatphalanUtAn siddhAM stvavAsanaratAnmunIn // vavAsanaM ca za raNaM, pratipannosmi nAvataH // 5 // mayAmi sarvAn sattvAn, kamayAmi sarvAn savAn, sarve kAmyaMtu te mayi // maitryastu teSu sarveSu, tvadekazaraNasya me // 6 // nAvArtha :- he nAtha ! huM tamArApratyeM ne tamArA phalanUta eTale tamArI upAsanA karI ne siddha thayelA je siddha bane tamArA matane viSe yAsakta evA je muniyo, ne tamAruM je zAsana, e sarvapratyeM jAveM karIne zaraNeM vyo buM // 5 // he nAtha ! huM zrA ekeMziyA dikathI mAMmIne paMceMpriya paryaMta sarvaprANIyone kamA kara vAnI prArthanA karuM buM. te sarva prANIyo mane kSamA karo. jene tameMja eka zaraNa bo evo je DhuM, te mAre sarvaprANIune viSe maitrI ketAM hitabuddhi thA // 6 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 jainakathA ratnakopa nAga padelo. // ekohaM nAsti me kazci, na cAhamapi kasyacit // tvadehizaraNastha / sya, mama dainyaM na kiMcana // 7 // yAvannApnomi padavIM, parAM tvadanunA vajAm // tAvanmayi zaraNyatvaM, mAmucaH zaraNaM zrite // 7 // nAvArthaH-. he nAtha ! DhuM eka buM, mAre bIjo koi nathI, zrame DhuM paNa koino saMbaMdhI nathI, e mATeM he nAtha! tamArA caraNane viSe zaraNe AvelA mane kAMhiM paNa dInapaNuM nathI // 7 // he nAtha ! duM jyAM sudhI tamAre pranAveM karIne prAptathayelI natkRSTa evIje mopadavI. te pratye prApta thayo nathI, tyAM sudhI he jagavan ! zaraNAgata rANapaNAne tameM boDazo nahi. arthAt zaraNe yAve jo je DhuM teno tyAga karazo nahiM // iti saptadaza prakAzaH // 7 // ||ath koroktistavanAmASTAdazaH prkaashH|| ||n paraM nAma mRdeva, kaThoramapi kiMcana // vizeSajJAya vijJapyaM, svAmine svAMtAkSye // 1 // ||n padipasiMhAdi, vAhanAsInavigrahaH // na netra vakragAtrAdi,vikAra vikatAlatiH // 2 // nAvArthaH- valI komalAmaMtraNathI kahe je ke,he svAmina ! vizeSa nipuNa evA je tameM svAmI,tebApane mATeM ke vala atyaMta komalajavijJApanA karavI yogya ema nathI? to kAMika paNa kaThora vijJApanA karIyeM ? kAraNa ke kaThora vijJApanAyeM potAnA aMtaHkaraNanI zukSi thAya ne // 1 // . he nAtha ! tameM pakSi, pazu, siMhAdikavAhanane vipe bevelo meno deha evA nathI,ane netre karIne tathA mukheM karIne ane zarIrA dikanA vikAreM karIne jenIyAkati bInatsa amaMgala evA paNa nathI // 2 // // na zUlacApacakAdi, zastrAMkakarapallavaH // nAMganAkamanIyAMga, pariSvaM gaparAyaNaH // 3 // ||n garhaNIyacarita, prakaMpitamahAjanaH // na prakopa prasAdAdi, viDaMbitanarAmaraH // 4 // nAvArthaH-aneM tameM zUla, cApa,cakra, ityAdika cinha jene viSe ,evA hastapanaveM karI yukta paNa nathI; ane strIna je suMdara aMga, tenA AliMganane mATeM tatpara, evA paNa tameM nathI // 3 // ane niMdya evA AcaraNe karI atyaMta kaMpane pamADelA ne mahAjana ketAM ziSTajano jeNe,evA paNa tameM nathI; temaja atyaMta kopa kiMvA prasAda,teNeM, karI jeNeM nara ane amarane,viDaMbana karelA be; evA paNa tameM nathI // // na jagajananasthema, vinAzavihitAdaraH // na lAsyahAsyagItAdi Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. 17 viplavopapluta sthitiH // 5 // // tadevaM sarvadevenyaH, sarvathA tvaM vilkssnnH|| devatvena pratiSThApya, kathaM nAma parIdakaiH // 6 // // nAvArthaH- ane sarva jagatanI utpatti, pAlana ane nAza-eM karavA mATe jeNeM Adara karayo ne, evA paNa tameM nathI. ane.nATaka, hAsya, gAyana-ityAdika uzcaSThitoyeM karIne jeno AcAra uSTa che; evA paNa tameM nayI // 5 // valI komalA maMtraNathI kahe je ke he nAva ! te mATeM parIkSA karanArA puruSoyeM tamArUM devarUpatveM karIne kema pratisthApana kasyU~ ? kAraNa ke tameM kahevA bo? to ke (evaM ke0) e pUrvokta prakAre karIne sarva loka prasida, pazu siMhAdivAhana rahi ta, sarva hariharAdika devothI sarvaprakAre karI vilakSaNa kahetAMjina rUpaja bo: ||anushrotH saratparNa,tRNakASThAdi yuktimat // pratizrotaHzrayastu, kayA yuktyA pratIyatAm // 7 // ||ssyvaa'lN mNdbuddhi,priiksskpriikssnnaiH||mmaapi kRtmeten,vaiyaatyenjgtprnoH|||| nAvArthaH-e viSe dRSTAMta kahevAmA kahe . he nAtha ! parNa ketAM pAMdaDAM; tRNa ane kASThAdika vastu, jalapravA hanIsAthe vahe ,eja yogya ve. par3I te tRNa kASThAdika vastupratizrotaH ketAM jalapravAhanI sanmukha gamana karanArI koNa yuktiyeM pratIti pratye yAve ? arthAt koi paNa yuktiye te tRNAdika vastunI pravAha sanmukha gamana karavAnI pratIti Ave nahiM // 7 // he pranI! athavA tubabudievA parIda konI parIkSAyeM basa. tathA he jagatprano! mAjhaM paNa tamArI parIdAnA piSTape SaNa viSe je utapaNuM, teNeM have pUrNa zyayu. kAraNa ke tamArUM zAna je lada Na teja tamArI yogyatAne kahe je, mATeM nirarthaka vicArano upayoga zAmATe karavo! have te kayuM lakSaNa ? te pAgalanA zlokeM karIne kahe je // 7 // __ yadevaM sarvasaMsAri, jaMturUpa vilakSaNam // parIdatA kRtadhiya, stadeva tava lakSaNam // e|| ||krodhlonnyaakaaNtN, jagadasmAdiladANaH // na goca romRdhiyAM, vItarAga kathaMcana // 10 // nAvArtha:-he nAtha ! thA pUrvokta prakAre karIne je saMpUrNa saMsArI prANInA svarUpathI ninna tamAsaM lakSaNa , tene nipuNa puruSo, parIkSAyeM jANe je // e||' he nAtha ! A sarvajagat krodha, loma ane jaya e-yeM vyApta , ane vItarAga evA tameM to yA sarva jagatathI jinna hotA thakA koi paNa prakAre karIne komala buddhi puruSone saNa gocara eTale pratyada thatA nathI // 10 // ztyaSTAdaza prkaashH|| 17 // me Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga padelo. // atha AjhAstavanAmA ekonaviMzatitamaH prkaashNH|| // tava cetasi varneha, miti, vAApi urlanA // maJcitte vartase cettva, malamanyena. kenacit // 1 // . nigRhya kopatA. kAMzci, kAMzcituSTayAnura hya ca // pratAryate mRdhiyaH, prasananaparaiH paraiH // // nAvArtha:-he nA tha! hu~ tamArA cittane vipe rahu~ ,evI vArtA paNa ati urlana . paraMtu he nAtha ! tameM jo mArA cittane viSe rahetA ho,to paThI bIjA koi paNa sAdhaneM karI | karttavya ? arthAt kAMza nahiM // 1 // he nAtha ! pratAraNane viSe tatpara evA anya hariharAdika devoyeM komalabuddhi evA puruSa phasAvyA De. te kevI rIteM phasAvyA be ? to ke keTalA eka lokone ko karIne ane keTalA eka lokone tuSTi ane potAnA anugraha pratye pamADIne phasAvyA ve // // aprasannAtkathaM prApyaM, phalametadasaMgatam // ciMtAmaNyAdayaH kiMtu, phalaM tyapi vicetanAH // 3 // vItarAga saparyAta, stavAjhApAlanaM param ||yaa jhArAmA virAkSA ca, zivAya ca javAya ca // 4 // .jAvArthaH-koka zaMkA kare ke jagavAn zrI vItarAga koine pUNa prasanna nathI ane aprasanna paNa nathI. emATeM tenAthI napAsakone phalaprApti kema thaze ? e zaMkAno parihAra karato thako dRSTAMta kahe je ke, aprasanna evA devaguru ityAdikothI phalaprApti thavA mATeM kema zakya thaze ? *evaM je bolavU, te asaMgata . kAraNa ke cetanarahita evAM pae ciMtAmaNi,kalpada,ane dakSiNAvarta zaMkhAdika te sarva phala detAM nathI guM? nA deja le // 3 // he vItarAga! taMmArI pUjA karavA karatAM tamArI ajJAtuM pAlana karavu e utkRSTa je. kAraNa ke, tamArI AjhAnA pAlana kara vAthI modaprApti thAya je; ane khamana karavAthI saMsAra vRddhi thAya ne // 4 // // bAkAlamiyamAjhA te, heyopAdeyagocarA // yAzravaH sarvathA heya, u pAdeyazca saMvaraH // 5 // AzravonavahetuH syAt, saMvaromodakAraNam // ztI yamAItI muSTi,ranyadasyAH prapaMcanam // 6 // he nAtha ! karmabaMdhanahetu je yA zrava, te sarva prakAre karIne tajavo, ane karmadanano upAya evo je saMva ra, te sarvathA grahaNa karavo. mATeM ( heya ke0) taz2avA yogya ane (upAde ya ke0) grahaNa karavA yogya viSaya jeno evI pratima je tamArI yAjJA te anAdi sima // 5 // zrAzrava e saMsAra- kAraNa ane saMvara e Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgastotra. zae modanuM kAraNa jANavU. evaM sUcavavA mATeMja arhat saMbaMdhinI muSTi eTale graMthi je. e vinA je sarva kathana, te arhadraMthino vistAra meM // 6 // // ityAjJArAdhanaparA, anaMtAH parinirvatIH // nirvAti cAnye kacana, ni vAsyaMti tathA'pare // si. hitvA prasAdanAdainya, mekayaiva tvaMdAjhyA // sarvathaiva vimucyate, janminaH karmapaMz2arAt // 7 // nAvArtha:-he nAtha ! e prakAranI AjhAnA aArAdhanamAM.tatpara evA anaMta jIvo, mokne pA matA havA. ane keTalAeka jana, mahAvidehAdikane viSe modane pAme De. temaja bIjA keTalAeka pAgala modane pAmaze // 7 // he nAtha! prA NI je je, te tamArI prasannatA viSe yAcanArUpa dInapaNAno tyAga karIne eka tamArIja je AjJA teNeM karIneja sarva prakArathI te poteM karmarUpa pAM jarAmAMthI mukta thai jAya je / / 7. // ityekonaviMzatitamaH prkaashH|| 17 // ||ath vItarAga stavanAmA viMzatitamaH prkaashH|| .. // pAdapIThalunanmUrdhni, mayi pAdarajastava // ciraM nivasatAM puNya, para mANukaNopamam // 1 // madRzau vanmukhAsakte, harSavASpajalominiH // aprekSyapredaNotaM, hANAdAlayatAM malam // 2 // nAvArtha:-he nAtha! tamArA caraNapItane viSe jenuM mastaka jhuMThana pAmelu le evo je DhuM, te mAre viSe puNyaparamANu kapanI jene upamA De evI tamArI pAdaraja, ghaNA kAla paryaMta vAsa karo // 1 // he nAtha !: tamArA mukhane viSe Asakta evI mAhArI dRSTi; harSe karI prApta thaekhA azrujalanA taraMgeM karIne avalokana karavA mATeM ayogya evA puruSonA.avalokane karI utpanna thaelA (malaM ke) pApane athavA zabdabaleM karI te thaelA anAsthArUpa kardamane kRSNa mAtramA dAlana karo // 2 // __ // tvatpurokhaMunainUyA, nmanAlasya tapasvinaH // kRtAsevyapraNAmasya, prA yazcittaM kiNAvaliH // 3 // mama tvadarzanojUtA, zciraM romAMcakaMTakAH // tudaMtAM cirakAlobA, masadarzanavAsanAm // 4 // nAvArtha:-he nAtha! se vana karavAne ayogya evA puruSone jeNe namaskAra karayo je; evaM tu je mahAruM mastaka, tene tamArI bAgala luMThane karIne kiNAvalirUpa prAyazcitta thA // 3 // he nAna! ghaNe kAleM karIne thaeTuMje tamAruM darzana, tethI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. karI utpanna thaelA je mArA romAMcakaMTaka, te cirakAla utpanna thaelI je kudarzanavAsanA, tene nAza karo // 4 // // tvAkAMtijyotsnAsu, nipItAsu sudhAkhiva // madIyairlocanAMnojaiH, prApyatAM nirnimeSatA // 5 // tvadAsyalAsinI netre, . tvaupAstikarau karau // tvaguNazrotriNIzrotre, nUyAstAM sarvadA mama // 6 // nAvArtha:-he nAtha ! mArAM netrarUpa rAtrivikAsI kamaleM, tamArA mukhacaMnI kAMtirUpa a mRtanuMja jANe pAna hoya nahiM te prAzana kare bate te netrakamaloyeM (ni nimeSatA ke0) meponmepara hitapaNuM athavA devatApaNuM pAmyuM ve // 5 // he nAtha! mArAM netro tamArA mukhanA avalokanane viSe niraMtara vilAsazIla thA. eTale tatpara thA. ane mahArA hasta, tamArI sevA karanArA thAna; ane mahArA karNa, niraMtara tamArA guganuM zravaNa karanArA thaa|| 6 // // kuMThApi yadi sotkaMThA, tvaguNagrahaNaM prati // mamaiSA nAratI tarhi, sva ste tasyai kimanyayA // 7 // tava preSyosmi dAsosmi, sevakosmyasmi kiMkaraH // umiti pratipadyasva, nAtha nAtaH paraM bruve'|| // nAvArtha:-he nAtha! A mArI vANI, tamArI stuti karavA mATeM kuMThita thai batI paNa tamArA guNagrahaNa pratyeM jo utkaMThA yukta to A vANInuM kalyANa thA. tamArA guNaviSe utkaMcita na honArI vANIyeM jhuM karttavya ? arthAt kAMza nathI. eTale tamArA guNarahita je vANI hoya, te vANI niSphala jA pAvI // 7 // he nAtha! huM tamAro preSya 9, dAsa bu, sevaka ane kiMkara buM. yAhiM preSya, dAsa, sevaka, kiMkara,eM sarvazabda karmakaravAcaka le. temADe he nAtha! pUrvokta preSyAdizabdayukta je hu~, te mAro aMgIkAra karo. duM have panI bAgala kAMza bolato nathI; ethI adhika bolavA DhuM samartha nthii|||| // zrIhemacaMpranavA, hotarAgastavAditaH // kumArapAlanUpAlaH, prApnotu phalamIpsitam // e|| nAvArtha:-e kAraNa mATeM kumArapAlarAjA, yA vItarAganA stavathI ilita phalane pAmo. te vItarAgastava kehavo le ? to ke zrIhemacaMpranavAt eTale hemacaMisarithI (pranavAt ke) utpatti jenI, evo le // e // iti vItarAgastavanAmA viMzatitamaH prakAzaH // 20 // ityA cArya zrIhemacaMisa riviracita bAlAvabodhasahitaH zrIvItarAgastavaH saMpUrNaH // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 21 // zrIgautamagurubhyo nmH|| azva // saMkSipta bAlAvarodha sahitA zrIgautamaTabA paarnyte|| prathama bAlAvabodhakartA maMgalAcaraNa kare . // natvA vIrajinaM bAlA, vabodholikhyate mayA // zrImajautamaSTabAyA, vAcanArtha vizeSataH // 1 // zrIsomasuMdara zrI, munisuMdaramadizAlarAjeMzaH // zrIsomadevaguravo, jayaMti jinakalpavRdasamAH // 2 // * have prathama graMthakartA maMgalAcaraNa mATeM gAthA kahe . // namikaNa tibanAhaM, jANaMto tahaya goyamo jayavaM // abuhANa boha 'gavaM, dhammAdhammaM phalaM vule // 1 // jAvArthaH-tIrthanA nAtha evA zrIma hAvIra jagavAlane namaskAra karIne zrutakevalI evA zrIgautamasvAmI poteM cAra jhAnanA dhaNI zrutajhAnanA baleM karI asaMkhyAtA java saMbaMdhi saMdehane 'pote jANatA batA paNa abodha jIvone bodha thavAne arthe aDatAlIza Ta bAyeM karI puNya pApanuM phala zrImahAvIra devapratye pUbatA havA // 1 // have daza gAMthAyeM karI aDatAlIza TanAnAM nAma kahe je. // jayavaM sacciya nirayaM, sacciya jIvo payA puraNa saggaM // sacciya kiM tiriesu, sacciya kiM mANuso do // 2 // sacciya jIvo puriso,sacciya bI napuMsa ho // appAka dIhAka, hoi anogI sanogI ya // 3 // ke va suha jAyajJa, keNava kammeNa dUhana ho // kezava mehAjutto, umme ho kaha naro hoi|| 4 // kaha paMminatti puriso, keNava kammeNa hoi mu skattaM // kaha dhIru kaha nIrU, kaha vijA nipphalA saphalA // 5 // kezava nAsa abo, kaha vA saMmilA kaha thiro ho // putto keNa na jIva, bahu putto keNa vA bahiro // 6 // jacaMdho keNa naro, keNa vijuttaM na jiya narassa // keNava kuhI kujo, kezava kammeNa dAsattaM // 7 // keNa darido puriso, keNava kammeNa isaro ho // kezava rogI jAyaza, roga vihUNo ha va keNa // 7 // kaha hINaMgo mUDa, keNava kammeNa DhUMTa paMgU // kezava rUvo jAyas, rUva vidvaNo havA keNa // e|| kezava baduveyapatto, kezava Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. kammeNa veyaNa vimukko // paMciMdinavi hoi, keNava egidina do // 10 // saMsAro kahavi piro, keNava kammeNa hoza saMkhitto // kaha saMsAra tari, siddhipuraM pAvae. puriso // 11 // iti // nAvArtha:-he nagavan! (sacciyanirayaM ke)saevaM eThale teja jIva narakeM kema jAya? valI 2 tehIja jIva svarge paNa kema jAya? valI3 tehIja jIva tirya ca kema thAya? valI 4 tehIja jIva manuSya janmapaNa kevI rIteM pAme ? // 2 // valI he jagavan ! 5 tehIja jIva puruSa kema thAya ? 6 tehIja jIva strI kema thAya? 7 tehIja jIva napuMsaka kema thAya? valI tehIja jIva alpAyuSya vAlo kema thAya ? e valI tehIja jIva mahodA yAyuSyavAlo kema thAya ? 10 valI tehIja jIva jogarahita kema thAya ? 11 valI te hIja jIva, mahoTA noga nogavanAro kema thAya // 3 // valI he nagavan ! 12 kayA karmanA udayathI jIva saunAgyavaMta pAya ? 13 valI kayA karmame yogeM jIva unAMgI thAya ? 14 vasI kayA karmane yogeM jIva, (mehAjutto ke0) medhA je budhi teNe karI yukta eTale buddhimAn thAya? 15 valI kayA karmaneyogeM jIva hIna budivAlo thAya? // 4 // valI 16 kayA kamai karI puruSa paMmita thAya ? tathA 17 kayA karmane yogeM mUrkha thAya? tathA 17. kayA karmane yogeM dhIra sAhasika thAya? ane 1e kayA karmane yogeM nIru eTale bIkaNa thAya? tathA 20 kayA karmane yo geM jarolI vidyA niHphala thAya ? ane 21 kayA karmane yogeM jarolI vidyA saphala thAya? // 5 // . valI he nagavan ! 22 kayA. karmane yogeM prApta thayelI lakSmI jatI ra he ? ane 23 kayA karmane yogeM ghaNI lakSmI prApta thAya ? 24 valI kayA karmane yogeM teM puruSane thayelA putro jIvatA na rahe ? 25 tathA kayA ka maine yogeM ghaNA putro thAya ? temaja 26 kayA karmane yogeMjIva bahero thAya? 6 _valI 27 kayA karmane yogeM te jIva, jAtyaMdha thAya? tathA 27 kayA karmane yogeM jIvane jameluM anna pace nahiM ? eTale apaco ajIrNa thAya? tathA ze kayA karmane yogeM jIva koDha rogavAlo. eTale koDhIyI thAya? ane 30 kayA karme karI jIva kUbaDo thAya ? tathA 31 kayA karmane yo geM te jIva, dAsapaNuM pAme ? // 7 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 223 valI 32 kayA karme karI jIva darihI. thAya ? tathA 33 kayA karmanA udayathI jIva dhanavaMta thAya ? tathA 35 kayA karme karI te jIva rogI thA ya? tathA 35 kayA karmaThe yogeM jIva nIrogI thAya ? // 7 // valI 36 kayA karmane yogeM jIva hIna aMgavAlo thAya?' tathA 37 kayA karmane dayeM jIva, muMgo tathA bobaDo thAya ? tathA 37 kayA karma ne udaye jIva tUTho thAya, tathA 35 kayA karmane yogeM jIva pAMgalo laMga Do thAya? tathA 40 kayA karme karI jIva ghaNo svarUpavaMta thAya? tathA 41 kayA kamai karI hIna rUpavAlo eTale rUparahita thAya? // e|| . valI 42.kayA karme karI jIva atyaMta vedanAyeM karI pIDita 'thako rahe? tathA 43 kayA karmathakI jIva vedanA rahita thako zAtAmAM hoya ? tathA 45 kayAkarme karI jIva paMceMDriyapaNuM pAme ? ane 45 kayA karme kararI jIva, ekeMziyapaNuM pAme ? // 10 // valI 46 kayA karmane yogeM jIva, ghaNo kAla saMsAramA sthira thako rahe ? tathA 47 kayA karmane yogeM puruSa saMsAramA svalpa kAla rahe, tathA 47 kayA karmane yogeM jIva saMsAra samuha tarine moda nagarapratye jAya ? // 11 // // have gautamasvAmI e aDatAlIza prazna pratye pUrvI par3I te pra bhanA uttaranI jijJAsAvaMtayakA valI paNa kahe // // sabajagajIva baMdhava, savannU sadasaNa muNiMda // savaM sAdusu jayavaM, ka ssava kammarasa phala meyaM // 12 // . nAMvArtha:-he jagavan ! tuM sarva jagata vAsI jIvono bAMdhava bovalI savannU eTale sarvajJa bo,arthAt sarvavastuno ANa bo, tathA sadasaNa eTale sarvavastuno dekhavA vAlo bo, tathA kevala jhAne karI sarva muniyomAM jagavAn eTale iMza bo,mATeM meM je je prazna pUjayAM, te sarva, kayA kayA karmanAM phale ? te sabaMdhI sarva vAta kaho // 12 // __evaM pucho jayavaM, tiyasiMda nariMda namiya payakamalo // aha sAhilaM pa yatto, vIromadurAza vANIe // 13 // nAvArthaH-e prakAranI paDA zrIgau tama svAmI kasyA panI tiyasiMda eTale tridaza je devatA tenA iM ane na riMda je rAjA tejenA padakamalane name evA zrIvIra nagavAn te madhurI vANIyeM karI praznanA uttara pratye kahevA mATeM payatto eTale pravartyA // 13 // zahAM paramezvaranI vANI sAMjalatAM thakAM jIvane kaSTa, nUrakha, tRSA, jA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 jainakayA ratnakoSa nAga padelo. NavAmAM Ave nahiM. te Upara koI eka vRkSastrInI eTale mozInI kathA kahe jeH-eka gAmamAM koI vaNika. rahe ,tene ghera eka mokarI cAkara De, te ghara, veyAvaJca kare le. ekadA te mokarI dhapA levA mATeM vanamA gai. te madhyAnheM bhUkha ane tRSAyeM. pIDANI, tethI thoDAMka iMdhaNa- lazne pAnI ghera AvI. te dekhIne zeveM kahyu ke are mozI ! bAje iMdhaNa thoDAM kema lA vI ? valI bIjAM iMdhaNa lAva. te sAMjalI.pharI tevIja pAbI vana mAM gaz, te paNa baporano vakhataM hato tethI lU ane tApane sahana karatI thakI kASThanAra) kapADI cAlI. mArgamAM eka mUlanuM kASTha nIce paDI gayuM tene napADavA lAgI, eTalAmAM zrIvIra nagavAnanI vANI sAMjalavAmAM yAvI, tethI tihAMja UnI rahI, tene yogeM nUkha tRSA ane tApanI veda nA tene jANavAmAM na AvI. ane dharmadezanA sAMjalI harSa pAmatI sAMje ghera yAvI. tene zeThe ghera yAvavAmAM asara thayAnuM kAraNa pratyu, tevAreM tenI Agala kharekharI vArtA kahI saMnalAvI. tevAreM zeThe paNa teNeM zrIma hAvIranA vacana sAMnavyA, tethI te thivirAmAM dharmano guNa jANIne tene bahumAna dIdhuM. tene yogeM te sukhI thai. e rIteM paramezvaranI vANI sAMjala vAthI phuHkha TalI jAya . naktaM ca // doho // jinavaravANI je suNe, nara nArI suvihANa // sUkSmabAdara jIvanI, rakSA kare sujANa // 1 // padAdya dareM namI. e zrIjinavANI mahimA kapara mokarInI kathA kahI. have vIra jagavAna kahe je ke hai gautama ! je prazna tuM mujhane pUche , te sarva vAnAM ekaja jIva poteM potAne 'karmane vaza thayo thako pAme je, je karma svarUpa hu~ tumane kahUM muM, te sAMjala. ema kahI have jagavAn pUrvokta aDatAlIza paznonA uttara kahe . tihAM prathama jIva kayA karmane yogeM karI narakeM jAya? teno uttara traNa gAthAyeM karI kahe . gAthA // je ghAya sattA, aliyaM japeI paradhaNaM hara // paradAraM ciya vaMcara, badupAva pariggahAsatto // 15 // // camo mANo vicho, mAyAvI ni huro kharo pAvo // pisuNo saMgaha sIlo, sADhUNaM niMda ahamo // 16 // bAlappAla pasaMgI, ucho budii jo kayagyo yaH // badupuraka soga pare, maritraM narayammi so jAi // 17 // nAvArthaH-je 1 (sattA ke0) jI vonI (ghAya ke0) ghAta kare eTale jIva hiMsA kare, tathA 2 (aliyaM jaM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. per3a ke0 ) aMlika eTale jUtuM vacana bole, tathA je 3 pArakA dhananu haraNa kare, eTale corI kare, tathA je 4 paradAraM eTaleM pArakI strI sAtheM gamana kare, tathA je 5 ghaNA pApaparigrahane viSe Asatto eTale prAsakta hoya. e rIteM pAMca aNuvratane je virAdhe, te. jIva, naraMkanuM AyuSya bAMdhe // 15 // tathA je 6 camo eTale prakatiyeM atyaMta rIsAla hoya, 7 mANo eTale mA nI ahaMkArI hoya, ghijhe eTale dhRSTa te koine name nahIM, 7 mAyAvI kapa TI hoya. pa nihuro niSThura te kaThora cittavAlo hoya,10 khara te rauisvanAva vAlo hoya, 1.1 pAvo eTale pApI hoya, piguna eTaleM pArakI cADIka ranAro hoya, 12 urjanatA parAyaNa hoya, 13 atipApa hetu vastuno saM grahazIla hoya, 14 sAdhunI niMdA kare, upaladaNanI sAdhuno pratyanIka hoya, 16 adhama nIcasvanAvavAlo hoya // 16 // AlappAla eTale a saMbaMdha vacana bole, 17 puSTabudivAlo hoya,ptathA je kRtaghna hoya eTale karelA napakArane na jANe, (so ke0) te jIva, maraNa pAmIne pracura eTale ghaNAM duHkha ane zoka taNe karIne narelA evA narakane vipe jAya // 17 // yahAM prathama hiMsA AzrayI AThamo.sunUma nAmA cakravartI ghaNA pApoyeM karIne narakeM gayo. tenI kathA kahe jeH-vasaMtapurI nagarInA vanamadhye eka AzrameM jamadAmi tAMpasa raheto hato, te, ghaNAM kaSTa sahana karato tapasyA kare, zivaneM dhyAna hRdayamAM dhAraNa kare, tenA yogeM te tApasa sarvatra prasi tAne pAmyo. ekadA devalokane vipe eka dhanvaMtari nAmeM deva tApasanakta mithyAdRSTi be,ane bIjo vizvAnaraM nAmeM deva, jinanakta samyakdRSTi be. e behu mitra ne te bedu mitra zUratApaNe potapotAnA aMgIkAra karelA dharmanAM vakhANa karavA lAgyA. ekeM kahyu ke zrIjinadharma samAna koidharma nathI to bIjAyeM kaDaM ke ziva dharma samAna bIjo koI dharma nathI. paDI bedu devoyeM e vo TherAva kasyo je ApaNe bedu dharmanA gurunanI parIkSA karIye? te vakhateM ji nadharmI deva bolyo ke zrIjinadharma mAMheloje jaghanya navIna dIdita guru hoya, tenI parIkSA karIye.ane zivadharmamAhe je ciraMtanakAlano mahAtapasvI guru hoya, tenI parIkSA karIyeM, te UparathI sArA narasAnI samajaNa tarata paDa ze! evo nizcaya karI te betu devo pRthvItala upara AvyA. . // te vakhata mithilAnagarInA padmaratharAjA, rAja tyAgIne caMpAnagarIyeM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo.. zrIvAsupUjya svAmI pAseMthI taratanI dIkSA lene vavyo vrato, tene rastA mAM Avato dekhIne prathama tenIja parIkSA karavA mATeM aneka prakAranAM mi STAnna nAta pANI sarasa banAvIne tene dekhADyAM. te sAdhu nakhyo tarasyo ha to, tathApi teNeM te miSTAnnane asujatAM jANI lIdhAM nahI. potAnA sAhasa thI calyo nahI. tevAre te devoyeM eka raste kAMTA kAMkarA vikUA, ane eka taraphanA rastA upara ghaNA nhAnAM nhAnAM deDakAM kikUyoM, to paNa te mahAtmA deDakAM taraphanA mArgane bAMmIne je raste kAMTA kAMkarA hatA, te rastethI cAlavA lAgyo, tene jo paNa kAMTAne yogeM pagamAMthI lohInI dhA rA cAlI jAya , to paNa dona pAmyo nahiM. te par3I trIjI parIkSAmA te sAdhunI Agala devoyeM gIta nATaka karakhAM, strIyonAM rUpa banAvIne donavI joyo, to paNa te donANo nahiM. tevAreM.cothI parIkSA karavA mATeM valI te devo nimittiyAnAM rUpa vikUrvI sAdhunI pAseM AvIne kahevA lAgyA ke he mahAtman ! ameM nimittazAstranA balathI kahIyeM baiye je tamAraMvAyuSya ha jI ghaNuM ne, mATeM hama yauvanAvasthAyeM joga jogavI, paDI vRkSAvasthA mAM cAritra lai tapa karajo. te sAMjalI sAdhu bolyA ke he sipuruSo! jo mahAraM AyuSya ghaNuM ho, to dUM ghaNA kAla paryaMta cAritra pAlIza ! te thI ghaNA karmanI nirjarA thaze ! valI hamaNAM laghuvayaMmAM tapa tha6 zakaze, paraMtu jarA avasthA prApta thayA palI kAMi vizeSa tapa thAya nahIM ! evI te sAdhunI dRDhatA joza devo harSa pAmI z2inadharmanI prazaMsA karavA lAgyA. have te bedu devo Agala jatAM vanamAMhe ghaNA kAlageM tapa karatA, ma hoTI jaTAvAlA, ekAMta dhyAne.rahelA.evA jamadani nAmaka tApasane dI Tho. tenI parIkSA karavAne arthe te bedu devo, cakalA ane cakalInuM rUpa dhAraNa karI te RSinI dADhInA vAlamAMhe mAlo kara rahyA. evAmAM ca kalo manuSyanI nASAyeM cakakhIne kahevA lAgyo ke hu~ himavaMtaparvateM jA yAvaM, tihAM sudhI tuM hAM raheje ? te vAta cakalIyeM na mAMnI ane kahevA lAgI ke tuM tihAM jazne bIjI ko cakalI sAtheM Asakta tha jA. to mahArA zA havAla thAya ? tevAreM cakalo bolyo ke jo pharI nahIM thAvaM to mahArA Upara gohatyA, strIhatyAdikanu pApa le. ityAdi vAto kahI. paraMtu cakalIyeM kAMhi mAnyuM nahiM, thane kahevA lAgI ke jo tuM ko cakalI sA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. the yArI kare to thA ruSi- jeTalu pApa , te sarva pApa tahArI Upara paDe. evI rotanI pratijJA kara, to tuUne javAdanaM. te vAta sAMjalatAMja jamadagni tApaMsa seze jarANo thako mADhImUDamA hAtha nAkhI, te behune pakar3Ine pUjavA lAgyo ke are ! huM kaThiNa tapa karIne pApono nAza karuM buM, tema batAM tameM mujhane pApI kahIne kema bolAvo bo? tevAreM cakalIbolI ke he kRSi! tameM kopa ma karo. ane ApaNuM zAstra jUTha. kayuM cheke||aputrsyN gati sti, svargonaiva ca naiva ca // tasmAt putramukhaM dRSTvA, svarga gahaMti mAnavAH // 1 // mATeM aputrIyAne gati nathI bane sva rga paNa nathI ane tameM paNa ayutrIyA bo, tethI tamArI mati kihAM je ? te vAta rupiyeM satya karI mAnI sIdhI. ane vicAyaM je koka strI sAtheM pANigrahaNa karIne putra upajAnuM ! par3I tapano tyAga karIne koSTika nagareM jitazatru rAjAnI ghaNI putrIyo ne, evaM sAMjalI vicAravA lAgyo ke cA saMtenI pAseM jA DhuM kanyAnI yAcanA karUM ! e rIteM kRSine calAyamAna tha yelA joine mithyAtvI' deva je hato, teNeM zrAvakadharma aMgIkAra kasyo. have tApasa, rAjApAseM kanyAnI yAcanA karavA gayo, tihAM rAjA bAsa nathI uThI sAhAmo yAvyo. RSiyeM kanyAnI mAgaNI karI tevAreM rAjAyeM tApasane kahyu ke mahArI so putrIyo ne temAM je tamArI vAMDA kare, tene tameM aMgIkAra karo. te sAMjalI RSi paNa aMtenaramAMgayo. tihAM te kanyA utene jaTAdhArI, dUbalo, nIkha mAgIne khAvAvAlo, dholA kezavAlo, tha saMskArI zarIravAlo dekhI dhuMkIyo tethI te kRSi,roSita thai potAnA tapane pranAveM karI te sarva kanyAune kUbar3I ane kurUpiNI karI turata pADage vavyo. tihAM aAMgaNA Agala dhUlamAM ramata karatI evI rAjAnI eka putrI dItI. tene hAthamAM bIjoUM lazkahevA lAgyo ke he reNukA! tuM mujhane vAMDe De? tevAreM bokarIyeM bIjorAM tarapha potAno hAtha ghAlyo te dekhI kRSiyeM jANyuM jee muphane vAMDe ,ema vicArI tene kapADI lai gayo. rAjA paNa zA panA jayathI bIhIto thako sahastra gokula tathA dAsa dAsI sahita te kanyA RSine dadhI, kaSAyeM bIjI so kanyAne potAnI sAliyonA snehathI tapa ne baleM kUbaDApaNuM TAlI sArI kIdhI. e rIteM sarva tapasyA gamAvIne te kanyAne vanamAM AzramasthAnakeM laz Avyo, tihAM lAlI pAlI yauvanavaya Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. prApta karI mahAsvarUpavAn thayelI joi,tenI sAtheM aminI sAkheM pharI pA NigrahaNa kIg. RtukAleM tene kahevA lAgyo ke hu~ eka caru maMtre karI sA dhI tumane ApuM, ke jethI tahAra ghaNoja ruDo evo brAhmaNa putra thAze ! te ne reNukAyeM.kahyu ke maMtre karI be naru sAdhajo.je.yekI eka brAhmaNa putra thAya, ane bIjo datriyaputra thAya. kema ke datriya putra madArI bahena je hastinA pureM paraNI je tene ApalaeN. panI iMSiyeM ve caru maMtra sAdhIne strIne A pyA. tevAreM reNukAyeM ciMtavyu me mahAroM putra daMtrI mAhAzUravIra thAya to DhuM A jaMgalamA rahevAthI lUTuM ! evA hetuthI datriya auSadhapoteM khAigai zrane brAhmaNa auSadha potAnIbahenane mATeM hastinApureM mokalyu. teNIyeM khAdhuM. have dhUlInA DhagavAmAM ramata karatI hatI mATeM enuM nAma reNukA pADI dIdhuM. tene rAma eve nAmeM putra thayo ane, bahenane kRtavIrya eve nAmeM putra thayo. evAmAM atisAra rogeM karI pIDita evo eka vidyAdhara te AzrameM Avyo. te atisAranA pranAvathI AkAzagAminI vidyA nUtI gayo. tihAM te vidyAdharanI rAmeM ghe| auSadhAdika saMbaMdhI sAra'saMjAla kIdhI, tethI te vidyAdhareM harSavaMta thaine rAmane parazu nAmeM vidyA ApI. tene rAmeM sAdhI lI dhI. tene yogeM te parazurAma eve nAmeM jagatmAM prasida thayo. devatAdhiSThita kuThAra praharaNa lazne pharato rahyo. have ekadA jamadaminI AjhA lazne reNukA potAnI bahenane malavA mATe hastinApureM gai. tihAM reNukAne potAnI sAlI jANIne anaMtavIrya rAjA tenI hAMsI mshkr| karavA lAgyo. ane reNukArnu ghaNuM suMdararUpa joDa rAjA kAmAtura thai niraMkuzapaNe.reNukA. sAthai viSaya sevavA lAgyo. tenA yogathI reNukAne vAlI eka putra thayo. par3I jamadagni te putra sahita reNu kAne potAne zrAzrameM teDI lAvyo ane tene putra sahita dItI,tevAreM parazu rAmeM krodhamAM zrAvI parazuyeM karI tarata potAnI mAtA tathA nAinA masta ko dI nAkhyA. te vAta sAMjalI anaMtavIrya rAjA krodhe nayo thako senA lai yAvI jamadagninA Azramane bAlIne troDI phoDI nArakhyo ane sarva tApasone trAsa pamADyA. te tApasono kakalATa sAMjalI parazurAma tihAM Avyo, teNeM anaMtavIryane mArI nAkhyo. pradhAna lokoyeM te vAta sAMjalI ne anaMtavIryanA putra katavIryane hastinApuranI gAdI besADyo. teNeM eka Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zza zrIgautamapTanA arthasahita. divaseM potAnI mAtAnA mukhathI bApa mAsyAnuM vaira jANI AzrameM jara ja madagni RSine mArI nAkhyo, te vAta parArAmeM sAMjalI tevArehastinApureM yAvIne kRtavIryane mArI poteM rAjagAdIyeM vaiTho, te vakhata kRtavIryanI tArA nAmeM rANI sagA hatI,teM parazurAmanA jayatho nAzIne vanamAM gaI. tenI napa ra koI tApaseM dayA bANIne potAnA AzramanA noMyarAmAM bupAvI rAkhI. ti hAM teNIyeM cauda supana sUcitaM putrane janma Apyo. tenuM nAma sunUma pADayuM. have parazurAmeM datrIyo Upara roSa karI pharI pharI sAta vakhata nikSatrI pRthvI kIdhI, jihAM datrI hoya tihAM parazurAmano kuhADo jAjvalamAna thAya. ekadA je. sthAnakeM rANI tUpI peThelI , te AzrameM zrAvatAM parA rAmano kuhADo jAjvalamAna thayo, tevAreM parazurAmeM tApasone pUbyuM ke yahAM koI datrI be? tevAreM tApaso bolyA ke gRhasthAvAsamAM ameM sarva datrI hatA, tevAre tene kRSiyo jANI boDI dIdhA. ema parazurAmeM sarvadatriyone mArIne temanI dADhA jazne eka thAla nakho. ekadA-parazurAmeM bAnuM koI nimitiyAne pUjyuM ke mArUM maraNa kevI rIteM thAze ? tevAreM nimittiyAyeM kahyu ke jenA dekhavAthI yA dADhA khIrarUpa thAze, ane A te khIrane siMhAsana para besIne je jamaze, tenA hAthathI tArUM maraNa thAze. te vAta sAMjalI parazurAmeM eka dAnazAlA maMmAvI tenI Agala eka siMhAsana racAvyuM ane dADhAuno thAla siMhAsana Upara rakhAvyo.. evA avasareM vaitADhyaparvata Upara meghanAda nAmA vidyAdhareM potAnI pu trIno vara koNa thAze? te mATeM nimittiyAne pUbyuM. nimittiyAyeM sunUma vara batAvyo, tathA sarva tenI hakIgata kahI saMnajAvI, tevAre te vidyAdhara potAnI putrI sazne sunUmanA AzrameM Avyo, tihAM potAnI putrI sunU mane paraNAvI dIdhI. ane pote paNa sunUmano sevaka tha rahyo. ____ ekadA sunUmeM potAnI mAtAne pUjyu ke he mAtA ! pRthvI \ bATalIja De? tAre tene mAtAyeM kahyu ke pRthvI to ghaNoja le. temAM eka mAkhInA pAMkha jeTalI jagAmAM yA Azrama be. temAM bApaNe parazurAmanA nayathakI rahyA baiyeM ! tathA ApanI potAnI rAjanUmi hastinApura . ityAdi sarvavRttAMta kahI saMjalAvyuM. te sAMjalI sunUma rIze jarANo noyarAthI bAhira nikalyo ane meghanAda vidyAdhara sahita hastinApuramA jihAM dAnazAlA , tihAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 jainakathA ratnakoSa nAga par3helo. gayo. tenI najara paDatAMja chatrInI dADhAno thAla khIrarUpa. thaMyoM. tene ja mavA lAgyo, te joi paragurAmaMnA rakhavAlA brAhmaNo tene mAravA mATeM doDyA, temane meghanAda vidyAdhareM trAsa pamADa) mArI nAkhyA. parazurAma paNa te vAna sAMjI tihAM yAnyo ane sunUmane mAravA mATeM parazu ca lAvyo, te pazu sumanI dRSTiyeM paDatAMja aMgArAnI mAphaka ulavAi gayo, ne sunameM parazurAmanI Upara thAlaMja upADIne mUkyo, te thAla phITIne cakraratna thayo, teNeM paragurAmanuM mastaka bedI nAkhyuM. pI jema parazurAmeM sAta vAra niHkSatrI pRthvI karI, tema parazurAmanA vairI sunU meM ekavIrA vAra nirbrAhmaNI pRthvI kIdhI, koi paNa jANamAM rahI yo eva brAhmaNa jIvato rAkhyo nahiM. cakraratnane baleM va khaM pRthvI sAdhI ne cakravarttI yo. paDhI lojano vAhyo thako dhAtakI khaMmanuM bharata kSetra sA dhavA mATeM lavaNasamumAMhe carmaratna Upara kaTaka caDAvIne lava muma he cAlato thako vacamAM adhiSThita sarva devoyeM sahAya yApavAne paDato mU kyo, tethI samuimAM mUbI maraNa pAmI aneka jIvahiMsAnA pAtakeM karI sAtamI narake gayo || iti jaMtughAta viSe bahupApa parigrahAlakta sunUmaca krInI kathA samApta // // have bIjA praznano uttara eka gAthAyeM karI kahe beH // // gAthA // tava saMjama dAla rakheM, payaIe jaddana kipAsUna // guruvayaNa ra nica, marinaM deve so jAi // 18 // nAvArtha:- je jIva, tapa, saMyama ne dAna tene viSe rakta hoya, saMhaMja prakRtiyeM naka pariNAmI ho ya, kRpAlu dayAvaMta hoya, gurunA vacana upara niraMtara rakta hoya, gurunA ka hyA pramANeM cAle, te jIva marIne devalokamAM jai Upaje // 18 // jema AnaMda zrAvaka tapasyA karI pratimA cyAdarI, dAna dei, zrImahAvIradeva gu runA vacana Upara niraMtara rakta, dayAvaMta, naka pariNAmI thako avadhijJA na pAmI devapadavI pAmyo, mATeM e bIjA uttaraMyAyI AnaMda zrAva " kathA kahe . vANijya nAmA grAmeM jitazatru rAjA rAjya kare be. tihAM khAnaMda nA meM gRhastha rahe be. tenI zivaniMdA nAmeM strI be. gharamAM bAra koDa suvarNa be, daza hajAra gAyanuM eka gokula, evAM cAra gokula be, valI te gAmathI IzA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTaDA arthasadita. 231 . na khUNe kolAga grAmeM AnaMda zrAvakanA sagAMsaNIA saMbaMdhI ghaNA vase ne. evAmAM ekadA tihAM dyutipalAza nAmA vanane viSe,zrImahAvIra svAmI yAvI samosasyA. temane jitazatru rAjA aMne AnaMda gRhasthAdi vAMdavA mAnai zrAvyA. tihAM zrIvIranagavAnanI dharmadezanA sAnalIne yAnaMdeM zrAva kanA bAra vrata paDivajyAM, temAM pAMcamA parigraha parimANavatane viSe cAra kroDa suvarNa thApaNa rAkhavU, cAra koDa vyAjeM Apa, ane cAra koDa vyApAra mATeM rAkhaq. ema sarva malI bAra koDa suvarNa ane eka gokula mAM daza hajAra gAya hoya tevA cAra gokula gAyonAM rAkhyAM. temaja khetara kheDavA mATeM pAMcaze hala mokalAM rAkhyAM, tathA pAMcaze zakaTa bAhira dezAM tara mokalavA yogya ane pAMcaze zakaTa, gharanAM kAmakAja karavA yogya khe tramAthI dhAnya kASTha ane tRNAdi lAvavA mATe rAkhyAM. tathA jalamArge jo paradeze jAnaM to.cAra vahANa ane cAra vahANa dethIdhAnyAdi lAvavA mATe. e rIteM bAta vahANa pheravavA rAkhyAM. tathA snAna karI rAte dhotIyeM aMgalU haNa kara, uparAMta aMgahaNAno niyama kasyo, tathA nIlA jeThImadhanuM dAMtaNa karatuM, tathA dIrAmalaka phala galI vIjA phalanA niyama kasyA. tathA zatapAka ane saMhasrapAka e be tela mardana karavAne mokalAM rAkhyAM. bIjA telanA niyama kasyA, tathA zilArasa ane agaranA dhUpa TAlI bI jA dhUpanA niyama kasyA, jAiphUla ane kamalinI, e be jAtinAM phUla TA lIbIjA puSpanA niyama kasyA, kAnanA AnaraNa tathA nAmAMkita muzkiA TAlI bIjA dhAnaraNa rAkhavAnA niyama lIdhA. ATha pArI jarAya evA pANInA ghaDAthI snAna karavU, tathA gahUMcUrNanI pIThI karavI. be zvetapaTakUla TAlI bIjA vastranA niyama lIdhA. caMdana, agaru, kuM kuma, e traNa TAlI bIjA vilepana karavAnA niyama lIdhA. maga pramukhanI khIcaDI tathA taMulanI khIra temaja ujjvalI khAMmathI narelA uMcA dAnAM ane ghaNA ghRtathI talelA evAM pakkAnna khAvAM, uparAMta niyama sIdhA. hA dAdika nIlI kASTha peyA TAlI bIjI peyAnA niyama lIdhA, sugaMdhimaya kalmazAlimo kUra TAlI bIjA naMdananA niyama sIdhA. aDada ane maga TA lI bIjA vidalanA niyama lIdhA. zaratkAla saMbaMdhI gAyanAM ghRta TAlI bIjA ghRtanA niyama lIdhA, tUMbaka maMmUkI ane vacUnA zAka TAlI bIjA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jainakaNAra jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. zAkanA niyama lIdhA, vaDA pUrNAdika TAlI bIjA dhAnya zAkanA niyama lodhA, AkAzaDhaM pANI TAlI bIjA pANI pIvAnA niyama lIdhA, elacI laviMga kastUrI kaMkola kapUra jAyaphala, e pAMca vastuyeM karI saMskA rita je taMbola te TolIne bIjA taMbola khAvAnA niyama lIdhA, je.kAMza prathamathIja gharamAM vastu , gharavakharI le tenI uparAMta parigraha rAkhacAnA niyama kasyA. e pAMcamA tathA sAtamA vratasaMbaMdhI vAta kahI, tema bIz2A praNa sarva vratanA yathAyogya niyama saMz zrImahAvIrane vAMdIne dhera Avyo. zi vaniMdA strIye paNa zrImahAvIra pAseM zrAvI temaja AnaMdanI me zrAvikAdharma thaMgIkAra karakho. bedu jaNAyeM cauda varSa paryaMta e rIteM zrAvakradharma pAlyo. jo koi deva manamAM vaiSadharicalAvavA yAveto paNa cale nahi. evo nizcala thayo. __ panI AnaMdazrAvakane pratimA ArAdhavAMno manoratha thayo, tevAreM sarva kuTuMbanI AjhA lazne kolAgayAmeM pauSadhazAlA karAvI. mahoTA putrane gha rano nAra soMpI, sarva saUnane jamAMDI hakIgata kahIne pauSadhazAlAyeM ja mahAtapa karato thako agIyAra pratimAnA ArAdhana karavAmAM pravatyo. // uktaM ca // daMsaNa vaya sAmAzya, posaha paDimA abaMna sacitte // AraMna pesa nadicha, vajae samaNanUe a|| 1 // evI rIteM pratimAnuM ArAdhana ka ratA thakA AnaMdana zarIra atyaMta mubala thayu: ___ ema dharmajAgaraNa karatAM anazanano manoratha upano, tevAreM saMjeSaNA karI anazana lIdhu, tepanI avadhijJAna upay. evAmAM zrImahAvIrasvAmI AvI nadyAne samosasyA, tevAreM zrIgautamasvAmI banne pAraNe nidAne a thai nagaramAM jaz anna pANI vahorIne pAbA valatAM kolAgagrAma tarapha ghaNA loka jAtAM dekhI gautamasvAmIyeM pUGayuMke yA loko kyAM jAya ? tevAreko ieke javAba Apyo ke he mahArAja! AnaMda zrAvakeM anazana kayuM ,temane vAMdavA jAya le te sAMjalI zrIgautamasvAmI paNa AnaMdazrAvakane vaMdAvavA mATeM tihAM gayA. temane yAvyA jozne AnaMdazrAvaka atyaMta harSa pAmyo thako kahevA lAgyo ke he mahArAja ! DhuM UThI zakato nathI mATeM tameM daka DA padhAro to thAmanA pagane DhuM mahArA mastakeM karI pharasuM ! te sAMjalI zrIgautamasvAmI DhakaDA beThA. tevAreM AnaMda zrAvakeM tridhA zujhe karI mastaka pageM lagADIne vAMdyA, ane pUbyuM ke mahArAja ! gRhasthane avadhijJAna upa Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 233 je? zrIgautamaMsvAmI bolyA ke hA Upaje. tevAreM AnaMdeM kaDaM ke muphane ta mArA prAsAdathI avadhijJAnaM uparnu , te keTalukaparnu ? toke pUrva, da hiNa ane pazcima dizAyeM samuzmAMhe pAMcaze yojana paryaMta de bu. ane uttaradiziyeM himavaMta parvata paryaMta dekhU bu. tathA naMcaM saudharmadevaloka lageM a ne nIcuM pahelI narakapTathvInA loluzrA narakAvAsA lageM dekhuM . te sAMna lI zrIgautamasvAmI bolyA ke gRhasthaneM eTarbu avadhijJAna Upaje nahI. mATe tameM miMbAmi ukkaDa dyo. AnaMdeM kayuM ke satya kahevA, mijAmi ukkaDa de vAya nahIM. zrIgotamasvAmI kahyu ke eTalu avadhi gRhasthapaNe na Upaje, tevAreM AnaMdeM kahyu ke tameMja mijAmi ukkaDa dyo. te vAta sAMgalI zrIgautama svAmI zaMkA pAmatA zrImahAvIra pAseM AvI jAtapANI Aloza par3I pU bavA lAgyA ke he nagavan ! AnaMdazrAvaka mijAmikkaDa dIye ke hu~dadaM ? nagavAne kayuM ke he gautama! tuMja mijAmichakkaDa de. jemATeM AnaMdane eTarbu ja avadhijJAna naparnu be. tevAreM zrIgauttamasvAmIyeM AnaMda zrAvaka pAseM A vIne mihAmi ukkaDa dIdhuM. ane AnaMdane khamAvyo. vIza varSa paryaMta zrAva kadharma pAlIne pahele saudharmadevalokeM aruNAna vimAneM cArapaTyopamane A kakhe devatApaNe jaz kapano. tihAthI cavI mahAvidede upajI tihAM cA ritra lazmIdeM jAze. e bIjApraznanA uttara Upara thAnaMdazrAvakanIkathA kahI. e rIteM naraka svargapaNuM pAmavA AzrayI ve prazna karA. have tiryaca a ne manuSyapaNuMpAmavA AzrayI ve palAkarI,teno uttara ve gAthAyeM karI kahe je. / // gAthA // kaGabI jo sevaI; mittaM kale kae visaMvayaI // kUro gUDhama Ica, tirikaM so hoimarikaNaM ||1e. // ava madava jutto, akohaNo dosa vahi madyo / naya sAduguNesu vina, marinaM so mANuso ho // 20 // nIvArthaH-(jo ke0) je kaUlI eTale potAnA kAryano arthI thako mitranI sevA kare, te kArya (kaevi ke0) kRtepi eTale siha thayA par3I meM trane saMvaya eTaleM vihaDe vikhoDe evo krUra pariNAmano dhaNI hoya. gUDhama Ina eTale gUDhamativAlo hoya arthAt potAnA hRdayanI vAta koznI Aga la kahe nahI, te jIva marIne tiryaca thAya. jema azokakumareM mAyAyeM karI mitroha kIdho, jethakI vimalavAhana kulagarano hAthI thayo // 15 // tathA Aryava eTale saratacitta vAlo hoya, mAIva eTale mAna rahita nira Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. haMkArI hoya, akrodhi damAvaMta hoya, doSavarjita eTale jIvaghAMtAdi doSa rahita hoya, 'madhyastho nayasAdhuguNeSusthitaH' eTale supAtrane dAna dIye, nyAyavaMta hoya, mahAtmA sAdhunA guNa vakhANe te jIva maraNa pAmIne manu Sya thAya, jema sAgaracaMda marIne pahelo kuMlagara vimalavAhana thayo // 20 // have e ve yahA upara sAgaracaMDa zeTha ane.azokadattanI malI ekaja kathA kahe jeH-yathA mahAvidehadevane viSe aparAjitA naMgarI IzAna caMdarAjA rAjya kare . tihAM caMdanadAsa eve nAmeM zreSThI vase ! tene gu gavaMta evo sAgaracaMDa nAmA putra be. te sarala cittavAlo niraMtara dharmI bane AcAreM karI nirmala le. tene azokadatta nAmeM mitra je; te mAyA vI . manamAM kapaTI kUDo je. ekadA vasaMtamAsa Ave thakeM rAnAno yA deza thayo je Aje vasaMtakADA karavAne .mA. sarvalokeM vanamAMhe Avaq. te vAta sAMnatIne sAgaracaMDa tathA azokadatta e bedu vanamAM gayA. ane rAjA paNa parivAra sahita vanamAM Avyo. ema lAkhogame.loka tihA~ e kaThAM thayAM. sarva sthaleM gIta, gAna, nATaka, jUlAdi kautuka sarvaloka ka ravA lAgyA. te avasareM rAkho rAkho. evo kalakalATa zabda lAMjalyo. te vAreM sAgaracaMDa najIka hovAthI taravAra hAthamAM lazne tihAM gayo, to co royeM apaharAtI evI puNyanara zenI dIkarI priyadarzanAne dayAmaNI dItI. tene sAgaracaM baleM karI mUkAvI. te vAta sAgaradattanA pitA caMdana dAseM sAMjalI jevAreM putra ghera Ayo tevAreM pitAyeM zikhAmaNa dIdhI, je he vatsa ! nakSatapaNuM na karIyeM, kulanI maryAdA pramANe bala phoravIyeM, 6 vyane anusAreM veza paherIyeM, kusaMgati .paraharIyeM, mahoTAno vinaya sevI ye, vaDAyeM kahelAM cAra vacana sahana karIyeM, to mahattva pAmIyeM. mATeM tuM tahAro je azokadattamitra , tenI saMgati TAlIne zrIjinadharmanuM pAlana kara. evI pitAnI zIkhAmaNa sAMjalI sAgaracaMbolyo ke he tAtajI! jema lAja jAya te vAta huM nahIM karUM. evA putranA vacanathI pitA harSa pAmyo. have puNyanajhoThe paNa sAgaracaMDa kumarano upakAra jANIne potAnI tri yadarzanA kanyA mahoTA mahotsavathI kumarane paraNAvI beduno vidhAtrAyeM rUDo samAgama melavyo. kumara kuparI behu sukheM samAdhe rahyAM. ekadA sAgaracaM yAmAMtareM gayo, tevAmAM azokadatta tihAM mitrane ghare Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 zrIgautamapTanA arthasahita. yAvI mAyAye karI priyadarzanAne sneha dekhADato kadevA lAgyo ke zrAvo thApaNe sneha saMbaMdha karIyeM? se vAta sAMjalatA strIne krodha upano. tethI tene gharathI bAhAra kAhADhI mUkyo. bAhira nikalatAM rastAmA sAgaradatta paNa grAmAMtarathI thAvato tihAM sAMhAmo maTyo tene azokadatte kayuM je tamA rI strI mahArI sAthai sneha karavA tatpara tha tene meM niSedhI je. tevAta sAM nalI sAgaracaM vicArIne kaDaM ke aghaTita kArya karavu yogya nahIM. ghera yA vyo, teMvAreM strInA mukhI mitranuM svarUpa sarva jANyu. te vakhata vicAyuM je mahArA bApeM kaMDaM hatuM je tahArA mitranI tuM sobata karIza nahI. te vAta satya thai. ema nirdhArI dharmakArya karavAne pravartamAna thayo. potAnI lakSmI sAta detre vAvarato thako rahyo. anukrameM strI jaratAra bedu jaNa kAla karI jaMbu chIpanA jaratadeveM dakSiNa khaMmeM maMgA ane siMdhu bedu nadInI vaceM trIjA thA rAmAMha paMvyopamane Atame jAge thAkate navaze dhanuSya pramANa zarIra vAlA yugaliyAM thayAM.. tihAM kalpada manovAMDA pUrNa kare de. alpakaSAyavAlA thayAM. mAMdomAMhe bedune ghaNo sneha thayo. ane azokadatta mitra paNa marI ne tihAMja cAra dAMta vAlo hAthI thayo, te hAthIyeM jamatAM jamatAM ekadA tero vedu yugaliyAMne dIvAM,tevAreM pAulA snehanA vazathI bedune sUMDhathIka pADIne potAnI pITha Upara caDAvI lIdhAM, tethI te yugalIyAnuM vimalavAha na evaM nAma prasida thayu. dhAryava guNanA pratApathI sAtakulagaramA e prathama kulagara thayo. ane azokadatta mAyAyeM.karI tiryaca thayo. e manuSya tathA tiryacapaNuM pAmavA AzrayI sAgaracaM tathA azokadattanI kathA kahI // have strI maraNa pAmIne puruSapaNuM pAme ane puruSa maraNa pAmIne strIparyu pAme, e beTabAnA uttara bedu gAthAyeM karI kahe je. ___gAthA // saMtujhA suviNIyA, ajAvajuttA ya jA thirA nicaM // sacaM jaMpa mahilA, sA puriso hoi marikaNaM // 21 // // jo cavalo sapanA vo, mAyA kavaDehiM vaMcae sayaNA // nayakassayavIsassai, so puriso mahi layA ho // 2 // nAvArtha:-je strI saMtoSavAnaM hoya,rUDI vinIta hoya, sarala cittavAlI hoya, sthirasvanAvavAlI hoya, satya vacana bolanArI ho ya, te strI marIne puruSapaNuM pAme // 21 // je puruSa capalasvanAvI hoya, zaTha hoya, kadAgrahI hoya, mAyA kapaTa karI sagAsaMbaMdhine vaMceM uge, valI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. kono vizvAsana kare, te puruSa maraNa pAmIne paranaveM strI thAyaM // 22 // have e bedu uttara Upara padma padminInI kathA kahe jeH-svastimatI naga rIyeM nyAyasAra nAmeM rAjA rAjya kare . te nagaramA eka yadmanAmeM zeTha satyavAdI ane saMtoSI vaseM. tenI strI padminI.eve nAmeM mahArUpavaMta be, paraMtu karmanA yogeM mukharogeM karI pIDAtI akI kAhalasvaravAlI-le. te asatyavAdI ane mAyAvI , zeveM strIno mukharoga maTADavA mATeM ghAu pacAra kasyA, paNa ko rIteM guNa thayo nahiM, ekadA te strI kapaTeM karIna rine kahevA lAgI ke he mahArAja! mane sAraM na thayuM mATeM.tameM sukheM bojI strI paraNo. tene zeteM kahyu ke mahAre paramasaMtoSa ,mATe e vAta kahIza nahI. __ekadA zeTha junA nayAne deha ciMtAne arthe gayo. tihAM mevanI dRSTithI nidhAna pragaTa thayu. tene dekhI zeta tihAMdhI uThIne ghera jato rahyo. tihAM da kaDo koTavAla kano hato, teNe nidhAna dIto ane rAjAne jaI kahyu ke padmazeTha vanamA nidhAna pragaTa thato dekhI ghera jato rahyo, tevAreM rAjAyeM koTavAlane kayuM ke e.zeTha pAlathI dhana levA gayo ho, mATeM tuM pharI tihAM ja bAno rahIne jora yAya. koTavAla pharI tihAM gayo,paNa zeThane tihAM dITho nahIM. tevAreM balIrAjAnI AgalAvIne kaDaM ke svAmI! zeva kAMza nidhAna levA yAvyo nahIM. evaM sAMjatI rAjAyeM zeThane teDAvI pUyu ke, tameM nidhAna zA vAste nahiM lIdho? zeveM kaDaM he mahArAja! mahArI pA seM tharakhUTa nidhAna pajyo , to phlI bIjA nidhAnane DhuM guM karuM ? rA jAyeM pUyuM ke kayo tamArI pAseM nidhana ? tevAreM zeveM kahyu ke mahArI pAseM saMtoSarUpa akSya nidhAna , te sAMjalI rAjA ghaNoja rIja pAmyo yane zeThane nirlojI jANI nagarazenI padavI ApI. ___ ekadA prastAveM udyAnamAMhe zrutakevalI padhAyA. temane rAjA tathA padma zeta malA vAMdavA gayA. dharmadrezanA sAMjalyAnaMtara zejeM gurune pUbyuM ke he ma hArAja ! mujane atyaMta satya ane saMtoSa rucyo le tenuM kAraNa guM? ane mahArI strIne mukharogeM karI kAhalasvara thayo je? tenuM paNa kAraNa mujhane kaho? evaM zeunu bolavU sAMjalIne guru temanA pAgalA nava kahetA havA. ke eja nagaramAMnAgazeTha asatyavAdI, asaMtoSI ane mAyAvI raheto hato tenI nAgilA nAmeM strI te mAyA rahita tathA satya saMtoSate dhAraNa karanArI hatI. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahitaH 237 ekadA nAMgaaari koika nAgamitra nAmeM mitra dezAMtara jato hato, te nI strI capala hatI tenA jayapI potAnA putrane kahI nAgazevanI strI nA gilAneja sAkSI rAkhI potAnuM suvarNa, nAgazevanI pAseM thApaNa mUkyuM yane poteM dezAMtara gayo tihAM ghaNuM dhana upArjana karI pATho valatAM mArgamAM cora. lokoyeM dhADa pADI tene mArI nAkhyo, te vAta tenI strI tathA putre sAM nalI. tevA ghaNo duHkhita yA zoka karavA lAgyA. anukrameM keTalA eka divasa pachI te zeThanA putre potAne pitAyeM rAkhetI thApaNa nAgazevanI pAseMthI mAgI.. tevAreM zeTha nA kabUz2a thayo, ghane kahevA lAgyo ke mahArI pAseM tahArA pitAyeM kAM paNa thApaNa rAkhI nathI. A nAgamitrA putra rAjAnI yAgala jara te vAta kahI. rAjAyeM pUbdhuM ke tahArI pAseM koI sAkSI be ? teNeM kayuM ke nAgazevanI strI nAgilA sAkSI be. tevAreM rAjAyeM prathama zevane teDI pUDhayuM. paNa teNeM kayuM ke mahArI pAseM ene bAyeM kAMi thApaNa mUkI nathI. pI rAjAyeM nAgilAne teDAvIne pUDha, tevAreM nAgilA vicArakhA lAgI je eka bAju taDa ne eka bAju vAgha, e nyAya mahAre thayo che. kema ke. eka pAseM jaratAra be, valI uttama strInI e rIta be, je jaratArane pratikUna na thA. ane bIjI rIteM vicA ruM to satya vacana lopAi jAya be ? te yA naveM ne parajaveM mahADuHkhanuM devAvAluM thAya ! ema ciMtavI bevaTa nirdhAyuM je sAdhuM bolatAM je yavAnuM ha ze, te yAze. amRta pIvAthI maraNa thavAnuM nathI. ema vicArI khaire kharI satya vAta rAjA AAgala kahI dIdhI. te vacanathI rAjA ghaNoja harSAyamAna yo ne nAgazevanI pAseMthI thApaNa pAvIne kI dIgho. yane tenI strIne uttama vastronI paherAmaNI yApI vidAya karI. paDhI nagaranI strIyo madhye nAgilA satya bolanArapaNeM prasiddhatAne pAmI. ekadA nAgazeThane ghera mAsakhamaNane pArale koi kRSi yAvyA, tene nAva sahita phAsu yanna pANI vahorAvyA, tetha bedujaNeM zunakarma upArjana kara anukrameM tihAM yA pUrNa thaye bate te nAgilAno jIva maraNa pAmIne tuM ihAM padmazeTha pa ai yAvI upano bo. ane nAgazeTha maraNa pAmI kapaTane yogeM ihAM tahArI padminI strI yA be. jInathI kUDuM bolyo, tethI mukharoga khane kAhanasvara thayo be. e rIteM pAlo java sAMjalI vairAgya pAnI behu jaNa dIkSA la . Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. modeM pahotAM // doho // jIneM sAcUM bolIyeM, rAga zeSa kari dUra // uttama guM saMgata karo, lAne jima sukhapUra // jIrAglAMnAma padAyAraiH // e pAM camA ane bahana be uttara AzrayI padma padminInI kathA kahI // 5 // 6 // have sAtamI ebAno uttara eka gAthAyeM karI kahe be. // gAthA // asta vasaha pasuna, jo laMDa vaMdhiyaM pi du kara // so sa vANa nihIMNo, napuMsa hoi marikaNaM // 3 // nAvArthaH-je puruSa (assa ke0) ghoDA ane (vasaha ke vRSanaM eTale balaMda tathA bokaDA pramukha pazugne (laMba ke0) lAMDe, aAMka devarAve, nAka vIMdhe, galaM kaMbala kApe, znotra kApe, te jIva sarva manuSyomAMhe hINo adhama jANavo ane marIne napuMsaka thAya // 23 // jema gotrAseM aneka jIvanA avayaMva dyA, tethI ghaNA nava lageM napuMsakapaNuM pAmyo, te gotrAsanI kathA kahe . vaNikayAmeM mitradeva rAjA rAjya kare be. tenI zrIdevI nAmeM paTTarANI be. ekadA tihAM zrIvarSamAna jina samosasyA. bAra parSadA malIdharmadezanA sAMnatIne sarva harSavaMta thayA. tihAM zrImahAvIranA' prathama ziSya ane sA ta hAtha pramANa zarIra vAlA,adIpamahANasI pramukha aneka labdhinA dhAra ka evA zrIgautamasvAmI te bahane pAraNe zrImahAvIrane Adeze pAtrAM paDile hIne vaNikayAmeM vahauravA mATeM thAvyA. tihAthI vahorI pAnA valatAM mA rgamA ghaNA rAulajane vIMTelI ane AkarA baMdhane vAMdhelo evo eka puruSa dIto. te kevo dITho ? to ke jenA kAna, nAka, hota, jIna bedyAM , jenuM dhUlathI zarIra kharaDyuM be, ane tila tila jeTaluM tenA zarIranuM mAMsa bedI bedI tene khavarAve . evo dayAmaNo, ane duHkhIyo dekhI, e pAparnu phala ne, ema jANI manamAM vairAgya prANIne zrImahAvIrapAseM vI zariyAvahi paDi kamI, nAta pANI Aloine pUvA lAgyA ke he jagavana ! kevA prakAranA rau5 karme karIne e puruSa evo mahA puHkhIyo thayo ? tevAreM jagavAn bolyA ke he gautama ! sAMjala. habiNAnara nagareM sunaMdarAjA rAjya kare . te gAmamAM gAyone besavA mATe lokoyeM eka mAMjhavo karAvelo je te gAyo bAhera jaMgalamAMthara tRNAdi ka carI pANI pIne sAMjanI vakhateM maMjhapamAM AvI sukheM bese. te gAmamAM ko nIma nAmeM puruSa rahe . tenI utpalA nAmeM strI ne. teno putra gotrA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaeDA arthasahita. 23e sa nAmeM meM. te bAlapaNAthakIja mahAaSTa, dhAra, nirdanI, pApI,jIvaghAtano karanAra . ekadA rAtrinI varakhateM sarvaloka sUtA par3I te gotrAsa potAnA hAthamAM kAtI jazne gAyotA mAMmavAmAM Avyo, tihAM kedalieka gAyonA pUMja, kAna, nAka, hova, jIna, stana, uhADA, paga pramukha avayaca bedI nA rakhyA. evaM pApa karI pAMcaze varSatuM Ayu pAlI maraNa pAmIne vIjI narakane viSe janAraMkIpaNe kapano / uktNc|| doho // ghoDA balada samArIyA,kI dhA jIva viNAsa // puNyavihUNA jIva te,pAme narakanivAsa // 1 // par3I te go trAsano jIva narakanA mahA aghora phuHkha jogavI tihAMthI maraNa pAmIne A nagaramAM sumitra zevanI sunaza nAmeM vAMjaNI strIne ghera putra paNe qapano je. tene janmatAM vAra ukaraDA Upara nArakhI dIdho. valI tihAthI kapADI lAvIne udhita evaM nAma dIdhuM : te jevAreM mahoTo thayo, tevAreM sumitrazeTha dhana napArDavA mATe ene sAtheM se pravahaNe caDhayo. karmavaze saMvartaka vAyare karI pravahaNa nAMgyuM. tihAM sumitrazeTha devazaraNa thayo.ane udhitaputra ghare yAvyo. pitAnA maraNanI vAta- saMnalAvI tethI sunaza zevagaNI paNa zoka saMtApa karatI maraNa pAmI pAbalathI bokaro urAcArI pApISTa thayo. te vAta sAnoyeM jANIne ene gharathI bAhira kAhADhI mUkyo. gAmamAM pharato sAte durvyasana sevana kare sarva anarthana mUlarUpa thayo: hamaNAM eNe rAjA nI mAnItI mahArUpavaMta, kalAvAna, sarvadezonI nASA jAnArI evI kA madhvajAnAmeM vezyA , tenI sAtheM rAjAne ghaNo snehasaMbaMdha the, tainA ghara mAM praveza karato enadhitaputrane rAjAnA mANasoyeM doge. tevAreM tene bAM dhIne rAjA Agala lAvyA. te rAjAyeM ene viDaMbanA karelI , te viDaMba nA karIne mArI nAkhaze. marIne valI pahelI narakane vipe jaz nArakI paNe upajaze.! tihAMthI marIne napuMsaka thaze. ema ghaNA nava paryaMta napuMsaka paNe kuHkha vegaze ! ema jANI nilaMbana karma na karaQ. e sAtamA praznanA utta ra AzrayI gotrAsanI kathA kahI // have AvamI pahAno prattyuttara eka gAthAyeM karI kahe . // gAyA // mAre niyamaNo, paralo neva mannae kiMci // asaMki liha kammo,appAso nave puriso||2|| nAvArthaH-je nirdaya mana thako jIvane mAre,svarga moda pramukha paralokane kiMcitmAtra paNa mAne nahI,ane Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. je jIva atisaMkliSTa viru6 karmone Acare, te jIva, paranaveM alpAyuSya vAlo thAya // 14 // jema uUyaNI nagarIyeM samudatta zeThanI lAryA dhA riNI urAcArI hatI, te yajJadatta nAmA cAkaranI sAthai Asakta thai thakI karmakaranI : sAtheM matIne potAnA putra zivakumarano zeha, karavA ciMtavyo te sarvane marAvyuM ane pote.paNa maraNa pAmI. Agala ghaNA naveM alpAyu pAmyu. mATeM ihAM zivakumAra ane yajJadattanI kathA kahe jeH- - . __ uGayaNI nagarIyeM samudattazeTha vase . tenI dhAriNI nAmA strI ne, tene zivakumAra nAmeM putra , ane yadatta nAmeM karmakara deM. ekadA samu datta zeThane roga upano tethI te maraNa pAmyo. pAula tenA beTAyeM mRta kArya karayAM. karmane nogeM dhAriNI rANI pahelA yajJadattakamakaranI sAtheM lubdha thai. je naNI yauvanAvasthAmAM iMDiyone jItabu mAhArlana je. temAM paNa kAmane jItavo valI vizeSa dohilo be. paDI te vAta loka viru6 jANIne zivakumAra .tene vAre, to paNa mAtA mAne nahi.. ekadA dhAriNIya yajJadattane ekAMteM kahyu ke mahAro putra zivakumAra rU. Do nathI mATeM. jema kumudinIno sUrya vinAza kare ,ane kAMThAno jema na dono pravAha nAza kare , tathA vanano jema dAvAnala nAza kare , tema thApaNo zivakumAra vinAza karaze! tethI prajannapaNe ene mArI nAkhavo joyeM. te sanilI yajJadattai kaDe ke e vAta yukta nathI kema ke tahAro putra te mahArI svAmI je. enA pasAyathI ApaNe bedu sukhIyAM baiyeM. valI svA mI zeha karavo, te. mahApApano hetu ... te sAMjalI dhAraNI bolI ke.emAM zernu pApa ne ? jo e jIvato daze, to ApaNane sukhano aMtarAya karaze ! ityAdi vAto sAMjalI viSayAMdha yajJadatte paNa zivadattane mAravAnI kabUlAta ApI. have kapaTeM karI dhAra pIyeM potAnA putrane kayuM ke he vatsa ! koi paNa hathIyAra dhAraNakara nAra puruSano vizvAsa karIza nahI. ekadA prastAveM kumarane kahevA lAgI ke govAlika loko pApaNA gokulanI rakSA rUDI rIteM karatAM nayI mAneM tameM bedu jaNa gAyonI rakSA karavA jAu,te sAMjalI vedu jaNa hAthamAM ha thIyAra lazne jaMgalamAM gayA. bedujaNa Agala pAula jAya , eka bIjA no vizvAsa karatA nathI. nIcA utaratAM bAhaDImAM, yajJadatte khaga kADhyu Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. te pADalI. zivakumAra jANyuM tevAre tyAMcI nAzine gokulamAM jato rahyo tihAM jaz govAlIyAne zIkhAmaNa thApI samajAvI rAkhyA. saMdhyA samayeM gAyanA vADAmAM bedu je| zayyA pAtharIne sUtA,evAmAM zivakumara kaThIne zayyAyeM khaDga rAkhI uparathIM DhAMkI mUkyuM ane, poteM gAyo nA namUhamA bAno jai besI rahyo. eTalAmAM yajJadatne bAno rahI khaGga kADhIne zivakuMmAranI zayyA 'napara ghAM kayo, te vakhata zivakumara gAyo mAMthI nikalI mAno AvI ghA karIme yajJadattane mArI nArakhyo. ane mu khathI cora ! cora !! evo kalakalATa zabda karatA govAlIyA ane zivaku mAra kAMka bAhera ja pAbA valI AvIne brUma pADavA lAgyA ke.yajJada tane coreM mArI nAkhyo ! e kAma karIne zivakumAra ghare Avyo. tene mA tAyeM pUjyu ke yajJadatta kihAM je? tAre zivakumareM kaDaM ke pAula Ave be. ema kahI manamAM ciMtavaNA kare ,ke mahArI mAtAnAM karma to jU. kahevAM ? je putrane paNa mAravAnI tajavIja karI, ema vicArI valI mAtAne kahevA lAgyo je DhuM rAtra jAgyo buM, mATeM hamaNAM niza Ave De, ema kahI sui rahe be. eTalAmAM tenI mAtAyeM khaDga Upara kIDiyo caDatI dItI, tevAreM khaDga kAhADhI joyuM to lohIyeM kharaDyuM dI tethI vicAyuM je nizcayathakI yajJadattane eNeja mAsyo . ema ciMtavIne jAMkhI thai. par3I teja khar3e karI potAnA putrane mAsyo. te dhAva mAtAyeM dITho,teNeM musalathI dhAraNIne mArI tihAM maratI dhAraNIyeM capeTAyeM karI dhAvamAtAnA marmasthA naneM haNyAM, lethI te paNa maraNa pAMmI. ema nirdayapaNe mAMhomAMhe zeha karI maraNa pAmyAM. te sarvajIva te navamAM. paNa prApeM karI pAlpAyuSyavAlAM thayAM. ane Avate naveM mahAkuHkhI thAze ! mATeM jIvavadha na karavo // doho|| jIva vadhe pApaja kare,ANe hiye kubudhi||naariikrmaa jIva je,te kima pAmesidi // 1 // e AThamA praznanA uttaramA zivakumAra yajJadattanI kathA kahI // have navamI TabAno uttara eka gAthAyeM karI kahe . // gAthA // mAre jo na jIve, dayAvaro ajayadANa saMtuko // dIhAna so puriso, goyama jaNi na saMdeho // 25 // nAvArtha:-je puruSa jIvane na mAre, dayAvaMta hoya,je ajayadAna dene haiyAmAMhe saMtuSTa thAya,harSa ANe, te jIva dIrghAyu vAlo yAvate nave ghaNuM jIve, saMpUrNa AyuSyavAn thAya. he Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. gautama ! e vAtamAM kAM paNa saMdeha nathI // 25 // jema rAjaMgRhI nagarIyeM maNikArazeThano putra dAmanaka hato,te ekalo ghaNA vakhata maraNa saMkaTathIu gayo,mahoTI cino dhaNI thayo,dIrghAyuSyavAlo thayo. ahiM tenI kathA jA gavI. te praznama bAra parvonI kathAmA banAigayetI . tathA.eka RSIzvara va namAhe tapasyA karatA hatA. evAmAM eka AheDIye trAsa pamADelAM mRgalAM temanI AgalathI nAzi jatAM hatAM. pAulathI AheDIyeM AMvI RSIzvarane pUbyu ke mRgalAM kihAM gayAM? tevAreM kRSiyeM dayAthI yA pramANe kayuM ke // yatpa zyati na taddhRte,yA brUte sA na pazyati // eTale je caLu dekhe.je, te cahu kAM bolatuM nathI, ane je jIna bole je, te jIna kAM dekhatI nathI ? ||doho| dekhe te bole nahI,bole te navi AMkha // aahedd| mRgalAM kihAM,dhanuSa bANa savi lAkha // 1 // ema kahI te bAheDI jatA rahyA. e dayAvAn RSinI kathA navamA praznanA uttara Upara kahI // have dazamI ane agIyAramI TahAnA uttara betu gAthAyeM karI kahe : // gAthA // deza na niya saMsattaM,dinnaM hArezvAraeM dittaM // eehiM kamme hiM, jogehiM vivaDina ho // 26 // sayaNAsaNa va vA, nattaM panaM capANiyaM vAvi // hiyaeNa deza.tu, goyama jogI naro ho // 27 // nAvArthaH-je ApaNI pAseM batI vastu hoya to paNa na Ape,tathA dI ye to panI saMtApa kare,anero je Apato hoya tene detAM vAre.eve eve ka karI jIva jogeM vivarjita eTale nogarahita thAya. jema dhanasAra zeTha bAsa koDI ivyanodhaNI batAMatyaMta kRpaNaM haMto tethI jogarahita-thayo // 26 // __tathA je puruSa zayana, pATa, saMthAro, Asana, pATalo, poMDaNuM, kAMbalo, vastra, jAta, pANI je mahAtmAne devAyogya vastu te haiyAnI vAsanAyeM karI saMtuSTa thako Ape. he gautama ! te puruSa, jogavaMta sukhI thAya // 27 // jema dha nasAra zeTha supAtrane dAna AptI jogasaMbaMdhi sukha pAmyo ||doho|| vInataDI sAmI suNo, tapa japa kriyA na kIdha // rAga zeSa pAtaka kakhAM, garve dAnaja dIdha // 1 // padAdyadarairvItarAganAma zreyortha // have te zegnI kathA kahe . mathurAnagarIyeM dhanasArazeTha vase be, te bArAta koDI ivyano adhipati be, paraMtu mahArUpaNa je. eka damaDI paNa dharmane arthe thApe nahI. daravAjA bAgala ko nidAcarane dekhe, to tenI Upara roSa kare, jo koi yAvI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamabA arthasahita. 243 mAge, to tenI. Upara rIza kare, yAcakane dekhe, ke sthAnathakI uThI jAya, dharmane arthe dhana apavAnI vAtamAM pAse paNa Ave nahI, potAnA gharamAM konI dekhatAM sArI rasoI paNa jame nahI: pUruM khAya pae nahi. te nagara nI mAM ko nUravyo mANasa dhaMnasAra zetanuM nAma paNa jamyAvinA lIye nahI te evaM vicAre ke enuM nAma ledyaM, to Aje anna paNa malaze nahI. have te dhanamAMthI trIjo nAga bAvIza koDa ivya dharatImA dATI rAkhe luM haMtuM. eTale. pRthvIgata kareluM datuM, tene eka divasa ughADI jotAM lIyAlA jetuM dIDhuM. te joza zeThane mUrbAdhAvI gai. dharatI upara paDi gayo. thoDI vAra paDhI saceta thayo. eTalAmA valI kokeM yAvI kayuM ke zevajI ApanA bAvIzakoDanA mAlathInarelAMpravahaNa mUbI gayA. valI trIje ko ke AvIne kahyu ke amuka sthaleM ApaNA mAlanAM gADa coroyeM lUMTI lI dhAM. ityAdika ivya nAza pAmyAnI vAto sAMjalI zeTha zUnya tha gayo. rA tri divasa namyA kare, loko tenI hAMsI kayA kare.. valI ekadA daza lAkha jAMma lai pravahaNa narI poteM. vahANamAM besI dezAMtara napI cATyo, tyAM paNa karmayogeM samuzmAM gAja, vIja, varSAda thayo, tophAnathI pravahaNa nAMgI gayuM. pATIyuM hAthamAM zrAvyuM, tenI madatathI kAMThe Avyo tihAthI rajalato ghera AvI pahoto. manamAM ciMtavavA lAgyoje hu~ ivya pAmyo, paraMtu koI vAreM supAtrane dAna dI) nahiM detAne paNa vAkhA, mATeM mahArI lakSmI bAhira paropakArAdi koi paNa surUtamA kAma aav| nahiM. je mATeM zAstramA lakSmInItraNa gati kahI che // dAnaM nogonAza, sti srogatayonavaMti vittasya ||yon dadAti na jukte tasya tRtIyA gatirnavati // 1 // e kahelI dAna, noga ane nAza evItraNa gatimAMthI mahArI lakSmInI to mAtra eka trIjI gatija tha. eTale nAzapaNuMja pAmI. * ekadA vanamAM kevalI nagavAn samosasyA, temane zeTha vAMdavA gayA. vAM dIne panI pUbyu ke he jagavan ! hu~ kahevA karmanA udayathI kRpaNa thayo? tathA mahArI lakSmI sarva jatI rahI tenuM huM kAraNaM daze? tevAreM guru kahevA lAgyA ke he zeva! dhAtakIkhaMmanA naratakSetramA eka gAmeM be nAi mahoTI ka dinA dhaNI hatA. temAM mahoTo nA to sarala cittavAlo,nadAra,gaMnIra hato, ane bIjo nhAno nAi raupariNAmI rupaNa hato, te mahoTA jAzne paNa Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. dAnAdika thApatA thakAM vAre, tathApi te to dAna avazya apyiAja kare. ema karatAM mahoTA jAne divaseM divaseM lakSmI vRddhi pAmavA lAgI, ane nhAno lAi joto rahe, paNa kozne pAi paNa Ape nahi. tethI ula TI lakSmI.khUTavA lAgI. tedhAre di khevAmATeM mahoTA nAi sAthai maho To kalaha karavA lAgyo te kalahanA yogathI ekadA mahoTA jAyeM gurunI dezanA sAMjalI vairAgya pAmI, dIkSA lIdhI. kAla kr| pahele devalokeM deva tApaNe rupano. ane nhAno nAi kRpaNa utAM nimna thayo lokeM niMdatoM tha ko tApasI dIkSA laz ajJAna tapa karI asurakumAra devomI jara kapano. tihAthI cavI ihAM tuM dhanasAra nAmeM zeta thayo bo. ane DhuM mahoTo jAi deva lokathI cavI tAmaliptI nagarIyeM eka vyavahArIyAne ghera putra paNe Upano, ane tihAM dIkSA lai karmakSya karI kevalajhAna upArjIne duM hamaNAM mAM hI Avyo . te sAMjalI zeTha potAnA pAbalA navano nAi jANIne ha rSavaMta thayo. panI guruye kahyu ke teM dAna na dIdhuM, tethI aMtarAya karma u pAyu tathA dAna detAMne vAsyo, tethI dhana sarvaM daya thai gapuM. ityAdi vAta sAMgalI dhanasArazeThe evo niyama lIdho, ke havethI hu~ jeTaluM dhana upArjana karUM! temAthI cotho nAga dharmakAyamAM vAparUM ! evI jihAMsudhA jIvaM, tyAM sudhI pratijJA karuM buM tathA pArakA doSa na boluM. ema kahI zrAvakadharma aMgI kAra kasyo,ane kevalInaMgavAnanI sAtheM pAbalA navano aparAdha khamAvyo. have.zeta, tAmaliptI nagarIyeM jara vyApAra karavA lAgyo. tihAM lakSmI upArjana karI. temAMthI ghaNI lakSmI dharma artha sAta khetre kharacavA lAgyo, yeM posaha kare, supAtrane dAna Ape. ekadA prastAveM zUnyagharamAM posaha laz kAssagga dhyAne rahyo. tihAM vyaMtaradeve kopkr| sarpanuM rUpa karI zeune masyo. eka divasa paryaMta zeta pratimAyeM rahyA tihAM sudhI vyaMtara deveM aneka prakAranA upasarga kasyA, paNa zeTha dona pAmyo nahiM. evI zenI sthiratA joza, vyaMtara saMtuSTa thaI, bolyo ke je mAgo te DhuM thA'! paraMtu zeThe kAMi mAMgyuM nahiM. to paNa vyaM tareM kahyu ke tameM pharI mathurA nagarIyeM jAu. ane tamArA naMmAreM mUkelA bAvIza koDa sonaiyyA je lIyAlA thai gayA je, te tamArA puNyane yogeM sonaiyyA thaze. panI zeveM mathurAmAM AvI nidhAna kaghADI joyo to pUrve Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 245 je lIyAlA dahA hatA, te na dIThA. ane soneyyAz2a dIThA. temaja jala mArganA vahANo paNa pApInI tANathI kyAMka kharAbe car3elA hatAM, te pa Na pharI kuzaleM AvyAM. ema sarva sthaleMthA karI paNa bAsata koTi ivya e kahu~ thayu. temAMthI dAna deto thako loga jogavavA lAgyo, ghaNAM jinaprA sAda.karAvyAM. ema sAte dene sArI rIteM dhana vAvarIne rUDI dharmasaMbaMdhi kIrti upArjana karI yaMteM putrane gharamo nAra soMpI anazana le pahele devaloMkeM aruNAna vimAne cAra paTyopamane thAnakhe devatApaNe jaznapano. tihAthI cavIM mahAvidehadeveM manuSyapaNuM pAmI dIdA lai modeM jAze. e agIyAramI TavAnA uttaramA dhanasAra zeranI kathA kahI. have bAramI ane teramI TanAnA uttara be gAthAyeM karI kahe je. // gAthA // guru deva ya sAhUMNaM, viNayaparo saMta daMsaNI a|| na ya na pA kiMpi kaDuAM, so puriso jAyae suhi // 2 // aguNovi gavivaJciya, niMda rAgI tavassiyo dhaaro||maannii viDaMbau jo, so jAya dUhapuriso 25 . nAvArthaH-je puruSa potAnA guru, deva ane sAdhu mahAtmAno vinaya ka ravAmAM tatpara hoya ane jenuM darzana zAMtamuzavAluM hoya, eTale zAMtamuza hoya, ane koine kaTuka vacana na bole, eTale koinA marmayukta niMdAyukta tathA aNagamatAM viru6 vacana na bole,te puruSa, saujAgyavaMta hoya // 2 // tathA je puruSa nirguNa hoya eTale guNarahita thako paNa gavi eTale garvi ta ahaMkArI hoya, ane guNavaMta dhairyavAna evA tapasvInI niMdA kare, ta thA je mAnI eTale jAtimadano karanAra ahaMkArI, ane jinazAsana viDaM baka hoya, te puruSa urjAgI thAya // 2e jema rAjadevano nAi nojadeva evA pA karI urjAgI thayo. mATeM e behu praznanA uttara Upara rAjadeva ane jojadeva e be nAznI kathA kahIyeM .yeM. ayodhyA nagarIyeM somacaMrAjA saumyaprativAlo , te nagaramAM deva pAla nAmeM zeTha rahe le. tenI devanI nAmeM strI, tene rAjadeva bane noja deva, eve nAmeM be putra thayA De. temAM mahoTo nAi sarva kozne gamato su jAgI Atame varSe sarva kalA zIkhI lIdhI, aneka zAstra naNyo, ane yauvanavaya Ave thake svayaMvara kanyA koka vyavahArI bANI dIdhI tenuM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. pANigrahaNa karAvyu,, jihAM jazne kozpaNa cIjano vyApAra kareM tihAM a vazya jAna thAya. te putra rAjAme paNa mAneso thayo. have bIjo hAno nAi nojadeva De te dhurathIja urjAgI je. te jevAreM yauvana pAmyo, tevAre tenA pitAyeM ghRNAM zeThIyA pAseMthI kanyAnI mAga NI karI,paNa ene ApavAnI koyeM vAMDA karI nahiM. tevAreM zeThe koI eka dariDIne pAMcazo sonaiyyA yApIne tenI kamyA paravAnuM terAvyu. te ka nyAne bApeM sonaiyyAnA lonathI kanyA devAnI kahI. paraMtu kanyA kahevA lAgI ke DhuM agnimAM praveza karavAne kabUla karIza paNa ekurnAgIne para zIza nahi. evo ha la beThI. ema karatAM vezyAne dhana ApIne tene ghera javA mAMmyuM. tihAM paNa vezyA evaM ciMtavavA lAgI ke jematema karI e hAthI uThI jAya, to sAraM. temaja z2e koi vepAra karI thAve temAMpa e avazya nukazAnaja thAya paNa pUrUM nANuM tharbu muzakila thai paDe. evI rIteM jo paNa te bedu sagA nA , to paNa AMtaraM ghaNuM paDI gayuM. __ekadA ko jJAnI guru, vanamAMhe samosasyA temane zeThajI bedu putrane sAtheM teDIne vAMdavA mATeM gayA. temane vAMdI dharmadezanA sAMjavyAnaMtara zeThe pUyuM ke he nagavan ! mahArA be putramA eka mahAsunAgI ane eka mahA kurnAgI thayo , te kayA kayA karmane yogeM thayA haze ? tevAreM guruM boyA ke he devapAla ! saMsAramA sarva jIvo potapotAnA ka relA gunAzuna karmane nogave . mATeM tahArA putronuM vRttAMta kahuM te sAMjala. __eja nagaramAM A navathI trIje naveM.eka guNadhara ane bIjo mAnadhara eve nAmeM be vANIyA rahetA hatA. temAM guNadhara to deva, guru, ane sA dhune viSe vinIta temaja upazAMta cittavAlo akrodhI hatI, koine kaTu vacana kahe nahI. ane bIjo mAnadhara je hato te mAhAnirguNI ahaMkAra karato thako sAdhunI tathA dharmavaMta puruSonI niMdA karato rahe. mahApuruSonI hAsya karatAM karma upArjana karato hato. ekadA eka sAdhuyeM varaMsAleM mAsakhamaNa tapa kI , te tapanA balathI AkarSyA devatA paNa tenI sevA karavA lAgyA. tene dekhIne mAmadhara tenI niMdA karato kahevA lAgyo ke are! A pAkhaMmI mAyAvI lokone viSa tAravA ugavA mATeM tapasyA kare . mahattva pAmavAte artha kaSTa kare ne.ema Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 zrIgautamapalA arthasahita.. niMdA karatAM tene eka devatAyeM vAyo, to paNa niMdA karato rahyo nahI. tevAreM devatAyeM krodha ANI capeTo mAyo; tethI maraNa pAmIne pahelI narakeM gayo. ane mahoTo guNadhara nAmAM vaNika te marIne devatA thayo. ha ve te narakathI nikalIne nojadeva nAmeM tasAre ghera putrapaNe AvI rupano je. te pUrvakRta karmane yoge.urjAgI thayo je ane pahelA devalokathI cavI ne tAhAre gheraM rAjadeva nAmeM putra thayo . te sukatane yogeM sunAgI thayo je. evI gurunI vANI sAMjalI baidu nAine jAtismaraNa jhAna upanyuM, te thI pAbalA java. dIThA. tevAreM nojadeveM potAnI niMdA karI keTalA eka karmakSya kasyA. ane ve nAi, tathA trIjo bApa traNe jaNe malI kevalInI pAseMthI zrAvakadharma aMgIkAra kasyo. anukrameM behu putra dodA lai cAritra dharma pAlI bAyu pUrNa thaye devalokeM gayA. trIje naveM modeM jAze // doho|| guNa bole niMde nahI, te sonAgI hu~ta // avaguNa bole parataNA, dohaga te pAmaMta // 1 // iti rAjadeva nojadeva kathA // have caudamI ane pannaramI envAnA uttara ve gAMthAyeM karI kahe . // gAthA // jo paDha suNa ciMtai, annaM pADhe deza uvaeso // sutha gu ru natijutto, mariso hoi mehAvI // 30 // tava nANa guMe samidaM, avamanna 6 kira nayoNa eso // so marikaNa ahanno, ummeho jAyae puriso 31 nAvArthaH-je puruSa jJAna naNe, jJAna sAMjale tathA tenA artha manamAM ciMtave, tathA (annaMpADhe ke0) anerA bIjA puruSone jJAna jaNAve, te mane dharmopadeza dIye ane je puruSa siddhAMtanI tathA sarunI naktiyeM karI sahita hoya. eTale simAMtanI rUDA gurunI jakti kare te puruSa marIne me dhAvI eTale buddhimAna catura mAhyo vicaraNa thAya. jema matisAgarano putra subuddhi pradhAna buddhivAlo thayo // 30 // tathA je tapasvI jhAnavaMta guNavaMta puruSa hoya, tenI je puruSa avagaNanA kare, mukhathI ema kahe ke e kAM na hI emAM zo mAla le ? e kAM paNa jANato nathI, mUrkha je. ema avagaNa nA kare, te puruSa ahanno.eTale adhanya arthAt anAgyavAna batAM uSTa pA piSTa ummeho eTale urbudi vAlo thAya, eTale bujhirahita thAya jema subudi pradhAnano nhAno jAI mAThIbur3iye karI muvIyo thayo // 31 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. Taal Upara buddhi kubudhinI kathA kaheM veM. citipratiSThita nagareM caMDyazA rAjA rAjya kare be. teno matisAgara nA meM pradhAna be. tene subuddhi nAmeM putraM thayo, te hAnapaNamAM jalyo ane pra jJAna bajeM karI sarva kalAI zIkhyo. cAra prakAranI buddhino, jANa thayo. have te pradhAnane valI bIjo putra thayo, te jaNavA yogya thayo. tevAreM nIzAleM navA mokalyo tene jaNAvavA mATeM cAramAsa paryaMta paMmiteM udyama kupo paNa je karSaNa loko ukhara bhUmiyAM bIja vAve, te niHphala thAya. tema e guNavaMta buddhivaMta na hato mATeM jalAvanAra paMtino udyama sarva niHphana yo. tethI lokeM e putranuM durbuddhi evaM nAma pADadhuM. evAmAM teja gAmano rahenAra koi dhanno nAmeM zeTha vyavahArIyo be. tene eka jAvaDa bIjo bahADa, trIjo nAvaDa ane cotho sAvaDa. eve cAra nAmeM cAra putra be. te cArene paraNAvyA, eTalAmAM dhanno zeTha rogeM pIr3A yo tevAreM potAnA cAre putrane teDI zIkhAmaNa devA lAgyo ke he putro ! tameM cAre jaNa mAMhomAMhe sneha rAkhIne ekatA maMlI rahejo. paraMtu potA na strIyonAM vacana sanijI jUdA nAzo nahiM. jemATeM kayuM be ke // copAI // strInevacane jAya saneha, strInevacane jAye deha // strIne vacaneM bAMdhava na De, ekatA rahe to gUDa cuDe // 1 // eva vAta tameM karo nahIM. kyAreM paNa kalaha karI eka bIjAthI jUdA paDazo nahiM jUdA paDavAthI lokamAMhe hAMsI thAya ne ema karatAM jo kadApi z2UdA thA to ? tamo cArene mA DheM jUdA jUdA cAra nidhAna yApaNA gharaMnI cAre khUlomAM cArene nAmeM thA pI mUkyA be, te tejo evI vAta pitAnA mukhathI sAMjalIne putro bolyA ke he tAta ! jema tameM kaho ho, temaja meM karIzuM. pI pitAne samAdhi maraNa thayuM tenuM mRtakArya karI cAre jAi snehapUrva ka ekatA rahyA anukrameM cAre jAiyone saMtAnanI prApti thai. tevAreM strIyo aDhavA lAgI ke, have jUdA thA. tevakhateM cAre jAiyeM maMlI cAre nidhAna kADhA. temAM pahelA mahoTA nAinA nidhAnamAMthI keza nikalyA, bIjA nA nidhAnamAMthI mAMTI nikalI yane trIjAnA nidhAnamAMthI copaDA tathA kAgalIyA nikalyAne cothAnA nidhAnamAMthI sonuM tathA ratna nikalyAM tethI te jAi harSavaMta thayo ghane traNa jAi ihavAera thakA kahevA lAgyA 248 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. 24 je pitAyeM ApasI sArthe vaira rAkhyuM mAtra eka nhAno putra vallana hato mATeM teja sarva. lakSmI khApI dIdhI, paraMtu rItasara to Apale cAre jAiyo ma lI te lakSmI varhecI leNuM ! tevAreM nhAnoM nA kahevA lAgyo ke mukane je pitAyeM nidhAna prApyuM, temAMthI huM koine ASIza nahIM. ema mAMhomAMhe rAtri divasa kalaha karatA rahyA. koinuM vacana koI mAne nahIM. paNe nAiyeM jai rAjAnA pradhAna yAgala vAta kahI, paraMtu pradhA natha paMNa teno nyAya thaMyo nahIM. tethI. aphasosamAM paDyA. evAmAM metAno putra buddhi tihAM zrAvyo, tenI yAgala te cAre nidhAnano saMbaMdha kahI saMvAvya subuddhiyeM kayuM ke rAjAno yAdeza hoya to huM tamAro ja gaDo jAMgI. nAMkhu. rAjAyeM yAdeza thApyo, tevAreM subuddhiyeM temane ekAMta mAM teI bAta kahI ke tamAro pitA ghaNo catura hato, teNeM cAre jAine lAkha lAkha TaMkI pavA kahyA be. kema ke mahoTA jAInA nidhAnamAM keza rAkhyA be, mATeM ghoDA, gAya, za, uMTa cyAdika je copada rUpa dhUna be, te ene yApyuM a. ne bIjAnA nidhAnamAM mATI nikalI be mATeM tene khetra, dharatI, rUpa dhana yA be tathA trIjAnA nidhAnamAM kAgUla copaDA be mATeM vyAjeM nAyuM zrA penuM khata patra sarva leheNuM je loko Upara be, te rUpa dhana tene prApyuM be. ane cothAne sonuM tathA ratna je gharamAM be, te rUpa dhana yAMmyuM be. te sAMjalI cAre jaNe malI hisAba, tapAsI joyo to te cAreMne sarakhe hise lAkha lAkha TakAna baca kara zrApelI dIgamAM zrAvI. te joi cAre jaNe jai rAjA nAgala kahyuM ke he svAmI ! subuddhiyeM rUDIbuddhiyeM karI amArA UgaDA no niveDo karI thApyo be, te sAMjanI rAjA khuzI thayo ne subuddhi lokamAM prasiddha thayo tathA bIjo putra to lokomAM hAsInuM pAtra thako niMdA pAmato kubuddhiyo kahevAto prasiddhine pAmyo. evAmAM ko jJAnI guru te vananA udyAnamAM zrAvyA. temane rAjA tathA pradhAna potAnA putro sahita temaja anyajano paNa vAMdavA gayA. vAMdI dharmopadeza sAMvyAnaMtara mehetAyeM subuddhirbudinAmeM vedu putra zrAzrayI vAta pUvAthI guru kahevA lAgyA ke he pradhAna ! eja nagaramA eka vimala ne bIjo acala, e ve nAmeM ve vANIyA hatA. paraMtu bedunA svanAva jUdA hatA. temAM vimaneM dIkSA lIdhI. deva guru siddhAMtanI nakti kIdhI. 32 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. sikSAMta jaNyo, tenA artha vicAra jANyA, bIjA sAdhune paNa naNAvyA, bevaTa AcAryapada pAmyo; tevAreM ghaNA jIboneM dharmopadeza deza potAnuM A yuSya pUrNa karI bIje devaloke devatA thayo. __ tathA bIjo acala vANIyo to .je tapasvI, jhAnI ane dharmavaMta hoya, tenI niMdA kare ane kahe e sAdhu jhuM jANe be ? ema sarva koznI avajJA karato hato. tene pA karI marIne bIjI narakeM gayo. have vimalano jIva devalokathI cavIne tAhAro subudhi nAmeM putra thayo bane acalano jIva narakathI nikalI pUrve AcarelI niMdAne pApeM karI hiM tahAro urbujhinAmeM putra thayo . te hajI paNa saMsAramAhe ghaNo rajalaze. ityAdi pUrvanavanI vAta sAMjalI subudhiyeM zrAvakadharma aMgIkAra kasyo. valI keTalA eka divasa panI dIkSA paNa lIdhI, siddhAMta naNyo, cAritra pAlI pAMcame brahmadevalokeM devatApaNe Upano. anukrameM modeM paNa jAze // doho // jaNe naNAve jJAna je, thAye nirmala buddhi // deva guru na kti kare, anukrameM pAme .sidi // 1 // gAthA // jipavara suratecaM, vIraM na mikaM visAla rAya tayaM // lahina bAlAboho, jati nisuSaMti suraka ka ro // 1 // iti subuddhi urbudi kathA smaaptaa|| // have zolamI aMne sattaramI panjAnA uttara be gAthAyeM karI kahe je // gAthA // jo puNa gurujaNa sevI, dhammAdhammA jANikaM maha // suya deva ya gurunatto, mari so paMmi ho / // 3 // mAre khAi pIya, kiMvA paDhieNa kiMca dhammeNa // ekaMciya ciMtaMto,marikaM so kAhalo ho // 33 // nAvArthaH-valI je puruSa guruMjana eTale vaDerAnI sevA nakti karavAmAM tatpara hoya, dharmAdharma eTale puNyapApano vicAra jAgavAnI vAMDA kare, tathA je zruta siddhAMtano ane deva guruno nakta hoya te kuzala puruSa marIne paMmita thAya // 32 // tathA je puruSa mAre eTale jIvone mAre hiMsA kare, maya mAMsAdika khAya, pIye, moja majAha kare ane nagavA paDhavAthI jhuM thAya? tathA dharma karavAthI paNa jhuM thavAnuM le ? eprakAranI ciMtavaNA kare, te jIva, marIne kAhalo mUka mUrkha thAya // 32 // jema pAbale naveM AMbAno jIva marI ne kuzala thayo ane jAMbAno mitra lIbo hato, te sarIne kuzalane ghareM kumAra Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. 252 eve nAme seMvakaM bhayo. tenI kathA kahe be // zloka // . zrI vIrajinapaM baMda, rai kam // tattvajJaM sUryatejaskaM, mahIzvarasurArcitam // 1 // * dhArAvAsa nagare vesamaNazeTha dhanavaMta vase be, tene kuzala eve nAmeM putra thyo, te japa gaeIne bahoMtera kalAno jAe thayo, padAnusAriNI prajJAvAlo thayo, have te zevane ghera eka karmakara be, te kurUpa DurbhAgI mUka, mUkharogI be. tathApi kurAna te karmakaranI Upara sneha thANe, kuzala poteM jinadharmano jAe be, dharmakaraNI kaire le.. ekadA kuzala krIDA karavA mATeM vanamAM gayo. tihAM eka vidyAdharane uMco ubalI pATho nice paDato dIge. tene kuzaleM pUDha ke tameM uttama puruSatAM pAMva rahita paMkhInI peTheM kema caDo par3o bo.? te sAMjalI vidyA dhara bolyo ke duM vaitADhyano vAsI vicitragati nAmeM vidyAdhara buM. hamaNAM DhuM zrIparvateM gayo hato, tihAMthI vajatAM mahAro mitra vidyAdhara malyo tene kelAM eka zastranA ghAva lAgelA dIThA, tevAreM meM pUDhadhuM ke tujane yA guM ? te yuM ke mahArI strIne eka bIjo vidyAdhara lai jato hato, tenI . pavADe jai yuddha karI mahArI strIne vAlI ihAM rahyo buM. yuddhamA ghA lAgyA evaM sAMjalIne meM vraNasaMrohaNI auSadhIyeM karI tene saka kIdho te vidyA ghara strIne lai potAneM sthAnakeM gayo, paraMtu he jAi ! mukane vyAkulapaNAthI yAkAzagAminI vidyAnuM par3ha vIsarI gayuM, tethI paDI jAnaM buM. evI vAta sAMjalIne kuzaleM kayuM ke tamA) vidyAnuM dhuraluM pada yAda karI kaho. te vidyAdhareM dhuranuM pada kahI saMjajAyuH tene anusAreM kuzaleM padAnusAriNI prajJAne baleM samasta pUre pUrI vyAkAzagAminI vidyAnAM padI kahI saMjalA vyAM tethI vidyAdhara harSavaMta thayo yako vismaya pAmyo, ane vicAyuM je yA puruSa prajJAyeM, buddhiyeM, rUpeM ghane guNeM kara zreyaskara ne paropakAra karavAmAM dakSa be. evA puruSa viralAja hoya. ema ciMtavI kuzalanAM mAtA pitAnuM nAma pUThI vidyAdhara potAne sthAnakeM gayo. bIje divaseM vesaNa zenuM ghara pUchato vidyAdhara tihAM zrAvyo, tihAM kuzalane devapUjA karato dekhI vidyAdhareM pUDhadhuM ke tuM yA dhuM kare che ? teNeM ka ke devapUjA gurunakti karato zrIjinadharmanuM khArAdhana karuM buM. te joi * vidyAdhareM paNa jinadharma paDivajyo, ane kahevA lAgyo ke eka to khAkA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. zagAminI vidyArnu pada saMjArI thApyuM teno upakAra ane bIjo zrIjinadha meM batAvyo. e.be upakAra teM mujhane kasyA. tethI hu~ tahAro usIMgaNa ko rIteM tha zakuM nahiM. eTabuM kahI pharI zeThane kahevA lAgyo ke mahArA pi tAyeM eka.nimittiyAne pUjyu tuM ke mahArI putrIno vara koNa thA ? nimittiyAyeM kahyu datuM ke tahArA putrane vidyA vIsarI jaze tene je saMnArI thApaze, te tAhArI putrIno vara thaze. temATe he zeta tamArA putrane mahA rI sAtheM vaitADhaya parvateM mokalo to vivAha karIyeM. te sAMjalI zeThe putrane vaitADhaya parvateM mokavyo. tihAM gujalane vivAha karI palI vidyAdhara tathA kuzala ane kuzalanI strI etraNe jarA zAzvatAM caitya vAMdavAne mATeM gayAM, sarva caitya vAMdIne caityanA maMjhAvyA. tihAM cAraNazramaNa munine vAMdyA. muniyeM vidyAdharane kayuM ke he tuM tahArA. banevIthakI jinadharma pAmyo bo. tevAreM munine jJAnavaMta jANI kuzaleM pUjyuM ke he mahArAja ! kayA zu nakarmanA udayathI padAnusAriNI prajJA je buddhi te atyaMta nirmala mujane prApta thai ? ane mahAro kumAro mukharogI mUrkha kurUpavAn thayo, te kayA ka mathI thayo? valI enI Upara mahAro ghaNo sneha zAthI thayo ? te muphane kaho. muni bolyA ke.yA navathakI trIje naveM tuM ane kumAro malI ve jaNa AMbo ane lIMbo eve nAmeM kulaputra mitra hatA. tamAre paraspara ghaNo sneha hato, temAM ko niraMtara gurunI sevA kare, puNya pApa saMbaMdhi vicAra pUbato rahe. vaMlI gurunA kahevA UparathI pAMca varSane pAMca mAsa paryaMta jJAnapaMcamInuM tapa, vidhipUrvaka ekAgracitteM teNeM kIdhu. jhAna ane jJAnavaMtanI ghaNI na kti kIdhI. tenA puNyathI AMbAno jIva marIne devalokeM devatA thayo.tihAM thI cavI tuM vesamaNazetano putra thayo bage. __ ane lIMbAno jIva to nAstikavAdI thako jIvahiMsA kare, rUDaM khAvaM, rUDaM pI. svebAyeM pharavU, nagavAyI guM thAya ? tathA dharma karavAthI guM thAya ? enuM phala kAMza nathI? je dharma kare te vadhAre duHkhI thAya ? evI ciM tavaNA karato tathA lokone paNa evoja upadeza deto phare. yadyapi bedu mitra hatA tathApi svanAvamA eka bIjAne yAMtalaM ghaNuM hatuM jo paNa ekaja gAMveM bAMdhelA hoya, to paNa je kAca te kAcaja kahevAya,ane maNi te maNija kahevAya. tema be mitra hatA to paNa AMbo te dharma sthApana karato bane Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasadita. 253 lIbo te dharma nApato niMdA karato narakeM gayo, tihAthI nikalIne tamAre ghera kumAromUka, mUrkha, urjAgI kurUpo thayo. jednAma tevoja pariNAma thayo ane he kuzala ! teM jJAna paMcamI, tapa kIg, zurunI jJAnavaMtanI nakti kIdhI, tethI tuM cokhI buddhivAlo thayo bo.mATe tujane dharmane viSe nAbaprajJA . evI gurunI vANI sAMjalI kuzalane jAtismaraNa kapanu,pUrvanava dInA,te vAreM guru pAseMthI zrAvakanAMvrata laI dezavirati thayo thako tihAthI suMdarInAmeM strI sahita polAne ghera AvyoH ane vidyAdhara vaitADhya potAne nagara gayo. ghera aAvyA naMtara anukrameM putraprApti thai. strI jaratAra behuyeM paMcamItapa kayuM te pUrNa thaye tenuM ujamaNuM kI . zrIsaMghanI bhakti karI. panI gharano jAra putraneM soMpI kuzaleM pitA sahita dIkSA lIdhI. agIyAra aMga ane cauda pUrva naNI zurU cAritra pAlI modanAM sukha pAmyo. ane lIMbA no jIva ghaNo saMsAra jamyo // gAthA // je nAga paMcami tavaM, uttama jIvA kuNaMti jAvajuzrA // vanuMjiya maNuSa suhaM, pAvaMti kevalaM nANaM // 1 // iti AMbA lIMbAnI kathA // 11 // have aDhAramI tathA ugaNIzamI jAnA uttara ve gAthAyeM kahe . // gAthA // sabe siM jIvANaM, tAsaM e kare jo kraave|| parapIDa va jANA, goyama dhIro nave puriso|| 34 // kukkaDa tittara lAve, sUara da riNe va viviha jIve a||dhaare nicakAla,sa sabakAla havaM nIrU // 35 // nAvArthaH-je jIva pote sarva prakAranA jIvo pratye trAsa kare nahiM, e Tale naya pamADe nahiM. bIvarAve nahI, tema bIjA pAseM trAsa karAve nahI. je parajIvane pIDA karavAnuM vaU~,he gautama ! te puruSa,dhairyavaMta sAhasika thAya. jema pRthvI tilaka nagareM dharmasiMha kSatriyano putra ajayasiMha eve nAmeM mahA dhairyavAn thayo // 34 // tathA je jIva kUkaDA,tItara, lAvAM, sUara, hari / pramukha vividha prakAranA jIvone niraMtara baMdhana tADanAdika kare, pAMjarA mAMhe ghAle, te jIva sadaiva bIkaNa hoya uccATamAM rahe jema pahelA kahyo je ajayasiMha teno nhAno nAidhanasiMha strI bIhIkaNa thayo ? // 35 // have e behu uttaranI upara anayasiMha ane dhanasiMha be jAnanI kathA kahe . pRthvI tilaka nagareM pRthvI tilaka rAjA rAjya kare . te rAjAno sevaka dharmasiMha datrI, , te jinadharmamAM rakta De, tene eka anayasiMha ane Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. bIjo dhanasiMha e be.nAmeM be putra thayA. paraMtu tenA pota potAMnA karma jUdAM jUdAM je. mahoTo nA to vAgha, siMhA sarpa, zarana, nUta, preta ityA dika jIvothI paNa bIhe nahI AkAzathI vaja paDe to paNa mare nahiM. ane bIjo nhAmo nAije dhanasiMha , te.to mAtra sIMdarI dekhe, to paNa tene sarpa mAnIne bIka ANe, koka pAMdaDaM hAle, teTalAmAM bIhe. * __ eka vAra te nagaranI DhUkaDo eka siMha yAvyo.jANIne te rastethI koI paNa jAya nahi. tevAreMpradhAneM rAjA bAgala yAvI vinati karI ke hemahArAja! siMhanI bIkathI mArgamAM koI cAlI zakatuM nathI. tevAreM rAjAya sanAmAMhe siMhane mArI lAvavAnuM bIDaM ApavA mAMmayuM. paNa koyeM z2AlyuM nahI, pa raMtu anayasiMheM te bIDaM jAlyuM ane kahyu ke he mahArAja! tamAro yAdeza ne to ekaloja jazne siMhano vadha karI thAvIza! ane lokone sukha karI ApIza ! ema kahI vanamA gayo tihAM siMhane bolAvI nAluM mArI teno vadha karI pADo yAvI rAjAne praNAma kIdho. rAjAyeM khuzI thazne tene mahoTo sirapAva bApyo. ghaNAMka vastrAnaraNa dIdhAM. valI ekadA ko eka sImADIyo rAjA te rAjAnI yAga na mAna to thako vATa pADe, gAmone lUMTe , teno nigraha karavA mATeM rAjAyeM bI 9 pheravyuM te paNa anaya siMheM jAlyuM ane kaTaka zne te sImADIyA sAmaMtanA nagareM pahoto. te rAjAnI pAseM dUta mokalIne kahevarAvyuM ke a mArA rAjAnI ANa mAnya kara. nahiM to yu6 karavAnI sajA kara. tevA reM sAmaMteM kahyu ke bAgala paNa ghaNA vakhaMtaM rAjAnuM kaTaka mahArI Upara ca DA karI thAvyuM hatuM te meM jItyaM hatuM. tene dUteM kaDaM ke svAmI! hamaNAM to anaya siMha siMha yAvyo be. te sAMjalI sAmaMta bolyo je mohADAthI varakhANa karave zuM thavAnuM be ? siMha De ke ziyAlIyuM le ? te to saMgrAmamA pAdhalaM jaNA yAvaze. te sAMjalI dUta pAbo yAvyo ane anayasiMhane kAM ke emAM ahaMkAra ghaNo ne, mATeM yur3a kasyA vinA mAnaze nahI. ... have ajaya siMha rAtrine vakhata niSTacaryAyeM gaDha ulaMghIne sAmaMtarAjAnA mahelamA peTho. sAmaMta sUto hato tene jagADyo ane kahyu ke U Uta, siMha zrAvyo tenI sAhAmo dhAva. te sAMjalI sAmaMta paNa kaThIne sA hAmo Avyo. behuyeM manayu-6 kahyu. anayasiMhane sAmaMteM nUmiyeM pADI bAM Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 255 dhI lIdho: tevAreM tenI strIyeM page lAgIne jaratAranI nikSA mAgI jaratA rane mUkAvyo, te rAjA aMhaMkAra mUkIne anayasiMhano sevaka thayo. have pranAta thayo, tevAreM kaTakamAM acayasiMhane kozya dIgo nahI, te thI sarva sena ciMtAtura thayuM. teTalAmA eka jaNe thAvIne kaDaM ke anaya siM heM sAmaMtane jItyo ne ane tamo sarvane teNeM teDyA . tameM kAMza zaMkA karazo nahI. tevAreM sainyanAM sarvaloka gAmamAM zrAvyAM tene sAmaMteM jojana karAvI sarvane vastranI paherAmaeI kaMrI khuzI kayAM. have ajayasiMha sAmaMtane potAnI sAtheM teDI pRthvItilaka nagareM Avyo, tihAM sAmaMta sahita jaz pRthvItilaka rAjAne praNAma karo. te jo rAjA harSita thai vicAravA lAgyo ke thA manuSya , paNa devazakti dhAraNa kare 3. ema ciMtavI anaya siMhane eka deza badIsa Apyo; ane sAmaMtane jo jana karAvI vastra paherAmaNI karI vidAya kasyoM te paNa rAjAne jeTa ApI rajA lazne potAne deza gayo. . ekadA te nagaranA udyAnamAM cAra jJAnanA dhaNI zrutasAgara nAmA yA cArya padhAsyA, te sAMjalI rAjA parivAra sahita temane vAMdavA gayA. deza nA sAMnavyAnaMtara dharmasiMheM pUbyuM ke he mahArAja! A mahArA ajayasiMha putra zuM puNya kIdhuM che ? ke jethakI e mahA sAhAsikaM thayo ? ane nhA nA putra guM kukarma kIdhuM je ke jethakI te mahA bIkaNa thayo ? guru kahetA havA ke ejaM nagarane viSe eka pUraNa ane bIjo dharaNa eve nAmeM e bedu. jaNa Ahira hatA, temAM pUraNa to ghaNoja dayAlu hato dharmA tmA hato, sarva jIvanI rakSA karato kozne trAsa deto na hato, ane bIjo dharaNa je hato te to kUkaDA, sUDA, tetara, mRgalA pramukha jIvone pakaDI ne bAMdhI rAkhe, kozno vAsyo rahe nahI konuM kartuM mAne nahI, tethI te ne do kasyo mATeM jIvaradAne puNya karI pUraNano jIva te tahAro ana yasiMha nAmeM zUravIra ane nAgyavaMta putra thayo tathA dharaNano jIva ghaNA jIvone uhavI marIne tahAro dhanasiMha nAmeM laghuputra bIkaNa thayo je. e vI pUrvanana saMbaMdhi vArtA sAMjalIne saMghalAyeM zrAvakadharma paDivajjyo. dharmA rAdhana karI pitA tathA behu putra matI traNe jaNa devalokeM pahotA // co pAI // goyama pAgala,jievareM kayuM, puNya pAparnu phala jUjUlaM // gautamaSTalA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. bodha, sutAM tAM hoya pratibodha // 1 // iti ajaya siMha dhana siMhakathA // have va zamI bAno uttara ekagAthAyeM karI kaheM be.. // gAthA || vidyA vinnANaM vA, miThA vilae ginhinaM jona // avama nai yAyasyiM sA vidyA niSphalA tassa // 36 // nAvArtha:- je jIva vi yA athavA vijJAna je kalA pramukha tene mithyA eTale kUDA vinaye . karI levA vAMbe arthAt jalAvanAra je khAcArya tenuM nAma ulavI nAMkhe, avagaNI nA para te jIvane nolI vidyA saphala' na thAya niHphala thAya. jeMma tri ye nAtinI pAseMthI vidyA zIkhIne te vidyAne bajeM videzeM ja tri AkAzane viSe rAkhyo ne gurunuM nAma ulavI nAkhyuM te karIyAkA zakI tridaM paDIgayo vidyA niSphala thai. ihAM nApitanI kathA. kahe be. rAjApura nagareM koika vidyAvaMta nApita vase be. te vidyAne baleM yA kArAne viSe potAno baro nirAdhArapaNe rAkhe. paraMtu tehane loka mAMne nahIM evo teno prabhAva dekhIne eka tridaMmIyo brAhmaNa te vidyA levAnI vAMDhA karato te nApino miyAtveM bAhyavinaya karavA lAgyo, jAeyuM je koirI teM paNa vidyA khApe to ThIka thAya "amedhyAdapikAMcanaM" eTale. apavitrathI paNa sonuM lIjeM. ema ciMtavI sadaiva tenI sevA kare, nakti kare, paDhI vi dyA mAgavAnI prArthanA kIdhI, tevAreM teNeM paNa saMtuSTa yane vidhipUrvaka vi yA dIdhI. te triNaM vidhipUrvaka khArAdhIne vidyA sAdhI sIdhI paDhI potAno je tridaMma hato, tene vyAkAza maMgaleM rAkhIne lokone kautuka dekhA to phare. loka paNa tenI pUjA nakti kI prazaMsA karavA jAgyA. ekadA lokeM pUyaM ke he svAmI ! e vidyA taseM kayA gurunI pAseMthI pAmyA ho ? tevAre te brAhmaNeM lagAthakI nAvInuM nAma kayuM nahIM ane tene badale himavaMta vAsI vidyAdhara mahAro guru be. tenI sevA vinayathakI huM yA vidyA pAmyo buM. e rIteM gurunuM nAma ujavatAMja te brAhmaNano tridaMma je khAkA zamAM adhara rahelo hato, te khaDakhaDATa karato khAkAzathakI nIceM dharatI yeM yAvI paDyo, tevAreM lokI sarva hAMsI karavA lAgyA khane jevuM mAna maha tva vRddhi pAmyuM hatuM tethI valI bamaNI avahelanA thai. loka je pUjA nakti karatA hatA, taNeM pUjA nakti karavI mUkI dIdhI. e rIteM je puruSa vinaya vinA vidyA zIkhe, gurunuM nAma ulave, gurunI avagaNanA kare, tenI z56 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTalA arthasahita. vidyA niHphaila thAya. temaja Avate naveM tene jJAna prApti paNa dohelI thAya. e guruninhavaNa Upara nApitanI kathA kahI: have ekavIzamI ebAno uttara eka mAthAyeM karI kahe : // gAthA // bahu mannai AyariyaM, viSaya samaggo guNehiM saMjutto // zya jAgahiyA vidyA, sA saphalA hoilogaMmi // 37 // nAvArtha:-je jIva potAnA naNAvanAra AcArya pratye ghaNuMja mAne, je vinayavaMta hoya, samaya guNe karI sahita doya.evIrIteM je vidyA jaNI lIdhI hoya,te vidyA loka mAhe saphala thAya // 37 // jema zreNikarAjAyeM potAnA siMhAsananI ka para caMjhAlane besADI vinayeM karI avanamana nAmanI vidyA lIdhI,te saphaja tha. mATeM hA~ te zreNikarAjAnI kathA kahe je. . _ rAjagRhI nagareM zreNikarAjA rAjya kare le. tene celaNA nAmeM paTTarANI be. ekaMdA rANIne ekathaMnA dhavalagRheM vasavAnI mohalo kapano, te vA tarAjAyeM anayakumArane kahI. anayakumAra deva ArAdhyo, devatA pratyada AvI kano tenI pAseM ekathaMno AvAsa karAvyo, tene cAre bAju pharatAM cAra vana karAvyAM. te cAre vanamAM sarva RtunA phala phUla niraMtara sadaiva lAne, ema karI rANIne ekathaMnA AvAseM besADI teno mohalo pUrNa kasyo. ___ evAmAM eka mAtaMganI strIne akAleM AMbA khAvAno moholo kapano tenA dhaNI mAtaMgeM avanamana nAmanI vidyAne baleM karI rAjAnI vADImAMhelA sarva tuvananA AMbAnI mAla namAMvI tenAM phala le strIno moholo pUrNa kasyo. rAjAyeM anayakumArane kayuM ke bAMdhAnAM phala rAvalI vAMDImAMhethI koNeM lIdhAM? te corane zodhI kAhADavo z2oyeM. ajayakumAra mahoTI kuMvArI ka nyAnI kathA kahIne buddhine bane te mAtaMga corane pragaTa kIdho, ane pakaDI lAvyA. tene rAjAyeM pUbyuM ke gaDhanI mAMhelI koreM mahArI vADI , tenA phala teM kevI rIteM lIdhAM? tevAreM mAtaMgeM bohIne kahyu je meM vidyAne baleM lIdhAM. zreNikarAjAyeM kaDaM te vidyA jo mujhane Ape, to hUM tumane mUkI yA puM. mAtaMgeM te vAta mAnya kara). tevAreM rAjAyeM poteM siMhAsana para bega .. thakAMja vidyA naNavA mAMmI. tene ghaNA vakhata mAtaMgeM vidyA kahI, paNa rAjAne AvaDI nahIM. teMvAreM anayakumAra maMtrI kahyu ke he mahArAja! vidyA to vinaya karavAnI bAvaDe,te sAMjalI rAjAyeM poteM siMhAsanathI hege Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. utarI mAtaMgane siMhAsana Upara besAjyo. pAteM mAtaMganI,Agala be hAtha joDI vidyA levA bege,teSI ekavAreMcaMmAleM kaMhelI vidyA rAjAne mukhAyeM thai gai, saphala thii. e rIteM tinayaM karIne vidyA sevAthI kArya sayuM // iti vinayeM vidyA sevA AzrayI zreNikarAjAnI kathA // 21 // // have bAvIzamI ane trevIzamI ebAnA uttaro be gAthAyeM karI kahe je // gAthA // jo dAeM dAkaNaM, ciMta hA kisamaM mae dinnaM // hokaNavi dhaNa riddhI, acirAvidu nAsae tss.|| 3 // thovadhaNovi du satti, deI dANaM payaTTa parevi // so puriso tassa dhaNaM, goyama saMmilaI parajamme.3 - nAvArthaH-je manuSya dAna de karIne par3hI hRdayamAM evI ciMtavaNA kare ke hAM iti khede are meM A dAna phokaTa zA vAste dIdhuM ? evI.rI dAna dazne panI teno pazcAttApa kare, tene ghareM. dhana zadi hoine eTale lakSmI ekatI thazne panI pAnI acira eTale svalpakAlamAMja arthAta thoDA divasa rahIne duiti nizceM pAnI jatI rahe. .jema dakSiNamathurAno vAsI dhanadaMta zeThano putra sudhana nAmeM hato tehanI lakSmI nikalI parAi thai gai pArake ghera jatI rahI // 3 // tathA je svalpa dhanavAn bato paNa potAnI sattie Tale zakti pramANe poteM supAtrane dAna Ape, parevi eTaleM bIjA pAseM (pa yaha ke0) dAna devarAve evo je puruSa hoya, (tassadhaNaM ke ) te puruSane dhana je lakSmI te, he goyamaM! (parajamme ke0) parajanma eTale navAMtarane viSe ( saMmila ke) samyak prakAre maleM , saMpaje je. jema uttaramathurA vAsI madanazeThane ghera akasmAt ghaNI zadi yAvI malI // 3 // // e bedu bola kapara sudhana ane madanazeThanI kayA kahe ve // dakSiNadeze dakSiNamathurA nagarIyeM danadatta zeTha vase be. te koTivyano dhaNI . tene sudhana nAmA putra thayo. te zeta pAMcaze zakaTa kariyANAMnAM jarI vANotarane paradeza vecavA mokale, te tihAM kariyANAM vecIne valI bIjA navAM kariyANAM laz Ave. temaja keTaloka mAla samuz mArge vahA No narI mokale, tathA magAve, tathA keTaluM eka dhana vyAjeM Ape ne ane keTarbu eka dhana to gharamAM naMmAreM narI mUkyuM . have uttaramathurAmAM samudatta vyavahArIyo vase , tenI sAtheM e zegne ghaNo sneha ne prIti ne. mAMdomAMhe kariyANAM eka bIjAnI Upara vecavA Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. zyae levA mATeM mokaje . temAM lAna ghaNo thAya ne. ema.karatAM ekadA dhanada tazeTha dAghajvareM pIDANo thako deva zaraNa thayo, sevAreM sagA saMbaMdhIye tenA putra sudhanane tene pATeM thApyo. sudhana gharanAM kuTuMbano nAra nirvahavA lAgyo. have te sudhana eka vAra sonAnA bAjopanI. Upara snAna karavA beTo Agala sonAtI kUmI pANIthI narIne sevakoyeM mUkI snAna karI rahyo ke tara taja sonAnI kUmI AkAza mArge cAlI gai. ane snAna karI pATa kapa rathI nIce utasyo, eTale sonAno pATa paNa AkAzamArga cAlato thayo. valI devapUjA karavA mATeM derAsaramAM gayo, tihAM devapUjA karI lIdhI, ke tarataja derAsara tathA biMba kalaza sarva pigAMNA. dhotIyAno samudAya, ama kAze cAlyo gayo, panI gharamAM Avyo, tyAM ghera aAnatAM vahANa bUmI ga yAnI khabara sAMgalI, panI jamavA veTho, Agala suvarNanA thAlamAM nojana mUkyuM tathA suvarNamaya batrIza kacolAM dAla,kaDhI,zAMka pramukhanAM narImUkyAM. tathA batrIza vATakI rUpAnI mUkI, te sarva AkAze cAlI gai. ane je va khateM thAla AkAze javAne tharahasyo,te vakhateM sudhaneM tene tharaharato jAlyo, teno eka kaTako tenA hAthamA rahI gayo,paNa thAla to cAlyo gayo. ema dekhatAM dekhatAM saghalI jhadi jatI rahI. karmanI Agala koinuM kAM jora cAle nahI. evAmAM eka mAganAreM AvI kahyu ke mahAru eka lAkha ivya lahe| be, te Apo. tevAreM nidhAna kholI joyuM, to iMvyaM sarva rAkhathayeTu dItuM. tethI valI ghaNoja duHkhI thayo. . palI mAtAnI AjhA lai sonAnA thAlano kaTako sAthai rAkhyo,dezAMtara jaNI cAlyo. mArge jAtAM mahAkaSTathI kaMdAlIne eka parvata para caDIti hAMthI UMpApAta karI maravA taiyAra thayo. tene UpApAta khAto eka sAdhuyeM dITho. teNeM jJAnane baleM tenuM nAma jANIne bolAvyo ke he sudhanazAha ! tameM sAhasa ma karo. kema ke parvata UparathI paDI akAla maraNeM vyaMtara thazyeM ? te sAMjalI sudhanapaNa te jhAnI kRSi pAseM Avyo, zapine vAMdyA, RSiyeM kayuM ke karmathI koI chUTato nathI // kama karI sudaMsaNa zeTha, haricaMda kIdhI mAtaMga veTha // meMtAraja kRSi kADhI dRSTa, karme kIg sadu paga heTha // 1 // mATe he zeTha ! je lakSmInA kuHkhathI tameM maravA taiyAra thayA bo, te la mI asAra , capala nemalIna ne,anarthanuM mUla ,vIjalInA UbakAranI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. pekheM hAthamAMthI jatI rahe, evI lakSmIne arthe koNa marIne vyartha hIrA je vA manuSyanavane niHphala karai, ityAdika upadeza sAMjalI zeTha pratibodha pAmyo muninI pAseMthI dIkSA lai sUtra nagI gItArtha ayo,avadhijJAna Upay.evo sudhanajhaSi vihAra karato uttaraM mathurAyeM samudattazeThane ghare vrahoravA Avyo. tene ghare potAnA suvarNapATa, kUmI, loTI, kacolI, thAla, derAsara pra mukha sarva dIvAM ane ulakhI lIdhAM: sonAnA qhAMmA thAlamAM samudatta zegne jamatA dIThA. e rIteM te iSine potAnA gharamAM araho paraho phara to ane vastunane joto dekhI zekheM pUjyuM ke mahArAja! muMju bo ? te dhAreM rupiyeM kayuM ke he zeTha ! zrA pATa, kuMmI, kacolAM, thAla pramukha tameM karAvelAM ve kiMvA tamArA pUrvajonAM karAvelAM be ? zeveM kahyu e pratha mathIja mahArA gharamA . zaSiyeM kahyu ke tameM AvA khAMmA thAlamAM zAmA TeM jamo bo ? zeteM kahyu ke guM karIyeM e thAlamA khema cahoTato nathI. eTa le zaSiyeM keDamAMthI, thAlano khaMga kAhADI thAla pADIne tenI sAtheM me lavyo. eTale potAnI meleM cahoTI gayo. thAla saMpUrNa akhema thayo, te joine zetanA kuTuMbane kautuka thayu. sAdhuyeM cAlavA mAMmayuM, tene zeveM vaMda nA karI prabyUM ke mahArAja! e zIvAta ? sAdhuyeM kayuM ke tuMasatya bo le le, to tumane DhuMguM kahuM ! ! zeveM kaDaM ke duM asatya bolyo buM, paraMtu kha rI vAtaM to eMja le je e dine mahAre ghera Ave ATha varSa thayAM le. sAdhuyeM kahyu ke e di meM usakhI je. e sarva mahArA pitAnApitAnI vAranI be, paNa mahArA pitA maraNa pAmyAnaMtara duM teno sudhana nAmeM putra hato, te mahArA hAthathI gai, tethI meM vairAgya pAmI dIdA lIdhI. maneM a vadhijJAna Upay De, tethI DhuM zahAM Avyo buM. zeveM kahyu ke e lakSmI sarve tamArIja De. have ene vyo ane sukha jogavo. sAdhu bolyA ke mahArA dekha tAM to e jatI rahI. mATeM huM have ene zI rIteM jogavaM? zeteM prayu ke he jagavan ! tamArA hAthathI gai ane amAre ghera AvI, tenuM kAraNa guM daze? tevAreM iSi bolyA ke pUrva zrIpura nagareM jinadattazeTha vase ne, teno eka padmAkara ane bIjo guNAkara, eve be nAmeM be putra hatA, te zejeM maratI va rakhateM nidhAna kahI samajAvyu. je amuka jagAyeM ivya rAkhernu . panI ma hoTA jAyeM rAtriya bAno jazne nidhAna mAMheluM sarva ivya kahADhI lIdhuM. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. pAlathI nhAnA nAzne kartuM ke cAlo nidhAna kAhAdIne yApaNa be vaheMcI lazya ! palIbe nAzyeM dharatI khodI temAMthI kAMza maTyuM nahI,tevAreM mahoTA nAznA kapaTane yogeM nhAya nAzne mUhoM AvI gai. sacete.thayA palI valI mahoTA jAye nhAnA z2Aine kahyu ke e dhana sarva tuM kAhADhI mano jaga yo bo. ema kahI tene dhiz2a karAvyu. erIteM meM vaMcanA karI tethI marIne hu~ sudhana thayo ne nhAno nAbharIne sahAro madana nAmeM putra thayo. meM vaMca nA kIdhI tethI mahArI lakSmI madanane ghera AvI tathA valI meM pUrvanaveM dA na ApIne paMjI pazcAttApa kasyo, tethI mahArI lakSmI gai ane e madanane jIveM ghaNA supAtrone dAna dIdhAM, devarAvyAM, tethI ene ghaNI lakSmI malI. __ e vAla sAMjalI zeThane vairAgya napano tethI dIdA.lIdhI, tevAre sarva la mIno mAlaka madana thayo. zrAvakano dharma pAlI 'aMteM devaloke devatA thayo, ane suMdhana RSi mokSasukha pAmyA ||iti sudhanamaMdana kathA // 23 // have covIzamI elAno uttara eka gAthAyeM karI kahe je. .. // gAthA // jaM jaM niyamaNa iM, taM taM sAhUNa. deza sadAe // dinnevi nANu tappA, tassa thirA hoi dhaNa rikSa // 40 // nAvArtha:-jeje A paNA manane gamatI evI iSTa vastu yApaNI pAseM hoya.te te vastu sAdhane zradAyeM karI eTale potAnA nAveM karIne je dIye, deIne tenI anumodanA kare, paNa pazcAttApa viSAda kare nahIM te puruSane ghaNI zani sthira thazne rahe. jema zAlinazeThane ghera di sthira thazne rahI, batrIza kanyAparaNyA, temane nitya.navanavAM vastrAnaraNa malatAM htaaN.||40|| tenI kathA kahe . ___ magadhadezamAM rAjagRhI nagarInI dakaDu, zAligrAma nAmeM gAma hatuM. ti hAM dhanyAno putra saMgamo eve nAmeM govAlIyo lokonA vAbarAM cArato peTa nare. ekadA parvane divaseM mAtAnI sAtheM ADomAMmI teNe rakIra mAgI, paNa gharamAM kAMI cIja na hatI ke jenI khIra rAMdhI bokarAne khavarAve, tethI ra DavA beThI te dekhIne pADosaNe khIra khAMma ane zAnidhAnya thANI ApyuM, tenI uttama khIra rAMdhI saMgamAne nANAmAM pArasIne poteM bAhira gai. e vAmAM pADalathI tihAM mAsakhamaNane pAraNe eka sAdhu yAvyo, tene saMga mAyeM mahoTA nalAsayIM nAva sahita harSa ANIne te sarva khIra vahorAvI dIdhI, te puNyane yogeM rAjagRhI nagarImAM gonaza zeThanI nAnAmeM strInI kUkheM Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. Upano, zAliketranuM suparnu mAtAne Avyu, mATeM zAlina.evaM nAma dIg, taruNapaNuM pAmyo, tevAreM vatrIza kanyA parapAvI. gonazeTha dIdA jara de vatA thayo. putra kapara ghaNo sneha hato, tethI batrIza vasro tathA zAlina i, putrane sAru devalokathI nava navAM AnaraNa vastrAdika nitya mokale. eka divasa nepAladezanA vyApArI lakSmUlyaMnA zola ratnakaMbala veMcavA lAvyA, te zreNika rAjAyeM na lIdhA; paNa naza zetApIyeM zole cIra ve cAtA lai tene phADIne batrIza ikaDA karI batrIza vahUrote ekeko DhUMkaMDo vaheMcI Apyo. sAMje sarva vadUroyeM paga khUzne nArakhI dIdhA. * have zreNikarAjAnI paTTarANI celagAyeM eka ratnakaMbala levA mATeM gha No Agraha kasyo, zreNikeM vyApArIne teDAvyA te bolyA naMzazegaNIne ve cAtA dIdhA. rAjAyeM eka ratnakaMbala levA mATeM naza zegaNI pAse mANasa mokalyuM, tene nAyeM kaDaM ke eto mahArI vahUroyeM paga jUzne nAkhI dIdhA le. jUnA TUkaDA paDyA , te jozyeM to lai jA. te vAta sAMjalI Azcarya pAmIneM zreNikarAjA zAlinaine jovA mATeM tene ghera aAvyo, tevAreM jaza zeThagaNI sAtamI nUmiyeM beThelA zAlina ne kahevA. gayAM ke he vatsa ! ApaNe ghera zreNika yAvyA le mATeM tameM nIce cAlo. putraM jANyu ke zreNika eve nAmeM koI jAtanuM karivANuM haze ? mATeM mA tAne kayuM tameMja lai vakhAraMmAM naro, valI lAna Ave vehecI nAkhajo. mAtAyeM kahyu ke e kariyANuM nathI,e to ApaNo rAjA be. te vacana sAna lI zAlina ciMtavavA lAgyo je hu~ seSakaM . e ThAkura ne, mATeM meM pUrNa puNya kasyAM nathI, ema vicArI nIceM yAvI rAjAne praNAma kasyo. rAjAyeM kholAmA besADI cuMbI ApI. zAlina, rAjAnI pAseM kumalAi gayo. te thI kholAmAMcI UtI sAtamI nUmikAyeM gayo. nAyeM rAjAne nojana karAvavA mATeM khamAvyo. zreNika snAna karavA beTho, nhAtAM potAnI mu iikA vAvyamAMhe paDI gai. nAyeM vAvyatuM pANI bAhAra kaDhAvyu, .temAthI pAravinAnAM aneka prakAranAM phalahalatAM AnUSaNa nikaTayAM dItAM, te thA jaraNa Agala potAnI muzkiA to lIyAlA sarakhI dIsavA lAgI te jo camatkAra pAmI rAjAyeM dAsIne pUbyuM ke A amUlya AmaraNa vAvya mAM kyAthI AvyAM ? tevAreM dAsIyeM kahyu ke amAro svAmI tathA tenIba Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 263 trIza strIyo nityapratye navanavAM AnaraNa pahere , AgalA divasanAM pahe relAM AnaraNa utArI vAvyaMmAM nAkhI dIye . mATeM e amArA svAmInU nirmAlya je. zreNika mahoTo camatkAra pAmI dAna puNyanA e phala , evaM ciMtavI nojana karI potAnA mahelamAMAvyo. pAlathI zAlina.vairAgya pA mI evo manamA nirdhAra kasyo ke batrIza strImAthI nitya pratye ekeka bAMjhavI. have eja gAmamAM dhano zeva raheM je. tene zAlinanI bahena 'paraNI . te dhanAne snAna.karAve meM tene setI.thakI dekhIne dhannAyeM pUjyu ke kema raDe ? teNeM kahyu mahAro nAi nitya ekekI strI parahare ke ane dIdA leze. tene dhannAyeM hasIne kayuM ke tahAro nAi evo rAMka kAM thayo ? batrI ze strIne ekajavAreM kema tyAgato nathI ? tevAreM strI bolI ke vAto kahe vI to susana ,paNa karavI ati urlana . tameM kema mUkI zakatA nathI ? dhannAyeM kahyu ke mane eTaluMja vacana tahArA mukhathI kaherAva hetuM. have tuM bolIza nahI. jA meM mahArI AThe strIne hamaNAMja mUkI dIdhI. te sAMna lI strI page lAgI manAvavA lAgI ke mahArAja! meM to hasatA hasatAM tamArI sAtheM vAto karI, mATeM tamAre roSa na karavo. ityAdi rIteM ghaNo samajAvyo, paNa dhanne kahyu ke mahArA mukhamAMthI vAta nikalI te phare na hI. ema kahI tihAthI katIne potAnA zAlA pAseM gaiyo, tene samajAvI sAtheM teDIne zAlina tathA dhanno e betu jaNe malI zrImahAvIrapAseM jA dIdA lIdhI. dhannAnI bAte strIyeM dIkSA lIdhI dIdAmahotsava zreNikarA jAyeM karAvyo. bedu sAdhu baha, ahama, dazama, jvAlasa mAsakhamaNAdi ta pa karatA zarIreM atyaMta urbala thayA.. ekadA zrImahAvIranI sAthai vihAra ka ratAM rAjagRhI nagarIye zrAvyA. pAraNA mATeM lagavAne kahyu ke bAja tamAre mAtAne hAtheM pAraj thAze. te naNI nAne ghera gayA, paNa.zarIra phurbala thavAthI kozya ulakhyA nahIM. pAbA valatAM mArgamAM pAulA navanI mAtA madiyAraNa malI teNe RSine dIvAthI harSe karI tenA stanamAthI dUdha dhArA vahevA lAgI, potAnI pAseM mahInI mATalI tI, tenuM dAna dIdhuM. sA dhuyeM jagavAn pAseM AvI pUbyuM ke amone mAtAne hAthe pAraNuM na thayuM jagavAne kahyu ke jeMne hAthe pAraNuM thayuM te zAlinanI pUrvanavanI mAtA hatI.panI vedu sAdhuyeM anazana lIdhuM. jAne khabara paDI bahu pazcA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. ttApa karatI batrIza vahUronI sArthe tathA zreNikarAjA malI anazanasthAna ke bAvyA, sAdhunane vAMdI kaSTa khamatA derakI Azcarya pAmI pAnA potAne ghera aAvyA. te kRSi sarvArtha si-6 vimAneM pahotA ekAvatArI thai moda pA maze, mATe je nAvathI supAtrane. dAna.Ape,tene lakSmI sthira thAya. divaseM divaseM navanavA noga pAme. te Upara e zAlinAnI kathA kahI // zrImahIra jinAdhIzaM, gauravarNa guNottamam // taruNaM kasaNAkAra, mahimAzrita mAzraye // padAdyAdaraiH zrIgotamanAma // 24 // . have paccIzamI bavIzamI TanbAno uttara doDhagAthAyeM karI kahe . . * // gAthA // pasuparika mANusANaM, bAlevi du jo vidhae pAvo / so apavacco jAyai, aha jAya to vivajitA // 41 // jo ho dayApara mo, bahu putto goyamA jave puriso|| z2AvArthaH-je pApI puruSa Dhora pramu kha pazunAM bAlako tathA haMsapramukha padInanA bAlako temaja manuSyaMnA (bA levi ke0) bAlakono duiti nizce ( viyae ke0 ) viboha kare eTale temano mAta pitAthI viyoga kare te puruSa (aNavacco ke ) anapatyo e Tale apatya je boru teNe karI rahita thAya. (aha ke0) athavA kadApi tene boru thAya to paNa (vivaGijA ke0) vivarjitA eTale jIve nahi jema sidivAsa nagarai varSamAnazeThano daddo eve nAmeM 'putra hato te saMtAna vinA apAra'kuHkhI thayo // 41 // tathA je puruSa sarva jIvadayApara hoya eTale dayAvaMta hoya. he gautama ! te puruSane guNavAna, dAhyA, vivekI evA ghaNAM putra thAya. jema pUrvokta varSamAna.zeThano mahoTo putra desala hato tene ghaNA putra thayA // te dezala tathA dadAnI kathA kahe . sidivAsa nagareM vaImAnanAmeM vaNika vase De, tene desala ane daho e nAmeM be putra gyayA. temAM desala mahA dayAvAn ,ane dahAnu hRdaya nirda ya le. yuvAvasthAyeM desalane devInI ane dahAne dematI eve nAmeM kanyA bA paraNAvI. temAM desala dharma karaNI paNa kare, lakSmI paNa upAU~, ya ne sukha paNa nogave. e rIta traNe puruSArtha sAdhe. ane daddo to mAtra lakSmI pedA karavI ane sukha jogava, eTaluMja sAdhe, paNa dharma na kare, mAhAlo jI thako dharmanI vAta paNa jANe nahI. anukrameM desalane guNavaMta putro tha yA, tenI mAtA devInI potAnA putronuM lAlana pAlana kare khole besADe, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTalA arthasahita. 265 mAMdomAMheM vaDhatA hoya to vArI rAkhe, eka ghUghare bAdhe, katAvalA bAhira' thI yAvI potAnI mAtAne male, eka dekhe, ekane mukheM mAtA cuMbI Ape. evaM devI dado ane dematI potAnA hRdayamAM ciMtAtura thayAM thakAM mAMho mAMhe vAto karavA lAgyAM ke thAMpaNane putra nathI mATe yApaNo e saMyoga, e maMti, e sneha ane e jIvitavya, ityAdi sarva zA kAmarnu ? je mATe kahyu le ke||shlok // aputrasya gRhaM zUnyaM, dizaH zUnyA abAMdhavAH // mUrkha sya hRdayaM zUnyaM, sarvazUnyaM dariztA 1 // ema vicArI par3I ghaNA deva de harAnI mAnatA karatAM,ivatAM, eka divasa satyavAdI yadanu ArAdhana kahuM. daddo yadanI pUjA ane upavAsa karI Agala beTo.ane ka\,ke jevAreM putra mune ApazoM,tevAreM hu~ utIza ! ema besatAM tene agIyAra upavAsa tha6 gayA. tevAreM yadadeva pratyada thayo ane kahevA lAgyo ke he zeTha ! tuM zAmATeM kaSTa kareM ? kAraNa ke deva, dAnava, vyaMtara yadaM, game te ho paraMtu koI pa Na upArjana karelA karmane dUra karI-zake tema nathI. he zeta! teM pUrva putra pAmavA saMbaMdhI aMtarAya karma bAMdhyu , temAM mahAraM jhuM cAle ? ema yadeM kaDaM to paNa zeTha tihAthI uThyo nahiM. tevAreM yadeM kayuM ke kadAcit jo DhuM tune putra thAj,to paNa te putra jIvato raheze nahi. tevAreM pAlo tuM mane uno pApIza ! to paNa zeThe kayuM ke eka vAra putra thAya,evaM karo. panI je thanAra hoya, te thA. yakSapaNa te vAtanI hA kaMhIne potAne sthAnakeMgayo. zeThe ghera AvIne potAnI strI pAgala vAta kahI. strI tathA zeTha kAMza ka harSa kAMjha viSAda pAmatAM thakAM pAraNuM kayuM. anyadA ga dhAna thayuM. putra janmyo. vadhAmaNI zrAvI, tene jIvADavA mATeM tulAyeM karI tolyo. ane tenuM nAma paNa tolo pADayuM. bahI, dazoTTaNa pramukha karatAM svajanone jamaNa jUThaNa karAvI dAna mAna dodhAM. panI yadane neTavara mAtrai balI la pramukha laz bAlakane teDI yadane navaneM gayA. tihAM bAraNAM baMdha karelA hatA, te ko rIteM ughaDe nahI. ghaNA japAya kasyA, paNa ko rIteM yadeM darzana thApyAM nahiM. tevAre sarva pAbAM ghera vAvyA. zeTha bolyA ke yadeM kaDaM hatuM je chokaro jIvaze nahI, te rakhe temaja tha jAya ? ema vicAra kara tAM te divasa to gayo. paNa rAtriyeM aciMtyo ekAkI bAlaka bAjArI paDIne jema vAyarAthI dIvo uttavA jAya, tema dekhatAM dekhatAM bAlaka deva 34 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. 'zaraNa tha gayo. te joza daddo zeTha bane dematI zetagaNI mUrjI pAmI nUmiyeM paDyAM. thoDI vAre saceta yayA yahI ghaNuM svana tathA yAkaMda karatAM, paDatAM bAkhaDatAM thayAM: paraMtu hAthamAthI gayelo putra prADo Avyo nahI. par3I mahoTA nAi desaleM kahyaM ke tameM snAna nojana karo. mahArA boka rAM , te tamArAMja jANajo. mATeM have tameM zoka mUko. evAmAM AMkAza mArge cAra jhAnanA dhaNI cAraNa kapi cAlyA jatA hatA, te tenuM rudana sAMjalIne tyAM AvyA, temane sarva janoveM kaThIne vaMdanA karI. zarSiyeM dha malAna dIdho. panI dharmopadeza ApIne valI kahetA havA ke he zeta ! tarphe zoka ma karo. kAraNa ke je jIveM jevaM karma upArjana kasyuM hoya, te phala te jIvane male. ApaNe kodarA vAvyA hoya to tene badale zAla kyAthI male? lIMbolI vAvIne rAyaNanI aAzA rAkhIye te kyAthI male ? ze pUbyuM ke mahArAja ! mahArA bedu putraM pUrvaM kathA kayA prakAraMnAMka meM kasyAM ? jene yogeM ekane saMtAna ghaNAM ne ane bIjAne saMtAnaja na thI. tevAreM muni kahetA havA ke he zeTha ! eja nagarImA prA navathI pAu le trIje naveM vilhaNa ane tihaNa e be nAmeM ve kulaputra rahetA hatA, temA mahoTo nA to mahoTo dharmAtmA ane dayAvaMta hato, ane nhAno nA to nitya vanamAMjazne mRgalI bane tenA bAlakano viyoga karato. haMsa, sUDA,mora bAdika padIyoneM temanAM bAlakathI bUTAMpADI pakaDIne pAMjarAmAM nAvI vhece. temaja mANasanAM bAlakone eka gAmamAMthI laza bIje gAmeM jara vehece. e rIteM dhanane loneM pApa kare, tene ghaNA saGanoyeM. vAsyo, to paNa te uSTakarmathI vavyo nahiM. urvyasana mUkyuM nahI. jehano jehavo sva jAva hoya, te koi paNa vakhata potAnA vanAvane mUke nahI. ekadA koidatriyanA bAlakane vehecavA mATe corothI pAjyo tenA mAvatareM doge, tarata pakaDI bAMdhIne sArI peThe mAra mAsyo. jedana nedana ka yo, tenI vedanAthI rojhdhyAne maraNa pAmI pahelI narakeM gaMyo. mahoTo nA 3 vilhaNa potAnA nAnu mRtyu sAMjalI vairAgya pAmI anazana vrata leza samAdhimaraNeM saudharmadevaloke devatA thayo. tihAtha cavIne tahAro desala nAmeM mahoTo putra thayo . evaM pUrvalA naveM nUrakhyA tarasyA Upara dayA kI dhI ne tethI ene guNavaMta putra ghaNA thayA , bane tibhaNano jIva naraka Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamapRccA arthasahita. 267 thI nikalIne 'tahAro daddo nAmeM nhAno putra thayo che, eNe pUrvaje naveM ma nuSya ne tiryacanA bAlakoM koihyAM tAM te sATeM ene ThokarAM yatAM nathI. evAM gurunAM vacana sAMgalI bedu nAine jAtismaraNa jJAnaM upanuM, tethI pU rvalA java dIgamAM zrAvyA, tevAreM vairAgya, pAmI samaketa mUla bAra vrata lI. cAraNamuni prakAza mArge cAlatA thayA. ghaNA kAla zrAvaka dharma pAnI pI beMdu jAiyeM dIkSA sIdhI. samAdhimaraNeM devaloke devatApaNe ka panA // dohA // jIvadayA jinavara kahI, je pAle nara nAra // putra hove zU rI sabala, tehane raMga makAra || iti dezala khane dahAnI kathA // 25 // 26 // // have sattyAvIzamI adhAvozamI STaSThAno uttara doDha gAthAyeM karI kahe be nA * gAthA. // suyaM jo nagai suyaM, so bahiro, hoi parajamme // 42 // vidihaM, jo kira nAsiva kaha vimUDhappA // so jabaMdho jAya, goyama niyakamma dosela // 43 // nAvArtha:- je puruSa zrutaM eTale yA sAMjavyAMne sAMjalyuM kahe, eTale teM vAta kyAMhIthI sAMjalI paNa na hoya, tathApi je ema kahe ke yA vAta meM sAMjalI be ! valI pArakA doSane pra kAze, te jIva, niveM javAMtareM bahero thAya eTale kAneM sAMnale nahiM // 42 // tathA je puruSa, pradIThI vastune dIThI kahe. evI rIteM je mUDhAtmA puruSa, dharmane navekhato thako nApaNa kare. he gautama! te jIva marIne potA nA karma doSa ka javAMtareM jAtyaMdha thAya // 43 // jema maheMzpuranA rahe vAsI guNadeva zeThano putra vIrama hatoM te pUrvakRta pApanA udayayI janma pa ryaMta bahero jAtyaMdha trIDiya jevo thayo, eTale kAna thane yAMkha vinA zeSa tra iMDiya vAloja jANe hoya nahIM ? evI thI. ihAM e vIramanI kathA kahe be: mAheMpura nagareM gueAdeva nAmeM zeTha vase be, tene gAvatrI. nAmeM strI be. tene ghaNe divaseM putra thayo, te paNa karmane yogeM janmAMdha ane bahero thayo, tetha vadhAmaNI zrApavI to dUra rahI, paraMtu te bokarAnuM nAma paNa pADadhuM nahIM. AMdhalo ne bahero eve nAmeM prasiddha 'thayo. tenI bAlyAvasthA vItI ne yauvanavaya prApta thayuM tevAreM tenA mAvitre mohanA vazathakI je TalA jeTalA maMtra pramukhaM taMtra je kAMi hatAM, te sarva karayAM. koi bAkI rAkhyuM nahIM. temaja nimittiyA, jJAnI, jozI, cUDAmaNIyAdika sarva koi si Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. puruSone pUjyuM maMgala maMmAvyAM, dIpAvatAra, aMguSThAvatAra, pAMtrAvatAra, joyAM, tathA grahapUjA, zAMtikarma karAvyAM, pAdaradevatAnI mAnatA karI, zvA karI, yaI sevyA, suNagAvidyAvaMtajANa. joDIyAne pUr3ayAM, putranA / mohathI e koI devasthAna zena rayuM, nahIM ke. je sthAna enA mAvitre pU byA pUjyA vinA mUkI dIdhuM hoya? paNa te sarva prayAsa jema karavara nU miyeM vAveluM bIja niHphala thAya: tema niHphala thayuM, valI vaidyanAM uSadha paNa kasyAM, tathApi te bokaro koirIte sAjo thayo nahiM. AMkheM kAMza dekhe nahiM ane kAneM kAMza sAnale nahiM. tethI jojana pAna karAva, paDe, te paNa zAna karIne karAve. mAvitraM vicAyuM je ameM pUrvalA naveM guM jA pIyeM kevu pApa kamu daze ke jethakIA putrarUpeM paNa sadaiva zaMlyaz2a thayuM ? evA putra vinA sayuM. AvA putra karatAM putra na hoya teja sAraM. ane e putra jIvyA pAkheM mUvoja ruDo evA vicAra kasyAja kare. . . . ___ ekadA jhAnI guru, vanamAM padhAsyA; temane sarvaloka vAMdavA gayAM. vAM dIne bega, tevAre jJAnabaleM jANIne guru bolyA ke he guNadeva zeTha ! tameM tamArA dhaMdhA baherA bokarA, ghaj UHkha karo bo, te karazo nahIM. jemATeM karelA karma iMzthI paNa dUra thA zake tema nathI. potapotAnuM kareluM puNya pApa sadu koi jogave , evI gurunI vANI sAMjalIne sarva koi kahetA havA ke juA munimahArAjanuM kehabuM jJAna ke ? kehaq parahitaciMtana ? kehaq jANapaNuM meM ? ityAdi prazaMsA karavA lAgyA. palI zeThe pUyuM he mahArAja! kayA pApa karmanA udayathI mahArA pu trane aMdhapaNuM tathA badhira paNuM prApta thayuM ? tevAreM jJAnI guru bolyA ke ehIja nagaramAM vIrama nAmeM kaNabI raheto hato, te mahA adharmI,jUtA bolo, anyAyI, paranA doSa sAMjalanAra, paradoSa prakAzaka, paraniMdA karanAra ane kUDA kalaMka caDAvanAra,, ityAdika uSTakarma karato hato. ___ ekadA gAmanA rAjA sAtheM koI sImADIyA rAjAne vaira thayuM, teno jaya rAjA rAkhe . eTalAmAM be puruSa mAMdomAMhe bAnI vAta karatA de khIne vIrameM koTavAlane jai kahyu ke amuka be jaga sImADIyA " rAjAne teDAvavAnI vAto karatA hatA. te vAta sAMjalI koTavAleM te bedu jaNane pakaDIne rAjA Agala UnA rAkhyA. rAjAnA pUbavAthI te kahevA lAgyo ke Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. 26 mahArAja !' meM mArA gharasaMbaMdhI kAmakAjanI vAto karatA hatA, ameM sama khAine kahIyeM DhaiyeM, ke koI divaseM svapnamAM paNa meM mArA ga koranuM mAtuM ciMtavyaM nathIM. evI temanI tAta sAMjalI rojAyeM vIramane teDAvI pUdhuM, tevAreM dhUrta, pApI, duSTacittavAlo vIrama bolyo ke mahA rAja ! esAce sAcI vAta . meM mahAre kAne sAMjalI be. rAjAMyeM paNa tenuM kar3e mAnIneM te bedu jAne daMmanI zIkSA karI. valI eka vAra vIramano pADIzI grAmAMtareM gayo. te pADho ghera zrAvato hato tene mArgamAM vIrama mavyo tene pADozIyeM potAnA ghara saMbaMdhi sukhasa mAdhInI, khabara pUchI, tevAreM iSTa vIrameM kahyuM ke kAmadeva ' nAmeM vAlIko tamAre ghera sadaiva yAve be, te tamArI strI sAdheM bahu* sneha rAkhe be, rame be, te vAta sAMjanI zeTheM kAmadeva Upara kopa karo rAjAnI yAgala vAta karI, rAjAyeM kAmadeva ne pakaDI tenuM sarvasva khUMTI lai daMmayo. vIrama evAM pApa kasto juTuM bolato, paraniMdA karato, lokone kUDAM kalaMka caDAvato hato. eka divaseM koika chatrIyeM tene sArI paTheM mAra khA pyo, tenI pIDAtha ghaNAdivasa duHkha jogavI maraNa pAmIne tahAre ghare pu trapaNe upano be. e khaNasAMnavyA praNadIga janApavAda bolyo be, tethI janmAMdha ne badhira yo be, e jIva ghaNo saMsAra rajaMnaze ! evI gurunA mukhI vAta sAMjalIne mAtritra dharma karavAmAM pravartta yayAM yAMdhalo duHkha sahana karato maraNa pAmIne durgatiyeM pahoto || doho || asamaMjase boje ghaNuM, parane diye kalaMka // te mUrakha kima lUTaze, pApI duA niHzaMka // 1 // iti vIrama kathA // 28 // // have gAtrIzI bAno uttara eka gAthAyeM karI kahe be // || gAthA // uci masuMdarayaM, nattaM taha pANiyaM ca jo dei // sAhUla jANamAlo, juttaMpi na jie tassa // 44 // nAvArtha:- je puruSa biSTa, nakharADA, bAMmayAM, viTAvyAM, evAM evAM viruvAM je potAne koi paNa kAma mana eva jAta pANI jANato bato sAdhu mahAtmAne dIye, te puru pane jameluM khAMdhenuM yanna jare nahI apacAno roga thAya // 44 // jema zrIvA supUjya svAmIno putra je maghavA tenI putrikA rohiNI hatI te pUrvaje naveM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ago jainakathA ratnakoSa nAga padelo. ugaMdhA eve nAmeM prasidipAmI. kuSTAdika roge pIDANI.jemATeM eNe ghaNA nava pahelA jANIbUmIne sAdhune kaDavU tuMbaDaM vorAvyuM hatuM. tenI kathA kahe : // zloka // zrIvAsupUjyamAnamya, tathA puNyaprakAzakam // rohiNyAzca kathAyuktaM, rohiNIvratamucyate // 1 // caMpAnaMgarIye zrIvAsupUjya svAmIno putra maghavA nAmeM rAjA rAjya kare . tene lakhamaNa nAmeM rANa) sadAcAraM ane suzIla vAlI be. tene ATha putra thayara. Upara eka rohiNI nAmeM putrI tha. mAtapitAne atyaMta vaz2ana De mA janmI tevAreM rAMjAyeM vadhAmaNAM,dAnaM mAna dIdhAM. mahoTI thai. corAta kalA zIkhI. rUpa lAvaNya saunAgyaM guNavaMtI thaI. tene yauvanAvasthAyeM pahoMcalI joineM rAjAyeM ciMtavyu je ene yogya vara male to sAraM, mATe.svayaMvara maMjhapa mamAvIyeM. e managamaMto vara vare, to palI pazcAttApa na thAya. ema vicArI svayaMvara maMjhapa racAvyo. kuru, kauzala, lATa, karNATa, gauDa, vairATa, medapATa, nAgapura, gauDa, cauDa, viDaM, magadha, mAlava, siMdhu, nepAla, mAhala, koMkaNa, saurASTra, gurjara, jAlaMdhara, Adi ka cAre diziyonA rAjakumAro teDAvyA. sarvarAjA svayaMvareM yAvI begA. e vAmAM rohiNIrANI paNa snAna vilepana karI, dIrodaka zvetavastra paherI dIrA motI mAkanA yAnaraNe anaMkatathakI jANe devalokathI utarIne jAvI hoya nahI? evI apsarA sarakhI zonatI pAlakhIyeM beThI, sakhI yonA vRMdeM paradhara thakI tihIM thAvI. tihAM pratihArI dAsIyeM rAjakumaronAM nAma, motra, guNa, bala, deza, gAma, sIma, jUdA jUdA varNava kararI kahI de khADyA, samajAvyA. ema karatAM nAgapurano vItazokarAjAno. azokanAmeM kumara tene kaMThamAM varamAlA paherAvI yogyavara varavAthI saduko harSa pAmyAM. pitAyeM vivAha kasyo. bIjA sarvarAjAne hAthI, ghoDA, vastra,nojana, taMbola ApI sarvane sanmAnyA. sadu potapotAne sthAnakeM gayA. tathA azokakumarane paNa suvarNa motInA AnaraNa pramukhanAM dAna, mA na deza rohiNI sahita nAgapureM pahoMcAjyo. tihAM vItazokarAjAyeM paNa nagaramA praveza karavAno gujadivaseM mahotsava kodho. keTalAeka divasa paDI azokakumarane rAjyapATeM thApI vItazokarAjAyeM dodA lIdhI. have azokarAjAne rAjya saMpadA tathA rANIsAthai sukha joga vatAM gajeMisarikhA pATha putra thayA. ane valI cAra putrI thai. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTalA arthasahita. 271 ekadA rAjA rANI vehu sAtamI nUmiye gokheM lokapAla putra kholAmA se beThA ne. evAmAM ko eka strI haiyuM pITatI,vilApa karatI, rotI putranA guNa bolato daivane unaMno detI jAya . tene dekhI rohiNIya rAjAne pUjyuM ke svAmI! e kahevA prakAranuM nATaka kare ? rojAyeM kayuM he rANI tuM dhana yauvana rAjya maMdira jaratAra prAsAda ane putra pUraNayakI ahaMkAra ma kara. yahA tachA ma bola. rANI bolI svAmI rIza ma karo. mane yahaMkAra kA nathI meMto mAtra evaM nATaka kyAre paNa dAtuM na hatuM tethI tamone pUGayuM . rAjAyeM kahyu e kAMi nATaka nayI paNa eno putra maraNa pAmyo. tethI e rudana kare be. rANIyeM kahyu.e rudana karavAnI kalA kyAMthI zIkhI haze? rAjA kahyu jo tumane paMNa DhuMrudana karavU zIkhAvU . ema kahI rANInA kholAmAMtho bAla kane lazbeduhAthai kara gokha bAhera hImolatA hAtha thakI nIceM nArakhI dIdho. te jo sarva loka kolAhala karavA lAgyo. paraMtu rohiNInA manamAM kAM paNa muHkha thayuM nahI. putrane paDatAM thakAM nagaradevatAyeM pakaDIne siMhAsana para besADyo. te dekhI sarvaloka harSavaMta thayAM ane rAjA kahevA lAgyo ke he rohiNi! tuM dhanya kRtapuNya bo. jethI tuM puHkhanI vAta paNa jANatI nathI. ___ ekadA zrIvAsupUjya svAmInA ziSya suvarNakuMna bane rUpakuMna eve nAmeM ve sAdhu cArajJAnanA dhaNI,baha amma tapa karatA, tihAM yAvyA. rAjA rA NI putra pramukha sarva parivAra vAMdavA gayA. guruyeM dharmalAna de dharmadezanA dI dhI. palI rAjAyeM pUbyuM. he jagavan ! mahArI rohiNI rANIyeM jhuM tapa kayuM ? ke jeNe karIe pukhanI vAta paNa jANatI nathI. tayA valI mahAro paNa e nI Upara ghaNo sneha ne tenuM guM kAraNa ? temaja ene putra paNa ghaNA guNavaM ta thayA , teno hetu guMbe ? te kaho. ___ guru kahetA davA he rAjan ! eja nagareM dhana mitra zenI dhanamitrA strI hatI tenekurUpiNIu giNIevIudhAnAmeM putrI tha.tejevAreMyauvanAvasthA pAmI tevAreM pitAyeM teno vivAha karavAmATe eka koTivyaM ApavATherAva kasyo tathA pikorAMka jevAyeM paNa paravAne mana kayuM nahIM. evAmAM eka zrISeNanAme corane mAravA mATeM laz jatAM ze tene marato mUkAva ghare rAkhI putrI para gAvI dIdhI. te paNa ugaMdhAnA zarIrano urgadha sahana na thavAthI rAtriyeM nAza) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. * gayo. tevAreM zeTha viSavAda karato kahevA lAgyo ke karmanA doSa Agala konu cAle nahIM. putrIne, kayuM tuM ghara rahI thakI dAna puNya kara. te putrI dAna dharma karavA vAMDe paNa tenA dAyarnu dAnapaNa koi lIye nahIM. _ekadA.jhAnI munine durgaMdhAsaMbaMdhI vAta pUjavAyI temANe kayuke giranAra parvata pAseM girinagarIyeM pRthvIpAla rAjA ne tenI sidimatI rANI le. ko avasareM rAjA rANI behu vanamAM kIr3A karavA guyAM. evAmAM kozka guNAsA gara muni mAsakhamaNanuM pAraNuM karavA mATeM nagaramAM jatA detA. tene dekhI ga 'jAyeM temane vAMdI namaskAra karI panI rANIne parANe pAnI vAlIne kahyu ke e. jaMgamatIraMtha ne ene phAsu thAhAra pANI dejo. paNa. rANI vicAyaM je A {mAyeM Ane .mahArI krIDAmAM aMtarAya pADyo, tethI kodhita thakI eka kaDavU tuMbaDaM sAdhune vahorAvryu sAdhuyeM vicAGgu je pAyAhAra jihAM paratavAya. tihAM aneka jIva mare e mATe poteMja thAhAra kasyo eTale kaDavA tuMbaDAnA viSaprayogeM gunadhyAne maraNa pAmI devatA thayo. pAlathI rAjAne teM vAtanI khabara paDI rAjAyeM rANIne gharathI bAhera kAhADhI mUkI. rANIne jaMgalamA rakhaDatAM sAtame divaseM koDha roga nikalyo tene phuHkheM pIDAtI.marIne bache narakeM gai. tihAMthI marI tiryaMcamAM apanI. valI narakama gai. ema sAteM narakamAM kameM krameM duHkha jogavIne sApaNI, UMTaNI, kUkaDI, sIyAlaNI, sUyarI, ghirolI; kaMdarI, jalo, kAgaDI, caM mAliNI, rAsanI pramukhanA avatAra phAmI. ekadA gAyanA avatAramA mara tI velAyeM navakAra sAMjalI zeThane ghera murgadhAputrI paNe kaMpanI. tihAM nikA citakarma thAkatAM svalpa rahyAM, tethI jhAnInI dezanA sAMjalI jAtismaraNa jhAna Uparnu pUrvalA nava dInA. tevAreM ugaMdhAyeM hAtha joDI prabyu ke mahArA ja! e rakhano nistAra thAya tevo upAya kaho. guruyeM kaDaM ke AtinuM nAM jaNahAra evaM rohiNI tapa karo. te tapano vidhi hu~ kahu~ te sAMjalo. sAta varSane sAta mAsa paryaMta rohiNInavanA divaseM upavAsa karavo. zrI vAsupUjyajInI pUjA karavI, tapa tapatA gunadhyAna dhyAvaM. tenA pranA vathI rUTuM thA. AvatA naveM azoka rAjAnI rANI thAizaM. tihAM sukha jogavI zrIvAsupUjyane tIrtha mokSa pAmIza. valI sapa pUrNa thayeM ujamaNuMka Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. 203 rI, zrIjina prAsAda karAvavA, zrIvAsupUjyajInI ratnamaya pratimA karA vavI. tene sonA motInA bAnaraNa karAvI car3hAyavAM. tathA snAna vilepana kuMkama kapUra sugaMdha ivye pUjA karavI. zrIsaMghanI nakti karevI, amArI prava vivI, dInajanone akhathI mUkAvavA, sAhAmIvAtsalya, saMghaphUjA karavI, siyata lakhAvavAM, e tapa karavAthI sugaMdharAjAnI peThe sarva kuMkha TalI jA ze, tevAreM ugadhAyeM pabyu ke sugaMdharAjA te koNa thayo ? tenu daittAMta kaho. guruyeM kapura-siMhapura nagaramAM siMhasena rAjA rAjya kare - tenI kanakapranA rANI ,temane eka putra thayo te atizaya durgadha hato, tethI te sarvane apriya thayo. eka vakhateM te nagarImA padmapranasvAmI samosasyA. tyAM kuTuMba parivA ra sahita.naiM rAMjAyeM kara aMjali bAMdhI vAMdIne pUbyuM. he nagavan ! mAro pu tra urgadha thayo, tenuM kAraNa zuM ho ? evaM pUrvalA navamAM jhuM karma kahyaM daze? syAreM jagavAna kahevA lAgyA. nAgapurathI bAra yojana beTe nIlaparvateM eka zilAnI Upara mAsopavAsI sAdhu dharmadhyAna karatA hatA. tihAM te sAdhunA pranAvathI AheDIne sikAra male nahI tethI yAdeDIyeM sAdhunI Upara roSa karIne tene napazva karavA mATe jyAreM mAsakhamaNa pUraNa thayuM tyAre sAdhu gAmamAM eSaNArthe gayA. pAlathI vyAdhe AvI, te zilAnI nIce kASTa nA khIne agni salagAvyo, sAdhu paNa gocarI karI pharI tya zilA Upara AvI bega temane nIceMthI tApa AvavA lAgyo te je jema tApa thAya, tema tema zujadhyAna ANe. ema kaSNa parisaha. sahana karI kevalajJAna pAmI modeM gayo. te vyAdha uSTa karmathI kuSThI ayo. marIne sAtamI narakeM gayo. par3I sarpa thazne pAMcame narakeM gayo. panI.siMha.yazne cothe narakeM gayo. palI ci traka thazne trIje narakeM gayo. par3I mArjAra thazne bIje narakeM gayo. paDI u cUka thakne pehale narakeM gayo. evA nava jamIne ekadA dAriddhI govAlIyo thayo. pazupAlano dhaMdho karatonAghorI zrAvaka pAseMthI navakAra zIrakhyo. eka vakhateM vanamA sUto hato, evAmAM dAvAmi balato enA Upara AvI pajyo. tethI balI maraNa pAmyo.. tihAM navakAra samasyo tene pranAveM tahAro putra thayo. thAkatA karmanA doSathI urgadhIzarIra thayuM . evA pUrva lava sAMjalatAM ja te durgadhakumarane jAtismaraNa jhAna Upay. phuHkha saMjArI jaya pAmyo. tevA reM jagavaMtane page lAgIne,pUvA lAgyo ke,DhuMe doSathI kema chUTIza? tenona Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 - jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. 'pAya kaho. tyAreM jinezvareM kahyu. rohiNInuM tapa kara. tethI sarva nirAMbAdha thaze. par3I te rAjaputraM rohiNInuM vapa phayuM. tethI senuM zarIra sugaMdhamaya prayu. mATeM he ugadhA ! tuM paNa e tapa kara. enA pranAvathI sugaMdhakumAranI pereM tArAM sarva uHsva nAza pAmaze. evaM sAMjalIne te ugadhAyeM rodiNI tapa aMgIkAra kayuM. vidhipUrvaka gunadhyAnathI tapasyA karatAM AtmAnI niMdA karatAM murgadhAne jA tismaraNa jJAna upanyu. tenA yogeM pUrvalo nava sAMjarI yAvyo,tethI valI vi zeSe tapa karavA mAMmayu. Ayu pUrNa thayAthI gunadhyAne maraNa pAmIne devalo kane viSe devatA paNe upanI. tyAMthI cyavIne ahIM caMpAnagarIne viSe maghavA rAjAnI putrI tha. tenuM rohiNI nAma paDayu. tene tameM paraNyA bo. eNe ghaj dAna Apyu je. tethI tamArI paTTarANI thai . evaM pUrve rohiMgana tapa kasyuM je. tenA pranAvathI duHkha te valI zI cIz2a De! evaM paNa e jANatI nathI. valI jamaNuM kayuM tenA pranAvathI e kati pAmI ! valI he rAjA! te siMhasena rAjAyeM potAnA sugaMdha kumarane rAjya pATeM zrApo poteM dIdA lIdhI. sugaMdharAjA rAjya pAlato.dharmakRtya karato jainadharma pAlato maraNa pAmI devalo ke gayo. tihAMthI cyavIne puSkalAvatI vijayeM puMgaragiNI nagarImA vimala kIrti rAjAne ghare arkakIrti nAmA rAjA cakravartIpaNe upanyo. tyAM rAjya pAlI jitazatru sAdhu pAseMthI dIkSA lA bArame devaloke acyuteM thayo. tyAMthI cyavIne ahnIM tuM azoka nAmeM rAjA thayo bo. tahArI rANIyeM ane teM vedu jaNe malI pUrva ekamanA thaine ez2a rohiNI tapa eka sarakhaM kahyu , te mATeM tahAro sneha enI Upara ghaNo je. valI rAjAyeM. pUrdA ke he svAmI ! mahArI strIne ATha putra dhane cAra putrIyo tha. te temanA kayA pu eyodayathI thaI ? tevAreM guru bolyA ke, he mAhAnAgya ! emAMthI sAta putra to pUrvalA naveM mathurA nagarIyeM eka agnizarmA brAhmaNa nivArI raheto hato. tene ghera sAte putra paNe upanyA hatA. te dariDI kulamAM upanyA tethI sAte nikha mAgavA jAya, paNa tene ko uTale besavA Ape nahIM. jyAM jA ya tyAM dhakko mArI bAhera kAhADI mUke. ema te. putra gAmo gAma pharatAM nikha mAgatA mAgatA ekadA pAmalIpureM gayA. tihAM teNeM eka vADImAM rAjAnA putra tathA pradhAnanA putrane ghaNA hIrA motInA amulya AnaraNa paherIne khelatA thakA dIThA, tethI manamAM Azcarya pAmyA. tevAreM ma Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTabA arthasahita. 25 hoTA nAyeM kayu ke jUna vidhAtAyeM kahevo aMtara kasyo ? jemADe e' vAMDita sukha jogave ke ane ApaNe nidA mApatA ghara ghara laTakIyeM baiyeM. te sAMjalI nhAno nAi boTyo ke. e ulaMno ApaNe kahene yApIyeM ? jo evaM pUrva puNya kasyAM ,to tenAM phala e jogave ,ane bApa puNyahIna beyeM,to ghara ghara nIkha mAgatApharIyeM baiye. tyAMthI pharatAM pharatAM vanamAM gayA. tihAM eka sAdhu munirAja kAuslagga dhyAne rahyA hatA. temanI pAseM jara kanAH sAdhuyeM paNa kAnassagga pArI.dayA AgIne temane dharmadezanA dIdhI, te sAMjalI sAMte nAi vairAga pAmI, dIdA leza, cAritra pAlI, devalokeM gayA. tihAthI cyavIne AhIM tahAre ghera AvI putrapaNe upanyA . tathA AThamoM putra to vaitADhaya parvata upara eka janaka nAmeM vidyAdhara hato te naMdI zvarahI zAzvata jina pratimAnI pUjA karato yAtrA karato, dharma sevato vi carato hato, te maraNa pAmI saudharma devalokeM deva thayo. tyAMthI cyavI tAro lokapAla nAmeM AThamo putra thayo . jene kholAmAthI paDatAM devatAyeM sA nidhya kayuM. ane je tahArI cAra putrIyo , te pUrvale naveM vaitADhaya parvateM vidyAdhara rAjAnI putrIyo hatI. anukrameM yauvanAvasthA pAmI. ekadA prastA veM bAgamA ramavA gai, tihAM sAdhune kanelA dIvA. sAdhuyeM temane kahyu. he ku marIyo! tameM dharma karo, tyAre temaNe kayuM. amArAthI-dharma kareNI na thAya. vatI sAdhuyeM kahyu. tamAraM AyuSya svalpa rahyu , mATeM dharmakaraNImAM pramA da karazo nahIM. te sAMjalI te putrIyoyeM pUjyu ke, amAruM Ayu keTaTuMbA kI rajhuM che ?.sAdhuyeM kahyu, yAta padora zeSa rahyaM . putrIyo kehavA lAgI a TalA svalpa kAlamAM zuM puNya kariyeM? muniyeM kahyu Ajeja aMjuvAlI pAM cama De mATeM jhAnapAMcamanuM tapa karo. eTalA tapathIja sukhI yazo. jemATeM kahyu De keH-je nAgapaMcamivayaM, nattamajIvA kuSaMti nAvajuyA // uvacuMja aNuvamasuhaM, pAvaMti kevalaM nANaM // evo upadeza sAMjalI te putrIyoyeM ghera AvI mAvaMtara Agala vAta karI AjJA la gurunA darzanathI bAjano divasa saphala mAnI devapUjA karI puNyanI anumIdanA karI paJcarakANa lIy. potAnA. AtmAne kRtArtha mAnyo. eka sthAnakeM cAre jaNIyo beThI. eTa lAmA vidyutpAta thayo, tethI cAre putrIyo maraNa pAmI devatA thai. tihAMthI cyavIne tahArI putrIyo thai . mAtra ekaja divasa jJAna paMcamI tapa karavA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. 'D e phala thayu. e vAta sAMjalatAMja rAjA tathA rANI ane putra putrIyo sarvane jAtismaraNa jhAna napanyaM. pUrvalA jaba sAMjasyA, tethI vairAgya pAmyAM thakAM zrAvakadharma aMgIkAra karI potAne ghare AvyAM. valI ekadA zrIvAsu pUjya nagavAn zrAvI samosatyA. temane rAjA tathA rohiNI rANI pramukha parivAra sahita vAMdavA gayA. tihAM pranunI dezanA sAMjalI ghare prAvI putra ne rAjyapATeM thApI sAta deveM dhana vAvarI, cAritra aMgIkAra karI, behu jaNa mode gayAM // uktaM ca ||rohinnii paMcamI tapataNo,giravAM e phala jANa // ukha vra hoya sukha hoya sadA, bole kevali vaann||1||itirohinnii ashokkthaa|| zloka // zrImatravIrapadau, zrIjinamatagatajanai sadAvaMdau // zrIpati nikarA rAdhyau, zrIdau praNamAmi caMgagatI // 1 // svastikaH zrI vItarAgaH nAma guptam // // have trIzamI TavAno uttara eka.gAthAyeM karI kahe je // // gAthA // madughAya agnidAhaM, aMkaM vA jo kareM pANINaM / / bAlA rAmaviNAsI, so kuhI jAyae puriso // 45 // , nAvArthaH-(jo ke) je puruSa (madughAya ke0.) madha pADe madhapuDA pADe madudhAlano AraMna kare, tathA agnidAha eTale dAvAnala dIye vA eTale tathA (pANINaM ke0) prA NIyone ke lAMbana kare,Dhorane mAMna dIe.tathA (bAlArAmaviNAsI ke0) sUkSma vanaspatikAyanI vinAza kare, kumali vanaspatine de, nede, troDe, moDe, khUTe, cUMTe (so ke0) te puruSa navAMtareM koDhIyo thAya jema goviMda putra gosalIyo madhavagere pADavAnAM prApa karIne padmazeThano putra goro eve nAme vaNika mahA kuSTI thayo // 45 // te gosalanI kathA kahe je. peThANapura nagareM goviMda nAmeM gRhastha base , tenI gaurI nAmeM strI, tene gosalanAmeM putra mahA urvyasanI be. ekalo vanamAMhe jazne lAkaDIyeM .maduyAla pADe, nirdaya paNe jAlamAMhe zazalAdika jIva hoya tihAM dAvA nala dIye, agni salagAve, balada, gAya,ghoDAne bAMke, kUmalA navA jagatA ropA kUpalane bedI nAkhe, unmUlana karI nAkhe, evaM kRtyaM karatA dekhI lo ke tenA bApane ulaMno dIdhI, tevAreM bApeM tene zIkhAmaNa dIdhI, paNa te sa va rAkhamAMhe homyAnI peThe niHphala thai. te putra mAvatarane paNa ucATano karAvanAro thayo. dharmanI to vAta paNa te na jANe. evAmAM tenA mAvatara devazaraNa thayAM. par3I to balI te gosala niraMku Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. za hAthInI peThe.nabRMkhala thayo thako phare ekadivase nagaranI vADIyomAMja inAriMgAdikanA tRda unmUlI.nArakhyAM tene kolcAleM dITho, bAMdhIne rAjA nI pAseM pANyo rAjAyeM tenuM sarva dhana lazne mUkI dIdhuM.'. valI eka divasa bAno rAjAnI vADImAM jazne kUmalI aneka jAtinI vanaspraMti bedI nArakhI. eTalAmA vanapAlakeM dITho. tevAreM mAra mArI bAMdhI, kUTI, rAjA Agala ANIne banapAlakeM vinavyo ke mahArAja ! evaM tamA rI vADIno vinAza kIdhoM ! rAjAyeM tenA bedu hAtha bedI nakhAvyA, tethI mAhAHkhI thaMyo. par3I teNeM ghaNoja pazcAttApa kIdho // doho| mAya bApa ma doTA taNI, zIkha na mAne jeha // karmavaze paDIyA thakAM, paDI pastAvente h||1||pnii te gosala potAnI niMdA karato maraNa pAmIne tehIja naga reM padmazeThane ghera goro eve nAmeM putra thayo. te janmathIja rogIyo galata ko DhIyo thayo, nakha bane nAka besI gayelAM, nakuTInA keza saDI gayA, dAMta paDI gayA,niraMtara mAkhIyo babaNATa karatI zarIra Upara vIMTI rahe, ugaMdha to eTalI nikale,ke kozthI sahevAya nahI. bA ghaNA ghaNA auSadha kasyAM paNa te sarva vyartha gayAM. kaSTa vyAdhi Talyo nahIM. ekadA damasAra nAmA jJAnImuni te nagaranA vanamAM padhAsyA, temane vAM davA mATe nagaranA lokone jatA dekhI padmazeta paNa temane vAMdavA gayo. tihAM sAdhu munirAje dharma dezanAmAM kaDaM ke jIva jebe, te kIdhAkarmane vaze kuHkhIyo thAya . jema thA nagaramAM padmazeThano putra sukhI thayo je te sAM jalI padmazeneM pUbyu ke he jagavan ! mahAre putra zuM pApa kayuM ? guruyeM tene pUrvokta goviMdanA putra gosalanuM sarva vRttAMta saMjalAvIne kaDaM ke te gosala marIne tAhAro putra thayo . padmazeThe ghera AvI potAnA putrane kayuM teM pA balA naveM ghaNA pApa karayAM De, te sAMjalatAMja tene jAtismaraNa jJAna Upa muM. panI munirAja pAseM zrAvyo,temane vaMdanA karI pApanI niMdA gardA karI anazana lA maraNa pAmI pahele devalokeM devatA thayo // iti gosala kthaa|| have ekatrIzamI TahAno uttara eka gAthAyeM karI kahe . // gAthA // gomahisa kharaM karahaM, aznArArovaNeNa pIDe // eeNa pA va kamme, paM goyamA so nave khujo // 46 // nAvArthaH-balada, neza, ane uMTAdikanI kapara loceM karI atinAra thAropaNa kare eTale emanI para Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G jainakathA ratnakoSa nAga padelo. ghaNo jAra narIne je puruSa uktajIvone pIDA kare, te niHkevala eja pApakarma karI nizcayathI he gautama! te jIva khuko eTale kubjo arthAt kubaDo thAya. jema dhanAvahazeThano putra dhanadatta pAMbale naveM ghaNA jIvonI Upara nAra vahe varAvIne kubaDo thayo // 46 // ihAM dhanadatta ane dhana zrInI kathA kahe . nUmimaMjhana nagareM zatrudamana nAmeM rAjA rAjya kare . tihAM dhannoM nAmeM zeta rahe . tenI dhIrU nAmeM strI ne, jADAmo dhaMdho karI jIvikA calA ve . teNe potAne ghare potIyA, kaMTa, rAsana, ane mahiSa te pADAno saMya da kIdho be. te zeta loneM vAhyo thako avAcaka jIvonI Upara temanI ze lithI uparAMta ghaNo nAra jare ane ghaNuM nADaM lA nirvAha kare be. . ekadA ko sAdhu vahoravA sAru tene ghera AvyA, temane strI jaratAreM be huyeM manI nAvathI dAna thApyuM. tene yogeM zunakarma napArjI teja nagareMdhanA vaha zetane dhanadattanAmeM puMtrapaNe jaz kapano. te vaNija kalA sarva jANe paNa pUrvalA navamAM jIvonI kapara ghaNo nAra jarato hato,tene yogeM kubaDo thayo. have tehIja nagaramAM. dhanazeTha vase ,tene ghera dhIrUno jIva marIne putrI paNe upano tenuM dhanazrI evaM nAma pADyuM. te ghaNI rUpavaMta guNavaMta ,te yau vanavaya pAmI thakI pUrvanavane sneheM dhanadatta kubaDAne paraNavA vAM je. valI eja dhannAzeThane eka bojI putrI thai paNa karmane yogeM te kUbaDI . ekadA tenA bApanI bAgala ko nimittiyAyeM kahyu ke je koi tAhArI putrI dhana zrIne paraNaze, te mahoTo vyavahArI.thAze ! evI vAta sAMjalIne ko dhana pAla nAmeM zetIyAyeM dhanazrInI mAgaNI karI dhanazrInA pitAyeM te vAta ka bala karI tathA bIjI je kubaDI beTI hatI te dhanadattane dIdhI. ane betu ku marIne paraNAvavAnuM muhUrta ekaja divaseM ekaja lagne lIdhuM. have dhanazrIyeM pUrvanavanA snehane lIdhe dhanadatta kubaDAne paraNavAnI vAM bAyeM tyAM manoratha pUraka eve nAme koi yada ,tene ArAdhyo. yada saMtuSTa thazne mAga, mAga, evaM traNa vakhata kayuM dhanazrIyeM kahyu. ke jema mahAro jara tAra dhanadatta thAya tema tameM karo. tevAreM yadeM kahyu ke tahAre pitAyeM betu putrIne ekaja divaseM ekaja lagne bedu varane pANigrahaNa karAvavA vAMgyu be,te vakhata hu~ dRSTibaMdhana karIza, tuM dhanadattane paraNaje. par3I jaivAreM tumane paraNI ghera lai jAze, tevAreM moha jaze. ema kahI yada adRSTa thai gayo. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. jae have lagane divaseM behu vara sArtheja paraNavA AvyA. yaH sarvalokane moha pADyo bedu paraNIne potapotAne ghera bAbAMtevAreM dhanadatta to dhana zrIne ghaNIja svarUpavAn dekhIne harSa pAmyo ghane dhanapAla pItAnI paraNelI strIne kUvaDI dekhI jAMkho thayo thako manasA vicAravA lAgyo ke Ate valI jAla kahevo thayo ! mativinrama kema thai gaI !!! te vAta rAjAyeM sAMjalI ane gAmanAM lokoyeM paNa jANI lokanA Tone TolA malI vA to karavA lAgyAM, panI mAMhomAMhe banne jaNa strIne artha kalaha karatA rA jAnI bAgala gayA. rAjAyeM temane pALA ghera mokalIne dhanazrIne teDAvI ekAMteM pUbyu ke dhanadatta jAteM kubaDo be, te tane managamato pAya nahIM,mATe sAce sAcaM kahe je tuMkayA varane varI Do? te sAMjalI dhanazrIyeM rAjAnI thA gala kharekharI vAta kahI dIdhI ke meM mohane vaze avazya e dhannAvahanA pu banI sAthe paraNavA mATeMja yadanuM ArAdhana kayuMhatuM, te saMtuSTa thayo tenA sAMnidhyathI hu~ dhanadattane, paraNI buM ane mahArI kUbar3I bahena ne yadeM dhana pAlanI sAthe paraNAvI . have jema yukta hoya, tema karo. je devatAyeM kI, te anyathA zI rIteM thAya ? mATeM mahAre e.kUbaDoja jaratAra do. panI rAjAyeM saUnone teDI sarva vAta kahI samajAvI te paNa sarva samajIne ghera gayA. ekadA te nagaranA vanamAM koI dharmarucinAmA AcArya cArajJAnanA dhaNI AvI samosayA, temane vAMdavA mATeM sarva loka gayA, tenI sAtheM dhanadatta paNa potAnI strI sahita gayo..munine vAMdI dhanadatte pUjyuM ke he jagavan ! kaye karme karIne duM kUbaMDo thayo ? ane kayA kamai mahArI strI dhanazrIno mahArI Upara ghaNo sneha ? tathA kayA zunakarme karI ghaNI lakSmI sukha saunAgya pAmyo , te mahArI Upara kRpA karIne kaho. __guru bolyA ke he dhanadatta ! tuM pUrvale naveM dhanno hato, ane dhanazrIno jIva dhIrU eve nAme tahArI strI hatI, tihAM potIyA rAsanAdika Upara ghaNo nAra naravAthI tuM kUbaDo thayo, ane nAvathakI sAdhune dAna dIg, tene yogeM lakSmIno yoga akhaMma rahyo. temaja pAbale naveM behu strI jara tAra hatA, tethI tamAro sneha paNa akhaMka rahyo . evI vAta sAMjalIbe hune jAtismaraNa jJAna ruparnu.pUrvalA nava dIlA. paDI samakitamUla bAravata paDivajI munine vAMdI ghare pahotA. anukrameM dharmapAlatA supAtrane dAna Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zana jainakathA ratnakopa nAga pahelo. 'detAM Ayu pUraNa thaye devalokeM devatA thayA // iti dhanadanadhanazrIkathA // // have batrIzamI ebAno uttara eka gAthAyeM karI kahe . // gAthA // z2Aima mattamaNare, jIve vikiNajhaMjo kayagyo ya // so iMdanU' mari, dAsattaM vaccae puriso 11.47 // nAvArtha:-je jIva jAtimada ka re, ahaMkAra kare eTale jAtikulAdikanA madeM karI madonmatta unmatta thAya tathA je manuSyAdika jIvone (vikiraNa ke) vece vikraya kare ane kRtaghna thAya eTale parano karelo napakAra vIsarI jAya, phArakI niMdA kare, potAnI AtmaprazaMsA kare anyako prazaMsA karavA yogya.hoya batAM tenA guNane DhAMke pote koi guNavAnanI prazaMsA na kare pArakA abatA doSa ka heve karI nIcagotra karma upArjana kare. he iMzlUti ! he gautama ! (so ke) te puruSa marIne dosapaNuM pAme. jema hastinApureM somadatta purohita padannraSTa thaI marIne muMbaputraM thayo // 47 // tenI kathAM kahe :- . ___ // kurudeze hastinAgapureM somadatta nAmeM purohita rahe . tene ghaNA mano ratheM eka balana nAmeM putra thayo. te brAhmaNajAtinA madeM karI bIjA lo kone tRNa samAna gaNe. nagaramAMhe mArgamAM AnokhaM nAkhI cAle rAjaputra AnaDe to snAna kare, ane jo koi mAtaMga dRSTiyeM paDe, tyAreM to valI vastrasahita snAna kare, prAyazcitta lIye, evI rIteM brAhmaNa vinAnI bIjI jAti Upara vaiSadharato temanI niMdA karato potAnI jAtine prazaMsato rahe. tenI Upara loka hAMsI kare, e pramANe vartana karI te putra potAnA mAvi trone atyaMta uccATa karavAnuM kAraNa thapaDyo. . tenA pitAyeM tene kahyu ke he vatsa! lokavyavahAraja rUDo je jIva kama karI brAhmaNa paNa hInajAti thAya mATeM jAti zAzvatI kozne na hoya. temATeM mada karavo nahIM. eTalo karavo ke jeNe karI loka dAsI na kare. tyAdika teno pitA zikhAmaNa Ape paNa te mAne nahI. unmattahAthInI peThe khumArImA jAtiyanimAna dharato rahe. ema karatAM teno pitA devazaraNa thayo. tevAreM rAjAyeM purohitano putra ahaMkArI hato mATeM ayogya jANI ne tenA pitAne pATeM thApyo nahiM. bIjAne purohita padavI ApI dIdhI. evI rIteM madeM karI hAMja padabhraSTa thayo lokamAM hAMsI thalokoyeM tenuM brahma datta nAma pADayuM. padavI gayAthI nirdhanapaNAne prApta vyayo. kRtaghna thayo. par3I Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. gAya, baladaM vehecI peTa narAdha karavA lAgyo. loko sarva niMdA karavA lAgyA.. ekadA gAyone cAro nAkhatAM koyeM kaDaM ke he brahmadatta ! yA tRNa je tuM tahAre hAthe kapADe le te sabai tRNane mAtaMgI pageM karI cApyAM je. tethI tu ne AnaDaDeTa nathI lAgatI? evIM aneka vekaDI loko kare, tethIkodhe jarA ine te gAma boDI jato rahyo. jatAM jatAM mArgamAM nUlo pajyo.tihAM mubone dekhI AkrozaMkarI haNavA lAgyo, 'tevAreM huMce kopa karI brahmadattane peTeM barI mArI tethI tyAM maraNa pAmIne muMbone ghera putrapaNe jara upanyo. te paNa kANo khoDo, kurUpaDo, kAlo, urjAgI thayo. rAjAloko, dAsapaNuM kare. mama esane zUlI pramukha caDAvavAno vadha karavAno dhaMdho kare. tihAMthI maraNa paramI pAMcamI narakeM nArakI thayo. tihAthI marIne matsya thayo. tihAthI valI narakeM gayo. ema aneka navajramaNa karI jevAreM manuSyamAM upaje. tevAreM hInaku lamAM kaMpaje ane dAsaMpaNuM kare. ekadA ajJAnatapanA baleM karI jyotiSI devo mAM kapanyo. tihAthI cyavIne padmakheDa nagareM kuMdadattA gaNikAne tihAM putra paNe rupanyo. tenuM nAma mayaNa pADayuM. tihAM bahotera kalA zIkhyo, paropa kArI, dada, dayAlu, lajAlu, gaMjIra, sarala, priyavAdI, satyavAdI thayo. jehavA temAM uttama guNo, tevA garvanuM mamatva nathI. jevAreM loko tene gaNikAno putra kahI bolAve, tevAreM duHkhIyo thako ciMtave je meM koI pUrva naveM pApa kIdhAMbe, tethI vidhAtAyeM mane gaNikAne ghera janma dIdho! jethI DhuM ATalA guNane dharato bato puNa jAtihIna thayo . athavA amRtamaya caMmA De paNa kalaMkita le tathA ratnAkara je samujha te ratnothI narelo te batAM temanuM pANI khAlaM je, tema jihAM guNa tihAM dopa paNa hoya ! ekadA te nagareM kevalI nagavAn padhAyA. temane vAMdavA mATeM mayaNa gayo. vAMdIne pUbyuM ke he nagavan !mAhArAmAM keTalAeka uttama gulo batAM duM kayA karmanAudayathI hInajAtimAMUpanyo ? nagavAne pAbalA navanuM svarUpa kahI saMjalAvyu ane teM jAtikulano mada kIdho.tathA paraniMdA kIdhI.tenA pApeM karI gaNikAne ghera Upano bo, tevAreM mayaNeM kaDaM ke he nagavan ! jo mahArAmAM yogyatA hoya, to dIdA Apo. kevalajhAnIya tene yogya jANIdIdA dI dhI, sAdhusamAcArI zIkhavI, panI puSkara tapa karI anazana leN| devatA tha yo. anukrameM karmakSya karI modasukha paamyo|| iti brahmadatta brAhmaNa kathA. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JG9 jainakathA ratnakoSa jAga pahelo. have tetrIzI bAno uttara, eka gAthAyeM karI kahe haiM. // gAthA // cirAyavittIyo cAri, na vakti dANaguNa vittoya // mA sAya daMma juttoM, puriso dAridiyo hoi // 48 // jAvArtha:- je puruSa vinayeM karI hI hoya eTale vinayarahita hoya tathA cAritra varjita hoya eTale cAritra je viratipaNuM tethakI rahita hoyaM tathA dAna kI viyukta hoya eTale dAnaguNathI rahita hoya, tathA manoma, vacanadaM yane kAyama, e traNa-dareM karI yukta hoya. eTaje maneM karI yA dhyAna raur3adhyAna ciMtave ne vacaneM karI durvacana bole, lokone kubuddhi chApe, kAyAyeM karI kuceSTA kare. evo puruSa marIne darir3I thAya // 48 // jema hastinApureM subaMdhuzevato putra manorathanAmeM hato, te vyavinIta, avirati thako marIne darI thayo. ' tenuM niSpuSya evaM nAma paDadhuM. tenI kathA kahe be. hariNAvara nagareM arimardana nAmeM rAjA rAjya kare 'be. te gAmamA subaMdhu nAmA zeTha se be. te baMdhumatI nAryA be, tenI ghaNe. manoratheM eka putra thayo. mATeM tenuM manoratha evaM nAma dIdhuM. te mahoTo thayo, tevAreM teno pitA devagu namaskAra karavA kahe, paNa e stRbdha yai rahe praNAma na kare. temaja nizA leM jalavA mokalyo, to paNa tevoja kore koro rahyo, paNa eka akSara zIkhyo nahI. pitAyeM mahoTAno vinaya karavA zIkhavyo, to paNa koino vinaya ka re nahI. jemATeM jehano jeMhaMvo svabhAva hoya, te koi rIteM maTe nahI. ekadA teno pitA ene gurunI pAseM ter3I gaMyo. gurune kayuM ke ene prati bodha prApo. guruyeM manorathane pUDhadhuM he vatsa ! vratapaJcarakA niyama pAlavA yI bahu phalaM thA, mATeM tahArI vA pramANeM kAMi niyama je. manoratheM kayuM ke mahArAthI niyama paje nahiM. guruyeM kayuM tyAreM dAna ApavAnuM vyasana rAkhya manorathe yuM huM dAna pI zakato nathI. ema karatAM teno pitA maraNa pA myo. poteM mahA kRpaNa hato tethI gharamA koi nikhArI paNa mAgavA yAve nahI. ekadA ekalo grAmAMtareM jAto to tene mArgamAM coraM lokoyeM mArI nAkhyo, pAseM je kAM dhana hatuM, te sarva coro lai gayA. marIne dariDInA ku lamAM jai putrapaNe kapano tihAM niSpuNyaka evaM nAma dIdhuM. mahoTo thayo, tyAre lokonAM Dhora cAre, hala kheDe, lokonI sevA kare, dAsa thai rahe. va hI kare, mAthe cAra kapADe, to paNa peTa narakhaM dohenuM thAya. * Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. 283 ekadA dhana kamAvA sAru, dezAMtareM cAvyo, tihAM lakSmI melavavAMnA ghaNA upAya karanA, paraMtu karmayoge dariIja rahyo have tihAM eka paemukha nAmeM deva be, teno sAco parato he, tenI khAgala dhana melavavA mATeM upavAsa ka bege. sAtame divaseM deva pratyakSa ya bolyo ke tuM zA mAdeM lAMghaNa kare be? levAreM dariyeM kayuM ke lakSmIne arthe karUM buM. devatAyeM kayuM lakSmI ma lava tuhArA karmamAM lakhI nathI. dari bolyo ke to mahAruM ihAMja maraNa thA. evo teno-haDa jAlIne devatAyeM kayuM prajAteM ihAM sonAno mora nA caze, te eka pica sonAnuM mUkaze, te tuM leje. ema kahI deva dRzya thayo. prajAteM sonAnuM piva malyuM, ema nityapratyeM eka pica detAM tAM valI darine kubuddhi UpanI ne vicAyuM je yA jaMgalamAMhe keTalA divasa rahI yeM ? mATheM yA morane pakar3I eka vakhateMja enAM sarva pIThAM lai lahIyeM. ema ciMtaMvI morane pakaDyo, ke tarata mora phIMTIne kAgaDo thai gayo. devatAyeM va darIne pATuprahAreM mAkho, tethI paDi gayo. prathamathI jeTalA moranAM pIDAM lIdhAM hatAM, teTalAM sarva kAgaDAnAM pIThAM thai gayA. je mATeM kabe ke "buddhiH karmAnusAriNI // dohA // katAvala kIjeM nahI, kIdhe kAja vilAsa || mora sonAno kAgaDo, karI huI gharadAsa // 1 // pa poteMja potAne niMdato thako pApAta qhAvA mATeM parvata Upara ca Dyo, tihAM eka sAdhune dIvA, tevAreM manamAM vicAkhuM je. emane dhana melava vAno huM upAya huM ! ema ciMtIne temane vAMdyA, tevAreM RpiyeM kaMtyuM ke teM devanuM sadhana karayuM, tihAM moraMno kAga thayo. tethI hamaNAM. ihAM UMpA pAta karavA khAvyo bo. te sAMgalI yArya pAmI vicAyuM je jUna yA ka pinuM kahetuM jJAna be ! paDhI sAdhune kahevA lAgyo ke mahArAja ! mane dhana melavavAno upAya kaho. jJAnIyeM kayuM ke teM pUrvalA navamAM koi niyama pA vyo nathI, vinaya kIdho nathI ne koine dAna paNa dIdhuM nathI, teneM yogeM darI thayo bo. evI vAta sAMjalatAM jAtismaraNa jJAna kapanyuM; tethI pU valA java sarve dIThA. tevAreM vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. tene sArI rIteM yA rAdhIne devaloke devatA thayo. e dariDIpaNA Upara niSpuNyanI kathA kahI // dave cotrIzamI pRSThAno uttara eka gAthAyeM karI kahe be. // gAthA // jo pula cAi viNa, ya jU cArita guNasayA inno // so jaNa Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. saya virakA, mahAvita hoza logaMmi // e||. nAvArtha:-je puruSa valI cAi eTale tyAgI hoya, pAtAra hoya, vinaya sahita doya, cAritranA guNa saMbaMdhi je seMkar3A teNeM karI prAzno AkIrNa eTale vyApta hoya arthAt cAritra je. virati Adika guNonA seMkaDA teNeM karI vyApta hoya. te puruSa (jaNa ke0) saUna lokanA (saya ke ) seMkaDA temAMhe (virakA ke) vikhyAta hIya. eTale zekaDA game maharSikamAM prasida hoya, jema sAMketapura pATaNamAMhe svalpadino dhaNI dhanamitra zetano puNyasAra nAmeM putra thayo, teNeM pUrvapuNyane yogeM gharamAM cAra nidhAna dIThA. te rAjAyeM.la lIdhA ane valI paNa tene yApyA, tenI kathA kahe // 4 // sAMketapureM nAnumitra rAjA rAjya kare be. tihAM dhanamitra nAmeM. zeTha vase je. tene dhanamitrAnAmeM nAryA , teNeM sahita te sukhIyo . ekadA dhanami trA strI rAtraM sUtAM svapnamAMhe sonAno pUrNa kalaza ratne narelo mukhamAM pesa to dIto. panI jAgIne jaratAra bAgala vAta kahI. jaratAreM vicArIne kardA ke tujane ko mAhAnAgyazAlI putra thaze, te sAMjalI strI atyaMta harSa pA mI anukrameM pUrNa mAse putra prasavyo. vadhAmaNIyAne vadhAmaNI dIdhI. tenaM puNyasAra evaM nAma dIdhuM. te putra anukrameM rUpa ane guNeM karI vRdipAmyo sarva kalA zIrakhyo, yauvanavayeM eka vyavahArIyAnI dhanyA nAmeM kanyA paraNyo. __ ekadA te puNyasAra; rAtriyeM sukheM nizamAM poDhayo , te vakhateM lakSmI devatAyeMyAvI kahyu ke he puNyasAra ! hu~ tadAre gherAvIza! paDhI suvihANa mAM gharane cAre khUNe cAra ratneM nayA sonAMnA kalaza rUpanidhAna dItA. tevAreM pusyasAre jANyuM je devIyeM kayuM te satya thayu. paraMtu jo koI urjananA vacaneM rAjA jANo. to anartha Upajaze, mATe prathamathIja rAjAne jANa karUM! evaM ciMtavIne rAjAnI Agala nidhAnanuM svarUpa kayuM, te jovAmATeM rAjA poteM puNyasArane ghera Avyo.naMmAra dekhI vismaya pAmyo, tihAthI kapADI potAnA naMmAramA mUkAvyA. valI bIje divaseM paNa temaja prajAtasamayeM pu eyasAreM cAra naMmAra dInA, ane rAjAnI bAgala kahyu. te paNa rAjAyeM puNya sAranA gherathI magAvI potAne mAre thApyA. valI trIje divaseM paNa puNya sAreM temaja cAra naMmAra dIThA ane rAjA Agala kahyA, mahArAMja ! mahAre ghera tevIja rIteM valI paNa cAra naMmAra thAvyA . te paNa rAjAyeM potAne Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. zya mAreM mUkaMvAno dukama karo. tevAreM pradhAna bolyo ke mahArAja ! tameM je prathama be divasa nidhAna lAvInnamAreM mUkyA be, te yAhI magAvo. rAjAyeM naMmAro UghaDAvyo, temAM jIyA to nidhAna. dIThA nahIM, taivAreM rAjAyeM ka, hyaM ke etojenA puNyane yogeM nidhAnaM yAvyA ne, tihAMja rahe. madArI pAse rahe vAnA nathI. meM jelonAdhIna thazne nidhAna ANyA, te mahAro prayAsa vyartha . .par3hI rAjAyeM te naMmAragata 'vya sarvapuNyasArane yApI nagarazeThanI padavI de vastra, muzkiA paherAvI vAjina vAjate gAjate parivAra sahita te puNya sArane ghare pahoMcADyo. paDI puNyasAranu divaseM divaseM mahattva vRddhi pAmyu. potAnI. lakSmIthI puNyakArya sAdhato rahe De. paraMtu gAMTha bAMdhe nahi.. ekadA te nagarane udyAne sunaMdanAmeM kevalI jagavAn samosasyA. temane rAjA potAnA parivAra sahita tathA puNyasAra zeta paNa potAnA mAtA pi tA strI sahita anyaMjanonI sAtheM vAMdavA gayAM. bAMdIne beThA. kevalIyeM dha mopadeza dIdho. paDI dhanamitroveM pUbyuM he jagavan ! mahArA putraM pUrvanaveM guM puNya kayuM , ke jenAthI e lakSmI,rAjyamAna, saujAgya,mahattvane pAmyo ? tevAreM guruye kahyu ke pUrve ehaja nagaramAM.dhanakumara zeTha hato, teNeM gurunIpA seMthIbAvIza anakSyaane batrIza anaMtakAyanA niyamalIdhA,supAtrone dAna dIdhAM, deva guru dhane vaDerAnI nakti vinaya karato, zrAvakadharma pAlato, vRkSA vasthAyeM dIkSA lIdhI,siddhAMta jaNyo,tapasyA karI,kSamA naparzamAdika aneka guNa potAne viSe pANyA, prAMte anazana lA yAna pUrNa karItrIje de valokeM iMi sAmAnika devatA thayo, tihAM devasaMbaMdhI noga nogavI cyavIne zeSa thAkate puNye tahAro putra thayo. . pUrvapuNyane yogeM e lakSmI mahattvA dika pAmyo . e vAta sAMjalI puNyasArane jAtismaraNa jJAna Uparnu, pUrva lA nava dInA. panI kuTuMba sahita zrAvaka dharma AdarI potAne ghera yAvyo. devapUjA kare, navakAra guNe, gurune vAMde, dAna Ape, panI potAnA putrane yogya jAgI tene gharano nAra soMpI potAnI zeTha padavIya thApI puNyasA reM poteM sunaMdanAmeM gurunI pAseM dIkSA lIdhI. tene niraticArapaNe pAlI de vatA thayo. tihAthI cyavI valI manuSya janma pAmI modasukha pAmaze // ||dohaa|| jiNa pUje vaMde suguru, nAveM dAna diyaMta // puNyasAra jima tasu gha ri, di aciMtI huuNtH|| 1 // iti mahArdikatvopari pusyasAra kathA // 3 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inda jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. // haveM pAMtrIza tathA trIzamI zabAnA uttara be gAthAyeM karI kahe je // gAthA // vIsana ghAyakArI, sammamaNAlozka pachitte // jo mara anna janme, so rogI jAyae purisoM // 50 // saba rarakaNaparo, bAlozya sayalapAva gaNo ya // jo marai.anna z2amme,so rogavivakina ho // 51 // nAvArtha:-je manuSya vizvAsaghAta kare, ane. samyak mane eTale sUdhA maneM karI guru AloyaNA na lIye, te puruSa marIne anyajanmeM eTale navAM tarane viSe rogIyo thaay||50|| tathA je puruSa, vizvAsInI rakSA karavAmAM agresara hoya ane potAnA karelA je pApasyAnaka hoya, teM sarvane sAce maneM thAloce. evI rIteM je puruSa kareM, te navAMtarane viSe rogavivarjita hoya. nIrogI hoya // 51 // e bedu para aTTaNamananI kaMthA kahe :___ uUyaNI nagarIyeM jisazatrurAjA rAjya kare . tene aTTaNamana nAmeM mahAmana ne have sopArA nagareM siMhagiri rAjA . te varSovarSa mannayuka rAve , manamahotsava karAve je ko jIte, tene ghaNuM dhana Ape, tihAM ya TTaNamanna jazne bIjA manone jItI sarapAvamAM dhana laz ghera Ave. ekadA siMhagiri rAjAyeM vicAyuM je ur3AyaNIno mana yAvI varSoMvarSa jItI jAya te ruDaM nahIM. mATeM ApaNa eno upAya karIyeM, par3I eka balavAn mahIne dekhI rAjAyeM tene potApAseM rAkhI mallayu8 zIkhavyu. malIdA khava rAvIpIvarAvI puSTa kasyo. paMjI manamahotsavanA divaseM aTTaNamalne AvI yur3a kara tene taruNa evA mAjIyeM jItyo. rAjAMyeM mAnIne ivya Apyu. a haNa pADo vaTyo teNe soraThadezamAM eka mAhA jorAvara phalihanAmeM kolI dIto, tenI sAtheM nANuM paravIne tene naUyaNIyeM laz gayo. tihAM tene ma navidyA zIkhAvI. paDI sopArA nagaramAM parIdAnI velAyeM teDI Avyo, tihAM sanAmAM mana mahotsava saMbaMdhi vAjina vAjate, zaMkha pUrAte, baMdijana jaya jaya bolate, phalihamana ane mAlI mana e be mAMhomAMhe jUjhatA, nAcatA, mAcatA, hasatA, eka bIjAne muSTiprahAra detA, paMDatA, caDatA, mAMdomAMhe potapotAne sthAnakeM gayA. tihAM aTTaNamalne phalihamanane pUbyuM ke tuUne yuddha karatI thakAM kyAMya aga khatAM hoya, to kahe. teNe paNa sAce sAcuM karpu, ke amuka amuka aMga ukhe . tevAreM baTTaNamalne phalihamanane anyaMga snAna karAvI tenuM zarIra tAju karAvyuM. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTabA arthasahita. 101 have rAMjAyeM:mAnImanane pUjyuM ke tahArA aMga kyA uHkhe meM ? paNa mA bIyeM lAjane lIdhe uHkhavA- kAMza kartuM nahI, ane bIje divaseM sanAmAMhe sarvaloka samada bedu manamuda karavA lAgyA, tihAM mADImana thAkyo. ane, phalihamane tenI grIvA.maraDI mArI nArakhyo. tethI phalihamanano yaza vi stAra pAmyo. ane badIsa paNa malI. ema aTTaNamananI Agala te yathAsthi ta svarUpa kahI sukhIyo thayo, ane mAjImaleM yathAsthita svarUpa na kahyu. te thI kuHkhI thayo: e dRSTAMteM je koi murunI Agala sAcaM kahI. AloyaNA lIye, te aTTaNamana phalihamananI peThe sukhI thAya. nIrogI thAya. ane ne ko gurunI bAgala AlovatAM lAjathI sAcuM na kahe, te * mAbI manamI peThe rogI.thako chaHkhI thAya // uktaM ca // pApa Alove ApaNuM, guru A gala niHzaMka // nIrogI sukhiyA huve, nirmala jehavo zaMkha // 1 // e A loyaNa Upara aTTaNaMmana ane phalihamalanI kathA kahI // 36 // // have sADatrIzamI TahAno uttara eka gAthAyeM.karI kahe 2 // // gAthA // ladu habayAI dhutto, kUDatulA kUDamANa naMmehiM / vavahara niyaDi bahulo, so hINaMgo nave puriso // 55 // nAvArthaH-je dhUrta, laghulAghavI kalAyeM eTale hastAdilAghaveM karI kUDA toleM kUDA mApeM karIne tathA kUkama kapUra majITha nelasela karI kUDAkariyANe karI ( vavahara ke ) vyavasAya eTale vyApAra kare ( niyaDibadulo ke) nikatibadu la eTale mayAvI thako ghaNuM pApa kare, te puruSa navAMtarane viSe jo manuSya thAya. to paNa hINabhaMga vAlo thAya. jema IzvarazeThano putra datta eve nAmeM hato te pUrvai kUDAM tola, kUDAM mApa ane krUDa kariyANAMdika karavAnA pA pane parimANe hastAdika avayavathI hIna thayo // 5 // tenI kathA kahe . AzApUraNakalpo , dinezvaravarayute // dehi tvaM gautama svAmina, vaM ditaH sukhasaMpadam // 1 // ditipratiSThita nAmA nagareM Adideva IzvaranAmeM zeTha vase , tenI premalA nAmeM strI, tene cAra putra thayA, te cArene na NAvyA, paraNAvyA, zeTha poteM 16 thayo tenA gharamAM ghaNuM ivya batAM paNa lonane lIdhe aneka prakAranA vyApAra kare, paraMtu lakSmI koine Ape nahiM kokne dAna devAnuM to manaja na thAya ? ekadivasa zeta jamIne gokheM bege evAmAM cothA putranI strI bahu Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IGG jainakathA ratnakoSa nAga padelo. "guNavaMtI ne tenI supAtrane dAnadevAnI mati je catura je; jANa, te strI vAsaNa dhovA mAMjavA mATeM gharathI bAhira bAMgaNAmAM beThI ne..eTalAmAM koka navadIdita ziSya bAta.varSanI namarano hato, te ryAsamiti zo dhato vahoravA mATeM zeThanA gharane bAraNe Avyo, tene dekhI strI kayuM // dohozoratI // celA kharI savAra, dhAmaNI vAra na jANIyeM // tuma. lyo anathi AhAra, amha ghara vAsI jImiyeM // 1 // celAyeM kaDaM to hu~ anyatra nidA mATe jAvaM ? vaDhUyeM kaDaM jema mela Ave tema karo. panI telo paNa te kRpaNatuM ghara mUkI anere ghara AhAra levA gayo. * gokhamAM beLelA zetajIye te sarva vAta sAMjalIne vicAyuM je e behunAM vacana malatAM nathI, tevAreM vahUne bolAvIne pUjyuM je ve pahora zRyA batAM, tameM celAne ema kema kahyu ke savAra , valI celAyeM kahyu ameM bIhiyeM baiyeM. tevAreM teM kahyu amAre ghareM vAsI jImIya baiye paNa ApaNe ghare to sa vaMdA navIja rasavatI nIpaje je, ane sarva kuTuMba sahita tAjI rasavatI khA yeM baiyeM. paraMtu TAhADhI rasoi to koi jamatuM nathI, tema batAM teM celAne zrAma kardA, tenuM kAraNa guM? te sAMjalI va bUMghaTa karIlA ANatI thakI kahevA lAgIke he tAtajI! sAMjalo. meM celAne kahyaM ke tameM savArI e Tale vahelI nhAnapaNaMmAM dIkSA kema lIdhI? tevAreM cele kaDaM je dhAmaNI vAra na jANIye te duM bIhUM. kAraNa ke saMsAraM asAra ce Ayu athira ne, tenI bIka lAge mATeM dhAmaNi vAra na jANIyeM, eTale velA kema gamAvI yeM? jemATeM jIvitavya vIjalInA UbakArA sara je. valI meM kaDaM je ya mAre ghera vAsI jamIyeM .yeM. teno artha Ama je ke ameM pAbale naveM dAna pu eya kIdhAMDe tene yogeM Rdi malI ,paraMtu aa navamAM dAna puNya kA karatA nathI mATe nakI upArjana kAM' thatI nathI, tethI vAsI nojana karIyeM baiyeM. e vacana sAMjalI zeveM vahUne mAhAbuddhimAn jANI harSa pAmyo thako ka hevA lAgyo ke mahArI yA vaDhU,sadu vaDhUrothI nhAnI le paraMtu budhiyeM karI sarvamAM agresara 3 mATeM ene huM mahArA kuTuMbamAM mahoTI karI thApuM bu. to have mahArA sarva kuTuMbIjanoyeM ene pUIne kAmakAja karavU,evI arajJA karUM bUM. valI zetane te divasathI dAna devAnI buddhi paNa thai. . keTalo eka kAla vItyA panI valI zeThane pAMcamo putra thayo. tenuM datta evaM Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enae . zrIgautamapTanA arthasahita. nAma pADayu.paraMtu tene hAtha paga nathI hINaMgo ,te jevAreM yauvanavayaM prApta thayu, tevAreM loka tenI hAMsI kare,vaiyeM telamardanAdi aneka upacAra kasyA,paNa jema puDhInane upagAra karIyeM,te guNa na.kare,tema ene paNa kAMza guNa thayo nahI. ze aneka upacAro karIghaj zvya varacyu, SaNaM putra jevo hato.tevoja rahyo. __ekadA be munIzvara nikSayeM yAvyA, temane vAMdIne zeThe pUbyuM ke mahA rAja!.mahAro putra sAro.thAya, tevU auSadha kaho. guruyeM kahyu jIvane roga be.prakAranA thAya ne eka ivyaroga ane bIjo jAvaroga. temAM pahelA ivya rogano pratikAra.to vaidya jANe ne, ane bIjA jAvarogano pratikAra amA rA guru jANe . te hAla A gAmanI bAhera vanamAM AvyA , temane pU bo. te vAnta sAMjalI zeTha paNa vanamAM gayo. tihAM gurune vAMdI pUbavA lA gyo ke mahArAja ! mahAro dattaputra aMgahINa , te ko rIteM sAro thato nazrI. tenuM guM kAraNa ? tathA ivyaroga ane nAvaMroga te kone kahIyeM ? te vAreM guru bolyo je rAga zepeM karI mAnAM karma napArjana karIye te nAvaroga ka hIye,ane te karma udaya AvyAthI,je vipAkeM jogavI te ivyaroga jANa vo. tihAM nAvaroga maTI gayAthI vyaroga-paNa jAya.tapa,saMyama,dayA kAnassa ggAdika kriyAyeM karInAvaroga jAya,nAvaroga gayo,to vyaroga paNa jAya. __ thA tahArA putra pUrvanaveM hATeM ve loneM karI lokIne vaMcyAM , kUDe toleM kUDe mApeM karI vyApAra kIdho , sarasa nIrasa vastune nela saMnela karI vehecI je. ema ghaNAM pApa kIdhAM che, paraMtu eka vAra sAdhune dAnaM dIdhuM be, te puNyane yogeM karI tahAre ghera 'putrapaNe Upano ke. eNe hAtheM karI kU Da kapaTa balaneda karI mugdha lokone vaMcyAM , teNeM karI hAtha rahita thayo be. evI vAta gurunA mukhathI sAMjalI zeThe tathA datne bedu jaNe malIne zrA vakadharma aMgIkAra karo. dattaM niyama lai mAyA mUkI navakAramaMtra smaraNa kayuM, te smaraNa karI devaloke gayo, mATeM yaho loko ! ma vaMco, ma vaMco. eka pugyaja saMco. saMco // iti hInAMgeM dattakathA samApta // 37 // have ADatrIzamI ane ugaNacAlIzamI ebAnA uttara eka gAthAyeM kahe je. // gAthA // saMjama juANa guNavaM;tayANa sAhasIla kaliyANaM // mU u avasma vAe, e TuMTa pahivAeNa // 53 // nAvArthaH-je jIva, saMya ma yukta damAdi guNavaMta,zIleM kalita eTale zIleM karI yukta evA je sAdhu Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ist` jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. mahAtmA semanA (avavAra ke0 ) avarNavAdane bole, eThale utA doSa bole, niMdA kare; te jIva navAMtareM (mU ke 5) mUka te bobaDo thAya. tathA je jIva paganA prahAreM karI sAdhune (ghAeNaM ke0) : ghA kare eTale pATu mAre, te jIva javAMtareM TUTo thAya // 53 // jema vaDAvAsI devazarmAnA putra nizarmA ye mahAtmAMnI niMdA kIdhI, teNeM karI te mUka thryo thane sAdhune DhIkAM pATu nA prahAra karA tethI tehIja naveM tene* devatAyeM zikSA dIdhI. tyAMthI marI nara keM gayo. navAMtareM hInakulamAM pAsaDa nAmeM iMTo thayo . tenI kathA kahe : face nagare devazarmA nAmeM brAhmaNa cauda vidyAno nidhAnaM be, tene tha zarmA nAmeM putra thayo, te ghaNAM zAstra jalyo, jyotiSa zAstramAM nipuNa thayo, tethI potAnA manamAM ghaNo ahaMkAra khANe. dharmavaMtanI guNavaMta nI cAritrayAnI niMdA kare, temanA doSa bole, tene bApeM zIkhAmaNa dI dhI, ke he vatsa ! jAtikulano mada na karIyeM. mAhyoM manuSya garva kare na hI, koinI niMdA na kare. ityAdi samajAvyo paNa. jema kAgaDAne dUdhathI dhotAM kajjvala na thAya, tema e paNa potAno svabhAva mUke nahI. ekadA ghaNA sAdhunA parivAreM paravasthA thakA evA jJAnI guru tihAM yA va samosA temane nagaranAM loka sarva vAMdavAM gayAM, te guruno mahimA de khIne zarmA khIjyo thako lokone kahevA lAgyo ke e pAkhaMmI mahA tmAnI pUjA bhakti karavAthaM / guM thAya ! e vedatrayIthI bAhAra be. eka vAra te brAhmaNa, ghaNA brAhmaNalokone dekhatAM thakAM gurunI sAyeM vA da karavA mATheM khAyo ne kahevA lAgyo ke tameM ku apavitra ne ni bo, tema batAM loko pAseM pUjA karAvo bo, te zA mATeM karAvo bo ? je mATeM vedanA jANa evA pavitra brAhmaNane dAna khApe, tenI pUjA kare to jIva svarge jAta. meM yajJa karIne bAga jevA janAvarone paNa svargamAM mo kalIyApIyeM yeM ! evI rIteM bolavA lAgyo, tene eka ziSyeM kaMdhuM ke tuM prathama mahArI sArtheja vAda kara. DhuMja tahArA praznonuM uttara zrApuM buM, te sAMjala. prathama tuM kahe be ke tameM kuD bo, khameMja brAhmaNa baiyeM, te tahAruM bolavu yukta, je mATeM kayuM be ke // zloka // brAhmaNo brahmacaryeNa yathA zi lpena zilpakaH // anyathA nAmamAtraM syA, diMDgopakakITavat // 1 // eva canathI ema kIdhuM je brahmacarya pAle, te brAhmaNa kahevAya. kenI peTheM ? to Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgotamapTalA arthasahita. . 21 ke zilpInA gukheM karI jema zilpaka kahevAya.jo tema brahmacarya ma hoya to iMza gopakITa samAna te vyartha bAhmaNa jANavo.. ... valI tuM kahe ke ke tameM zauca Do. te.paNa asatya kahe . jemATe snAna karI pANI DholI apAyaM jIvone.virAdhavAthI kAMI zaucapaNuM tha tuM nazrI, jo snAna kIdhAthI zaucatA thAtI hoya to pANImo rahelA mAla lAM sarva sadaivaM snAnaja kare je te sarva tahArA kahevA pramANe pavitra thavAM joya. paraMtu manaHzuddhivinA zaucapaNuM yatuM nathI mananI zudhiyeMja zocatA kaMhI 2 // yaukta purANe // zloka // cittamaMtargataM uSTaM,tIrthasnAnairna shudhyti|| zatazotha jaladhautaM, surAnAMmamivAzuci ||1||kiN c|| satyaM zaucaM tapaHzaucaM,zau cmishyinigrhH|| sarvanUtadayAzaucaM,jalazaucaM ca paMcamam ||2||cittN rAgAdi niHkliSTa,malIkavacanairmukhaM ||jiik hiMsAdinikAyo,gaMgA tsypraangmukhii||3|| nAvArthaH-jenuM aMtaHkaraNa uSTa be, tevo puruSa, snAnathI zuddhathato nathI. kenI peTheM to ke jema hajAra vakhata jalathI dhoyelu madirAnuM pAtra zurU thAtuM nathI. valI prathama satyarUpa zauca, bIjuM taparUpa zauca,trIjuM iMDiyanA niya harUpa, cothu. sarva nUtapara dayArUpa zauca ane jalazauca to vaTanuM pAMcamuM zauca . tathA jenuM citta rAgAdikeM karI kliSTa , khoTuM bolavAthI jenuM mukha apavitra ne, tathA jIvahiMsAdikathI kAyA jenI apaSitra meM, tevA puruSane gaMgA paNa pavitra karatI nathI.arthAt gaMgA paNa temanAthI parAGmukhI . valI kaDaM ne ke|| shlok||aatmaa nadI saMyamapusyatoyA, satyAvahA zIlakyAtaTo mii||ttraabhissekN kuru pAMmuputra,na vAriNA zuddhayati caaNtraatmaa||1||naavaarth:shriikRssnn kahe je, ke he pAMmurAjAnA putra arjuna! saMyama ane puNya te rUpa jaleM karI yukta, ane satyarUpa jeno pravAha . tathA zIla ane dayA te rUpa jenAM be taTa ne, evI AtmArUpa nadI ke tene viSe tuManiSeka kara, arthAt temAM snAna kara. paraMtu jaleM karI aMtarAtmA koi divasa paNa guma thAto nathI. valI teM kayuM ke tameM nirguNa bo, te paNa tahAruM bolavU ayukta je. je mATeM damA, dayA ane kriyA pramukha aneka guNoM paNa pratyada amArAmAM de khAya be; tonirguNI kema kahevAyeM? // uktaM c|| cittaM samAdiniH zuI, vadanaM stynaassnnaiH|| brahmacaryAdiniH kAyA, gudA gaMgAMnasA vinA ||1||naa vArthaH-samAdikeM karI citta zuddha thAya , satyanASaNe karI vadana zukSa thAya Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaeza . jainakathA ratnakoSa nAga padelo. je. brahmacaryAdikeM karI kAyA zukSa thAya je ema gaMgAnA jala vinAja te pU okta sarvazuma zrAya je. paraMtu gaMgAjalathI te kAMza zukSa thAtuM nathI. .. valI tuM karele ke tameM loko pAseM pUjA karAvo bo. te paNa teM satya kayuM nathI je mATeM kayuMje ke|| zloka ||dhuujaaN hyete janAH svasya,kArayati na jAtucit / / svayameva janaH kiMtu, guNaraktaH karIti tat // nAvArthaH-loko je amone pUje je, te svayameva eTale potAnI.meleMja amArAmAM guNo joine pUje je.kAraNa ke jana , te guNaratnayukta je. arthAt sarva mANasa jo guNa joe ne to pUje. paNa emAM kAM navAi nathI. tathA teM kartuM ke brAhmaNanI pUjA karanAro svarga jAya , te paNa asa tya le. kema ke brAhmaNa to apavitra, abrahma sevanArA, khetI karanArA, ghara mAM gAya neMzAdika pazu tathA boru vAbarune rAkhI tenuM pAlana karanArADe, temaja rIzAla ane nirdayI hoya ,mATeM tene pUjavAyI svarga prApta na thAya ? . valI teM kahyu ke ameM yajJamAM bAgano vadha karI svarga mokalIyeM baiyeM, e vA puNyAtmA baiye! te paNa tahAraM bolavU asatya . je mATeM tahArAja zA stramA kaDaM je ke ||shlok| yUpaM hitvA pagUna hatvA,kRtvA rudhirkrdmm|| yadyaivaM gamyate svarga, narake kena gamyate ||1||naavaarthH-yuupne bedIne, pagune mA rIne jayaMkara hiMsAthI-lohIno kacaro karIne jyAreM svargamAM jAya, tyAreM par3I narakamAM koNa jAya? arthAt ko jAyaja nahiM. evI yuktiye sarva nagaranAM loka dekhatAM thakAM ziSye agnizarmA brAhmaNane harAvyo, tethI brAhmaNa rope jayo thako potIne ghera jato rahyo..panI rAtriya ekalo vanamAMhe AvI sarva sAdhu niDAmA hatA, temane pATuprahAra dIdhA, muSTiyonA prahAra dIdhA, tene vanadevatAyeM hAMkyo pakaDyo. panI tenA betu paga zaktiyeM karI dyA. tenI pIDAthI Talavalato pranAteM lokoyeM dITho,tenuM svarUpa sarva lokone jANavAmAM AvyuM. tevAre sarva tenI niMdA karavA lA gyA. evI rIteM sAdhunanIyarvajJA karI, te pApISTa marIne pahelI narakeM jaya nArakIpaNe Upano, tihAthI nikalI ko dariDIne ghera pAsaDa eve nAmeM putra thayo. tihAM pUrvakRta karmane do karI mUka thayo. DhUMTo thayo. janmatAMja mAtA marI gai, ane jevAreM ATha varSano thayo, tevAreM teno pitA devazara Na thayo. lokonuM dAsapaNuM karI peTa naravA lAgyo..sarva janone agama Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 . zrIgautamapTanA arthasahita. to thayo thako valI paNa saMsAramAhe ghaNo ramalyo // iti agnizarmAkathA / / have cAlIzamI TaMcAjo uttara eka gAthAyeM kr| kuhe je. __ // gAthA // jo vAha missaMso, bAuvAyapi urikayaM jIaM // sIyaMtagata saMdhi, goyama so paMgulo ho // 54 // . novArthaH-jeM puruSa niHzaMkapaNe athavA niHstUMza eTale nirdayaM bato ra panAdika jIvanI upara nAra nAkhIne kheDe (vAha ke0) jAra vahAve tethI bAta eTale jemanAM aMga trUTI gayAM ,uhAta eTale jemano saMcoja zvAsa ne 'ane zarIranI saMdhiyo jenI kuHkhita le evA mukhiyA vRSana karmakarAdika jIvone je sukhI kare. he gautama! te jIva marIne pAMgalo prAya. jema sugrA mavAsI dAlu'karSaNIno putra karmaNa nAmeM hato,teNeM pUrvalA navamAM balaMda ane hAlIne ghaNA nUrakhyA tarasyA rAkhyA tethI pAMgalo thayo. tenI kathA kahe je. . sugrAmagrAmeM hAlukarSaNI , te dayAvaMta saMtoSI je. cArA pANIno vakha taM thAya eTale hala kheDanAra hAlIne lathA badalane boDI cAro pANI Ape, kadA kAleM cAro pANI hAjara na hoya to pote paNa jame nahI, evo niyama karelo ne. tenI hemI nAmeM strIne, te saratacittavAlI le tene karmaNa nAmeM putra thayo, te pUrvakata karme karI rogiyo pAMgalo thayo . te jyAreM mahoTo tha yo, tyAre khetranI ciMtA karavA mATeM balada para besIne khetramA jAya,jA te ghaNo lonI ne mATeM tenA bApa karatAM triguNI jUmi kheDAve, hAlI ta thA baladone khAvAno vakhata thAya to paNa tene bUTA kare nahI. cAraha pANI nI ciMtA rAkhe nahI. teNe varSovarSa karSaNa karatAM je je pAbale varSe dhAnya nIpajatuM hatuM; tethI Agale Agale.varSe dhAnya naLU ulUM nIpajaMvA lAgyu tethI anukrameM nirdhana thai gayo. to paNa te pApakarma karato rahe nahI. __ ekadA jJAnI guru AvyA temane vAMdavA mATeM gAmanA lokonI sAtheM e pitA putra paNa gayA. gurune pitAyeM pUjyuM ke mahArAja ! kayA karmane yo meM A mahAro putra rogIyo, pAMgulo ane nirdhana thayo je? tevAreM guruyeM ka yuM ke evaM pUrvale naveM karSaNa karatAM nUrakhyA tarazyA baladone vAhyA be. tema nI saMdhine ghA dIdhA le, mAsyA je. aMteM pazcAttApa kIdho, tethI manuSyapaNu pAmI tahAro putra thayo , evI gurunI vANI sAMjalI halakhetranA pApa Alo bA dIkSA lIdhI ane karmaNe zrAvakadharma Adasyo,Ayu pUraNa karI Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae4 - jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. 'vedu devalokanAM sukha pAmyA. e nirdayatA kapara karmaNahAlInI kathA kahI // have ekatAlIzasI tathA beheMtAlIzamI prajAnA uttara,be gAthAyeM kara kahe je:. // gAthA // sarala sahAvo dhammi, va mANasa jIva rarakaNa paroya // deva gurusaMghanato, goyamavassiyo ho // 55 // kuDilasahAvo pAva, ppi ajIvANa hiMsaNa paroSa // guru devaya paDiNI, acaMta kurUva ho // 56 // nAvArtha:-je puruSa batradaMnI peThe saralasvanAvI hoya ane dharmane niSe jenuM citta hoya tathA je manuSya jIvanI rakSA karavAmAM tatpara.hoya tathA je. deva, guru ane saMghanI nakti karavAmAM tatpara hoya, he gautama ! te jIva rUpa vAna thAya // 55 // tathA je jIva svanAveM kuTila hoya eTale kuTilasvanAvI hoya ane pApapriya hoya, eTale tene pApa karavuja game, ane jIvanI hiMsA karavAmAM tatpara hoya, tathA deva bane gurunI Upara kSeSa. vahe,devaguruno pratya . nIka hoya te puruSa marIne atyaMta kurUpavaMta thAya // 56 // jema pATaNama garamAM deva siMhazeThano-putra jagasuMdara sarvalokone mana gamato rUpavaMta thayo. ane tenoja bIjo nA asuMdara hato.te kAlo kUbaDo una gI phuHsvara laMba kaMTho, mahoTA peTavAlo, kurUpo thayo. e vedunAznI kathA kahe : pATaNa nagareM devasiMhazeTha dhanavaMta vase le. tene devazrInAmeM strI je, te sa rala ane snehAlI le. teNe ekadA pAulI rAtra eka AMbAno vRda zAkhA mAla phUleM narelo AkAzathI katarato potAnA mukhamAMhe saMcarato svapnAmAM dIto. eTalAmAM jAgrata thaine potAMnA bharatArane te supanAnI hakIgata kahI. jaratAreM sAMjalIne strIne kahyu ke tujhane phalavaMta guNavaMta AMbAnI peThe aneka jIvonu thAdhAranUta evaM putraratna thAze. te sAMjalI strIyeM harSavaMta tha. anukrameM pUrNa divaseM ladaNavaMta rUpavaMta putra janmyo. tenA pitAyeM vadhAmaNAM kIdhAM kuTuMba jamADI. dIghAM vastrane sADI. harakhyAM bApane mADI. enuM jaga suMdara nAma yathAguNe dAdhuM. zegnuM vaMbita kAma sIdhuM. nIsAleM naeyo. ka lA zIkhyo, jAgya, saunAMgya, vinaya, viveka, cAturya, audArya, gAMnIrya, dhairyAdika guNavaMta thayo. te yauvanavaya pAmyo tevAreM teNeM aneka kanyA sAtheM pANigrahaNa kIg, deva guru saMghanI nakti kare, jinadharma dhAdare, dAna deza puNyanaMmAra nare, dIna uHkhIno udhAra kareM, evo guNavaMta te kumAra thayo. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. zalya ve va ekadA devazrIyeM zeSarAtriyeM davadagdhavRkka mukhamAM pesato supa nAmAM dIvo, mAtuM supanuM jAeI jaratAra yAgala kahyuM nahI, anukrameM kAlo, cIDo, daMtAlo, tukAna vAlo, jenuM heyuM,, peTa, sthUla, bAhu jenI hUMkaDI, jAMgha lAMbI, zarIreM ghaNAM roma, DuMgI, duHsvara, evo putra prasavyo lokoyeM tenuM rUpa dekhI suMdara evaM nAma yapyuM. te putra mUrkha dharmahIna thayo. pApeM kUr3o, koi na kahe rUDo, evo DurnAmI thayo. tethI tene koi kenyA thApe nahI. ivya khApavA mAMmadhuM to paNa koi kanyA khApavA kabUla yayo nahI. vAre pitAyeM kayuMke he vatsa ! teM pUrvaje naveM puNya kIdhuM nathI, tethI yAvo kurUpa thayo bo. ne vAMbita pAmato nathI mATeM hamaNAM dharmakarazI kara. evI, zIkhAmaNa dIdhI, to paNa tene dharma karavAnI ivA thara nahI. * ekadA te nagare cAra jJAnanA dhaNI evA suvratanAmA zrAcArya yAvI sumorayA temane devasiMheM putro sahita jai vaMdanA karI. guruyeM dharmopadeza dIdho, te sAMjalI jema meghagariva sAMjalI mora harSa pAmeM, tema sarva harSa pAmyA. dezanAnaMtara zeteM pUjayaM ke he bhagavan ! mahArA ve putro be, temAM eka mahoTo putra guNavaMta sonAgI puNyavaMta thayo ne bIjo laghuputra iSTa rnA pAparuci mAge thayo. mATe teNeM guM puNya pApa kasyAM haze ? te kaho. gurukavA lAgyA ke he zeva ! ehIja nagareM yA navathI pAule trIje naveM e ka jinadatta eve nAmeM valika raheto hato, te saralasvanAvI jIvarakSA kara vAmAM sarvatra prasiddhi pAmyo. valI deva guru ne zrIsaMghanI bhakti karavAmAM paNa agresara. hato. tethI sarvaloko tenAM vakhAe karavA lAgyAM. valI tehIja nagaramA eka zivadeva nAmeM vaNika mahAmithyAtvI raheto hato, te deva guru ne saMgha Upara dveSa rAkhI temanI hAMsI kare manamAM kUDa kapaTa rAkhe te yadyapi jinadattano mitra hato. tathApi jIva hiMsA karato rahe. te mithyAtva marIne pahelI narakeM gayo ne jinadatta zrAvaka marIne pahele devaloke devatA thayo. tihAM devatAnAM sukha jogavI Ayu pUruM karIne tahAro ja suMdara nAmA mahoTo putra thayo ne zivadevano jIva narakathI nikalI ta hA suMdara nAmeM nhAno putra thayo be. ene devaguru Upara dveSa hato nirda yI hato, tethI kurUpa thayo be. hajI paNa dharmadveSI be, mATeM ghaNo saMsArana ma karaze. evI gurunA mukhathI pUrvanava saMbaMdhI vAta sAMjalatAM suMdarane Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. jAtismaraNa jhAna kapanu,tethI harSa pAmyo. ghaNo kAla zrAvakadharma ArAdhI aMteM dIdA lAmodasukha pAmyo // iti devaguru ane zrIsaMghanInakti Upara jagasuMdara thane tyasuMdaranI kthaa|| 42 // have tAlIzamI TAno uttara eka gAthAyeM karI. kahe je. . ||gaathaa|| jo jaMta daMma kasa raku,khagga kuMtehiM kuNai viyaNA // so pAvo nikkaruNo, jAyaz bahu veyaNo puriso // 57 // . jAvArthaH-je puruSa yaMtra, lAkaDI,daMma,paroNA,kAza,raku te nADI,dorI.khaDga, te khAMmA;kuMtaNA,ane jA la, ityAdika hathIyAreM karI anerA jIvone vedanA kare, te pApI nirdayI puruSa janmAMtareM ghaNI vedanA pAme // 57 // jema mRgagAmeM vijayarAjAnI mRgArANIno putra loDho eve nAme hato, teNeM pAbale naveM ghaNAgAma Upara adhikArI hovAthI ghaNAlokone atyaMta mukhI kayAM. tethI tehIja.navamAM tene jalodara koDha pramukha zola mAhAroga UpanA. marIne pahelI narakeM gayo. tihAthI loDhAne naveM napuMsaka thayo. pAMce iMDiyothI rahita atyaMtavedanA kha mato mahA kuHkhI thayo, tenI kathA kahe : ehIja nrtde| mRgagAmeM vijayarAjA hato. tenI mRgAvatI rANI . temane saMsAra sukha jogavatAM ghaNo kAla vItyo. ekadA zrImahAvIra tIrthakara vihAra karatA javyajIvone pratibodha detA zrIgautamasvAmI pramukha aneka sAdhunA parivAreM paravasyAthakA tihAM samo sasthA. devatAyeM traNa gaDhanI racanA karI Agrala phUlapagara nasyA. bAra parSadA malI paramezvaranI vANI sAMjalavA beThI. evA avasareM eka jAtyaMdha puruSa jAteM koDhIyo , tathA hAtha paga nAka AMgalI, sarva galI gayAM , uHsvara urjaga evo te lokeM niMdAto thako tihAM samosaraNamAMbAvyo. tene dekhI gautamasvAmIyeM paramezvara pratyeM pUchu ke he jagavan ! e jIva kayA azuna karmane yogeM mahApuHkhI thayo. ? jagavAneM kahyu evaM pUrvanaveM ghaNAM pApa karma kasyAM ,tethI duHkhIyo thayo .valI gautamasvAmIyeM pUjyuM ke mahArA ja! e jIvathI paNa hajI adhika phuHkhIyo jIva koi haze ? ke jene dekhI loka ugaMdhA sUga kare, niMde,kAhADhI mUke ! jagavAn bolyA ke he gautama ! eja gAmanA rAjAno putra jagatamA atyaMta duHkhIyo , je mATeM te bahero pAMgalo napuMsaka be. hAtha,paga,AMkha,kAna,nAka,cakaTI,mukha,emAMnAM aMga to Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA arthasahita. e tene kAM janaMhI. jeMnI bAu nADI, mAMhi vahe je ane ATha nAMDI, bAhira vahe .Au nADI lohInI ane pATha parUnI vahe .mAhAdhita ne, zarIra loDho ne,sadaiva lomeM karI AhAra liye . te ihAMja narakanAM puHkha nogabe be.. te sAMjalI gautamasvAmIne kautuka kaMpanyu, tevAreM tene jovA mATeM kahe vA lAgyA ke he svAmI ! tameM AjJA Apo,to hu~ tene jo bAI. paramezvare AjJAdhApI gautamasvAmI rAjAne gherAvyA. rAjA rANI bedu harSa pAmyAM. rANI bolI mAlArAja ! Aja amArA Upara anugraha kIdho. zrI gautamajI muMgAvatI pratye bolyA ke tamAro putra.mahAre jovo je. tevAreMrANAyeM potAnA cAra putra je guNavaMta hatA, tene teDIne gautamasvAmIne vaMdAvyA, zrI.gautameM dharmalAna.dIdho. valI rANIyeM kaDaM ke Aja anugraha kIdho. tevAreM zrI gautameM mRgAvatIne kartuM tamAro je zilAsarikho putra , te DhuM jovA thA vyo .rANI bolI ke he nagavana ! te putra to koI na jANe tevI rIteM ameM noMyarAmAMhe bAno rAkhyo ,te tameM zI rIteM jAeyu ? zrIgautama bolyA a mAro svAmI zrImAhAvIra , te sarvajJa , temanA kahevAthI jAe. tyAreM rANIyeM kahyu ke he jagavan ! roka paDakho, to jojana velAyeM vastrAnaraNa mUkI gADalIye AhAra ghAlI joyare jazlaM, tyAreM tamane teDI jara dekhA DaguM. par3I rANI gAMDI lA zrIgautamasvAmIne teDI joyarAmA gai. tihAM gautamapratye kahyu ke he jagavan ! ihAM ugragaMdha ,mATeM muhapaMttiyeM mukha nA ka bAMdhIne aMdara Avo. tihAM z2ara noyarAnuM kamADa ghADayuM. tyAre tihAM khAdheluM anna paNa pAcaM vale, evoM dhugaMdha AvavA mAMmayo. rANI sAdarIpA parI tenI Upara AhAra mUkI loDhAne Upara lai AvI. teNeM AhArasaMzAthI romeM karI AhAra levA mAMjhayo, tevoja te AhAra para thazne nikalavA lAgyo. evaM uHkha joi rANIne vaMdAvI. zrIgautamasvAmI mahAvIra pAseM pAnA AvI kahevA lAgyA ke jehabuM kuHkha tameM kahyu, tevuja meM dI, mATeM have kaho ke evaM mu mahoTuM pApa kayuM haze,ke jethI e evo duHkhI thayo ? pranu kahetA havA he gautama! kRtadhArI nagareM dhanapatirAjAne vijayavarDa na godeDa ne, tene pAMcoM gAma AvyAM, tenI saMjAla mATeM eka rAThoDa adhikArI karI mokalyo, te rAThoDa raupariNAmI duzbuddhi mahApApakarmA . , pAMcaze gAmanI ciMtA kare, adhikA kara lIye, navA kara besADe, lo Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zata jainakathA ratnakoSa nAga padelo. kone kUDA~ Ala thApI anyAya thApI daMma karI niIvya kIdhI, adhikI unI vAta karI lokone tAjaNe karI tADanA kare,bAMdhIne mAra Ape, Uka laMbe,uhave. evI rItanAM valI balI pApa karato rahyo. tethI teja navamAM tene kAsa, zvAsa, jvara, dAha, kukhazUla, jargadara, harasa, ajIrNa, AMkhavedanA, kAnavedanA, pUMtazUla, khasa,koDha,jalodara,vega ane vAyu,e zola mahArogaka panyA,teNeM karI ati upazva pAmyo thako dhArtaro'dhyAna dharI maraNa pAmI pahelI narakeM gayo. tihAM bedana, nedana, tApa, tADanAdi aneka kaSTa, sahana karI tihAMthI nikalI vijayarAjAno putra thayo . napuMsaka,duHkhIyo ghaNI vedanAyeM pIDyo thako je. eNe eka javane pA karI ghaNAM suHkha dInaM ||iti akRtya karavA Upara mRgAputranI kathA // 53 // have cummAlIzamI paDAno nattara, eka gAthAyeM karI kahe je. // gAthA ||je satte vidhagatte,mobAva baMdhaNA maraNAkAruma purA hiyau, No asuhA veyaNA tassa // 5 // nAvArthaH-je puruSa pIDAyukta evA (satte ke0) jIvone (baMdhaNA ke0) sAMkala baMdhanarUpa (viyaNatte ke) vedanAthakI tathA (maraNA ke0) maraNa thakI (moAvaz ke0) mUkAve , (kAruNapurama hiya ke0) dayAyeMkarI pUrNa evaM De hRdaya jenuM evAM je hoya (tassa ke0) te jIvane navAMtareM koi paNa (asuhA ke0) asuhAmaNI evI (veyaNA ke) vedanA na hoya // 57 // jema supratiSThita nagareM caMdananAmeM zeTha mithyAtvI hato, panI dRDha pratIti vAlo zrAvaka thayo, teno putra jinadatta haMto, te sarvakozne anISTa vannana thayo. atyaMta sukha pAmyo, te caMdanazeta ane jinadattanI kathA kahe :__ supratiSThita nagareM caMdananAmeM vyavahArIyo vase le. te mithyAtvI, paraM tu pariNAmeM nazka , tenI vAhiNI nAmeM strI je. ekadA zAMta, dAMta, gu Nane dharatA dharmavaMta kriyAvaMta,evA ve sAdhu tene ghera AvyA. tihAM prAzuka upAzraya jANI zetanI AzA la temAM rahyA, te sAdhunA saMsarge zeta ta thA tenI strIyeM jinadharma pAmIne vrata paJcarakANa niyama lIdhA. tathA sAdhu unA saMsargathakI zevanI gotradevI paNa samyakdRSTivAlI tha6. * have te sAdhu, anyatra vihAra karI gayA, zeTha potAnI strI sahita pahe luM vrata bArAdhavA lAgyo. paraMtu gRhastharUpa vRdanuM phala je putra, te zegne Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. nathI teNeM karI zeTha zeThAlI, beDu ciMtAtura rahe be paDhI putrane " kuladevI nI * rAmanA karavA mATeM kaMkU, kapUra, sukhaDa bane phUleM karI kuladevIne pUje, nUmiyeM zayana kare, tapasyA kare. ema karatAM kuladevI prasanna thara, pra tyakSa khAvIne kalevA lAgI ke heM zeta ! jetuM mAga, te tumane huM cyApuM. tevA zeTheM putra mAgyo gotradevIyeM ciMtavyuM je prathama to e zeTheM je sAdhupAseMthI paheluM vrata ladhuM be, te sAdhuM pAle le ke nathI pAlato ? dharmamAM dRDha be, ke nathI ? tenI parIkSA karU~. ema manamAM vicArIne devI kahevA lAgI ke haiM zeva ! tuM jo jIvavAnI vAMchA karato ho, to eka jIva mArIne tenuM na lidAna mukane zrApa to huM tumane putra yApIza ! yane jo tema nahiM ka rIza to namane strI jaratAra vedune kuzala nathI. te sAMjalI zeteM kayuM ke tuM ema kAMboje be ? jemATeM jalo. puruSa je hoya, te kAMi lIghelo niyama naM kare nahI, maiM to prANAtipAtano niyama lIdho le, mATe putra vinA sa. paNa niyamanuM khaMmana huM karIza nahI. te sAMjalI devI kopa karatI zeTha nI strIne coTale pakaDI taravAreM karI mAravA lAgI. strI paNa raDatI thakI kahevA lAgI je khare devi ! mArI rakSA karo ! rakSA karo !! to paNa deM vayeM te strInuM mastaka bedI nAkhyuM valI zeThane kahevA lAgI je tukane pa * * ', evIja rIteM mArI nAkhIza ! valI kayuM ke reTa ! durbuddhi ! ApaNA kula kramAgata jIvaghAta karavI, bali vyApavAnoM je cAla cAlatoja khAve be, tena teM niyama zAvAste lIdho ? mATheM have putranI vAta to lAMbI rahI, pa tahAre potAne jIvavAno paNa saMdeha be, mATeM hava kadAgraha mUkIne mu Une balidAna Apa. evAM devInAM kaTuka. vacana sAMjavyAM, to paNa zeTha dona pAmyo nahI. khane devIpratyeM kahevA lAgyo ke maratuM to ekavAra beja mATeM paDhI marIza, te karatAM hamaNAMja naveM mahArI nAkha. paNa huM nirdayI thaine jIvaghAtapaM aMgIkAra karIza nahI ! evI zevanI dRDhatA joi devI harSa pAmI zeThane strIM jIvatI dekhADIne kahevA lAgI ke he zeThajI ! tuM dhanya ho ! tuM mAhAsAhasika ne puNyavaMta bo. tahAruM pahenuM vrata zuddha be, ke nathI. tenI meM* parIkSA karI. te saMbaMdhi mahAro aparAdha tuM kSamA karaje. tuM mahAro sAco sAdhanA ho, mATeM huM tumane upakAra karIza. tuM zrI jinezvarana kti kara. jeyI tumane yogya putra thaze. tenuM jinadatta nAma rAkhaje. ema kahI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. gotradevI zradRzya thai.ga. keTalA eka divasa par3I zeunI strIya putra prasavyo tenI vadhAmaNI AvI. tecI.zeThe mahoTo mahotsava karI tenuM jinadatta evaM nAma pADayuM. nIzAleM posAleM jaNyo. sarva kalA zAkhyo. dharmano jANa thayo. yauvana vayeM mahoTA kulanI yogya kanyA paraNAvI. te jinadatta pi tAne vanana ne, nIrogI , nityapratye devapUjA.kare . ___ ekadA vanamAhe jJAnI guru padhAsthA, temane zene putra sahita jaz vAMdyA. dharmopadeza sAMnavyAnaMtara caMdanazeThe prabyu ke he jagavan ! mahAro jinadattapu nIrogI mahAsukhI sarvane snehAlu, kaye kamai karI thayo.. ? te kaho. te vAreM guru bolyA ke hu~ je kaDhuM , te sAvadhAna thazne sajilo. eja nagaramAM dharaNo vANIyo raheto hato, tene jinadattano jIva sAdhAraNa eve nAmeM putra hato. te pitA putra vedu dayAvaMta hatA, temAM sAdhAraNa to niSpApa vyava sAya karato. mRgalAM, bAgaM, tittara, cIDAM,bAMdhelAM mUkAvato. baMdhIkhAne par3e lAM manuSyone poteM gharanuM vya yApI bhUkAvato. maratA prANIne DoDAvato. devaguru dharmane saMsarga dharmaraMgeM raMgAyo raheto, zrIzatrujayatIrtha teNeM yAtrA kI dhI. Ayu pUrNa karI devalokeM te devatA thayo. temAM dharaNAno jIva-tameM bo ane sAdhAraNano jIva tamAre ghera jinadatta putra thayo . mahAdhanavaMta nIrogI sukhIyo thayo,te sarva pUrvapuNyane pranAve jANavo. evI gurunA mukhanI vANI sAMjalI betu jagane jAtismaraNazAna Uparnu. pUrvalA nava dIThA. vairAgya ka pano,tedhAreM dIdA levA tatpara thayA. guruyeM. kahyu ke hajI tamALaM AyuSya gha NuM . ane jogAvalI karma paNa ghaNAM ,temATeM tameM savizeSa zrAvakadharma karo. te sAMjalI pitA putra vehu gurune bAMdIne ghera yAvyA. aneka prakAranAM puNya kIdhAM. surUta kIdhAM, dAna dIghAM, vrata lai bedu jaNa devalokeM devatAtha yA. tihAthI SavI manuSya janma pAmI moda pAmaze. iti jinadatta kathA // have pIstAlIzamI elAno uttara eka gAthAyeM karI kahe je. // gAthA // jayA mohoda tivo,annANaM khu mahapnayaM // pelavaM veyaNiUM ca, tayA egidiyattaNaM // 5 // nAvArthaH-(jayA ke) je vAre jIvaneM (tibo ke) tIvragADha ( mohodana ke0 ) mohano udaya tathA (annANaM ke0 ) ajJAna te samyakjhAnano anAva hoya, (tayA ke0) teMvAre te paMceM yi jIva hoya, to paNa tene (mahanayaM ke0) mohoryu le jaya jemAM evaM ta Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamaTabA arthasahita. 301 thA (pelave ke0) tuna, asAra ane (veyaNiUM ke ) vedanIya rUpa evaM (egidiyattaeM ke) ekeMkhyipa[prApta thAya ne..e (khu ke) nizce jANavU // jema mahIsAra nagareM mohakanAmeM dhanavaMta hato,paNa atyaMta kapaNa,thako lakSmI kuTuMbanI ghaNI mULa karI maraNa pAmine ekeMjhiyamAM jazqapano. gha No kAla saMsAramA namaze.. hAM mohaka gRhasthanI kathA kaheM leM // devakoTi samAyuktaM,vasudhAdhipasevitam / / puNyAtizayasazrIkaM,raktavarNa jinaM stuve // 1 // 'mahIsAra nagareM mohakanAmeM koI gRhastha vase . tene mohinI nAmeM strI . tenA pitAnI pArjita lakSmI ghaNI . lakSmIno moha apAra ne.rA tridivasa sAvadhAna paNe rahe, rakhe ne koi mahAruMdhana lajAya? evI ciMtA karato gano noyarAmA nidhAna rAkhe. valI tihAthI.kapADI bIje sthAnakeM saMcaya kare, ema lakSmIne rAkhavAnA aneka upAya kare, rAtri sUve nahI. ati kaMpaNa paNe kadApi jame nahIM to jaleM, paNa ghAkho divaMsa dhana sA cavavAnI paDavADe namyA kare. jADAM, melA, kapaDAM pahere. kozne dAna na thApe,koine mAgyuM nabInuM paNa na Ape. lonane lIdhe saMgA, guNavaMtane paNa na ulakhe // copAI // kisyuM karo re kapaNa vakhANa, nahiM ulakhe yAvyA ghara jANa // eha tileM tela nahiM lagAra, ehathI vAMDe teha gamAra // 1 // have zenI strI mohinIne putra thayo. tenuM lakSaNa evaM nAma dIdhuM // copAi // mohinIne putrano moha ghaNo, hAthI na mUke bAlaka pro|| vahe lo jaNyo vivekI buddhimata, sulakSaNa, kalAyeM dubalavaMta // 10 // have te putra bApathakI viparIta gugavAkho thayo. jagatamAM kahevata le ke jevo bApa tevo beTo thAya. e vAta jUtI ,je mATeM eno bApa to nirvivekI ka paNa je ane putra to vivekI nadAra thayo. sAte deveM dhana vAvare, te jo teno pitA ghaNo uhavAya ane kahe ke he vatsa ! dhana kAMi.phokaTa zrAvatuM nathI. e to mahA kuHkheM upArjana karelu De, te sAMjalI putra kahe he pi tAjI ! dhana ghaNue de,tameM ciMtA karazo nahI. tevAreM pitAyeM kahyu ke he va tsa ! pANIthI nareluM sarovara paNa DhoreM pI jAtAM sUkA jAya. tevAreM pu ne kahyu ke jyAM lagaNa ApaNuM puNya prabala De, tyAMlagaNa kadApi khUTe na hii||uktN ca // jai suputta to dhana kA saMce,jo kuputta to dhana kA saMce // acalaridi to dhana ko saMce, jo calaridi to kAM dhana saMce // 1 // sahI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jainakathA ratnakopa nAga pahelo. sahAva caklA, taba cavalaM ca rAyasammAeM // jIvovi taka cavalI,uvayAra vilaMbaNA kiis.|| 2 // mAdeM jema kuvAnAM pANI, vADInAM phUla, gAyanAM dUdha, letAM thakAMdhaNAM hoya, tesa dAMna detAM thakA lakSmI paNa vRddhi pAme. 3 tyAdi putraM. samajAvyo, to paNa. zeTha dhanaMno moha.mUke nahI. manamAM vi cAre je mahAro putra kA jANato nathI.. ___ ekadA naraDAmAM cora loko khAtra pADI dhana laz gayA. te sAMjalI ze une mULa AvI gai, rovA veto: jamaMvA bese nahI. tene. putraM kaDaM ke e lakSmI asAra ane capala , mATeM tameM jamo. ema ghaNuM samajAMvI jamAGyoM, bIjeM varSe zeThanI strI mohinI maraNa pAmI. tevAreM zeta, strInA moheM karI vaje haNAyelo jema phuHkhI thayo hoya, tema duHkhI thayo tenAM gupa saMjArI saM nArIne rudana kasyA kare, jame nahIM. tene phuHkheM zeta maraNa pAmyo. paNa putra sujANa ne, saMsAranu svarUpa jANI zoka na kare. vicAre je mahAro bApa' moheM karI maraNa pAmyo mATeM e moha , te jIvate viSa vinA maraNa . e moha tridoSa vinA sannipAta De,e moha na hoya,to jIva sadaiva sukhIyoja hoya. valI viveka je , te sUryavinA paNa ajavAluM , dIpakavinA pra kAza , ratnavinA kAMti meM, phUlavinA phala , mATeM viveka mahoTI vAta be. evI samajaNa sakhato vivekI thako dharma kayA kare. __ekadA te bhagareM zrutakevalI padhAsyA, temane lakSaNeM vAMdIne pUbyuM ke mahA rAja! mahAro pitA marI kyAM gayo daze? guru bolyA he vatsa ! tahAro pitA dhana kuTuMbano moha karI ajJAnane vaze ekezyi pRthvIkAyamAM jai napanyo je. valI aMkAya, tenakAya, vAukAya ane vanaspatikAyamAMhe ghaNuM saMsAra cakramAMnramaNa karaze. te vAta sAMjalI vairAgya pAmIne lakSaNe dIkSA lIdhI. tene rUDI rIteM pArAdhIne svargAdikanAM sukha paamyo||iti mohaka kathA // 46 // // have baiMtAlIzamI ane suDatAlIzamI pahAnA uttara kahe jeHgAthA // nayadhammo naya jIvo, naya para logutti neya koya risii||shy jo mana muDho, tassa thirI ho saMsAro // 60 // dhammovi anilo e, ani ahammovi ali sabannU // risiNovi aniloe, jo mana so na sNsaarii||61 // nAvArthaH-dharma nathI, jIva nathI, paraloka nathI, koi jhaSIzvara nathI, evI rIteM je nAstika puruSa mAne, tene saMsAra ghaNo Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautamaSTacA arthasahita. 303 sthira hoya. moha TUkaDo na hoya // 60 // tathA lokamAMhe dharma be. dharma paNa, sarvajJa paNa be, khane lokamAMhe RSi paNa che. je jIva, evaM mAne te jIva, saMsArI na hoya, alpasaMsArI thako tarata mI jAya // 61 // jema rAjagRhI nagarIyeM eka paMtinI pAseM eka zUra ne bIjo vIraM eve. ziSya eyA. temAM zUra to dharmamArga uThApavAthI tihAM paMNa duHkhIyo yo ne valI ghaNo saMsAramAM jamaze. kusaMgatine lIdhe nAstikavAdI thayo N ne vIra. to sajurunI saMgatiMyI jANakAra thayo dharmamArga sthApato tihAMja mahattva pAmIne svalpakAlamAM moka pAmaze. tenI kathA kahe beH rAjagRhI nagarIyeM eka zUra ane bIjo vIra, e ve gRhastho be, te bedu jAga nhAnapamA ekaja gurunI pAseM naeyA. paraMtu pAbalazrI zUrane nAstika lo konI sobata thai tethI " sarisA sarisena racaMtiH" eTale manuSya, potAnI "samAna sa~gati vAlo : malavAthI yAnaMda pAme be. tebhI DuHsaMgeM kugrahakadAgrahI yo utapaNe dharmApe, potAnA mAhApaNa yAgala bIjAne tRNa samAna arrai rahe, loko sukhanA prarthanI vAta kahe, to temanuM kayuM mAne nahI. ekadA nihAM koI sudattanAmA guru cAra jJAnanA dhaNI padhArayA, temane dha rmArthI loka tathA vIra, e sarva vAMdavA gayA. ne zUra to mahAahaMkArI thako gurunuM mAhAtmya sAMgalI manamAM IrSyA ANato tihAM prAvyo. gurune kahevA lAgyo ke tameM lokone zA mATeM vipratAroM me ? jo tamArAmAM zakti hoya, to mahArI sArthe vAdaM karo. te sAMjalI gurujInoM eka ziSya tene ka hevA lAgyo. ke are mUrkhA ! sarvaisamAna evA yA mahArA gurunI sAtheM tuM vAda karIza ? DhuMja tahAro ahaMkAra mUkAvIza, ane tumane uttara deza. paraMtu sabhya, sanApati, vAdI ane prativAdI, e cAreM karI yukta caturaMga vAda ka helo be, mATe te caturaMga jo vAda thAya, to karuM ! zUreM paNa kabula karUM. paTI bIje divaseM savAramAM caturaMganuM sthApana yavAthI vAda karavA mAMmayo. tihAM zUre karttuM zarIramAM bIjo khanero koi jIva nathI, ane te jIva nathI to dharma paNa nathI jo dharma nathI, to paraloka paNa nathI. jema gAma vinA sIma na hoya, jema strIvinA putra na hoya, tema jAlI jevuM. mATeM pRthvI, pANI, zrami, ne vAyu pAMca mAhAnUtanA saMyogeM khAtmA thAya be. jema dhAvaDI maDuDAM mItuM gola khane pANIthI madazakti hoya be tema jAlI lebuM. bIjuM vyAkAzanA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 . jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. phUlanI pe kAMja nathI. to jIva kyAM le ? ke jene sukha pAmavAMnI vAMDA karIyeM ? batuM sukha bAMkIneM saMdehayukta AgalA arthane kyAM jovA jAyeM ? . tathA sukha duHkha sarva karme karI hoya ,e vAsa paNa aNamalatI je. jemA TeM eka pAdANa nitya sukhaDa ane phUleM karI pUjAya ane eka pASANa nI Upara nitya viSTA nAkhIyeM to have e pASANe jhuM sAru mAtuM karma A camu je ? tema prANImAtrane paNa sukhakuHkha, kAraNa, kAMja nathI. tapa japa ka TakriyAje kAMkarIyeM,te sarva kvezarUpa phokaTa jANavI. eTalI vAta,sUra bolyo. (have ziSya e vAtano uttara Ape ve. he zUra! tuM je kahe je, ke jIva nayI to DhuM surakhI , duM duHkhI buM, e vAtano jANanAra koNa be ? jema sukhaDa lagADavAthI harSa pAmIyeM, kAMTo lAge uhavAzye baiyeM, teno jAganAra to jIvaja.eto pratyada dekhAya .jo sahArA kahevA pramANe jIvajana thI to pitA pramukha vaDerAMnA nAma paNa tahAre kahevA na joyeM. tathA ko pa, prasAda, zoka, nUkha, tRSA, tRpto,pIjyo. e vAta anumAneM jIvajANe De, mATeM jIva . tathA teM kahyu je pAMca mAhAnUta ne teja AtmA be,te paNa a satya ne kema ke? pAMcanUtatojaDa ne mATeM je jaDa,te caitanya kema hoya ? jo velu ghaNI pIlIyeM, to paNa temAMthItela nIkale nahI. tathA teM je guna azuja karma kAMja nathI, e vAta Upara pASANanoha STAMta kahyo, te paNa ayukta je mATeM eka sukhI eka duHkhI.eka nAkara,eka cAkara ityAdi sArA mAga je , te sarva potapotAnA karme karI.temATeM jo tapa saMyamarUpa dharma karIyeM,to saphalaM thAya. dharmanA phala ihAMja dekhAya ne temATeM dharma paNa , paraloka gaNa ke ane sarvajJa paNa , tenA kahelA zAstrane yogeM caM sUrya grahaNa pramukha jANIyeM baiyeM. mATeM tuM kadAgraha mUka. ityAdi aneka uttara pratyuttara ApIne zUrane niruttara kasyo. tevAreM rAjAyeM ziSyanI prazaMsA karI ane zUrane rAjAyeM kaDaM ke he pApI! tuM bApane nathI mAnato, sarvane bApe , tethI sarva koI anyAya corI karaze yane rAjA koine daMze nahI? tevAreM sadAcAranI vAta to rahezeja nahI ? ema kahI rA jAyeM roSa yANIne zUrane pakaDyo. tene ziSye boDAvyo. tevAreM rAjA pharI bolyo ke jUna yA ziSyamAM dayAno guNa kahevo ? e nirIha , sAco sadAcAra kahe je. ema kahI par3I zUrane potAnA nagaramAMthI kAhADhI mUkyo Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgautamapTanA bAlAvabodha. 305 ane bIjo vIra to sanmArge cAlato,dharmanI sthApanA karato tathA puNya.je, pApa , vItarAMga deva , susAdhu guru meM, ityAdi kaheto hato. tene rAjAyeM mAnyo te marIne devatA thaze. aMteM moramukha pAmaze. aneM zUra nAstika vA dI thako ghaNo saMsAra ramalaze // iti dharmasthApane zUra ane cIranI kathA // * have aDatAlIzamI elAno uttara eka gAthAyeM karI khe..| gAthA // jo nimmalanANacari, tta dasaNehiM vinUsitha sarIro // so saMsAraM tarivaM, sidhipuraM pAMvae. puriso // 6 // . nAvArtha:-je puruSa nirmala jhAnaM cAritra ane darzane karI vinUpita za rIravAlo hoya te. puruSa saMsAra saMmuztarIne modanagara pratye paamshe||6|| jema anayakumAra jhAnAdika ArAdhi moda pAmaze. tenI kathA kahe - magadhaMdeze zreNikarAjA rAjya kare ,teno putra ane pradhAna anayakumAra je. te cArabujhino nidhAna ne potAmA bApanA rAjyane vRddhivaMta kare .tene rA jAyeM rAjya ApavA mAMmayu. paraMtu te pApanA jayathI bIhito thako lIye nahI. ___ ekadA zrIvIrapranu AvI samosaMsthA. temane anayakumAra vAMdIne pUbyu ke he svAmI ! helo sAdhu koNa thAze ! prajuyeM kayuM nadAyinarAjA thAze. have poMtAno pitA zreNika,rAjya mUkI dIkSA leto nathI. tevAreM ajayaku mAreM ciMtavyu ke jo daM mahArA pitAnA AgrahathI rAjya lAza,to mahArA thI paNa dIdA levAze nahiM mATeM mahAre rAjyazrI kAma nathI paNa mahArA bApeM evaM vacana mahArI pAseMthI lIdhenuM je mAMhArI zrAjhAvinA tahAre kihAM paNa jAvU nahI, teno zo upAya karavo? tenI zodha kare : evAmAM mAgha mahinAne divaseM saMdhyAsamayeM celaNA rANI sarovaranI pAla Upara eka sAdhune kArassagga dhyAmeM rahyo dITho,tevAreM rAgIyeM ciMtavyu je e kRSi rAtriye TAhADa kevI rIteM sahana karaze? evA vicAramAM ghera A vIrAtri zayyAyeM pohoDhI.tihAM potAno hAtha soDanI bIhAra rahI gayo. ane jAgIne joyuM to hAtha TAhADho lAgo, te vakhata sAdhu sAMjarI Avyo. have zreNika rAjAyeM ciMtavyuM je mahAro aMtenara saghalo viru6 . pA balI rAtriyeM anayakumAreM AvI juhAra kIdho tene zreNikeM kA aMteurane prajAlI nArakho. ema kahI poteM vIra nagavAnane pUDhavA gayo. pAlathI ana yakumAreM ciMtavyuM je aMteuramAM to celaNAdika mahAsatIyo ne mATeM Aga Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jainakathA ratnakoSa nAga pahelo. na devAya !.ema vicArI eka jUnI dastinI zAlA hatI tene araga lagADI poteM zrIvIranA samosaraNa naNI cAlyo. tihAM zreNike zrIvIrane pUbyu ke he jagavan ! mahArI strI celaNA satI meM, kiMvA asatI ? pranuye kahyu celA mahArAjAnI putrIyo sAte satIyo . te sAMgalI zreNika pADo balyo. gAma mAM Aga bajatI dItI. mArgamAM anayakumAra malyo tene rAjAyeM pUchayu ke. aMtenarane Aga lagADI ? anaye kahyu ke. hA svAmI ! bAga lagADI tevAreM zreNikeM roSa ANIne kA ke tuM kema na baDhyo ? mATe tuM mahArA thI dUra jA. tevAreM anayakumAreM kaDaM ke mane Apano Adeza joto hato saralI AgamAMhe pesI kAryasAdhana karaguM? ema kahI samosaMraNe jaz zrIvIra ne hAthe dIdA lIdhI,rAjA zreNika paNa pharI samosaraNa jaNI cAlyo.te jeTa lAmAM rAjA zreNika yAvyo,eTalAmAM to anayakumAra dIdA lazne sAdhunA samudAyamAM jaya beThA. temane rAjAyeM AvIne vAMdyo, aparAdha khamAvyo. a jayakumAra,jhAna, darzana, cAritra pAlI sarvArtha sijhavimAneM pahotA. te ekA vatArI thai mode jAze, iti anayakumAra kathA // mahihAraM vIraratna,zrIdaM gau ratanuM matam // jitainasaM sUryaramyaM, praNAmAmi muhurmuhuH // 1 // ekAdarAMtaritaM nAmatrayaM // ema aDatAlIza TahAnI uttaro paramezvareM kahyA // // gAthA // jaM goyameNa puThaM, taM kahiyaM jiNavareNa vIreNa // navAnAveha sayA, dhammAdhammaM phalaM payaDaM // 63 // aDayAlIsA pAha, tarehiM gAhANa ho causahi // saMkheveNaM naNiyA, goyama TalA mahanAvi // 6 // nAvArthaH-je kAMza puNyapApanAM phala zrIgautamasvAmI pUbyAM, te sarva jinavara zrImahAvIsvAmIyeM kahyAM.te no javyaloko ! tameM jAveM karI sadaiva dharma adharmanA phalane pragaTa vicAroM dharma Adaro // 63 // have e zAstramA praznottaranI gAthAnI saMkhyA kahe . aDatAlIza praznottareM karI cozana gAthA thai. evo zrIgautamapTanA rUpaje zAstra te jo paNa mahAartharUpa le topaNa AhI saMdepathI khyo||6|| itibAlAbodhasahitaM gautamapTabAzAstraM sNpuurnnm|| 6ABARDMRDASukuma43. . A RSasaram COMAUSPICS Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hariyAlI artha sahita. 307 // atha harIyAlI // // sevaka Agala sAheba nAce, bar3he gaMgAjala khaare.|| gardana sATe gayavara vecyA, e acarija mohe nAre ||1||cturnr bUmo e hariyAlI // jema uttarAdu dehi sNjaalii|| e baaNknnii|| arthaH-karmarUpIyA sevakaMnI Agala jIvarUpIna rAjA nAce ne tathA gaMgA nadInA mIThA jala samAna je jainavANI che tenA khArA jalasamAna khoTA artha keTalAeka matavAdIyo kare De tathA pramAdarUpa gardananI Agala saMyamarUpa hAthI vecAya ; arthAt keTalAeka saMyamadhArako pramAdane vaza par3I cokhaM cAritra pAlI zaktA nathI mATe e muMphane mahoTaM Azcarya thAya ne // 1 // catura jano e harIyAlI tameM samajo ane eno vRttara saMjAlI Apo. ||maaNkddneN vaza jogI nAcyo, mAsyo siMha ziyAle // eka cITIye parvata DhAyo, acarija iNa kalikAle // ca // 2 // arthaH-manarUpI mAMkaDAne vaza paDyA thakA asaMyati yogIjano nAce neta thA zIlarUpI siMhane kAmarUpI zIyAlIye mAsyo tathA eka tRmArUpI kITikA yeM saMtoSarUpI parvatane pADI nArakhyo. e acarija kalikAlamAMhe dekhAya // 2 // // surataru zAkhAyeM kAgaja bege, viSadhara garuDa vimAre // kastUrI paranAze vAhe, lasaNa namu najhAreM // 3 // ca // arthaH-jinazAsanarUpIyA kalpavRdanI Upara kuguru rUpIna kAgar3o bege tathA krodharUpI sarpa te jhAnarUpI garuDane vimAre che tathA samatArUpa kastUrI De tene asatya vacanarUpa paranAlikAmAMhe vahAvI dIdhI ane mamatA jurga dharUpa lasaNano saMcaya karI naMmAramI nasyo re // 3 // AMbo akaphala eka taru lAgA, haMsa kAga eka mAle // __ meMDhe nAhara lAteM mAsyo, nAsIgayo pAtAleM // 4 // c0|| arthaH-jIvarUpI eka rada tene viSe AMbAnA phala samAna sukha lAgAM ane AkaDAnA phalasamAna kuHkha lAgAM ema bai jAtanAM phala eka jIva rUpa tadaneviSe lAgAM. tathA ekaja jIvarUpI mAlo tenI napara puNyarUpa haM sapadI ane pAparUpa kAkapadI AvI bega tathA ajJAnarUpa meMDheM, viveka rUpI nAhara eTale siMdU tene lAteM mAsyo paraho TAlyo // 4 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 jainakathA ratnakoSa nAga padelo. ||.mbaark mukha mayagala galiyA, rAjA gharaghara hiM // e kaja yaMte paNa gaja bAMdhyA, rAnahokaNaM khNmeN|| 5||c0|| arthaH-A kalikAlanA jIva svalpapuNyavAna de, mATe mancarasamAna jANavA te maMDara samAnaM mithyAtvI jIvare te mayagata samAna mahoTA jinadharmane gati jAya tathA jIvarUpa rAjA te karmane vaza rahyo theko corAzI ladA jIvA yonirUpa gharagharaneviSe hiMjhe le bhramaNa kare be tathA eka jIpanA ekaja za rIra rUpIyAM yAMnAne viSe pAMca iMkhyirUpIyA pA~ca hAthI bAMdhyA me te ma donmatta thakA sAMkalonA baMdhane toDI rahyA be tathA avatarUpI rAnaH raNa tevratarUpI dhAnyanAkapanI khaMmanA kare // 5 // // pAunArI mali eka suta jAyo beTe bApa vadhAkhyo / troM ra vasyA maMdiramAyAvI, gharathI sAha kddhaayo|| 6 // c0|| artha--karmanI mUlaprati ATha je teja Au nArI jANavI. teNe saMsA-- rarUpI eka putra pedA kIdho le tathA kapaTarUpIyA beTAyeM moharUpI pitAne vadhArI eTale mahAMTo kasyo che tathA vipayarUpI cora te kAyArUpa maMdi ramAM AvI vasyA , teNe zIlasAhasikarUpI mahoTA zAdukAra tene ghara mAMthI kADhI mUkyA ve // 6 // // eka agni saMghalo jala zope, vezyA dhUMghaTa kADhe // kulavaM tI kula lAja tyajI karI, ghara ghara bAhira hiNme||7||c0|| arthaH-eka tRmArUpI aniyeM saMtoparUpI sarvajala pII re tathA mAyA kapaTarUpiNI vezyA te mIThA vacanarUpayAM bUMghaTa kAhADe ne tathA sarva vira tirUpa kulavaMta strIya potAnI lAjano tyAga karIne asaMyamarUpIyA aneka thAnaka ne teja aneka ghara jANavAM.tapa gharagharane viSe bAhAra pharati hiMmele. // e paramAratha jJAna sunI karI, Atama dhyAna sudhyAvo // vinayasAgara muni ima upadeze,dharmamati mana laavo||7||0|| arthaH-e vAtano jJAnamaya paramArtha je zrIvItarAganAM vacana, tene saMnA rIne AtmadhyAna dhyAvAne pravartoM,vinayasAgarajI muni evI rIteM upadezaka rele ke, dharmanI buddhi tamArA mananeviSe ANo,ke jethakI janma, jarA a ne maraNanA phuHkhathI vimukta tha muktinAM sukha pAmo // // iti // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- _