Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 1 // zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA granthAGka: 261 zrI mahAvIrajinendrAya namaH zrI maNibuddhyANaMdaharSakarpUrAmRtasUrigurubhyo namaH sUripuraMdarazrImadabhayadevasUrIzvarasaMhabdhavivaraNayutaM' zrImaccaturdazapUrvadharazrutasthavirasaMkalitaM AgamakramaH prathama upAMgama aupapAtikopAMga-sUtram // 1 // - saMzodhakaH saMpAdakazca - tapomUrti-pUjyAcAryadevazrIvijayakarpUrasUrIzvara-paTTadhara-hAlAradezoddhAraka-pUjyAcAryadevazrIvijayAmRtasUrIzvara-paTTadharaH -- pUjyAcAryadevazrIvijayajinendrasUrIzvaraH prakAzikA-zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA-lAkhAbAvala-zAMtipurI (saurASTra)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti-61 prakAzikA-zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA [lAkhAbAvala] Co. zrutajJAna bhavana, 45, digvijaya ploTa, jAmanagara prastAva nAdi kam vIra saM. 2019 :: vikrama saM. 2049 :: san 1993 :: prathamAvRttiH :: // 2 // pratayaH 500 * prakAza kI ya * amArI granthamAlA taraphathI prAcIna sAhitya prakAzana yojanAmA Agama paMcAMgI (chedasUtra sivAya) prakAzana yojanA paNa cAlu karI cha. e yojanAmAM A zrI aupapAtisUtra saTIka graMthamAlAnA pranthAMka 261 tarIke prakAzita thAya che. A paMcAMgIna saMzodhana saMpAdana pU. A. zrI vijayajinendrasUrIzvarajI mahArAja karI rahela che. A sUtroneM adhyayana sulabha ane va sarvAMgI bane te Azaya che. A kArya moTu che temAM sarva pUjyo tathA saMghonI sahakAra mATe apekSA rAkhIe chIe. tA. 21-7-93 . zAka mArakeTa sAme, jAmanagara mahetA maganalAla catrabhuja vyava. zrI harSapUSpAmRta jaina graMthamAlA // 2 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 3 // pha prastAvika Wan jaina Agama granthomAM aMga, upAMga, payannA, cheda, mUla ane cUlikA ema vibhAga gaNAnyA che. temAM A aupapAtika sUtra paheluM upAMga sUtra che. tenI racanA bhUtakevalI caudapUrvadhara mahApUruje karelI te 1600 gAthA 2000 zloka pramANa che. tenA upara pUjya sUribhagavaMta navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrIzvavarajI mahArAje TIkA racIM che 3125 zloka pramANa che. A sUtramAM bhagavAn mahAvIranuM varNana, sAdhu varNana, koNika rAjAe karela sAmaiyuM. prabhunI dezanA che. cAre gattinA jIvo kyAMthI kyA hetuthI utpAta eTale utpatti thAya che tenuM varNana che jenI vistRta anukramaNikA jovAthI khyAla Avaze / A sUjanA adhyayanathI sarva jIvonA utpAta tathA hetuo tathA gati sthiti vigere aneka viSayonuM jJAna thAya che. je ghaNuM spaSTa thAya che, A rIte sUtronuM vidhipUrvakanuM adhyayana atyaMta upakArI bane ane te munimahAtmAonaM mukhya kArya che tethI temanA dvArA adhyayana Adi thAya to kuvAmAMthI bIje pANI jAya tema zrI saMghamAM paNa ArAdhanAnI hariyAlI thai jAya. jinendrasUri 2049 aSADa suda 7 zanivAra alakApurI, ratalAma (M.P.) pha // 3 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupa pAtikam prastAvanAdi // 4 // Wan anukramaH // sUtraH viSayaH sUtra viSayaH . 1 upoddhAtaH caMpAvarNanaM 15 bhikSupratimAvarNanaM 2 pUrNabhadracatyavarNanaM 16 sthaviraviharaNaM 3 vanakhaNDavarNanaM 17 vAdIdvAdazAGginaH 4 azokavRkSavarNanaM 17 aNagAravarNanaM 5 zIlApaTTavarNanaM 18 tapovarNanaM 6 koNikarAjavarNakaM 19 bAhyatapasaHsvarUpaM 7 dhAriNIdevIvarNanaM 20 abhyaMtaratapasaH svarUpaM 8 bhagavatpravRttinivedakaH 21 zrutadharAdivarNanaM 9 kuNikarAjaviharaNaM 22 asurakumArarANAM AgamanaM 10 bhagavanmahAvIravarNanaM. 132 guNA: 23 bhavanavAsinA AgamanaM 11 bhagavadAgamanaM rAjasya nivedanaM 24 vANamaMtarAgamanaM 12 kuNikasya bhagavadvadanopakramaH 25 jyotiSkavarNanaM 13 rAjakRtA bhagavadstavanA viharaNaM . 32 26 vaimAnikavarNanaM 14 bhagavacchazyANAM varNanaM, teSAM tapovarNanaM 49 ____apsaragaMNavarNanaM 4 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 9 // 145 sUtra viSayaH 27 bhagavadAgamanasya zabdaH baMdanasya bhAvaH , upakramaH 28 kUNikasya nivedana 29 kuNikasya vaMdanapariNAmaH 30 vaMdanodyogaH 31 snAnAdikaraNaM upakramaH 32 vaMdanArtha niSkramaNaM 33 subhadrAdidevInAM upakramaH 34 bhagavaddezanA 35 pariSadgamanaM 36 kuNikagamanaM 37 subhadrAdigamanaM 38 indrabhUtivarNanaM sUtraM viSayaH indrabhUtipraznAvali bhagavaduttarANi vANamaMtarotpAta: jyotiSkeSatyAtaH / kandapikeSUtpAtaH brahmalokotpAtaH 39 ambaDasya ziSyANAmutpAtaH 40 ambaDavarNanaM 41 devakimbisiyatvenotpAtaH 42 sahasrAra kalpotpAtaH acyutakalpotpAtaH, uparitanapraiveyakotpAtaH acyutakalpayAvadutpAtaH sarvArthasiddhivimAnotpAtaH lokAgrapratiSThAna 149 117 118 163 164 132 125 132 // 5 // 169 165 166 133 134
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 6 // 78 83 94 104 sUtraM viSaya: 42 kevalisamudghAtAdi- praznottarANi 43 siddhigamanaM siddhAnAM sthitiH paMkti: zuddham 4 bhusuNDhagho'pyevam 1 niSprakampena 10 11 0 ayasikusumappagAsA 0 saGkhyAtatvAt 6 koDUMbia 6 suhaNisaNe pRSTha 170 175 175 ** zuddhipatrakam pRSTha paMktiH zuddham 108 2 avirala - samasahiya0 117 117 * 124 125 125 4 11 1 2 3 sUtraM viSayaH 1- 25 padyAni siddhasvarUpavarNanaM siddhisukhadRSTAntaH duMdubhi tAlAya rehi pacoruhitA yadvRnda sArthaM saha Wan pRSThaM phra paMkti: pRSTha 181. 187 14 zuddham 132 6 veramaNaM 137 11 vidhAyetyarthaH 143 8 gRhidharmANo 1.43 vAnapasatthA 153 8 ajha vasAha 156 1 sikkhAvehiti prastAva nAdi |6||
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru paMcAga prakAzana yojanA aMge vinaMti - prAcIna sAhitya prakAzana thAjanAmAM khAsa 45 Agama ( sUtra sivAya) paMcAMgI-sUva niyukita vuiM bhAgya TIkA pragaTa karavAnuM nakkI thI karyuM che. ekI sAthe A paMcAMgI aMdAja ATheka lAkha zloka pramANu thaze. jenI ghaNI TIkAe che temAthI jarUrI levAnI thaze. (1) sUtrakRtAMgasUtra (3 TIkA) bhAga 1-2-3 (2) gacchAcAra sUtra (ra TIkA) (3) pIMDaniryukti sUtra (4 TIkA) (4) gaNivijaja prakIrNa | (vIratava sAthe) (5) devendrastava prakIrNa (6) uttarAdhyayana sUtra (5 TakA) bhAga-1 (traNa adhyayana) (7) epipAtika sUtra saTIka (8) aMtakRdazA sUra saTIka (8) maraNusamAdhi prakIrSaka (10) caMdravayaka prakIrNa (11) uttarAdhyayana sUtra (4 thI 9 adhyayana)bhAga-2 (12) ka95 (bAra sA)sUtra mUla | eka seTanA rUA. 10 hajAra nakkI karyA che, te eka sAthe agara te pAMca varSa bharI zakAze. je saMghe A kAryamAM uttejana Apaze ane dara varSe amuka moTI rakama bharaze temane te pramANe seTa apAze agara to temanA jaNAvyA mujaba sAdhu mahAtmAe agara bhaMDArene mekalI zakAze. sAdharmika baMdhue paNa zakita hoya te eka eka seTa lakhAvI A paMcAMgI mahAzrutane lAbha laI zake te jarUrI che. *' Apane te rIte sahakAra ApavA vinaMti che. Agama paMcAMgI graMthe bheTa mokalavAnA nathI jemaNe vasAvavA hoya temaNe lAbha laI zAhaka banI javAnuM rahe. A upagI prAcIna sAhityanA prakAzanamAM lAbha levA zrI kave. mU. jaina saMghe tathA bhAvikene namra vinaMti che. IIII
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha Agama !: Agama paMcAMgI eTa lakhAvanAra bhAgyazALIonI zubha nAmAvalI : paMcAgI nAmAvalI lakhAba- Iii meTa saMkhyA : lAbha lenAra gAma | seTa saMkhyA lAbha lenAra gAma nAranI |rA 5. pU. A. bha. zrI vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA E | 1) jaina jJAna bhaMDAra, pU. A. zrI vijaya je sadupadezathI - - sudarzanasUrIzvarajI ma.nA upadezathI vAlI thiI 1) zrI vijayadAnasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira amadAvAda 5. A. zrI vijayamahodayasUrIzvarajI ma.nA upadezathIH- dha ToTA , ve. mU. tapagaccha jaina saMgha draDha vardhamAnagara rAjakeTa 1) zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha ma. jaina maMdira ane te cAturmAsa samiti mahArASTra bhavana pAlItANA mUrtipUjaka jaina saMdha nAsika ri 4) , tapAgavacha amara jaina zALA TekarI khaMbhAta navA DIsA zrI bhIlaDIyAjI jaina tIrtha peDhI bhIlaDIyAjI 1) , zAnadravya khAte ha. bAbu vimalakumArasiMhajI zrImatI lalitAbena lallubhAI jhaverI vISadhazALA daDIyA aji magaja tathA vamalacaMda khImacaMda sutarIyA upAzraya jJAna , zaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhanA TrasTa khAtethI surata || zrI pukharAja rAyat ArAdhanA bhavana, pU. A. vi. arihaMtasiddha sU. ma.nA upadezathI 1 sAbaramatI amadAvAda | 1) zrI ka. mU. jaina saMgha " AdhAI jatA (1) rUA. 25- gAMdhI ratilAla cunIlAla parivAra khaMbhAta (1) 5. harSa maMgala prabhasU jJAnamaMdira luNAvAbhavana pAlItANA , 3000 zrImatI vimaLAbena rasIkalAla narazI 1) zrI jaina sAhitya maMdira pU. A. zrI vi. tathA zAMtAbena kezavalAla parivAra, yazodevasUrIzvarajI ma.nA upadezathI pAlItANA Ta Da De che 8 TiTA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAma peLIyA III seTa saM. lAbha lenAra gAma | seTa saMkhyA lAbha lenAra zrIpAlanagara jaina ve meM derAsara TrasTa pU. A. | 2) zrI hA, vI. e. tapAgaccha upa zrA ane dharmasthAnaka zrI vi.mitrAnaMdasU, mAnA upadezathI vAkezvara muMbaI drasTa, digvijaya pleTa nAmanagara karI 1) zrI ko lAsasAgarasUri jaina jJAna maMdira pU. A. . zrI jaina hitavardhaka maMDaLa zrI bAunsa rIna satsaMga maMDaLa laMDana zrI padhasAgarasUrIzvarajI ma.nA upadezathI:- kebA thI 1) zrI muni suvratasvAmI jaina derAsara TrasTa zAha velajIbhAI depAra haraNIyA pU A. zrI vijaya lalitazekharasUrIzvarajI ma.nA upadezathI jAmanagara pU. A. zrI vi. vicakSaNasa. ma. tathA zrI tapagaccha ratnatrayI ArAdhaka saMdha TrasTa pU. mu. zrI zreyAMsamabha vi. ga.nA upadezathI zrI zamacaMdrasUrIzvarajI jJAna bhaMDAra pU A. | lakSamIpurI kahApura zrI vijaya jayakuMjara cuM, ma.nA upadezathI surata 1) zrImatI madhubAI hIrAcaMda jaina jJAna bhaMDAra zrI vardhamAna jaina ve. mU saMdha pU. A. zrI 1 A. zrI vi. guNaratnasU. ma.nA upadezathI pAiralI vijaya jinacaMdrasUrIzvarajI ma nA (bhAbharavALA) pU. A. zrI vi. jinendrasUrIzvarajI ma.nA upadezathI - | upadezathI usmAnapurA amadAvAda | zrI tapAgaccha amara jaina zALA TekarI khaMbhAta 1) zeTha IndracaMdra premarAja enTaraprAIjha pU. A. zrI ' vi. vAriNasUrIzvarajI ma.nA upadezathI hiMgelI 7) zrImatI caMdrAvatI bAbubhAI khImacaMda jhaverI TrasTa pU. 5. zrI ratnabhUSaNa vi. gaNivaranA upadezathI - ratnapurI malADa-IsTa, 1) zrI gujarAtI tapAgaccha jaina saMdha ha6, kenIga sTrITa kalakattA thI 3) zrI . mU. jaina saMgha zivasAyana muMbaI | 1) zrI ve. mU. jaina saMgha jayanagara vApI kisa 2I. to
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama vAva-kI nAranI 'cAgI 10' Li seTa saMkhyA lAbha lenAra gAma 1) zrI subAjI ravacaMda jayacaMdra jaina vidyAzALA pU.paM. zrI vajusenavi. gaNivaranA sadupadezathI amadAvAda 1) zrI izA poravADa sosAyaTI jaina saMgha pUpaM.zrI bhadrazIla vi. gaNivaranA sadupadezathI pAlaDI amadAvAda 1) zrI navAkhala pha. mU jena saMdha pU. munirAjazrI bhuvanacaMdra vijayajI mahArAjanA upadezathI navAkhala pU. mu. zrI kamalaratnavijayajI ma.nA upadezathI :zrI zrAvikA saMdha dAMtarAI zrI zItala pArzvanAtha jJAna bhaMDAra (zrI saMdha) dAMtarAI zrI lakIvardhaka saMgha 5. mu. zrI bodhiratna vijayajI ma.nA upadezathI pAlaDI amadAvAda zAha khAte pU. mu. zrI hemahaMsavijayajI A ma.nA upadezathI ' vAsaNa amadAvAda zrI vAsupUjyasavAmI jaina Tempala TrasTa pU. mu. zrI jayadazanavijayajI ma. nA upadezathI punA kempa zrI AdinAtha jina maMdira peDhI pU. mu. zrI jinayazavijayajI ma.ne upadezathI takhatagaDha seTa saMkhyA lAbha lenAra gAma IdhI guma nAmAvalI pU. mu. zrI nayavadhanavijayajI ma.nA upadezathI - zeTha motIzA lAlabAga jaina cerITIsa lAlabAga muMbaI-4 zrI lAlabAga ve. mU. tapagaccha jaina saMgha hA ramaNilAla kacarAbhAI muMbaI-4 Q. mU. jaina saMgha pU. mu. zrI nayabhadra vijayajI ma.nA upadezathI mAlegAma 1) zrI ve. mU. jaina saMgha pU. mu. zrI virAgadarzana. vijayajI ma.nA upadezathI ha: saMghavI umedamalajI punamacaMdajI yaravaDA-punA zrI osavALa che. mU. jaina saMgha pU. mu. zrI ratanasenavijayajI ma.nA upadezathI osavALa kalonI jAmanagara lIMbaDI nivAsI rajanIkAMta naMbakalAla zAha tathA temanA dharmapatnI lIlAbena pU. mu. zrI jayarakSitavijayajI ma.nA upadezathI nijhAmapurA-vaDodarA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ li6il seTa saMkhyA lAbha lenAra gAma seTa saMkhyA lAbha lenAra gAma 1) zAha chabIladAsa sAkaLacaMda parIvAra pU. mu. zrI , mAnA zikhyA pU. sA. zrI kiraNaprajJAzrIjI ma.nA AyarakSitavijayajI ma.nA upadezathI muMbaI-mATuMgA ziSyA pU. sA. zrI harSitaprajJAzrIjI ma.nA 1) pU. sA. zrI lakSamI zrIjI jaina ve. mU ' tapAgara chIya dharmArAdhana niketana dhArmika TrasTa upadezathI pIDavADA pU. sA. zrI jayAzrIjI manA upadezathI amadAvAda pU. sA. zrI puNyaprabhAzrIjI ma.nA uddezathI - 1) zrI saMdhI taraphathI pU. sA. zrI trilocanAzrIjI ma.nA upadezathI zrI virAra zItalanagaranI baheno jJAna khAtethI virAra | pU. sA. zrI raMjanazrIjI ma.nA ziSyA pU. sA. | 1) pheraneTala hIla re; kumuda nivAsa zrI ratiprabhAzrIjI ma.nA upadezathI : ArAdhaka bahene taraphathI tAradeva zrI caMdradazana raMjana pauSadhazALA - amadAvAda 1) zrI manasukhabhAinI piLanI bene jJAna khAtethI amadAvAda - 1) zrI vardhamAna jaina AgamatItha kAtraja punA-14 dazAporavADa sesAyaTI , naM. 14 pU sA. zrI 1) zrI siddhacerITebala TrasTa haH ka95nAbena jayAzrIjI ma nA upadezathI amadAvAda 1) abhayanivAsa phatehapura ArAdhaka bene jJAna khAtethI elIsabrIja amadAvAda - pU. sA. zrI aruNazrIjI ma. tathA pU. sA. zrI 1) zrI AdIzvara kave. mU. jaina saMgha aravidAzrIjI ma.nA upadezathI amadAvAda 1) zrI ve. mU. jaina saMgha pU. sA. zrI khAMtizrIjI zrInagara sosAyaTI geregAMva vesTa muMbaI-2 II16
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmanaamaavlii Agama paMcAgI lakhAvanAranI 22I. seTane lAbha lenAranI yAdI dareka AgamanA eka bhAgamAM chApavAmAM Avaze. grAhaka thanAre DrApha ceka vi. nIcenA saranAme mekalavA vinaMti che. zrI harSapuSpAmRta jena graMthamAlA (lAkhAbAvaLa zAMtipurI) Co. zrutajJAna bhavana 45, digvijaya paTa, jAmanagara (saurASTra) - A paMcAMgInuM sau prathama apUrva kArya thAya che. jemAM bhAvike e eka eka seTa lakhAvI lAbha levA gya che pAchaLathI A seTa virala banaze mATe zrI' che. meM jaina saMghe e 5Nu A seTane vasAvavA hoya temaNe tarata lakhAvI de. zrI ka. ma. jena saMdhi ke tenA sabhyone ja grAhaka banAvAya che. " == ==
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***************************** // ahaMm // pU. A. zrIvijayarAmacandrasUribhyo namaH / zrImaccaturdaza pUrvadharazrutasthavirasaMkalitaM zrImadabhayadevasUrisaMhandhavivaraNayutaM aupapAtikasUtram / // ai // zrIvarddhamAnamAnamya, prAyo'nyagranthavIkSitA / aupapAtikazAstrasya, vyAkhyA kAcidvidhIyate // 1 // thopapAtikamiti kaH zabdArthaH 9, ucyate upapatanamupapAto - devanArakajanma siddhigamanaM ca, atastamadhikRtya kRtamadhyayanamaupapAtikam / idaM copAGga' varttate, zrAcArAGgasya hi prathamamadhyayanaM zAstraparijJA, tasyAdyoddezake sUtramidam - "eva *megesiM no nAyaM bhavai-asthi vA me AyA seatre, natvA me AyA uvadhAie, ke vA ahaM AsI ? ke vA iha (ahaM) ccue (io cuo) pecA iha bhavissAmI" tyAdi, iha ca sUtre yadapapAtikatvamAtmano nirdiSTaM tadiha prapaJcyata ityarthato'Ggasya samIpabhAvenedamupAGgam / asya copodghAtagrantho'yam - te NaM kAle NaM te NaM samae NaM caMpA nAma nayarI hotthA, 1 / riDatthimiyasamiDA (1) pamuhaya-jaNajANa (jaNujANa - jaNa ) * zrAcArAGgavRttikArAbhiprAyeNa 'evetyAdirbhavai' paryantaH pATho dvitIyasUtropasaMhAravAkyarUpaH / **** ******
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapAtikam // 2 // ****** vayA (2) AiNNajaNamagussA (3) hala - saya sahassa - saMki - vikiTTha-laTTha - paNNatta - seusImA (4) kukkuDa- saMDe - gAmaparA (5) ucchu- java - sAli - kaliyA (sAlimAliNIyA) (6) mo - mahisa - gavelagappabhUtA (7) AyAravaMta - beiya- juvai - viviha-saNNivibahulA (arihaMta - ceiya- jaNavaya visaNNiviTTha-bahulA) (suyAgacitta - ceIyajUya saNNiviTTha-bahulA) (8) ukkoDiya - gAya - gaMTibheyaga-bhaDa-takara-khaMDarakkharahiyA (9), khemA NiruvadavA subhikkhA vIsatyasuhAvAsA (10-13), aNega-koTikuDumbiyAiNNanivhA (14), NDa NaTTaga- jalla- malla - muTThiya-velaMbaya-kahaga-pavaga lAsaga - Aikkhaga-lekha - maMtra - tUNailla-tupavINiyaaNega - tAlAyarANu cariyA, ArAmujjANa - agaDa-talAga-dIhiyavappiNi-guNovaveSA (15-16), naMdaNavaNa - sannibhappagAsA (17), iha ca bahavo vAcanAbhedA dRzyante teSu ca yamevAvabhotsyAmahe tameva vyAkhyAsyAmaH zeSAstu matimatA svayamRhyAH / tatra yo'yaM NaMzabdaH sa vAkyAlaGkArArthaH, 'te' ityatra ca ya ekAraH sa prAkRtazailIprabhavo yathA 'karemi bhaMte ' ityAdiSu tato'yaM vAkyArtho jAtaH - tasmin kAle tasmin samaye yasminnasau nagarI babhruveti, adhikaraNe ceyaM saptamI / atha kAlasamayayoH kaH prativizeSaH 1, ucyate, kAla iti sAmAnya kAlo varttamAnAvasapiMNyAzcaturthavibhAgalakSaNaH, samayastu tadvizeSo yatra sA nagarI sa rAjA varddhamAnasvAmI ca babhUva / athavA tRtIya ceyaM, tatazca tena kAlena avasarpiNIcatutharakalakSaNena hetubhUtena tena samayena tadvizeSabhRtena hetunA campA nAma nagarI 'hotthanti' abhavad AsIdityarthaH 1 / nanu cedAnImapi sA'sti kiM punaradhikRtagranthakaraNakAle ? tatkathamuktamAsIditi 1, ucyate, avasarpiNItvAtkAlasya varNakagranthavarNitavibhUtiyuktA sA tadAnIM nAstIti / 'RddhatthimiyasamiddhA' RddhA-bhavanAdibhivRddhimupagatA, stimitA bhayavarjitatvena sthirA, samRddhA- dhanadhAnyAdiyuktA, tataH padatrayasya karmadhArayaH (1), 'pamuhayajaNajANavayA' pramuditAH - hRSTAH pramodakAraNavastUnAM sadbhAvAt janA - nagarIvAstavyalokA jAnapadAzca - janapadabhavAstatrAyAtAH santo yasyAM sA pramuditajanajAnapadA, pAThAntare 'pamuiyajaNujjANajaNavayA' tatra pramuditajanAnyudyAnAni jainapadArtha yasyAM sA tathA (2) 'Ai nagaryadhi. sU0 2 // 2 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA nagaryadhi. sU01 tikam paNajaNamaNussA' manuSyajanenAkIrNA-saGkIrNA, manuSyajanAkINetivAcye rAjadantAdidarzanAdAkINajanamanuSyetyuktam , AkINoM vA-guNavyApto manuSyajano yasyAM sA tathA (3), 'halasayasahassasahivikiTThalaTThapaNNattaseusImA' halAnAM-lAGgalAnAM zataiH sahasrazca zatasahasrA-lakSaiH saMkRSTAvilikhitA vikRSTa-daraM yAvad avikRSTA vA-AsamA laSTA-manojJA karSakAbhimataphalasAdhanasamarthatvAta 'paNNattAttI yogyIkRtA vIjavapanasya, setusImA-mAra,sImA yasyAH sA tathA, athavA saMkaSTAdi-vizeSaNAni setUni-kunyAjalasekakSetrANi sImAsu yasyAH sA tathA, athavA-halazatasahasrANAM saMkaTana-saMkarSaNena vikRSTA-dUravartinyo lapTAH (lapitAH) prajJapitAH-kathitAH setusImA yasyAH sA tathA, anena tajanapadasya lokabAhunyaM kSetrabAhulyaM coktam (4), 'kukkuDasaMDeyagAmapaurA' kukkuTAH tAmracUDAH SaNDeyAH-paNDaputrakAH teSAM grAmAH-samRhAste pracurAH-prabhRtAH yasyAM sA tathA, anena lokapramuditatvaM vyaktIkRtaM, pramudito hi lokaH krIDArtha kukkuTAna poSayati paNDA~ca karotIti (5), 'ucchujavasAlikaliyA' pAThAntareNa 'ucchujavasAlimAliNIyA' etadvyAptetyarthaH, anena ca janapramodakAraNamuktaM, na hya vaMprakAravastvabhAve pramodo janasya syAditi (6), gomahisagavelagappabhUyA' gavAdayaH prabhUtAH-pracurA yasyAmiti vAkyam , gavelagA-urabhrAH (7), 'AyAravantaceiyajuvaivivihasaMNNiviTThayahulA' AkAravanti-sundarAkArANi AkAracitrANi vA yAni caityAni-devatAyatanAni yuvatinAM ca-taruNInAM paNyataruNInAmiti hRdayaM, yAni vividhAni sanniviSTAni-sannivezanAni pATakAstAni bahulAni bahUni yasyAM sA tathA, 'arihantaceIyajaNavayavisaNNiviThThabahule ti pAThAntaraM, tabAhaccaityAnAM janAnAM bratinAM ca vividhAni yAni sanniviSTAni-pATakAstaihuleti vigrahaH, 'suyAgacittaceIyajUyasaNNiviThThabahulA' iti ca pAThA. ntaram, tatra ca suyAgA:-zobhanayajJAH citracaityAni-pratItAni yUpacitayo-yajJeSu yUpacayanAni dyUtAni vA krIDAvizeSAzcitayaH teSAM sanniviSTAninivezAstaibahulA yA sA tathA, (8), 'ukkoDiyagAyagaMThibheyabhaDatakkarakhaMDaravakharahiyA' utkoTA-utkocA laJcetyarthastayA ye vyavaharanti te autkoTikAH gAtrAta-manuSyazarIrAvayava vizeSAt kaTyAdeH sakAzAt granthi-kArSApaNAdipuTTalikAM bhindanti-AcchindantIti gAtragranthibhedakA, 'ukkoDiyagAhagaMThibheya' iti ca pAThAntaraM vyaktaM, bhaTAH-cArabhaTAH balAtkArapravRttayaH taskarAH-tadeva-caurya kuntItyevaMzIlAH khaNDarakSA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapAtikam // 4 // daNDapAzikAH zulkapAlA vA ebhI rahitA yA sA tathA, anena tatropadravakAriNAmabhAvamAha (8) 'khemA' kSemA azivAbhAvAt / 'NiruvAvA' nirupadravA, avidyamAnarAjAdikRtopadravetyarthaH / 'subhikkhA' suSTu-manojJAH pracurA bhikSA bhikSukANAM yasyAM sA subhikSA / ata eva pASaNDinAM gRhasthAnAM ca P pUrNamadacai'cIsatthasuhAvAsA' vizvastAnA-nirbhayAnAmanutsukAnAM vA sukhaH-sukhasvarUpaH zubho vA AvAso yasyAM sA tathA (10-13), 'aNegakoDikuDumbi- mU04 yAiNNanivvuyasahA' anekAH koTayo dravyasaGkhyAnAM svarUpaparimANe vA yeSAM te anekakoTayaH taiH kauTumbikaiH-kuTumbibhirAkIrNA-sakulA yA sA tathA, sA cAsau nivRtA ca-santuSTajanayogAtsantoSavatIti karmadhArayaH, ata eva sA cAsau sukhA ca zubhA veti karmadhArayaH (14), 'naDanaTTagajallamallamuTiyavelambayakahagapavagalAsagaAikkhagalaMkhamaMkhatUNaillatumbavINiyaaNegatAlAyarANucariyA' naTAH-nATakAnAM nATayitAro nartakA ye natyanti, aGkillA ityeke, jallA varatrAkhelakAH, rAjJaH stotrapAThakA ityanye, mallAH pratItAH mauSTikA mallA eva ye muSTibhiH praharanti, viDambakAH vidUSakAH, kathakAH pratItAH, plavakA-ye utplavante nadyAdikaM vA taranti, lAsakA ye rAsakAn gAyanti, jayazabdaprayoktAro vA, bhANDA ityarthaH, AkhyAyakA ye zubhAzubhamAkhyAnti, laGkA mahAvaMzAnakhelakAH, maGkhAH citraphalakahastA bhikSukAH, tUNaillA tUNAbhidhAnavAdyavizeSavantaH, tumbavINikA-vINAvAdakAH, aneke ca ye tAlAcarAH tAlAdAnena prekSAkAriNastairanucaritA AsevitA yA sA tathA (15), ArAmujANaagaDatalAyadIhiyavappiNiguNovaveyA' Arabhanti yeSu mAdhavIlatAgRhAdiSu dampatyAdIni krIDanti, ArAmAH, udyAnAni puSpAdimavRkSasakulAnyutsavAdI bahujanabhogyAni, 'agaDatti' avaTA:-kUpAH, taDAgAni pratItAni, dIrghikA sAraNI, 'vappiNi'tti kedArAH, eteSAM ye guNA ramyatAdayastairupapetA yuktA yA sA tathA, upa apa ita ityetasya zabdatrayasya sthAne zakandhvAdidarzanAdakAralope upapeteti, bhavati (16), kvacitpaThyate 'nandaNavaNasannibhappagAsA' nandanavana-merodvitIyavanaM tatprakAzasannibhaH prakAzo yasyAM sA tathA iha caikasya prakAzazabdasya lopaH uSTramukha ityAdAviveti (17) / ___uviDa-viula-gaMbhIra-khAyaphalihA (18), cakkagaya-musudi-oroha-sayagdhi-jamala-kavADa-ghaNa-duppavesA (19), dhaNukuDila-vaMkapAgAra-parikkhittA (20), kavisIsaya-vaTTaraiya-saMThiya-virAyamANA (21), adyAlaya-cariya-dAra-gopura-toraNa MEXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXX // 4 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA tikama sU01 uNNaya-savibhatta-rAyamaggA (22), cheyAyariya-raiya-daDhaphaliha-iMdakIlA (23), 'unviddhaviulagambhIrakhAyaphalihA' udviddhaM Urdhva vipulaM-vistIrNa gambhIram alabdhamadhyaM khAtam-uparivistIrNam adhaHsaGkaTaM parikhA caadha upari ca samakhAtarUpA yasyAM sA tathA (18), 'cakkagayamusuMDhiorohasayagdhijamalakavADaghaNaduppavesA' cakrANi-rathAGgAni araghaTTAGgAni vA, gadA:-praharaNavizeSAH, musuNDayo'pyevam , abarodhaH-pratolidvAreSvavAntaraNAkAraH sambhAvyate, zataghnyo-mahAyaSTayo mahAzilA vA yA upariSTAtpAtitAH satyaH zatAni puruSANAM nantIti, yamalAni-samasaMsthitadvayarUpANi yAni kapATAni dhanAni ca nizchidrANi te? pravezA yA sA tathA (19), 'dhaNukuDilavaMkapAgAraparikkhittA' dhanuHkuTilaM-kuTiladhanustato'pi vakreNa prAkAreNa parikSiptA yA sA tathA (20), 'kavisIsayavaTTaraiyasaMThiyavirAyamANA' kapizIrSakavRttacitaiH-vatta lakRtaiH saMsthitaiH-viziSTasaMsthAnavadbhivirAjamAnA-zobhamAnA yA sA tathA (21), 'aTTAlayacariyadAragopuratoraNauNNayamuvibhattarAyamaggA' aTTAlakAH-prAkAroparivAzrayavizeSAH, carikAaSTahastapramANA nagaraprAkArAntarAlamArgAH, dvArANi prAkAradvArikAH, gopurANi-puradvArANi, toraNAni-pratItAni, unnatAni-guNavanti uccAni ca yasyAM sA tathA, suvibhaktAH-viviktA rAjamArgA yasyAM sA tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH (22), 'cheyAyariyaraiyadaDhaphalihaiMdakIlA' chekena nipuNenAcAryeNa zilpinA racito dRDho balavAn paridhaHargalA indrakI lazca-gopurAvayavavizeSo yasyAM sA tathA (23) / vivaNi-vaNicchetta(ya) sippiyAiNNa-NivvuyasuhA (24), siMghADaga-tiga-caukka-cacara (caummuhamahApahapahesu)-paNiyAvaNa-viviha-vatthu (vesa) parimaMDiyA (25), surammA (26), naravai-paviiNNa-mahivaipahA (27), aNega-vara-turaga-mattakuMjararahapahakara-sIya-saMdamANIyAhaNNa-jANajuggA (28) vimaula-NavaNaliNi-sobhiyajalA paMDara-vara-bhavaNa-saNNimahiyA uttANajayaNa-pecchaNijA (31), pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA (35)2 // sUtra 1 // 'vivaNivaNicchettasippiyAiNNaNivvuyasahA' vipaNInAM vaNikpathAnA haTTamArgANAM, vaNijAM ca vANijakAnAM ca, kSetra-sthAnaM yA sA tathA, EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapAtikam // 6 // sU0 2 *KKRXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX zilpibhiH-kumbhakArAdibhirAkIrNA ata eva janaprayojanasaMsiddherjanAnAM nivRtatvena sukhitatvena ca nivRtasukhA ca yA sA tathA, vAcanAntare chattazabdasya sthAne cheyazabdo'dhIyate, tatra ca chekazilpikAkIrNeti vyAkhyeyam (24), 'siMghADagatigacaukkacaccarapaNiyAvaNavivihavatthuparimaMDiyA' zRGgATakaM trikoNaM sthAnaM, trika-yatra rathyAtrayaM milati, catuSka-rathyAcatuSkamelakaM, catvaraM-bahurathyApAtasthAnaM, paNitAni-bhANDAni tatpradhAnA ApaNA-haTTAH, vividhavastUni-anekavidhadravyANi, ebhiH parimaNDitA yA sA tathA, pustakAntare'dhIyate-'siMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu paNiyAvaNavi vihavesaparimaMDiyA' tatra caturmukhaM-catubhari devakulAdi, mahApatho rAjamArgaH, panthAH-taditaraH, tatazca zRGgATakAdiSu paNitApaNeH vividhaveSazca janairvivighavezyAbhirvA parimaNDitA yA sA tathA (25), 'surammA' atiramaNIyA (26) 'naravaipaviiNNamahivaimahA narapatinA-rAjJA pravikINoM-gamanAgamanAbhyAM vyApto mahIpatipatho-rAjamArgo yasyAM sA tathA, athavA-narapatinA pravikIrNA-vikSiptA nirastA'nyeSAM mahIpatInAM prabhA yasyAM sA tathA, athavA-narapatibhiH pravikIrNA mahIpateH prabhA yasyAM sA tathA (27), 'aNegavaraturagamattakuMjararahapahakarasIyasaMdamANIyAiNNajANajuggA' anekavaraturagairmattakuJjaraiH rahapahakaratti-rathanikaraiH zivikAbhiH syandamAnIbhirAkIrNA-vyAptA yAnaiyu gyaizca yA sA tathA, athavA-aneke varaturagAdayo yasyAM AkIrNAni ca guNavanti yAnAdIni yasyAM sA tathA, tatra zibikA:-kUTAkAraNAcchAditA jampAnavizeSAH, syandamAnikAH-puruSapramANA jampAnavizeSAH, yAnAni-zakaTAdIni, yugyAni gollaviSayaprasiddhAni dvihastapramANAni vedikopazobhitAni jampAnAnyeveti (28), 'vimalaNavaNaliNisobhiyajalA' vimukulAbhi:-vikasitakamalAbhinavAbhinalinIbhiH-payinIbhiH zobhitAni jalAni yasyAM sA tathA / 'paMDaravarabhavaNasaNNimahiyA' pANDuraiH-sudhAdhavalaiH varabhavana:-prAsAdeH samyak nitarAM mahiteva mahitA-pUjitA yA sA tthaa| 'uttANaNayaNapecchaNijjA' saubhAgyAtizayAduttAnikaH animiSitaiyanaiH-locanaiH prekSaNIyA yA sA tathA (31), 'pAsAiyA' cittaprasattikAriNI / 'darisaNijjA' yA pazyaccakSuH zramaM na gacchati / 'abhirUvA' manojJarUpA / 'paDirUvA' draSTAraM 2 prati rUpaM yasyAH sA tatheti (35) 2 // suu01|| tIse NaM caMpAe NayarIe pahiyA uttarapurasthime disibhAe puNNabhadde NAmaM cehae hotthA 1 / cirAIe puvvapurisapaNNatte
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA tikam 11911 ****** porANe saddie vittie (kintie) NAe sacchate sajjhae saghaMde (9) paDhAgAha paDAgamaMDie ( sapaDAge paDAgAipaDAgamaMDie) salomahatthe kaveyahie lAulloiyamahie (13) gosIsa - sarasa-rattacaMdaNa - daddara - diNNa- paMcaMgulitale (14), ucaciya- caMdaNa-kalase, caMdaNa - ghaDa - sukapa - toraNa- paDiduvAra - desabhAe (16), Asattosatta - viula- vaTTavagghAriya- malladAma - kalAve (17), paMcavaNNasarasa- surahi-mukka- puppha-puMjobayAra -kalie (18), kAlAguru- pavara- kuMdurukka - turuSakadhUva-maghamaghaMta-gaMdhudUdhUyAbhirAme (19) sugaMdha - vara - gaMdhagaMdhie gaMdhavaTTibhUe (2), gaDa pAhaga- jalla- malla- muTThiya- velaMSaya-pavaga-kahaga - lAsaga - Aikkhaga-laMkha-maMkhatUNaiela - tuMbavINiya- bhuyaga - mAgaha - parigae (21) bahujaNajANavayassa vissugrakittie (22) bahujaNassa Ahussa AhuNijje pANijje accaNijje baMdaNijje nama'saNijje pUryANijje sakkAraNijje sammANaNijje (31), kallANaM maMgalaM devayaM beiyaM viNaeNaM pajjuvAsaNijje (32), divve sacce saccoSAe sacaseve (36), saNNihiya - pADihere jAga sahassa - bhAgapaDicchae (yAgabhAgadAyasAhassa paDicchara) (38), bahujaNo akaceha Agamma puNNabhadda - ceiyaM 2 // sU0 2 / / 'tIse 'ti tasyAM 'Na' mityalaGkAre campAyAM nagaryo 'uttarapurasthime 'tti uttarapaurastye - uttarapUrvAyAmityarthaH, 'disibhAe tti digbhAge, pUrNabhadraM nAma caityaM - vyantarAyatanaM, 'hosthe 'ti abhavat 1 / cirAIe pugcha purisapaNNatte' ciram - cirakAla AdiH - nivezo yasya taccirAdikam, ata eva pUrva puruSaiH - atItanaraiH prajJaptam - upAdeyatayA prakAzitaM pUrvapuruSaprajJaptam / 'porANe'ti cirAdikatvAtpurAtanam | 'saddie 'ti zabdaH - prasiddhiH saJcAto yasya tacchanditam / 'vittietti vittaM dravyaM tadasti yasya tadvittikaM vRttiM vA''zritalokAnAM dadAti yattadvRttidam / 'kittie 'tti pAThAntaraM taMtra kIrttitaM janena samutkIrttitaM kIrttidaM vA / 'NAe 'ti nyAyanirNAyakatvAt nyAyaH jJAtaM vA - jJAtasAmarthyamanubhUtatatprasAdena lokeneti / sacchatraM sadhvajaM saghaNTamiti vyaktam / sapaDAgAipaDAga maMDie' saha patAkayA varttata iti sapatAkaM tacca tadekAM patAkAmatikramya yA patAkA sA atipatAkA tayA maNDitaM yattattathA vAcanAntare 'sapaDAe paDAgAipa DAgamaMDie'ti / 'salomahasthe' lomamayapramArjanakayuktam / 'kayaveyaddie ' kRtavita pUrNamadacai. sU0 2 // 7 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ E pUrNamRdace opapAtikam // 8 // ***XXREKXXXXXXXXXXXXX dika-racitavedikam / 'lAulloiyamahie' lAiyaM-yadbhumezchagaNAdinopalepanam , unloiyaM-kuDayamAlAnAM seTikAdibhiH saMmRSTIkaraNaM, tatastAbhyAM mahitamiva mahitaM-pUjitaM yattattathA (13), 'gosIsasarasarattacaMdaNadadaradinnapaMcaMgulitale gozIrSeNa-sarasaraktacandanena ca daddareNa-bahalena capeTAprakAreNa vA dattAH pazcAgulayaH talA-hastakA yatra tattathA (14), 'uvaciyacandaNakalase' upacitA-nivezitAH candanakalazA-mAGgalyaghaTA yatra tattathA / 'caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAe' candanaghaTAzca suSTu kRtatoraNAni ca dvAradezabhAgaM 2 prati yasmistaccandanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAgaM, dezabhAgAzca dezA eva (16), 'AsattosattaviulavavagdhAriyamalladAmakalAve' Asakto-bhUmau saMbaddhaH utsarata-uparisaMbaddhaH vipulo-vistIrNaH vRtto-vartulaH 'vagdhArizro'tti pralambamAnaH mAlyadAmakalApaH-puSpamAlAsamUho yatra tattatheti (17), 'paJcavaNNasarasasurabhimukkapupphapu. jovayArakalie' paJcavarNena sarasena surabhiNA muktena-kSiptena puSpapuJjalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitaM yattattathA (18), 'kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamaghantagandhudhuyAbhirAme' kAlAguruprabhutInAM dhUpAnAM yo maghamaghAyamAno gandhaH uddhRta-uddhRtastenAbhirAmaM yattattathA, tatra 'kaMdurukkati cIDA 'turukkaMti ca silhakaM (16), 'sugandhavaragaMdhagaMdhie' sugandhA ye varagandhAH-pravaravAsAsteSAM gandho yatrAsti tttthaa| 'gandhavaTibhUe' saurabhyAtizayAdgandhadravyaguTikAkalpamityarthaH (20), 'naDana?' tyAdi pUrvavannaramiha bhuyagA-bhujaGgA bhogina ityarthaH, bhojakA vA-tadarcakAH 'mAgadhA' bhaTTA iti (21), 'bahujaNajANavayassa visya kittie' bahojanasya-paurasya jAnapadasya ca-janapadabhavalokasya vizrutakIrtikaM-pratItakhyAtikam (22) / 'bahujaNassa Ahussa'tti AhotuH-dAtuH, kvacididaM na dRzyate, 'AhuNijje'tti AhavanIyaM-sampradAnabhUtaM / 'pAhuNijjetti prakarSeNa AhavatIyaM / 'accaNijje' candanagandhAdibhiH / 'vandaNijje' stutibhiH / 'namaMsaNijje' praNAmataH / 'pUyaNijje pusspaiH| 'sakAraNijje' vstrH| 'sammANaNijje bahumAnaviSayatayA (31), 'kallANaM maGgalaM devayaM ceiyaM viNaeNaM pajjuvAsaNijje' kalyANamityAdibuddhathA vinayena paryupAsanIyaM, tatra 'kalyANam' arthahetuH 'maGgalam' anarthapratihatihetuH 'daivata' devaH caityam iSTadevatApratimA 'divve' divyaM pradhAnam 'sacce' satyaM satyAdezatvAt / 'saccovAe' satyAvapAtam / 'satyaseva' sevAyAH saphalIkaraNAta (36) / 'saNNihiyapADihere' vihitadevatAprAtihArya / XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanasaNDa. opapAtikam // 8 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXX 'jAgasahassabhAgapaDicchae' yAgAH-pUjAvizeSAH brAhmaNaprasiddhAH tatsahasrANAM bhAgam-aMzaM pratIcchati AbhAvyatvAt yattattathA, vAcanAntare 'yAgabhAgadAyasahassapaDicchae' yAgAH-pUjAvizeSAH bhAgA-viMzatibhAgAdayo dAyAH-sAmAnyadAnAnyeSAM sahasrANi pratIcchati yattattathA / 'bahujaNo' ityAdi sugama, navaraM 'puNNabhaddaceiyaM 2" iti atra dvivacanaM bhaktisambhramavivakSayeti // sUtra 2 // se NaM puNNabhadde cehae ekkeNaM mahayA vaNasaMDeNaM savvao samaMtA saMparikkhitte, se NaM vaNasaMDe kiNhe kiNhobhAse nIle nIlobhAse harie hariobhAse sIe sIobhAse (8), giddhe NiDobhAse tivve nivvobhAse kiNhe kiNhacchAe (15), nIle nIlacchAe harie hariyacchAe sIe sIyacchAe Niddhe NiDacchAe tivve tivvacchAe ghaNakaDiakaDicchAe ramme mahAmehaNikuraMvabhUe (27), 1 / 'sadhao samantA' iti sarvata:-sabaidikSa samantAta-vidikSa / 'kiNhetti kaalvnneH| kiNhiobhAse'tti kRSNAvabhAsaH kRSNaprabhaH, kRSNa evAvabhAsata iti kRssnnaavbhaasH| evaM 'nIle nIlobhAse' pradezAntare, 'harie hariomAse' pradezAntare eva, tatra nIlo-mayUragalavat haritastu zukapucchavat haritAlAbha iti vRddhAH / 'sIe'tti zItaH sparzApekSathA, balyAdyAkrAntatvAta iti vRddhAH (8) 'Ni 'tti snigdho na tu ruukssH| 'tibvetti tIvro varNAdiguNaprakarSavAn / 'kiNhe kiNhacchAe'tti, iha kRSNazabdaH kRSNacchAya ityasya vizeSaNamiti na punaruktatA, tathAhi-kRSNaH sana kRSNacchAyaH, chAyA cAdityAvaraNajanyo vastuvizeSaH (15), 'ghaNakaDiyakaDicchAe'tti anyonyaM zAkhAnupravezAd bahalanirantaracchAya ityarthaH / 'mahAmehanikuraMdhabhUe'tti mahAmeghavRndakanpaH (27), 1 / / teNaM pAyavA mUlamaMto kaMdamaMto khaMdhamaMto tayAmaMto (hariyamaMto) sAlamaMto pavAlamaMto pattamaMto pupphamaMto phalamaMto SIyamaMto (10), aNupuvva-sujAya-ruila-va-bhAvapariNayA (11) ekkakhaMdhA aNegasAlA aNega-sAhappasAha-viDimA (14), aNega-nara-vAma-suppasAria-aggejjha-ghaNa-viula-baddha (vadda) khaMdhA (15), acchiddapattA aviralapattA avAINapattA (19) KXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXX
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanaSaNDA. opapAtikam // 10 // (aNaIapattA pAINapaDiNAyaya-sAlA udINa dAhiNa vicchiNNA oNayanaya-vaNaya-vippahAiya-olaMgha-palaMba-laMgha-sAhappAsAha-viDimA avAINapattA aNuINNapattA) (19), nidhuya-jaraTha-paMDupattANava-hariya-bhisaMtapatta-bhAraMdhakAra-gaMbhIra-darisaNijjA (21), uvaNiggaya-NavataruNapatta-pallava-komala-ujjalacalaMta-kisalaya-mukumAla-pavAla-sohiya-varaMkuraggasiharA (22), NiccaM kusumiyA Nicca mAjhyA NiccaM lavaiyA NiccaM thavaiyA Nicca gulaiyA NiccaM gocchiyA Nicca jamaliyA Nicca juvaliyA NiccaM viNamiyA Nicca paNamiyA (32), NiccaM kusumiyA-mAiya-lavaiya-thavaiya- gulaiya-gocchiya-jamaliya-juSaliya-viNamiya-paNamiyasuvibhatta-piMDa-maMjari-ghaDisayadharA (33). 2 / suya-parahiNa-mayaNasAla koila-kohaMgaka-bhigAraka-koMDalaka-jIvaMjIcaka-NaMdImuha-kavila-piMgalakkha-kAraMDa-cakkavAyakalahaMsa-sArasa-aNega-sauNagaNa-mihuNa-viraiya-saddaNNaiya-mahura-saraNAie (1) suramme (2) saMpiMDiya-dariya-bhamara-mahukaripahakara-parilinta-mattachappaya kusumAsava-lola-mahura-gumagumaMta-gajata-desabhAge (3), abbhaMtara-paSphaphale bAhirapattocchaNNe pattehi ya pupphehi ya ucchaNNa-paDilicchaNNe (occhaNNavalicchate) (4), sAuphale niroyae akaTae (7) (NANAviha-gucchagammamaMDavaga-rammasohie) vicitta-suhakeubhUe (vicittasuhaseukeubahule) (8), vAvI-pakkhariNI-dIhiyAsu ya sunivesiyarammajAlaharae (1) 3 / teNaM pAyava'tti yatsaMbandhAd vanakhaNDa' iti / 'mUlamanto kandamanto' ityAdIni daza padAni, tatra kando mUlAnAmupari vRkSAvayavavizeSo, matupapratyayazceha bhUmni prazaMsAyAM vA / skandhaH-sthuDaM (prkaannddH)| 'taya'tti tvak valkalaM-zAlA zAkhA pravAlaH-panlavAkura, zeSANi pratItAni / 'hariyamante'tti kvacid dRzyate, tatra haritAni-nIlatarapatrANi (10), 'aNupuvvasujAyarailavabhAvapariNaya'tti AnupUvyeNa-mUlAdiparipATayA suSTu jAtA rucirAH vRttabhAvaizca pariNatAH pariganA vA ye te tathA (11), 'aNegasAhappasAhaviDimA' anekazAkhAprazAkho viTapa:-tanma
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA tikam // 11 // ***** bhAgo vRkSavistAroM vA yeSAM te tathA (14), 'aNeganaravAmasuppasAriyaaggejjhaghaNavilabaDa (vaha) khaMdhe 'nti anekAbhinerakhAmAbhiH suprasAritAbhiragrAhyo ghano - niviDo vipulo - vistIrNo baddho jAtaH skandho yeSAM te tathA (15) / vAcanAntare'tra sthAne'dhikapadAnyevaM dRzyante 'pAINapaDiNAyayasAlA udoNadAhiNavicchiNNA oNayanayapaNayavippa hAiyaolaMbalaMbasAhappasAhaviDimA avAINapattA aNuINNavattA' iti, ayamarthaH prAcInapratIcInayo. pUrvAparadizorAyatA - dIrghAH zAlAH - zAkhA yeSAM te tathA, udIcIna dakSiNayoH - uttarayAbhyayordizoviMstIrNAviSkambhavanto yeSAM te tathA, avanatA - adhomukhA natA-AnamrAH praNatAzca - nantuM pravRttAH viprabhA jitAzca vizeSato vibhAgavatyaH avalambA - adhomukhatayA avalambamAnAH pralambAzva - atidIrghAH (lambAH) zAkhAH prazAkhAzca - yasmin sa tathAvidho viTapo yeSAM te tathA, avAcInapatrAH adhomukhaparNAH anudgIrNapatrAH - vRttatayA abahirnirgatavarNAH / athAdhikRtavAcanAnuzri (tri ) yate - 'acchiddapattA' nIrandhrapatrAH / 'aviralapattA' nirantaradalA 'avAINapattA' avAcInapatrA adhomukhapalAzAH, avAtInapatrA vA avAtopahatabarhAH / 'aNaIyapattA' ItivirahitacchadAH (16), 'nidhUyajara paDupattA' apagatapurANapANDurapatrAH / 'NavahariyabhisaMtapatta bhAraMdhakAra gaMbhIradarisaNijjA' navena haritena bhisaMtatti - dIpyamAnena patrabhAreNa-dalacayenAndhakArA - ankAravantaH ata eva gambhIrAzca dRzyante ye te tathA (20), 'ucca NiggayaNavanaruNapattapallava komalaujjala calaMta kisalaya sukumAlapavAlasohi yavaraM kuraggasiharA' upanirgatairnavataruNapatra pallavaiH- atyabhinavapatraguccha H tathA komalojjvalaizvaladbhiH kizalayai - patravizeSaiH tathA sukumArapravAlaiH zobhitAni varAGkurANi agrazikharANi yeSAM te tathA / iha ca aGkuraprAvAlapallava kisalayapatrANAmalpabahu bahutarAdikAlakRtAvasthAvizeSAdvizeSaH sambhAvyata iti (22) 'NiccaM kusumiyA' ityAdi vyaktaM, navaraM 'mAiya'tti mayUritAH 'lavaiya'tti pallavitAH 'thavaiya'tti stabakavantaH 'gulaiyA' gulmavantaH 'gocchiyA' jAta gucchAH, yadyapi ca stabaka gucchayoravizeSo nAmakoze'dhItastathA'pIha puSpapatrakRto vizeSo bhAvanIyaH, 'jamaliyati yamalatayA - samazreNitayA vyavasthitAH, 'juvaliya'tti yugalatayA sthitAH, 'viNamiya'tti vizeSeNa phalapuSpabhAreNa natAH 'paNamiya'tti tathaiva nantumArabdhAH prazabdasyAdikarmmA CONC vanaSaNDA. sU0 3 // 11 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA azoka vR. tikam // 12 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX rthatvAt (32), 'NiccaM kusumiyamAiyalavaiyathavAiyagulaiyagocchiyajamaliyajuvaliyaviNamiyamuvibhattapiMDimaMjariva DiMsayadhara'tti kecit kusumitAyeke kaguNayuktAH apare tu samastaguNayuktAH tataH kusumitAzca te ityevaM karmadhArayaH, navaraM suvibhaktAH-suviviktAH suniSpannatayA piNDayo-lumbyo maJjayyazca pratItAstA eva avataMsakAH zekharakAstAna' dhArayanti ye te tathA (33), 2 / / 'suyaparahiNa-mayaNa-sAla-koila-kohaMgaka-bhiMgAraka-koMDalaka-jIvaMjIvaka-naMdImuhakavila-piMgalakkha-kAraMDacakavAyakalahaMsa-sArasaaNega-sauNagaNa-mihuNa-virahaya-saddaNNaiya-mahura-saraNAie' zukAdInAM sArasAntAnAmanekeSAM zakunagaNAnAM mithanairviracittaM zabdonnatikaM ca-unnatizabdakaM madhurasvaraM ca nAditaM lapitaM yasmin sa tathA, vanakhaNDa iti prakRtam (1), 'suramme' atizayaramaNIyaH (2), 'saMpiDiyadariyabhamaramahukaripahakaraparilintamattachappayakusumAsavalolamahuragumagumaMtagujaMtadesabhAge' saMpiNDitAH dRptAnAM bhramaramadhukarINAM vanasatkAnAmeva pahakaratti-nikarA yatra sa tathA, parilIyamAnA-anyata Agatya layaM yAnto mattaSaTpadAH kusumAsabalolA:-kiJjalkalampaTAH madhuraM gumagumAyamAnAH guJjantazca-zabdavizeSaM vidadhAnAH dezabhAgeSu yasya sa tathA, tataH karmadhArayaH (3), 'abbhantarapuSphaphale bAhirapattocchapaNe pattehi ya pupphehi ya ucchaNNapaDivalicchaNNe' atyantamAcchAdita ityarthaH (4) etAni trINyapi kvacivRkSANAM vizeSaNAni dRzyante 'sAu. phale'tti miSTaphalaH, 'niroyae'tti rogavarjitaH, 'akaNTaka' iti (7), kvacit NANAvihagacchagammamaMDavagarammasohie'tti tatra gucchAvRntAkyAdayo gulmA-navamAlikAdayo maNDapakA-latAmaNDapAdayaH 'ramme'tti kvacinna dRzyate / 'vicittasuhakeubhUe' vicitrAn zubhAn ketUnadhvajAna bhRtH-praaptH| 'vicittasuhase ukeupahalatti pAThAntaraM, tatra vicitrAH zubhAH setavaH-pAlibandhA yatra ketubahulazca yaH sa tathA (8), 'vAvIpukkhariNIdIhiyAsu ya sunivesiyarammajAlaharae' vApISu-catustrAsu puSkariNISu-vRttAsu puSkaravatISu vA dIrghakAsu ca-RjusAraNISu supThu nivezitAni ramyANi jAlagRhakANi yatra sa tathA (6) 3 / piMDima-NIhArima-sugaMdhi-suha-surabhi-maNaharaM ca mahayA gaMdhaDaNi muyaMtA (1), NANAviha-gucchagumma-maMDapaka-gharaka EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXEKXIKKXXXXXX
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA azoka vR. tikam // 13 // suha-seu-keubahulA (2), aNega-raha-jANa-jugga-sidhiya-pavimoyaNA (3), surammA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA (8)4 // suu03|| piMDimaNIhArimasugaMdhisuhasarabhimaNaharaM ca mahayA gaMdhaDaNiM muyaMtA piNDimanihArimAM-pudgalasamUharUpA dUradezagAminI ca sugandhiM ca-sadgandhiko zubhasurabhibhyo gandhAntarebhyaH sakAzAnmanoharA yA sA tathA tAM ca, mahatA mocanaprakAreNa vibhaktivyatyayAnmahatIM vA gandha eva dhANihetutvAptikAritvAdgandhavANistAM muzcanta iti vRkSavizeSaNam (1), evamito'nyAnyapi 'NANAvihagucchagummamaMDavakagharakasuhase ukeubahulA' nAnAvidhA gucchAH gulmAni maNDapakA gRhakANi ca yeSAM santi te tathA, nathA zubhAH setavo mArgA AlavAlapAnyo vA ketavo-dhvajAbahulA-bahavo yeSAM te tathA, tataH karmadhArayaH (2), 'aNegarahajANajuggasiviyapavimoyaNA' anekeSAM rathAdInAmadho'tivistIrNatvAt pravimocanaM yeSu te tathA (3), 'surammA pAsAiyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvati etAnyeva vRkSavizeSaNAni vanakhaNDavizeSaNatayA vAcanAntare'dhI tAni (8) 4 // sU0 3 // tassa NaM vaNasaMDassa bahumajjhadesabhAe eltha NaM mahaM ekke asogavarapAyave paNNatte,-durovagaya-kaMdamUla-va-laTTha-saMThiyasiliTTha-ghaNa-masiNaM niDa-sujAya-niruvahayubbiddha-pavarakhaMdhI aNega-nara-pavarabhuyAgejjhe kusuma-bhara-samoNamaMta-pattalavisAlasAle mahuyaribhamaragaNa-gumagumAiya-nilita-uDita-sassirIe NANA-sauNagaNa-mihuNa-sumahura-kaNNasuha-palatta-sahamahure kusa-vikusa-visuddha-rukkhamUle (1) mUlamaMte kaMdamaMte jAva pavimoyaNe (46), suramme pAsAdie darisaNijje abhirUve paDirUve (51),1 / 'tassa NaM vaNasaMDasse'tyAdau ashokpaadpvrnnke| kvacididamadhikamadhIyate 'dUrovagayakaMdamUlavalaTThasaMThiyasiliTThaghaNamasiNaNiDasujAyaniruvahayuvichapavarakhaMdhI' dUropagatAni XXXXX*
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ azoka vR. atyartha bhRbhyAmavagADhAni kandamUlAni pratItAni yasya sa tathA, vatto vattalo, laSTo (laSitaH) manojJaH, saMsthito viziSTasaMsthAnaH, zliSTaH saGgato, opapA ghano-niviDo, masRNaH-aparuSaH, snigdhaH-arUkSaH, sujAta-sujanmA, nirupahato-vikAravirahitaH, unviddhaH atyarthamuccaH, pravaraH-pradhAnaH, skandhaH-sthuDaM tikam yasya sa tathA, inpratyayazca samAsAntaH / 'aNeganarapacarabhuyAgejho' anekanarANAM pravarabhujaiH-pralambabAhubhirvAmAbhirityarthaH, agrAhyaH anAzleSyo yaH / // 14 // sa tathA, kusumabharasamonamaMtapattalavisAlasAlo' kusumabhareNa samavanamantyaH patralA:-patravatyaH vizAlAH zAlA yasya sa tthaa| 'mahuyaribha maragaNagumagubhAiyaniliMtaudduitasassirIe' madhukarIbhramaragaNena-lokarUDhigamyena, 'gumagumAinta'tti kRtagumagumetizabdena+nIlIyamAnenanivizamAnena, uDDIyamAnena ca-utpatatA sazrIkaH sazobho yaH sa tathA / 'NANAsauNagaNamihuNasumahurakaNNasuhapalattasahamahure' nAnAvidhAnAM zakunigaNAnAM yAni mithunAni teSAM sumadhuraH karNasukhazca yaH pralaptazabdastena madhura iva madhuro-manojJo yaH sa tathA / athAdhikRtavAcanA-'kusavikusadhisuddharukkhamUle' kuzA-darbhAH vikuzA-vanva(la)jAdayastairvizuddhaM-virahitaM vRkSAnurUpaM vRkSavistarapramANamityoM mUlaM samIpaM yasya sa tathA / 'mUlamaMte' ityAdivizeSaNAni pUrvavadvAcyAni, yAvat paDirUve 1 / seNaM asogavarapAyave aNNehiM bahahiM tilaehiM lauehiM chattovehiM sirIsehiM (4), sattavaNNehiM dahivaNNehiM loDehiM dhavehiM (8), caMdaNehiM ajjuNehi NivehiM kuDaehiM (kalaMbehiM) (12), savvehi phaNasehiM dADi(li)mehiM sAlehiM tAlehiM tamAlehiM piyaehiM piyaMgahiM (20), purovagehiM rAyarukavehiM NaMdirukkhehiM (23), savvao samaMtA saMparikhitte 2, / teNaM tilayA lavaiyA jAva NaMdirukkhA kusavikusavisuharukkhamUlA mUlamaMto kaMdamaMto eesi ghaNNao bhANiyavyo jAba siviyapavimovaNA surammA pAsA dIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA3 / te NaM liyA jAva gaMdirukkhA aNNehiM bahahiM paumalayAhiM NAgalayAhiM asoala8 yAhiM caMpagalayAhiM cUyalayAhiM vaNalayAhi vAsaMniyalayAhiM aimutta yalayAhiM kaMdalayAhiM sAmalayAhiM savvao samaMtA saMpari khittA 4 / tAo NaM paumalayAo NiccaM kusumiyAo jAva vaDisayadharA(rI)o pAsAdIyAo darisaNijjAo abhiruvAo XXXXXXXXXNNERXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapAtikam pddiruuvaao5| (tassa NaM asogavarapAyavassa uvariM bahave aTTha aTTha maMgalagA pnnnnttaa| taM jahA-1 sosthiya 2 sirivaccha 3 naMdiyAvatta 4 SaDamANaga 5 bhaddAsaNa 6 kalama 7 maccha 8 dappaNA savvarayaNAmayA acchA saNhA maNhA ghaTThA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikkaMkaDacchAyA sappahA samiriyA saujjoyA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA / tassa NaM asogavarapAyavassa uvariM yahave kiNhacAmarajjhayA nIlacAmarajjhayA lohiyacAmarajhayA sukkilacAmarajjhayA hAliddacAmarajjhayA acchA sahA ruppapaTTA vayarAmayadaMDA jalayAmalagaMdhiyA surammA pAsAdIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA 7 / tasya NaM asogavarapAyavassa uvariM bahave chattAhacchattA paDAgAipaDAgA ghaNTAjuyalA cAmarajuyalA uppalahatthagA paumahanthagA kumuyahasthagA kusamahatthagA naliNahatthagA subhagahasthagA sogaMdhiyahasthagA puMDarIyahatthagA mahApuMDarIyahatthA sayavattahasthA sahassapattahatthA sagharaya NAmayA acchA jAva paDirUvA 8) // suu04|| so'zokavarapAdapaH anyairbahubhistilakailakucaizchatropaiH zirISai (4) saptaparNaiH-ayukchadaparyAyairayukpatranAma kaiH dadhipaNaiH lodheH dhavaiH (E), candanaiHmalayajaparyAyarajunaiH kakurAparyAyaH nIpa:-kadamyaiH kuTajai:-girimallikAparyAyaH (12), savyaiH panasairdADimaiH zAlaiH-sarjaparyAyaistAlaiH-tRNarAjaparyAyaH (17), tamAlaiH priyakA-asanaparyAyaH priyaGgubhiH zyAmaparyAyaiH (20), puropagaiH rAjavRkSaH nandivRkSa-rUDhigamyaiH (23), sarvataH samantAt samparikSiptaityAdi sugamamApachalatAzabdAditi 2 / 'paumalayAhiti pAlatAH-sthalakamalinyaH padyakAbhidhAnavRkSalatA vA, nAgAdayo vRkSavizeSAsteSAM latA:tanukAsta eva, tatrAzokaH-kaGkalI cUtaH-sahakAraH vana:-pIlukaH, vAsantIlatA atimuktakalatAzca yadyapyekArthA nAmakoze'dhItAstathA'pIha bhedo rUDhito'vaseyaH, zyAmA-priyaGguH, zeSalatA rUDhigamyAH 5 / iha latAvarNakAnantaramazokavarNaka pustakAntare idamadhikamadhIyate-'tassa NaM asogavarapAyavassa uvari bahave aTThaaTThamaMgalagA paNNattA' aSTAvaSTAviti vIpsAkaraNAtpratyekaM te'STAvitti vRddhAH, anye tvaSTAviti saGkhyA, aSTamaGgalakAnIti ca saMjJA / 'taMjahA-sovasthiya 1
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapA tikam XXXXXXXXX // 16 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX sirivaccha 2 naMdiyAvatta 3 vaDamANaga 4 bhaddAsaNa 5 kalasa 6 maccha 7 dappaNA 8, tatra zrIvatsaH-tIrthaGkarahRdayAvayavavizeSAkAro, nandyAvataH-pratidignavakoNaH svastikavizeSo rUDhigamyo, varddhamAnaka-zarAvaM, puruSArUDhaH puruSa ityanye, bhadrAsanaM-siMhAsanaM, darpaNa:-AdazaH, zeSANi pratItAni / 'savvarayaNAmayA' 'acchaa| svacchA: AkAzasphaTikavat , 'saNhA' zlakSNAH-lakSNapudgalanivattatvAta , 'maNhA' masaNAH, 'ghaTTA' ghRSTA iva ghRSTA kharazAnayA pratimeva 'maTThA' mRSTAH sukumArazAnayA pratimeva pramArjanikayeva vA zodhitAH, ata eva 'nirayA' nIrajasaH rajorahitAH 'nirmalA:' kaThinamalarahitAH 'nippaMkA' ArdramalarahitAH 'nikkaMkaDacchAyA' nirAvaraNadIptayaH 'sappahA' saprabhAH 'samirIyA' sakiraNAH 'saujjoyA' pratyAsannavastudyotakAH 'pAsAdIyA 4, 6 / 'tamsa NaM asogavarapAyavassa uvari bahave 'kiNhacAmarajjhayA' kRSNavarNacAmarayuktadhvajAH 'nIlacAmarajjhayA lohiyacAmarajjhayA sukillacAmarajjhayA hAlihacAmarajjhayA acchA saNhA 'ruppapaTTA' raupyamayapatAkApaTAH 'baharAmayadaMDA' vajradaNDAH 'jalayAmalagaMdhiyA' padmavat nidoSagandhAH 'surammA pAsAdIyA' 7 / 'tassa NaM asogavarapAyavassa' 'uvari' upariSThAt 'bahave' 'chattAicchattA' upayu paristhitA''tapatrANi 'paDAgAipaDAyA' patAkoparisthitapatAkAH 'ghaNTAjuyalA cAmarajuyalA' 'uppalahasthagA' nIlotpalakalApAH 'paumahatthagA' pAni ravibodhyAni 'kumuyahAthagA' kumudAni candrabodhyAnIti, 'kusumahatthaya'tti pAThAntaraM 'naliNahatthagA subhagahasthagA sogaMdhiyahAthagA' nalinAdayaH padmavizeSA rUDhigamyAH, 'puMDarIyahatthayA' puNDarIkANi-sitapAni 'mahApuMDarIyahatthA' mahApuNDarIkANi tAnyeva mahAnti 'sayapattahatthA sahassapattahatthA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA 4, 8, // sUtra 4 // tassa NaM asogavara-pAyavassa hevA IsiM khaMdhasamallINe entha NaM mahaM ekke puDhavisilApaTTae paNNatte, 1 / vikkhaMbhAyAmausseha-suppamANe kiNNe aMjaNa(ghaNa)kavANa-kuvalaya-haladharakosejAgAsa-kesakajalaMgI-khaMjaNasiMgabheda-riTThaya-jaMbUphala-asaNaka-saNabaMdhaNa-NIluppala-pattanikara-ayasikusuma-ppagAse-marakata-masAra-kalitta-NayaNakIya-rAsivaNNe NighaNe aTThasire AyaMsaya-talovame suramme IhAmiya-usabha-turaga-nara-magara-vihaga-vAlaga-kiNNara-ruru-sarabha-camara-kajara-vaNalaya-pauma
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSapAtikam pRthvIzi. sU05 laya-bhatticitte AINaga-rUya-bUra-NavaNIta-tUlapharise sIhAsaNasaMThie pAsAdoe darisaNije abhiruve paDirUve 2 (aMjaNagaghaNa-kuvalaya-halaharakosejasarise AgAsakesa-kajala-kakkeyaNa-iMdaNIla-ayasikusumappagAse bhiMgaMjaNa-siMgabheya-riTThaganIlaguliyA-gavalAirega-bhamaranikuruSabhUe jaMbUphala-asaNa-kusuma-baMdhana-nIluppala-pattanigaramaragayAsAsaga-nayaNacIyArAsivaNNe niDe ghaNe ajjhusire rUvaga-paDirUva-darisaNijje AyaMsaga-talovame suramme sIhAsaNasaMThie surUve muttAjAla-khaDyaMtakamme AINaga-ruya-bUra-navaNIya-tulaphAse savvarayaNAmae acche jAva paDirUve // 2) // sUtra 5 // athAdhikRtavAcanA''zri(tri)yate'IsiM khaMghasamallINe' manAka skandhAsana ityarthaH / ettha NaM mahaM ekke' ityatra ettha NaMti zabdaH azokavarapAdapasya yadadho'tretyevaM sambandhanIyaH1 / 'vikkhaMbhAyAmaussehasuppamANe' viSkambhaH-pRthutvam , AyAmo-daiyam , utsedha uccatvameSu supramANa-- ucitapramANo yaH sa tthaa| kiNhe'tti kAlaH, ata eva 'aMjaNakavANakuvalayahaladharakosejjAgAsakesakajalaMgIkhaMjaNasiMgabhedarihayajaMbU. phalaasaNakasaNayaMdhaNanIluppalapattanikaraayasikusumappagAse' nIla ityarthaH, tatra aJjanako banaspativizeSaH haladharakosejja-baladevavastraM kanjalADI-kajjalagrahaM zRGgabhedaH--mahiSAdiviSANacchedaH riSTakaM -ratnam , azanako--bIyakAbhidhAno vanaspatiH sanabandhanaM-sanapuSpavRntaM / 'marakayamasArakalittaNayaNakIyarAsivaNNe' marakataM- ratnaM masAro- masRNIkArakaH pASANavizeSaH, sa cAtra kaSapaTTaH sambhAvyate, kalitaMti--karitraM kRttivizeSaH nayanakIkA-netramadhyatArA tadrAzivarNaH kAla ityarthaH / 'NiDaghaNe' snigdhaghanaH 'aTThasire' aSTazirAH aSTakoNa ityarthaH / 'Ayasayatalovabhe suramme IhAmiyausamaturaganaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticitte ihAmRgAH-vRkAH vyaalkaa--shvaapdbhujgaaH| 'AINagarUyabUraNakSaNIyatUlapharise' Ajinaka-carmamayavastraM rUta-pratItaM bUro--vanaspativizeSaH tUlam-arkatUlaM, 'sIhAsaNasaMThie'-siMhAsanAkAraH, pAsAdIe jAva paDirUvetti / . vAcanAntare punaH zilApaTTakavarNakaH kizcidanyathA dRzyate, sa ca saMskRtyaiva likhyate--aJjanakadhanakuvalayahaladharakauzeyakaiH sadRzaH, ghano megha R
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA koNika tikam // 18 // KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ityarthaH, AkAzakezakajjalakakeMtanendranIlAtasIkusumaprakAzaH, karketanendranIle ratnavizeSau, bhRGgAJjanabhRGgabhedariSThakanIlagulikAgavalAtirekabhramaranikurumbabhUtaH" bhRGgaH-kITavizeSo'GgAravizeSo vA aJjanaM-sauvIrAJjanaM zRGgabhedo-viSANacchedo viSANavizeSo vA, riSThaH-kAkaH phalavizeSo vA, athavA'riSThanIle ratnavizeSau gulikA-varNadravyavizeSo gavalaM-mahiSazRGgam , etebhyo'tireko nIlatayA'tirekavAn yaH sa tathA, sa cAsau bhramaranikurumbabhUtazceti karmadhArayaH, nikurumbaH-samRhaH, jambUphalAsanakusumabandhananIlotpalapatranikaramarakatAzAsakanayanakIkArAzivarNa: aashaasko-vRkssvishessH| snigdhoghano'ta evAzuSiraH, 'rUpakapratirUpadarzanIyaH' rUpakaiH pratirUpo-rUpavAna ata eva darzanIyazca-darzanayogyo yaH sa tathA, muktAjAlakhacitAntakarmAmuktAjAlakaparigataprAnta ityarthaH 2 // suutr-5|| tattha NaM caMpAe gayarIe kUNie nAma rAyA parivasai / mahayAhimavaMta-mahaMta-malaya-maMdara-mahiMdasAre (1) accaMtavisuddha-dIharAyakula-vaMza-suppasUe (2) NiraMtaraM rAyalakkhaNa-virAiaMgamaMge (3) bahujaNa-bahumANe pUjie savvaguNasamidde khattie muhae (8) muhAhisitte mAupiusujAe (10), dayapatte sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare maNu side (15) jaNavayapiyA jaNavayapAle jaNavayapurohie (18) seukare keukare (20), Narapavare purisavare purisasIhe purisavagghe purisAsIvise purisapaMDarIe purisavaragaMdhahasthI (27) aDDe ditte vitte (30), vicchiNNa-viula-bhavaNa-sayaNAsaNa-jANa-vAhaNAiNNe (31), bahudhaNa-bahujAya-svarayate Aoga-paoga-saMpautte vicchaDia-paura-bhattapANe (34) bahudAsIdAsa-gomahisa-gavelamappabhUne paDipuNNa-jaMtakosa-koTThAgArAudhAgAre (36), balavaM yalapacAmitte (38), ohayakaMTayaM nihayakaMTayaM maliakaMTayaM uDiyakaMTayaM aphraMTayaM (4) ohayasattaM niyasattaM maliyasattaM uDiasataM nijjiyasattaM parAiasattaM (11), bavagayadunbhikkaM mAribhaya-vippamuNaM khamaM sivaM subhikkhaM pasaMtaDiMba(pasatAhiya)-DamaraM rajjaM pasAse(he)mANe (39), viharaha 2 // sUtra 6 // rAjavarNake likhyate-'mahayAhimavaMtamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre' mahAhimavAniva mahAn zeSarAjapavetApekSayA, tathA. malayaH-parvatavizeSo / // 18 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 16 // RARRBARXXXXXXXXXXXXXXXXXKANERKKAKKA mandaro-meruH mahendra:-parvatavizeSaH zakro vA, tadvatsAra:-pradhAno yaH sa tathA (1), 'anycntvisuddhdohraaykulvNsmuppsuue| atyantavizuddhonidoSo dIrghaH-cirakAlIno yo rAjJA kularUpo vaMzastatra suSTu prasUto yaH sa tathA (2) "NiraMtaraM rAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge' rAjalakSaNaiH-svastikAdibhiH virAjitamaGgamaGga-gAtraM yasya sa tathA, makArastu prAkRtazailIprabhavaH (3), 'muhae'tti muditaH pramodavAna athavA nirdoSamAtRko, yadAha"muio jo hoi joNisuddhotti (E), 'muhAhisitte'tti pitRpitAmahAdibhiH rAjabhirvA yo rAjye'bhiSiktaH / 'mAupiusujAe'tti pitrorvinItatayA satputraH (10), 'dayapatte'tti praaptkrunnaagunnH| 'sImaMkaretti sImAkArI, mryaadaakaariityrthH| 'sImaMdhare'tti kRtamaryAdApAlakaH / evaM 'khemaMkare khemaMdhare'tti kSemaM punrnupdrvtaa| 'maNusside'tti manujeSu paramezvaratvAta (15), 'jaNavayapiya'tti janapadAnAM piteva hitatvAt / 'jaNavayapAle ti tadrakSakatvAt / 'jaNavayapurohie'tti janapadasya zAntikaratvAt (18), 'seukare'tti mArgadarzaka ityarthaH / 'keukaretti adbhutakAryakAritvena cihnakArI (20), 'Narapaghare'tti narAH pravarA asyetikRtvA / 'purisavare'tti puruSANAM madhye pradhAnatvAt / 'purisasIhe'tti krUratvAt / / 'purisavagdhe'tti roSe sati raudrarUpatvAt / 'purisAsIvise tti puruSazcAsAvAzIviSazca puruSAzIviSaH, AzIviSazca sarpaH, kopasAphalyakaraNasAmarthyAt / 'purisapuMDarIe'tti sukhArthinA sevyatvAt , puNDarIkaM ca sitpaa| 'purisavaragaMdhahatthI' pratirAjagajabhaJjakatvAt (27), 'aDDe'tti samRddhaH 'dittetti dRpto darpavAn 'vitte'tti prasiddhaH (30), 'vicchiNNaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe tti vistIrNAni-vistAravanti vipulAni-prabhUtAni bhavanazayanAsanAni pratItAni yasya sa tathA, yAnavAhanAni-rathAzvAdIni, AkIrNAni-guNAkIrNAni yasya sa tathA, tataH karmadhArayaH athavA vistIrNavipulabhavanAni zayanAsanayAnavAhanAkIrNAni yasya sa tathA (31) 'bahudhaNabahujAyasvarayate' bahu-prabhUtaM dhanaM-gaNimAdikaM bahunI ca jAtarUparajate-suvarNaraupye yasya sa tathA''AogapaogasaMpautte' Ayogasya-arthalAbhasya prayogA-upAyA samprayuktAH-vyApAritA yena, teSu vA samprayukto-vyApRto yaH sa tathA / 'vicchaDDiyapaurabhattapANe' vicchardite-tyakte bahujanabhojanadAnenAviziSTocchiSTasambhavAt saJjAtaviccha vA nAnAvidhe pracure bhaktapAne-bhojanapAnIye yasya sa tathA (34), 'bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe' bahavo dAsIdAsA gomahiSagavelakAzca EKEXXXREAEXEKXIKAKKKKRRRREN // 16 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAriNI aupapAtikam // 20 // RATORRRRRECERXXXXXXXXXXX prabhUtA yasya sa tathA, grvlkaa-urbhraaH| 'paDipuNNajaMtakosakoDAgArAudhAgAre' pratipUrNAni yantrANi ca pASANakSepayantrAdIni kozo-bhANDAgAraH koSThAgArazva-dhAnyagRhaM AyudhAgArazca-praharaNazAlA yasya sa tathA (36) 'balavaM'ti prabhUtasainyaH / 'dubalapaJcAmitte' durbalAH pratyamitrAHprAtizmikanRpA yasya sa tathA (38), 'ohayakaMTayaMti upahatA-vinAzitAH kaNTakA:-pratispaddhiMgotrajA yatra rAjye tattathA, kriyAyA vA vizeSaNametat , evamanyAnyapi, navaraM nihatAH-kRtasamRddhayapahArAH, malitAH-kRtamAnabhaGgAH, uddhRtA-dezAnirvAsitAH, ata evAvidyamAnA iti (5), tathA zatravaH-agotrajAH nirjitAH-svasaundaryAtizayena paribhUtAH, parAjitAstu tadvidharAjyopAjane kRtasambhAvanAbhaGgAH (11), 'vavagayadunbhikhaM mAribhayavippamukka' miti vyaktam / 'pasaMtaDiMbaDamati DimbA:-vighnAH DamarANi-rAjakumArAdikRtavairAjyAdIni, 'pasaMtAhiyaDamaraM'tti kvacitpAThaH, tatrAhitaDamaraM zatrukRtaviDvaro'dhikaviDvaro vA (17), 'rajjaM pasAsemANe'tti prazAsayan-pAlayan 'pasAhemANe'tti kvacitpAThaH, (31), tatrApyayamevArthaH, 'viharati' vartate 2 // suu06|| tassa koNiyamya raNo dhAriNI nAmaM devI hotyA 1 / sukumAla-pANipAyA ahINa-paDipuNNa (ahINapuNNa)-paMciMdiya-sarIrA lakkhaNa-vaMjaNa-guNovaveA (3), mANammANa-ppamANa-paDipuNNa-sujAya-savvaMgasuMdaraMgI (4) sasiso-mAkArakaMta-piyadasaNA surUvA (3), karayala-parimia-pasattha-nivaliya-valiyamajjJA kaMDalullihia-gaMDalehA-(kuDalollikhitapIna-gaNDalehA) (8) komurayaNiyara-vimala-paDipuNNasomavayaNA siMgArAgAra-cAruvesA (10) saMgayagaya-hasima-bhaNiavihia-vilAsa--salalia-saMlAvaNiuNa-junovayArakusalA sudara-thaNa--jaghaNa-vayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvaNNa-vilAsakaliyA (11), pAsAdIA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA (15) 2 / koNieNaM rapaNA bhaMbhasAraputteNaM saddhiM aNarattA avirattA iDe saha-pharisa-rasa-rUvagaMdhe paMcavihae, mANussae kAmabhoe paJcaNambhavamANI viharati 3 // sUtra // rAjJIvarNa ke likhyate--'ahINapaDipuNNapaMcidiyasarIrA' kvacitu 'ahINapuNNapaMciMdiyasarorA' ahInAni--anyUnAni lakSaNataH, KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 20 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSapAtikam dhAriNI. // 21 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pUrNAni-svarUpataH, puNyAni vA-pavitrANi pazcApIndriyANi yatra tattathAvidhaM zarIraM yasyAH sA tathA (2), 'lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA' lakSaNAnisvastikacakrAdIni vyaJjanAni-mapItilakAdIni teSAM yo guNaH-prazastatvaM tenopapetA-yuktA yA sA tathA (3), 'mANummANappamANapaDipuNNasujAyasavvaMgasuMdaraMgI' tatra mAnaM-jaladroNapramANatA, katham ?-jalasyAtibhRte kuNDe pramAtavyamAnuSe nivezite yajjalaM nissarati tadyadi droNamAnaM syAttadA tanmAnuSaM mAnaprAptamucyate, tathA unmAnam-arddhabhArapramANatA, katham , tulAropitaM mAnuSaM yadyarddhabhAraM tulati tadA tadunmAnaprAptamityucyate, pramANaM tu svAGagulenApTottarazatocchyatA, tatazca mAnonmAnapramANeH pratipUrNAni-anyUnAni sujAtAni-suniSpannAni sarvANyaGgAni-ziraHprabhRtIni yatra tattathAvidhaM sundaramaGga-zarIraM yasyAH sA tathA (4), 'sasIsomAkArakatapIyadasaNA' zazivatsaumyAkAraM-kAntaM ca-kamanIyamata eva ca priyaM-vallabhaM draSTadRNAM darzana-rUpaM yasyAH sA tthaa| ata eva 'surUvatti zobhanarUpA (6) 'karayalaparimiapasatthativaliyavaliyamajjhA' karatalaparimito-muSTigrAhyaH prazasta:-zubhastrivaliko-valitraya yukto balitaH-saJjAtavalimadhyo-madhyabhAgo yasyAH sA tathA (7), 'kaMDalullihiyagaMDalehA' kuNDalAmyAmullikhitA gaNDalekhAH-kapolapatravalyo yasyAH sA tathA, 'kuNDalollikhitapInagaNDalekhe'ti pAThAntaraM, vyaktaM ca (8) 'komuharayaNiyaravimalapaDipuNNasomavayaNA' kaumudI-candrikA kArtikI vA tatpradhAnastasyAM vA yo rajanIkara:-candrastadvadvimalaM pratipUrNa saumyaM ca vadanaM yasyAH sA tathA (8) 'siMgArAgAracAruvesA' zRGgArasya-savizeSasyAgAramiva-sthAnamiva cAruH-zobhano beSo-nepathyaM yasyAH sA tathA, athavA zRGgAro-maNDanabhUSaNATopastatpradhAnaH AkAra:-saMsthAnaM cAruzca veSo yasyAH sA tathA (10), 'saMgayagayahasiyabhaNiyavihiyavilAsasalaliyasaMlAvaNiuNajuttoSayArakusalA' saGgatA-ucitA gatahasitabhaNitavihitavilAsA yasyAH sA tathA, tatra vihitaM-ceSTitaM vilAso-netraceSTA, tathA saha lalitenaprasannatayA ye saMlApA:-parasparabhASaNalakSaNAsteSu nipuNA yA sA tathA, tathA yuktAH-saGgatA ye upacArA-lokavyavahArAsteSu kuzalA yA sA tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, kvacididamanyathA dRzyate-'suMdarathaNajaghaNavayaNakaracaraNanayaNalAvaNNavilAsakaliyA' vyaktameva, navaraM jaghanaMpUrvakaTIbhAgaH lAvaNyam-AkArasya spRhaNIyatA vilAsaH-strINAM ceSTAvizeSaH, Aha ca--"sthAnAsanagamanAnAM hastabhranetrakarmaNA caiva / // 21 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNika aupapAtikam sU03 // 22 // XXRRRRRRRXXXXXXX**************XXX utpadyate vizeSo yaH zliSTaH sa vilAsaH syAta // 1 // " iti (11) 2 / tathA koNieNaM raNNA sahiM aNurattA avirattA iDe sahapharisarasarUvagaMdhe paMcavihae mANussae kAmabhoe paccaNubbhavamANI viharati' iti vyaktameva, navaraM anuraktA-aviraktA, anurajya na vipriye'pi viraktatAM gatetyarthaH 3 // sUtra 7 // tassa koNiassa raNo ekke purise viula-kayavittie bhagavao pavittivAue bhagavao naddevasi pavitti Niveei 1 / tamsa NaM purisassa bahave aNNe purisA diNNabhatibhattaveaNA bhagavao pavittivAuA bhagavao taddevasiyaM pavittiM NivedaMti 2 // sUtra 8 // 'tassa Na' mityAdI 'viulakayavittie'tti vihitaprabhRtajIvika ityarthaH, vRttipramANaM cedam-arddha trayodazarajatasahasrANi, yadAha*-"maMDaliyANa sahassA pIIdANaM sayasahassA" / 'pavittivAuetti pravRttivyApRto-vArtAvyApAravAn vArtAnivedaka ityarthaH / taddevasitti divase bhavA devasikI sA cAsau vivakSitA-amutra nagarAdAvAgato viharati bhagavAnityAdirUpA, devasikI ceti taddevasikI, atastA nivedayati 1 / 'tassa Na'mityAdi tatra 'diNNabhanibhattavethaNa tti dattaM bhRtibhaktarUpaM vetanaM-mUlyaM yeSAM te tathA, tatra bhRtiH-kArSApaNAdikA bhaktaM ca-mojanamiti 2 // suu08|| teNaM kAle NaM te NaM samae NaM koNie rAyA bhaMbhasAraputte bAhiriyAe ubaTThANasAlAe aNega-gaNanAyaga-daMDanAyagarAIsara-talavara-mADaMvia-koDaM bia--maMti-mahAmaMtI-gaNaga-dovAria-amacca-ceDa-pIDhamada-nagara-nigama-seTi-seNAvaisatthavAha-dUta-saMdhivAla-sarhi saMparibuDe viharai // sUtra 9 // "bhaMbhasAraputtetti zreNikarAjamUnuH / 'aNegagaNe' tyAdi, aneke ye gaNanAyakAH-prakRtimahattarAH, daNDanAyakAH-tantrapAlAH rAjAno-maNDalikA IzvarA-yuvarAjAH, matAntareNANimadyaizvaryayuktAH, talavarA:-parituSTanarapatipradattapaTTabandhavibhUSitAH rAjasthAnIyAH, 'mADaMbiyA' chinnamaDambAdhipAH, ki mANDalikAnAM sahasrANi prItidAnaM zatasahasrANi (maagmne)| XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam sU08 // 23 // XXXXXXXXXXXXXXX 'koDaMpiyA' katipayakuTumbaprabhavo'valagakA mantriNaH pratItAH, mahAmantriNo-mantrimaNDalapradhAnAH, hastisAdhanoparikA iti vRddhAH, gaNakA-jyotipikAH, bhANDAgArikA iti zraddhAH, dauvArikAH-pratIhArAH rAjadauvArikA vA, amAtyA-rAjyAdhiSThAyakAH, ceTA:-pAdamUlikAH, pIThamardAH-AsthAne AsanAsannasevakAH, vayasyA ityarthaH, nagaraM-nagaravAsiprakRtayaH, nigamA:-kAraNikAH vaNijo vA, zreSThinaH-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapadRvibhUSitottamAGgAH, senApatayo-nRpatinirUpitacaturaGgasainyanAyakAH, sArthavAhAH-sArthavAhakAH, dutA-anyeSAM rAjAdezanivedakAH, sandhipAlAH-rAjyasandhirakSakAH, eSAM dvandvastatastaiH, iha tRtIyAbahuvacanalopo draSTavyaH, 'saddhiti sArddha sahetyarthaH, na kevalaM tatsahitatvameva, api tu taiH samiti-samantAtparivRtaH-parikarita iti // sUtra h|| teNaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare tithagare saha(yaM)saMbuddhe (3) purisuttame purisasIhe purisavarapaMDarIe purisavaragaMdhahasthI (7), abhayadae cakkhudae maggadae saraNadae jIvadae (12), dIvo tANaM saraNaM gaI paTThA (17), dhammavara-cAurata-cakkavahi (18), appaDihaya-varanANadaMsaNadhare viacchaume (20), jiNe jANae liNNe tArae mutte moyae buddha bohae (viachaume arahA kevalI) savaNNU savvadarisI (30), siva-mayala-marua-maNaMta-makkhaya-mavvAbAha-mapuNarAvatisijigaNAmadheyaM ThANaM saMpAviukAme (31), arahA jiNe kevalI (34), sattahatthassehe samacauraMsa-saMThANasaMThie bajarisahanArAyasaMghapaNe aNulomavAuvege (38), kaMkaggahaNI kavoyapariNAme sauNi-posa-pitarorupariNae (41), 1 / mahAvIravarNake likhyate-'zramaNo' mahAtaspavI nAmAntaraM vA idamantimajinasya 'bhagavAn' samagrezvaryAdiyuktaH 'mahAvIro' devAdikRtopasargAdipvacalitasattvatayA devapratiSThitanAmA, 'AdikaraH' Adau prathamatayA zrutadharmasya karaNazIlatvAt , 'tIrthaGkaraH saGghakaraNazIlatvAt 'sahasambuddhaH svayameva samyagboddhavyasya vodhAt (3), kuta etadityAha yataH 'puruSottamaH' tathAvidhAtizayasambandhena puruSapradhAnaH, uttamatvamevopamAtrayeNAha-'puruSasiMhaH' zauryAtizayAt , 'puruSavarapuNDarIkaH' puruSa eva varapuNDarIkam-dhavalapadma' puruSavarapuNDarIkaM, dhavalatA cAsya sarvAzubhamalImasarahitatvAt , evaM 'puruSavaragaMdha P // 23 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam vIravarNana sU010 // 24 // XXX hastI' gandhahastitA cAsya sAmAnyagajakalpaparacakradurbhikSajanamarakAdiduritavinAzanAta (7), tathA na bhayaM dayate-dadAti prANApahArakaraNarasikopasargakAriNyapi prANinItyabhayadayaH, abhayA vA-sarvaprANibhayaparihAravatI dayA-ghRNA yasya so'bhayadayaH, na kevalamayamanartha na karoti api tvartha karotIti darzayannAha-cakSariva cakSaH-zratajJAnaM taddayate yaH sa cakSurdayaH, yathA hi loke cakSurdattvA vAJchitasthAnamArga darzayanmahopakArI bhavati ityevamihApIti darzayannAha-mArga-samyagdarzanAdikaM mokSapathaM dayata iti mArgadayaH, yathA hi loke cakSurudghATanaM mArgadarzanaM ca kRtvA caurAdiviluptadhanAnnirupadravaM sthAnaM prApayan paramopakArI bhavatItyevamihApIti darzayannAha-'zaraNadayo' nirupadravasthAnadAyako, nirvANaheturityarthaH, yathA hi loke cakSurmArgazaraNadAnAdduHsthAnAM jIvanaM dadAtyevamihApIti dazaryannAha-jIvanaM jIvo-bhAvaprANadhAraNam , amaraNadharmatvamityarthaH, taM dayata iti jIvadayo, jIveSu vA dayA yasya sa jIvadayaH (12), tathA dIpa iva samastavastuprakAzakatvAt dvIpo vA saMsArasAgarAntagatAGgivargasya nAnAvidhaduHkhakallolAbhighAtaduHsthitasyAzvAsahetutvAt , tathA trANam-anarthapratihananaM taddhetutvAttrANaM, tathA zaraNam-arthasampAdanaM taddha tutvAccharaNaM, tathA 'gahAtti gamyate'bhigamyate duHsthitaiH susthatArthamAzrIyate iti gatiH, 'paiTa'tti pratiSThantyasyAmiti pratiSThA-AdhAraH saMsAragarne prapatataH prANivargasyeti (17), tathA trayassamudrAzcaturtho himavAnete catvAraH pRthivyA antAH-paryantAsteSu svAmitayA bhavatIti, cAturantaH, sa cAsau cakravatI ca cAturantacakravartI, varacAsau cAturantacakravartI ca varacAturantacakravartI-sarvarAjAtizAyI, dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturantacakravartI, sakaladharmapraNetRNAM madhye sAtizayatvAditi (18), tathA apratihate-kaTAdibhiraskhalite avisaMvAdake vA ata eva kSAyikatvAdvA vare-pradhAne jJAnadarzane-kevalalakSaNe dhArayatIti apratihatavarajJAnadarzanadharaH, kathamasyaite ityata Aha-yato 'vyAvRttacchamA' nivRttajJAnAdyAvaraNo nirmAyo vA (20) etacca rAgAdijayAttasyetyAha-'jino' rAgAdijetA, rAgAdijayazca rAgAdisvarUpAdijJAnAdityata Aha-'jANae'tti jJAyako-jJAtA rAgAdibhAvasambandhinAM svarUpakAraNaphalAnAmiti, ata eva 'tipaNe'tti tIrNa iva tIrNaH, saMsArasAgaramiti gamyate, ata eva 'tAraka saMsArasAgarAdupadezavartinAM bhagavAniti, tathA 'mukto' bAhyAbhyantaragranthAt karmavandhanAdvA, ata eva 'mocakaH' anyeSAmupadezavartinA, tathA 'buddha'tti buddhavAn boddhavyam , ata eva 'bodhakaH' anyeSAmiti, etAvanti vizeSaNAni bhavAvasthAmAzrityoktAni, KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX X // 24 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSapA vIravarNana tikam // 25 // KRRRRRRRRRRRRRRRRXXXXKIRRRRRXXXXXXXRREE atha siddhAvasthAmAzrityocyate-'savvaNNU savvadarisI'tti, iha jJAna-vizeSAvabodhaH, darzanaM ca-sAmAnyAvabodhaH, siddhAvasthAyAM puruSasya kaizcit jJAnaM nAbhyupagamyate prakRtivikArasya buddherabhAvAdityetanmatavyapohArthamidaM, tathA 'ziva' sarvopadravarahitatvAd 'acalaM' svAbhAvikaprAyogikacalanarahitatvAta 'aruja' rogAbhAvAta 'anantam' anantArthaviSayajJAnasvarUpatvAt , 'akSayam' anAzaM, sAdyaparyavasitatvAt , akSayaM vA paripUrNatvAt , 'avyAvAdham' apIDAkAritvAt , 'apunarAvartaka punarbhavAbhAvAt , siddhigatiriti nAmadheyaM-prazastaM nAma yasya tasiddhigatinAmadheyaM, tiSThantyasminniti sthAna-kSINakarmaNo jIvasya svarUpaM lokAravA, jIvasvarUpavizeSaNAni tu lokAgre upacArAdavaseyAnIti, 'saMpAviukAme'tti saMprAptukAmastatrAprApta ityarthaH, 'jiNe jANae' ityAdivizeSaNAni kvacinna dRzyante, dRzyante punarimAni-'araha'tti arhana-azokAdimahApUjAhatvAt avidyamAnaM vA rahaH-ekAntaM pracchannaM sarvajJatvAd yasya so'rahAH, jinaH prAgvat , kevalAni-sampUrNAni zuddhAni anantAni vA jJAnAdIni yasya santi sa kevalI, ata eva 'savaNNa sabbadarisI' (30), 'sattahatthumsehe' spthstprmaannH| 'samacauraMsasaMThANasaMThie' samaM-tulyaM adhaHkAyoparikAyayolakSaNopetatayA tacca, tacataramiva caturasraca-pradhAnalakSaNopetatayaiva samacaturasra tacca tat saMsthAnaM ca-AkArastena saMsthito yaH sa tathA / 'bajraRSabhanArAcasaMhanana' iti prthmsNhnnH| 'aNulomavAuvege' anulomaH-anukUlo vAyuvegaH-zarIrAntarvartivAyavo yasya sa tathA (38), 'kaGkagrahaNI' kaGkaH-pakSivizeSaH tasyeva grahaNI-gudAzayo yasya nIrogavarcaskatayA sa tathA / 'kavoyapariNAme' kapotasyeva-pakSivizeSasyeva pariNAma:-AhArapAko yasya sa tathA, kapotasya hi pASANalavAnapi jaTharAgnirjarayatIti kila shrutiH| 'sauNiposapitarorupariNae' zakuneriva-pakSiNa iva 'posaM ti apAnadezaH purISotsarganirlepatayA yasya sa tathA, pRSThazca-pratItamantare ca-pRSThodarayorantarAle pAvityarthaH, urU ca-jaGgha iti dvandvastata ete pariNatA-viziSTapariNAmavantaH sujAtA yasya sa tathA (41)1 / paumuppala-gaMdhasarisa-nissAsa-surabhivayaNe (42), chavI nirAyaMka-uttama-pasattha-aise (sse) ya-niruvamapa(ta)le (44), ya(jalla-malla-kalaMka-seya-raya-dosa-vajjiya-sarIra-niruvaleve chAyA-ujjoiyaMgamaMge (45) ghaNaniciya-suSaddha-lakkhaNuNNaya XXXXXXRRENERAKKARXXXREKKKKKXXXNEKD // 25 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vIravarNana aupapAtikam sU010 // 26 // ORRRRRRRRRRXXRXXXXKKKKKKEXXXXNNEX kUDAgAranibha-piMDiaggasirae (46), sAmali-boMDa-ghaNa-niciya-cchoDiya-miu-visaya-pasatya-suhama-lakkhaNa-sugaMdhasuMdara-bhuamoaga-bhiMga-nela-kajjala-pahiDabhamaragaNa-Niddha-nikuruSa-niciya-kaMciya-payAhiNAvatta-muddhasirae (47), dAlimapuSpha-ppagAsa-tavaNija-sarisa-nimmala-muNiDa-kesaMta-kesabhUmI (48), ghaNa-niciyasubaddha-lakkhaNaNunnaya-kuDAgAra-nibhapiDiyaggasirae chattAgAruttamaMgadese (49) NivvaNa-samalaTTha-maha-caMdaha-samaNiDAle uDavai-paDipuNNa-somavayaNe allINapamANa-juttasavaNe sussavaNe pINa-maMsala-kavola-desabhAe (54), ANAmiya-cAvaruila-kiNhanbharAitaNa-kasiNa-NiDabhamuhe (ANAmiya-cAva-ruila-kiNhanbharAi-saMThiya-saMgaya-Ayaya-sujAya-bhamUe) (55), avadAlia-puMDarIyaNayaNe koAsiadhavala-pattalacche garulAyata-ujju-tuMgaNAse uacia-silappavAla-biyaphala-saNNibhAharoTe (59), paMDura-sasisaala-vimalaNimmala-saMkha-gokkhIra-pheNa-kaMda-dagaraya-muNAliA-dhavaladaMtaseDhI (60), akhaMDadaMte apphuDiadaMte aviraladaMte suNiddhadaMte sujAyadaMte egadaMtaseDhIvica aNegadaMte (66), huyavaha-Nihatadhoya-tatta-tavaNija-ratta-tala-tAlujI (67)2 / 'paumuppalagaMdhasarisanissAsasurabhivayaNe' padma-kamalaM utpalaM ca-nIlotpalamathavA padya-padyakAbhidhAnaM gandhadravyamutpalaM ca-utpalakuSThaM tayorgandhena-saurabhyeNa sadRzaH-samo yo nizvAsaH-zvAsavAyustena surabhi-sugandhi badanaM-mukhe yasya sa tathA (41), 'chavIti chavimAna udAttavarNaH, sakumAratvacA yukta ityarthaH / 'nIrAyaMkauttamapasatthaaiseyaniruvamapale' nirAtaGka'nIrogamuttamaM-prazastamatizvetaM nirupamaM ca palaM-mAMsa, pAThAntareNa talaM-rUpaM yasya sa tathA, pAThAntarapakSe 'atisseya' iti atizreyaH-atyantaprazasyam (43), 'ya(ja)llamallakalaMkaseyarayadosavajiyasarIranisvaleve' yAti ca lagati ceti yanlaH-svalpaprayatnApaneyaH sa cAsau mallazceti yallamallaH, sa ca kalaGka ca-duSTatilakAdikaM svedazcaprasvedo rajazca-reNusteSAM yo doSo-mAlinya-karaNaM tena varjitaM zarIraM yasya sa tathA, sa cAsAvata eva nirupalepazceti karmadhArayaH 'chAyAujjoiyaMgamaMge' chAyayA-dIptyA udyotitaM-prakAzitaM aGgamaGga' yasya (45), 'ghaNaniciyasubaddhalakkhaNuNNayakUDAgAranibhapiDiyaggasirae' ghana
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIravarNana aupapAtikam sU010 // 27 // nicitam-atyarthaniviDaM ghanavadvA-ayodhanavat nicitaM-subaddhaM suSTu snAyubaddhaM lakhaNonnataM-prazastalakSaNaM kUTasya-parvatazikharasya AkAreNa-saMsthAnena nibhaM-sadRzaM yattattathA, piNDikeva-pASANapiNDikevAgram-uSNISalakSaNaM yasya tattathA, tadevaMvidhaM ziro yasya sa ghananicitAdivizeSaNaziraskaH (46), 'sAmaliSoMDaghaNaniciya--cchoDiyamiuvisayapasatyamuhamalakkhaNasugaMdhasuMdarabhuamoagabhiMganelakajalapahiTThabhamaragaNaNiDanikuruca. niciyakaMciyapayAhiNAvattamuddhasirae' zAlmalI-vRkSavizeSaH tasyA yadboNDa-phalaM ghananicitam-atIva nibiDaM 'choDiya'ti choTitaM sphoTitaM tadvat mRdavaH-sukumArAzca-rizadAzca-vyaktAH prazastAzca-zubhAH sUkSmAzca-zlakSNAH lakSaNAca-lAkSaNikAH sugandhayazca-surabhayaH sundarAzca-zobhanAH bhujamocakavad-tnavizeSa iva bhRGgavat-kITavizeSavadaGgAravizeSavadA nailavat-nIlIvikAravat athavA bhRGganelava-kajalava-mapIva prahRSTabhramaragaNavacca-nirujadvirephavRndamiva snigdhaH-kRSNacchAyo nikurumbaH-samUho yeSAM te tathA, te ca nicitAzca-nibiDAH kuJcitAzca-kuNDalIbhRtAH pradakSiNAvartAzca-pratItAH mRrddhani-mastake zirojA-vAlA yasya sa tathA, adhikRtavAcanAyAM bhujamocakazabdAdArabhya cedamadhIyate na sAmalItyAdIti (47), 'dAlimapupphappagAsatavaNijjasarisanimmalamaNiddhakesaMtakesabhUmI' dADimapuSpaprakAzA ca raktetyarthaH, tapanIyasadRzI ca-raktasuvarNasamavarNetyarthaH, nirmalA ca susnigdhA ca pratItA kezAnte-vAlasamIpe kezabhUmiH-kezotpattisthAnabhRtA mastakatvak yasya sa tathA (48), 'ghaNaniciyetyAdi prAgvat , chatrAkArottamAGgadezaH, unnatatvasAdharmyAt (46), 'NivvaNasamalaTThamaThThacaMdaDasamaNiDAle nivaNaM-visphoTakAdikRtakSatarahitaM samam-aviSamamata eva laSTaMmanojJaM mRSTaM-zuddha candrArdhasama-zazadharazakalasadRzaM lalATam-alikaM yasya sa tathA / 'uDavaipaDipuNNasomavayaNe' iha prAkRtatvAt pratipUrNoDapatisaumyavadana iti dRzyam udduptiH-cndrH| 'alloNapamANajuttasavaNe' AlInau na tu Tapparau pramANayuktau-svapramANopetau zravaNau-kauM yasya sa tathA, ata eva 'suzravaNaH zobhanazrotraH zobhanazravaNavyApAro vA / 'pINamaMsalakavoladesabhAe' pInau-akRzau yato mAMsalau-samAMsau kapolo-gaNDau tayostAveva vA mukhasya dezarUpo bhAgau yasya sa tathA (54), 'ANAmiyacAvaruilakiNhanbharAitaNukasiNaNibhamuhe' AnAmitam-ISannAmitaM yaccApaM-dhanustadvadRcire-manoje kRSNAbhrarAjIva-kAlikamegharekheva tanuke kRSNe-kAle snigdhe ca-succhAye bhravau--netrAvayavavizeSau yasya sa tathA, vAca XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 27 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA tikam // 28 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX nAntare tu dRzyate 'ANAmiyacAvaruilakiNahabharAisaMThiyasaMgayaAyayasujAyabhamue' AnAmitacApabadacire kRSNAbhrarAjIvacca saMsthitetatsaMsthAnavatyo saGgate--ucite Ayate--dIrdhe sujAte--saniSpanne bhravau yasya sa tathA (55), 'avadAliyapuMDarIyaNayaNe' avadAlita--ravikaraivikA - vIravarNana sitaM--yatpuNDarIkaM--sitapadma tadvannayane yasya sa tathA, ata eva 'koAsiadhavalapattalacche' kokAsiyatti--padmavadvikasite dhavale ca kvaciddeze patrale ca--pakSmavatyau akSiNI-locane yasya sa tthaa| garulAyataujjutuMgaNAse' garuDasyevAyatA--dIrghA RjvI--abakA tuGgA--unnatA nAsA--nAsikA yasya sa tthaa| 'uciasilappavAlabiMdhaphalasaNNibhAharohe' uaciatti--parikarmitaM yacchilArUpaM pravAlaM vidrumamityartho, bimbaphalaM--golhAphalaMtayoH sannibhaH--sadRzo raktatayAunnatamadhyatayA ca adharoSTha:--adhastanadantacchado yasya sa tathA (56), 'paMDarasasisaalavimalaNimmalasaMkhagokkhIrapheNakaMdadagarayamuNAliyAdhavaladaMtaseDhI' pANDuram--akalaGka yacchazizakalaM--candrakhaNDaM vimalAnAM madhye nirmalazca yaH zaGkhaH gokSIraphene ca pratIte kunda--puSpavizeSaH udakarajazca--toyakaNA mRNAlikA ca--vizinI tadvaddhabalA dantazreNiyasya sa tathA (60) / 'akhaNDadante' sakalaradanaH, 'apaphuDiyadaMte' ajarjaradantaH, 'aviraladaMte' dhanaradanaH, 'suNiDadaMte'tti vyaktaM, 'sujAyadaMte' samyaganiSpannadantaH 'egadaMtaseDhIviya aNegadaMte' ekasya dantasya zreNi:--paGktiryasya sa tathA, sa iva parasparAnupalakSyamANadantavibhAgatvAt aneke dantA yasya sa tathA (66), 'huyavahaNiDaMtadhoyatattatavaNijarattatalatAlujIhe' hutabahena-agninA nirmAtaM--dagdhamalaM dhauta--jalaprakSAlitaM tapta--satApaM yattapanIyaM-suvarNa tadvadraktatalaM-lohi-* tarUpaM tAlu ca--kAkudaM jihvA ca-rasanA yasya sa tathA (67) 3 / avaTThiya-suvibhatta-cittamaMsU maMsala-saMThiya-pasantha-saddUla-viulahaNUe cauraMgula-suppamANa-kaMbuvara-sarisaggIve (70), varamahisa-varAha-sIha-saddUla-usabha-nAga-vara-paDipuNNa-viulakkhaMdhe (71), jugasannibha-pINaraiya-pIvara-pau?--saMThiyasusiliTTha-visiTTha--ghaNa--thira-subaddha--saMdhi (saMThiyovaciya-ghaNathira-sughaDa-suNigUDhapavvasaMdhI), puravara-phaliha-vaTiyabhue bhuaIsara--viula--bhoga-AdANa--pa(pha)liha--ucchUDha-dIhavAhU (73), rattatalovaiya-maua-maMsala-sujAya-lakkhaNa-pasatya-acchidda XXXXXXXXXXXXXXXSAKSHRE X // 28 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA vIravarNana tikam // 26 // jAlapANI (74) pIvara--(vaTTiyasujAya) komala--varaMgulI AyaMvataMba-taliNa-sui-ruilaNitaNakkhe (76), caMdapANilehe sUrapANilehe saMkhapANilehe cakrapANilehe disA-sothia--pANilehe caMdasUra--saMkha-cakkadisAsosthia--pANilehe (ravisasi--saMkha-cakkasovasthiya--vibhatta-suviraiya--pANilehe aNega-caralakkha-buttima-pasatyamuharahayapANilehe)(82), kaNaga-silAtalujala--pasatya-- samatala--uvaciya-vicchiNNa-pilavacche (83), sirivacchaMkiya--vacche (uvaciya--puravara kavADa-vicchaNNa-piThulavacche, kaNaya-- silAyalujala-pasAtha- samatala-sirivaccha -raiyavacche) (84), akaraMDua- kaNagaruyaya--nimmala--sujAya--niruvahaya--dehadhArI (85), aTThasahassa--paDipuNNa--varapurisa-lakkhaNadhare (86), saNNayapAse sagayapAse suMdarapAse sujAyapAse miyamAia-pINaraiapAse (61), ujjua--samasaMhiya -jaccataNu--kasiNa-Niddha--Aijja-laDaha-ramaNijja-romarAI jhasa--vihaga--sujAya--pINakucchI (93), 'avaDiyasuvibhattacittamaMsU' avasthitAni-avardhiSNUni suvibhaktAni-viviktAni citrANi-atiramyatayA adbhutAni zmazruNi-kUrcakezA yasya sa tathA / 'maMsalasaMThiyapasanthasadUlavaulahaNUe' mAMsala-upacitamAMsa saMsthito-viziSTasaMsthAnaH prazasta:--zubhaH zArdUlasyeva vyAghrasyeva vipulo-bistINoM hanuH cibukaM yasya sa tathA / 'cauraMgulamuppamANakaMvuvarasarisaggIve' caturagulalakSaNaM suSThu pramANaM yasyAH sA tathAvidhA kambuvarasadRzI ca--unnatatayA balitrayayogAcca pradhAnazaGkhasadRzI grIvA--kaNTho yasya sa tathA (70), 'varamahisavarAhasIhasalausabhanAgavarapaDipuNNaviulakkhaMdhe' varamahiSaH--pradhAnaH serImeyaH varAhaH-zUkaraH siMhA-kesarI zArdUlo vyAghraH RSabho-vRSabho, nAgavara:--pradhAnagajaH eSAmiva pratipUrNaH-- svapramANenAhIno vipulo-vistIrNaH skandhaH--aMzadezo yasya sa tathA (71), 'jugasannibhapINaraiyapIvarapauTThasaMThiyamusilichavisighaNathirasubahasaMdhipuravaraphalihavaTiyabhue' yugasannibhau--vRttatvAyatatvAbhyAM yUpatulyau pInau--upacitau ratidau--pazyatAM sukhakarau pIvaraprakoSThau--akRzakalAcikau saMsthitau-viziSTasaMsthAnau suzliSTAH--saGgatA viziSTA:-pradhAnAH ghanA-nibiDAH sthirA:-nAtizlathAH subaddhAH--suSTu naddhAH snAyubhiH sandhayaH-- sandhAnAni yayostau tathA vAcanAntare yugasannibhapInaratidapIvaraprakoSThazcAsau saMsthitopacitaghanasthirasusambaddhasUnigUDhaparvasandhizceti karmadhArayapadamiti / XXXXXXXXXXXXXXXXX Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai ****** X // 26 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA tikam // 30 // ***** puravaraparighavat--nagarArgalAvadvartitau ca bAhU yasya sa tathA vAcanAntare 'puravara phalihavATTiyabhue' ityetAvadeva bhujavizeSaNaM dRzyate (72), 'bhuyaIsaravilabhogaAdANapaliha ucchUDha dIhabAhU' bhujagezvaro -- nAgarAjastasya yo vipulo mahAna bhogo-dehaH sa tathA sa cAsau AdAnArtham - Ipsi tArthagrahaNAya 'palihocchu ' tti paryavakSiptazca - prasArita iti samAsaH, pAThAntare 'AyANaphalihaocchUdra'tti AdIyate asmAdityAdAnam - argalAsthAnaM tasmAd 'ucchUDho 'ti niSkAzitaH 'phaliho' tti argalAdaNDaH sa iva tAviva vA dIrghau bAhU yasya sa tathA (73), 'rattata lovaiyama amaMsalasujAyalakkhaNapasatyaacchiddajAlapANI' raktattalau-lohitAghobhAgau upacitau - unnatau mRdukau - komalau mAMsala - - samasau sujAtA - suniSpannau prazastalakSaNau-- zubhacihnau acchidrajAlau--vivakSitAGgulyantarAlasamUharahitau pANI - hastau yasya sa tathA (74), 'pIvara komalavaraMgulI' vyaktaM, navaraM pIvarAH --- mahatya:, kvacita dRzyate 'pIvaravahiya sujAyako malavaraMgulI' vyaktaM ca / 'AyaMbataMyata lina suru laNiTaNamaste' 'AyaMbataMca 'ti tAmravat AtAmrA - IpanlohitAH talinA:- pratalAH zucayaH - pavitrAH rucirAH - dIptAH snigdhA - arUkSA nakhA - kararuhA yasya sa tathA (76), 'caMdapANilehe' candrAkArAH pANau rekhA yasya sa tathA, evamanyAnyapi triinni| 'disAsotthiapANilehe' diksvastikaH- dakSiNAvartasvastikaH, etadevAnantaroktaM vizeSaNapazcakaM tatprazastatAprakarSa - pratipAdanAya saGgrahavacanenAha- candrasUryazaGkhacakra diksvastikapANilekhaH, ata eva vAcanAntare'dhIyate - 'ravisasisaMkhacakka sotthiyavibhattasuSiraiyapANilehe' vyaktaM, navaraM vibhaktA - vibhAgavatyaH suviracitAH - suSThukRtAH svakIya karmaNA / 'aNegavaralaksvaNutima satyasuraiyapANile he' anekaivaralakSaNairuttamAH prazastAH zucayo ratidAtha ramyAH pANilekhA yasya sa tathA / atha prakRtavAcanAnuzrIyate - 'kaNagasilAya luja lapasamtha samatalauSa ciyavicchinnapihulavacche kanakazilAtalavadujjavalaM prazastaM ca- zubhaM samatalazca - avipamarUpam upacitazca - mAMsalaM vistIrNa pRthulaM ca- ativizAlaM ca vakSaH-uro yasya sa tathA (83), 'siriSacchaM kiyavacche' vyaktaM, vAcanAntare tu vakSovizeSaNAnyevaM dRzyante - 'ucaciyapuravarakaSADavicchiNa pihulavacche' upacitaM puravara kapATavadvistIrNa pRthulaM ca - atipRthu vakSo yasya sa tathA, 'kaNaya silAya lujjalapa satya samatala sirivaccharayavacche! pUrvavannavaraM zrIvatsena ratidaM ramyamiti vizeSaH (84), 'akaraMDuakaNa vIravarNana sU0 10 // 30 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA vIvarNana tikam sU010 garuyayanimmalasujAyaniruvahayadehadhArI' akaraNDukaJca-mAMsalatayA'nupalakSyamANapRSThavaMzAsthika, kanakasyeva rucako-ruciryasya sa tathA, taM ca nirmalaM ca sujAtaM ca nirupahataM ca-rogopahativarjitaM dehaM dhArayatItyevaMzIlo yaH sa tathA / 'aTThasahassapaDipuNNavarapurisalakkhaNadharetti kvacidRzyate, aSTasahasram--aSTottarasahasra pratipUrNam--anyUna varapuruSalakSaNAnA--svastikAdInAM dhArayati yaH sa tathA (86), 'sapaNayapAse' adho'dhaHpAvayovanatatvAt 'saMgayapAse' dehapramANocitapArzvaH, ata eva 'saMdarapAsetti vyaktaM, 'sujAyapAse' suniSpannapArzvaH, 'miyamAiapINaraiyapAse' mitamAtrikI--atyartha parimANavantau pInau upacitau ratidau--ramyau pAzvauM--kakSAdhodezau yasya sa tathA (61) / 'ujjayasamasaMhiyajaccataNukasiNaNiDaAijalaDaharamaNijaromarAI' RjukAnAm-avakrANAM samAnAm-aviSamANAM saMhitAnA--saMhatAnA jAtyAnA--pradhAnAnAM tanUnA--sUkSmANA kRSNAnA-kAlAnAM snigdhAnAm--arUkSANAm AdeyAnAm-upAdeyAnA laDahAnA (pezalAnA)-salAvaNyAnAm ata eva ramaNIyAnAM ca--ramyANAM romNAM-- tanUruhANAM rAjiH-paGktiryasya sa tathA (62), / 'jhasavihagasujAyapINakucchI' matsyapakSiNoriva sujAtI--suniSpanI pInau--upacitau kukSI-- udaradezavizeSau yasya sa tathA (63) 4 / masodare sahakaraNe paumaviaDaNAbhe (jhasodarapaumaviaDaNAbhe) (96), gaMgAvattakapayAhiNAvattataraMgabhaMgura-ravikiraNataruNabohiyaakosAyaMtapauma-gaMbhIraviyaDaNAbhe (97), sAhayasoNaMdamusaladappaNaNikariya-varakaNagaccharusarisa-gharavaharavaliamajhe (98), pamuiya-varaturagasIhavara(airega)-vaTTiyakaDI varaturagasujAyasugujjhadese (pasanthavaraturagagujjhadese) (100), AiNNahauvva Niruvaleve (101) varavAraNatullavikkamavilasiyagaI gayasasaNa-sujAyasannibhoru samuggaNimagga-gRhajANU eNIkuruviMdAvatta-vaTTANupuvvajaMghe saMThiyasusiliTTha-gUDhagupphe suppaiDiya-kummacArucalaNe aNupubva-susaMhayaMgulIe (aNupuvvasusAhayapIvaraMguloe), upaNayataNutaMba-NiDaNakkhe rattappalapatta-mauasukumAla-komalatale (110), aTThasahassavarapurisalakkhaNadhare (111), naganagara-magarasAgara-cakkaMkavaraMka-maMgalaMkiyacalaNe (112), visiharUve huyavahanidhUmajaliyataDitaDiyataruNaravikiraNasarisatee (114), aNA XXXXXXXXXXXXXXXX
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIravarNana aupapAtikam // 32 // save amame akiMcaNe chinnasoe niruvaleve vavagayapemarANadosamohe (120), niggaMthassa parayaNassa desae (121) 5 / 'jhasodare'tti vyaktaM / 'suhakaraNe' zucIndriyaH / 'jhaSodarapadavikaTanAmi' iti pAThAntaraM / 'gaGgAvattakapayAhiNAvattataraMgabhaMguraravikiraNataruNayohiyaakosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDaNAhe' gaGgAvartaka iva pradakSiNAvartataraGga riva-vIcibhirivabhaGgurA ca--bhagnA ravikiraNataruNattitaruNaravikiraNairbodhita--spRSTama--kosAyaMtatti--vikAzIbhavad yatpadma tadvadgambhIrA ca vikaTA ca nAbhiryasya sa tathA (67), 'sAhayasoNaMdamusaladappaNaNikariyavarakaNagaccharusarisavaravaharavaliyamajhe' sAhayatti--saMhataM saMkSiptamadhyaM yatsoNaMda--trikASThikA muzalaM ca--pratItaM darpaNakazca-- AdarzakadaNDo nigariyatti-sArIkRtaM yadarakanakaM tasya yaH saruH--khaDgamuSTiH sa ceti dvandvaH, taiH sadRzo varavajra iva valitaH--kSAmo madhyo-madhyabhAgo yasya sa tathA (68), / 'pamuhayavaraturayasohavaravaTiyakaDI' pramuditasya--rogazokAdyanupahatasya varaturagasyeva siMhavarasyeva ca pratItasya vartitA--vRttA kaTI-nitambadezo yasya sa tathA, pAThAntare tu 'pamuiyavaraturagasIhaairegavaTiyakaDI'tti dRzyate, tatra pramuditayovarayosturagasiMhayoH kaTyAH sakAzAdatirekeNa-atizayena vartitA-vRttA kaTI yasya sa tathA / 'paraturagasujAyagujjhadese' varaturagasyeva sujAta:--saguptatvena suniSpanno guhyadezo yasya sa tathA, vAcanAntare tu 'pasasthavaraturagagujjhadese' vyaktaM ca (100), 'AiNNahauvva niruvalleve' jAtyazva iva nirupalepo-leparahitazarIraH, jAtyazvo hi mUtrapurISAdyanupaliptagAtro bhavati (1.1), 'gharavAraNatullavikamavilasiyagaI' varavAraNasya-gajendrasya tulyA--sadRzo vikramaHparAkramaH vilasitA ca--vilAsavatI gatiH--gamanaM yasya sa tathA / 'gayasasaNasujAyasannibhora' gajazvasanasya--hastinAsikAyAH sujAtasya-sunippannasya sannibhe--sadRzyau UrU--jaGgha yasya sa tathA / 'samuggaNimaggagaDhajANU' samudgaH-samudgakAkhyabhAjanavizeSastasya tatpidhAnasya ca sandhistadvannimagnagUDhe atyaMtanigUDhe mAMsalatvAdanunnate jAnunI--aSThIvatIyasya sa tathA / 'eNIkuruviMdAvatta-vaTTANupuvvajaMdhe' eNI-hariNI tasyA iva kuruvindaH-tRNavizeSaH vatraM ca--sUtracalanakaM te iva ca vRtte-vartule AnupUryeNa tanuke ceti gamyaM, jaGgha--prasRte yasya sa tathA, anye tyAhuH--eNya:-- snAyavaH kuruvindA-kuTilakAbhidhAno rogavizeSaH tAbhistyakte, zeSaM tathaiva / 'saMThiyamusiliTThagUDhagupphe' saMsthitau-saMsthAnavizeSavantau suzliSTI KXXXXXXXXXXXXXX KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX lavikamalina thaa| ga masilabAsa tathA vizeSaH
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA vIravarNana tikam sU010 // 33 // TXXXCSEXCXCXCXCXE sughaTanau gUDhau-mAMsalatvAdanupalakSyau gulphI-pAdamaNibandhI yasya sa tathA / 'supaiTThiyakummacArucalaNe' supratiSThitau-zubhapratiSThau kUrmavat-kacchapavacArU-unnatatvena zobhanau calanI-pAdau yasya sa tathA / 'aNupuvva-susaMhayaMgulIe' AnupUvyeNa-krameNa varddhamAnA hIyamAnA vA iti gamyaM, susaMhatA-suSTu aviralA agulyaH-pAdAnAvayavA yasya sa tathA, 'aNupuvvasusAhayapIvaraMgulIe'tti kvacid dRzyate / 'upaNayataNataMbaNiDaNakkhe unnatA-animnAH tanavaH-pratalAH tAmrA-aruNAH snigdhAH-kAntA nakhAH-pAdAmulyavayavA yasya sa tathA / rattuppalapattamauyasukumAlakomalatale' rakta-lohitamutpalapatravat kamaladalavanmRdukam-astabdhaM sukumArANAM madhye komalaM pAdatalaM yasya sa tathA (110) 'aTThasahassavarapurisalakkhaNadhare'tti vyAkhyAtameva / vAcanAntare'dhIyate-'naganagaramagarasAgaracakkaMvaraMkamaMgalaMkiyacalaNe' nagaH-parvato nagaraM-pattanaM makaro-jalacaravizeSaH sAgaraHsamudraH cakraM-rathAGga etAnyevAGkA-lakSaNAni varAGkazca-nagAdivyatiriktapradhAnalakSaNAni maGgalAdIni ca-svastikAdInIti dvandvaH, tairaGkitau calano yasya sa tathA / 'visiharUve'tti vyaktaM / 'hRyavahanidhUmajaliyataDitaDiyataruNaravikiraNasarisatee' hutavahasya nidhUmaM yad jvalitaM tasya taTitaDitazca-vistAritavidyataH taruNaravikiraNAnAM ca-abhinavAditya karANAM sadRzaM-samaM tejaH-prabhA yasya sa tathA (114), 'aNAsave' prANAtipAtAdirahitaH / 'amameM mametizabdarahito, nirlobhatvAt / 'akiMcaNe' nivyaH, parigrahasaMjJArahitvAt / 'chinnasoe' chinnazrotAH traTitabhavapravAhaH, chinnazoko vA / 'niruvleve| dravyato nirmaladeho, bhAvatastu karmabandhahetulakSaNopaleparahitaH / pUrvoktameva vizeSeNAha-vavagayapemarAgadosamohe' vyapagataM-naSTaM prema ca-abhiSvaGgalakSaNaM rAgazca-viSayAnurAgalakSaNo dveSazca-aniSTe'prItirUpo mohazca ajJAnarUpo vA yasya sa tathA (120), 'niggaMthassapavayaNassadesae' nirgranthasya-jainasya pravacanasya-zAsanasya dezakaH, (123) 5 / ' satthanAyage pahAvae samaNagapaI samaNaga-viMda-pariaTTae (pariyaDDie) (125), cauttIsa-buddha-vayaNAtisesapatte (126), paNatIsa-saccavayaNAtisesapatte (127), AgAsagaeNaM cakkeNaM AgAsagaeNaM chatteNaM AgAsiyAhiM cAmarAhi-AgAsaphaliAmaeNaM sapAyavIDheNaM sIhAsaNeNaM dhammajjhaeNaM purao pakaDhijamANeNaM cauddasahiM samaNasAhassIhi chattIsAe ajiAsAissIhiM * // 33 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIravarNana aupapAtikam / mu010 // 34 // saviM saMparikhuDe (128), puyANapurvi caramANe gAmANuggAmaM dUijjamANe suhaMmaheNaM viharamANe (131), caMpAe NayarIe bahiyA uvaNagaraggAmaM uvAgae caMpaM nagariM puNNabhaI cehaaM samosari kAme (132) 6 // sUtra 10 // zAstA nAyakaH, tasyaiva netA svAmItyarthaH / 'paiTThAvae' tasyaiva pratiSThApakaH, testairupaayairvyvsthaapkH| 'samaNagapaI' zramaNakapatiH, saadhusngghaadhiptiH| 'samaNagaviMdapariaTTae' zramaNA eva zramaNakAsteSAM vRndasya parivartako-vRddhikArI parikarSako vA-agragAmI tena vA paryAyakaHparipUrNo yaH sa tathA (125), 'cauttIsavuddhavayaNAtisesapatte' catustriMzat buddhAnAM-jinAnAM vayaNatti-vacanapramukhAH 'sarvasvabhASAnugataM vacanaM dharmAvabodhakara' mityAdinoktasvarUpA ye'tizeSA-atizayAstAna prApto yaH sa tathA / iha ca vacanAtizayasya grahaNamatyantopakAritvena prAdhAnyakhyApanArtham , anyathA dehavaimalyAdayaste paThyante, yata Aha-dehaM vimalasuyaMdhaM AmayapasseyavajiyaM aruyaM / gahiraM gokkhIrAbhaM nivvIsaM paMDuraM maMsaM // 1 // ityAdi (126), 'paNatIsasaJcavayaNAisesapatte' pazcatriMzat ye satyavacanasyAtizeSA-atizayAstAna prApto yaH sa tathA (127), te cAmI vacanAtizayAH tadyathA-saMskAravattvam 1 udAttatvam 2 upacAropetatvaM 3 gambhIrazabdatvam 4 anunAditvaM 5 dakSiNatvam 6 upanItarAMgatvaM 7 mahArthatvam 8 avyAhatapaurvAparyatvaM / ziSTatvaM 10 asandigdhatvam 11 apahatAnyottaratvaM 12 hRdayagrAhitvaM 13 dezakAlAvyatItatvaM 14 tattvAnurUpatvam 15 aprakIrNaprasRtatvam 16 anyo'nyapragRhItatvam 17 abhijAtatvam 18 atisnigdhamadhuratvam 16 aparamarmavedhitvam 20 arthadharmAbhyAsAnapetatvam 21 udAratvaM 22 paranindAtmotkarSaviprayuktatvam 23 upagatazlAdhyatvam 24 anapanItatvam 25 utpAditAcchinnakautUhalatvam 26 adbhutatvam 27 anativilambitvaM 28 vibhramavikSepakilikiJcitAdiviprayuktatvam 26 anekajAtisaMzrayAdvicitratvam 30 AhitavizeSatvaM 31 sAkAratvaM 32 sattvaparigRhItatvam 33 aparikheditvam 34 adhyuccheditvaM 35 ceti vcnaatishyaaH| tatra 'saMskAravattvaM' 'saMskRtAdilakSaNayuktatva 1 udAttatvam-uccaivRttitvam 2 upacAropetatvam-agrAmyatA 3 gambhIrazabdatvaM-meghasyeva 4 ana * // 34 // * deho vimalaH sugandha pAmayaprasvedavajitaH marujaH / rudhiraM gokSIrAbhaM nivisra pANDaraM mAMsam // 1 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIravarNana aupapAtikam sU010 // 35 // BREXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX nAditvaM-pratiravopetatvAdi 5 dakSiNa-saralatyam-6 upanItarAgatva-mAlavakaizikAdigrAmarAgayuktatA 7 ete sapta zabdApekSA atizayAH, anye tvarthAzrayAH, tatra mahArthatva-vRhadabhidheyatA 8 avyAhatapUrvAparatvaM-pUrvAparavAkyAvirodhaHha ziSTatvam-abhimatasiddhAntoktArthatA vaktuH ziSTatAsUcakatvaM vA 10 asandigdhatvam-amaMzayakAritA 11 apahatAnyottaratva-paradUSaNAviSayatA 12 hRdayagrAhitvaM-zrotamanoharatA 13 dezakAlAvyatItatvaM-prastAvoci- tatA 14 tattvAnurUpatvaM-vivakSitavastusvarUpAnumAritA 15 aprakIrNaprasRtatvaM-susambaddhasya sataH prasaraNam , athavA asambaddhAdhikAratvAtivistarayorabhAvaH 16 anyonyapragRhItatvaM-paraspareNa padAnAM vAkyAnAM vA sApekSatA 17 abhijAtatvaM vaktaH pratipAdyasya vA bhUmikAnusAritA 18 atisnigdhamadhuratvaMghRtaguDAdivat sukhakAritvam 16 aparamarmavedhitvaM-paramarmAnudghATanasvarUpatvam 20 arthadharmAbhyAsAnapetatvaM-arthadharmapratibaddhatvaM 21 udAratvam-abhigheyArthasyAtucchatvaM gumphaguNavizeSo vA 22 paranindAtmotkarSaviprayuktatvamiti pratItameva 23 upagatalAdhyatvam-uktaguNayogAt prAptazlAdhyatA 24 apanItatvam-kArakakAlavacanaliGgAdivyatyayarUpavacanadoSApetatA 25 utpAditAcchinnakautUhalatvaM-svaviSaye zrotRNA janitamavicchinnaM kautukaM yena tattathA tadbhavastattvam 26 adbhutatvam anativilambitvaM ca pratIta 27-28 vibhramavikSepakilikizcitAdiviyuktanva-vibhramo-vaktRmanaso bhrAntatA vikSepaH-tasyaivAbhidheyArtha pratyanAsaktatA kilikiJcitaMroSabhayAbhilASAdibhAvAnAM yugapadasakRtkaraNam AdizabdAnmanodoSAntaraparigrahaH, teviyuktaM yattathA tadbhAvastattvaM 26 anekajAtisaMzrayAvicitratvam , iha jAtayo varNanIyavastusvarUpavarNanAni 30 AhitavizeSatvaM-vacanAntarApekSayA DhaukitavizeSatA 31 sAkAratva-vicchinnavarNapadavAkyatvenAkAraprAptatvaM 32 sattvaparigRhItatvaM-sAhasopetatA 33 aparikheditatvam-anAyAsasambhavaH 34 avyucchedisva-vivakSitArthasamyasiddhiM yAvad avyavacchinnavacanaprameyateti 35 // atha prakRtavAcanA-'AgAsagaeNa'ti AkAzavartinA 'cakreNa dharmacakreNa 'AgAsagaeNaM chatteNa'ti chatratrayeNa 'AgAsiyAhiti AkAzam-ambaramitAbhyAM prAptAbhyAM AkarSitAbhyAM vA AkRSTAbhyAmutpATitAbhyAmityarthaH, 'cAmarAhiM'ti cAmarAmyA-prakIrNakAmyA, prAkRtatvAcca liGgavyatyayaH, lakSita iti sarvatra gamyam / 'AgAsaphaliyAmaeNaM'ti AkAzatulyaM svacchatayA yat sphaTikaM tanmayena, sapAdapIThena siMhAsaneneti vyaktaM / XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX * // 35 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA vIravarNana tikam 'dhammajjhaeNati dharmacakravartitvasaMsUcakena ketunA--mahendradhvajenetyarthaH, 'puraoti agrataH 'pakaDijamANeNaM'ti devaiH prakRSyamANeneti, 'sahiM saha 'saMparibuDetti samyak parikaritaH--samantAdveSTita ityarthaH (128), 'puvvANapubdhi'ti pUrvAnupUrdhyA pazcAnupUrdhyA nAnAnupUrvyA vetyarthaH, krameNeti . hRdayaM, 'caran' saJcarana etadevAha--'gAmANaggAmaM dUijjamANe ti grAmazca pratIto'nugrAmazca--vivakSitagrAmAnantaro grAmo grAmAnugrAmaM tad 'dravan' - gacchan , ekasmAdgrAmAdanantaraM grAmamanullaGghayannityarthaH, anenApratibaddhavihAramAha, tatrApyautsukyAbhAvamiti / 'suhaMsuheNaM viharamANe'tti ata eva sukhaMsukhena-zarIrakhedAbhAvena saMyamavAdhAbhAvena ca 'viharan' sthAnAta sthAnAntaraM gacchan grAmAdiSu vA tiSThana (131) 'pahiya'tti bAhistAt 'uSaNa-. garaggAmati nagarasya samIpamupanagaraM tatra grAma upanagaragrAmastamupAgataH (132) 6 // sUtra 10 // tae NaM se pavittivAue imIse kahAe lahaDhe samANe hahatuha-cittamANaMdie poimaNe paramasomaNassie harisavasa-visappamANahiyae pahAe kayayalikamme kayakoua-maMgala-pAyacchitte suddhappa(ppA)vesAI maMgalAI vasthAI pavaraparihie appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIre saAo gihAo paDiNikkhamai, saAo gihAo paDiNikvamittA capAe gayarIe majhamajjheNaM jeNeva koNiyassa rapaNo gihe jeNeva pAhiriyA avaTThANasAlA jeNeva kUNie rAyA bhaMbhasAraputte teNeva uvAgacchai+ 2karayalapariggahiyaM sirasAvataM matthae aMjaliM kaha jaeNaM vijaeNaM ghaDAvei 2 evaM vayAsI-jassa NaM devANuppiyA dasaNaM kaMkhaMti, jassa NaM devANu ppiyA daMsaNaM pIhaMti, jamsa NaM devANuppiyA daMsaNaM patthaMti, jassa NaM devANuppiyA daMsaNaM abhilasaMti, jassa NaM devANappiyA NAmagottassavi savaNayAe hahatujAvahiagA bhavaMti, se gaM samaNe bhagavaM mahAvIre puSvANupuci caramANe gAmANuggAmaM dUijjamANe caMpAe gayarIe uvaNagaragAmaM udhAgae caMpaMNagariM puNNabhaI ceiaM samosariu kAme, taM ea devANappiyANaM piaTThayAe piaMNivedemi, piaMte bhava // sUtra 11 // + kriyApadasyAgre dvikalakSaNAGkana tasyaiva pUrvakAlakRdantatA jJeyeti lekhanazailI, kvacitta agre 'tA' iti lekhanamapi, . TH XXXX
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRttivA0 aupapAtikam // 37 // sU011 tato'nantaraM, 'Na'miti vAkyAlaGkAre 'se' iti asau 'pavittivAuetti pravRttivyApato bhagavadvArtAvyApAravAn 'imIse kahAe'tti asyA bhagavadAgamanalakSaNAyA~ kathAyAM vArtAyAM 'laDaDhe samANetti labdhArthaH san-prAptArthaH sana , vijJaH sannisyarthaH, 'hahatuTThacittamANaMdie'tti hRSTatuSTamatyarthatuSTaM hRSTaM vA-vismitaM tuSTaM ca toSavaJcittaM-mano yatra tattathA tat hRSTatuSTacittaM yathA bhavati, evamAnandita-IpanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagataH tatazca 'dietti nanditaH-samRddhitaratAmupagataH / 'pIimaNe' prItiH-prINanamApyAyanaM manasi yasya sa tathA, 'paramasomaNassie' paramaM saumanasya-sumanaskatA saJjAtaM yasya sa paramasaumanasyikaH tadvA'syAstIti paramasaumanasyikA, 'harisavasavisappamANahiyae' harSavazena visarpada-vistAraM vrajaddhadayaM yasya sa tathA, sarvANi caitAni hRSTAdipadAni prAya ekArthAni, na ca duSTAni, pramodaprakarSapratipattihetutvAt stutirUpatvAcca, yadAha-"vaktA harSabhayAdibhirAkSiptamanAH stuva'stathA nindan / yatpadamasakRd brUyAttatpunaruktaM na doSAya // 1 // " pahAetti' vyaktaM, 'kayabalikamme'tti snAnAnantaraM kRtaM balikama svagRhadevatAnA yena sa tathA / 'kayakouamaMgalapAyacchitte' kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni-duHsvapnAdivighAtArthamavazyakaraNIyatvAdyena sa tathA, tatra kautukAni-maSItilakAdIni maGgalAni tu-siddhArthadadhyakSatarvAGakurAdIni 'suddhappavesAI maMgallAI vatthAI pavaraparihie' zuddhAtmA-snAnena zucikRtadehaH vezyAni-veze sAdhRni athavA zuddhAni ca tAni pravezyAni ca-rAjasabhApravezocitAni ceti vigrahaH, maGgalyAni-maGgalakaraNe sAdhUni vastrANi vyaktaM, pavaratti-dvitIyAbahuvacanalopAta pravarANi-pradhAnAni parihito-nivasitaH athavA pravarazcAsau parihitazceti samAsaH / 'appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIretti vyaktaM, navaraM alpAni-stokAni mahA_Ni-bahumUlyAni / 'saAo'tti svakAt-svakIyAt / jeNeva'tti yasminneva deze ityarthaH / 'bAhiriyatti abhyantarikApekSayA bAhyA / 'uvaTThANasAla'tti AsthAnasabheti / teNevAtti tasminneva deza ityarthaH / 'sirasAvattaMti zirasAmastakenAprAptam-aspRSTaM zirasi vA Avartata iti zirasyAvarto'tastaM / 'jaeNaM vijaeNaM baDAvetitti jayaH-sAmAnyo vighnAdiviSayo vijayaH sa eva viziSTataraH pracaNDapratipanthAdiviSayaH vardhayati-jayena vijayena ca varddhasva tvamityevamAziSaM prayuGkte smetyarthaH / 'devANuppiyAtti saralasvabhAvAH / 'dasaNAti avalokanaM / 'kakhaMtitti prAptaM sadvimoktuM necchanti / 'pIhaMti'tti spRhayanti EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 37 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA koNika. tikam // 38 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX anavAptamavAptumicchanti / 'patthaMti'tti prArthayanti-tathAbhRtasahAyajanebhyaH sakAzAdyAcante / 'abhilasaMtipatti abhilapanti-Abhimukhyena kamanIyamiti manyante / 'NAmagottassavitti nAma ca-abhidhAnaM yathA mahAvIra iti, gotraM ca-vaMzo yathA kAzyapagotra iti, nAmagotramiti dvandvaikatvamatastasya, athavA nAmAbhidhAnaM gotraM ca yathArtha, tataH karmadhAraya iti / 'savaNayAe'tti zravaNAnAM bhAvaH zravaNatA tayA, svArthiko vA tApratyayaH prAkRtazailIprabhava iti // sUtra 11 // tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAra putte tassa pavittivAuassa aMtie eyamaha socA Nisamma hahatuTTha jAva hiae (dhArAhaya-nIva-surahi-kusumacaMcumAlaiya-ucchiya-romakuve) viasia-varakamala-NayaNavayaNe paalia-varakaDaga-tuDiya-keyUramauDa-kaMDala-hAravirAyaMta-rahayavacche pAlaMva-palaMbamANa-gholaMta-bhUsaNadhare sasaMbhamaM turiyaM cavalaM nariMde sIhAsaNAu anbhuDhei 2ttA pAyapIDhAu paccoLahai 2ttA (veruliya-variha-riTTha-aMjaNa-niuNoviya-misimisiMta-maNirayaNa-maMDiyAo) pAuAo omuai 2ttA avahaTu paMca rAyakakuhAI, taMjahA-khaggaM 1 chattaM 2 upphesaM 3 vAhaNAo 4 cAlavIaNaM 5 ekasADiyaM uttarAsaMgaM karei 2 ttA AyaMte cokne paramasuibhUe aMjalimauliaggahatthe titthagarAbhimuhe sattaTTha payAI aNugacchati, sattaTTha payAI aNugacchittA vAmaM jANaM aMcei, vAma jANa aMcetA dAhiNaM jANu dharaNitalaMsi sAhaTu, tikkhutto muDANaM dharaNitalaMsi nivesei 2 ttA IsiM paccuNNamati paccuNamittA, kaDagatuDiya-thaMbhiAo bhuAo paDisAharati 2 karayala jAva kaTu evaM vayAsI socA NisammAti zrutvA-zrotreNAkarNya nizamya-hRdayenAvadhArya / 'dhArAhayanIvasurabhikusumacaMcumAlaiaucchiyaromakUve' dhArAbhiHjaladharavAridhArAbhihataM yannIpasya-kadambasya surabhikusumaM tattathA, tadiva caMcumAlaiyatti-pulakito'ta eva ucchritaromakUpazca yaH sa tathA, idaM ca vizeSaNaM kvacideva dRzyate / 'viasiyavarakamalaNayaNavayaNe' vikasitAni-bhagavadAgamanavArtAzravaNajanitAnandAtizayAdutphullAni varakamalavanayanavadanAni yasya sa tathA / 'pacaliyavarakaDagatuDiyakeUramauDakuMDalahAravisayaMtaraiyavacche' pracalitAni-bhagavadAgamanazravaNaMjanitasambhramAtirekAt
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam koNika EXXXXXX sU012 // 36 // KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX kampitAni varANi-pradhAnAni kaTakAni ca kaGkaNAni tuTikAzca-bAhurakSakAH keyUrANi ca-aGgadAni mukuTaM ca kirITa kuNDale ca-karNAbharaNe yasya sa tathA, hAro-muktAkalApo virAjan-zobhamAno racito-vihito vakSasi urasi yena sa tathA, tataH karmadhArayaH / 'paalNbplbmaanngholtbhuusnndhre| prAlambo-mumbanakaM pralambamAnaM-lambamAnaM gholaM ca-dolAyamAnaM yadbhapaNam-AmaraNaM taddhArayati yaH sa tathA / 'sasaMbhamaMti sAdaraM 'turiyA (tvarita) cavalaMti-atitvaritaM, kriyAvizeSaNe caite / 'paccorahaItti pratyavarohati-avataratItyarthaH, kvacididaM pAdukAvizeSaNaM dRzyate-'beruliyavariharihaaMjaNaniuNoviyamisimisiMtamaNirayaNamaMDiyAo'tti evaM cAtrAkSaraghaTanA-variSThAni-pradhAnAni vaiyariSThAJjanAni-ratnavizeSA yayoste tathA, tathA nipuNena-kuzalena zilpinA oviyatti-parikarmite ye te tathA, ata eva misimisiMtatti-cikicikAyamAne maNiratnaiH-candrakAntAdikatanAdibhirmaNDite-bhUSite ye te tathA, tataH padacatuSTayasya karmadhArayaH / tathedamapi 'avahaTTa paMca rAyakakuhAI, taMjahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo vAlavIaNatti tatrAvahaTTu-apahRtya-parihRtya rAjakakudAni-rAjacihnAni, upphesaMti-mukuTaM vAlavyajanI-cAmaramiti / 'egasADiyaM uttarAsaMgaMti ekaH sATako yasminnamti sa ekasATikA uttarAsaGgo-vaikakSakam 'AyaMtetti AcAnto-jalasparzanAt 'cokkhe'tti cokSo-vivakSitamalApanayanAta , kimuktaM bhavati ?-'paramasuibhUe' atIva zuciH saMvRttaH / 'aMjalimauliyahatthe' aJjalinA-aJjalikaraNato mukulitau-mukulAkRtIkRtau hastau yena sa tathA / 'aMcei'tti Akuzcati 'sAhaTu'tti saMhRtya nivezya / 'tikkhuttotti vikRtvastrIn vArAnityarthaH, 'nivesei'tti nyasyati, 'IsiM paccunnamai'tti ISad-manAk pratyunnamati-avanatatvaM vimuJcati 'paDisAharai'tti ucaM nayati // 1 // Namo'nthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM AigarANaM tisthagarANaM sayaMsaMbuddhANaM purisuttamANaM purisasIhANaM purisavarapaMDarIANaM purisavaragaMdhahatthINaM loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaivANaM logapajoagarANaM abhayadayANaM cakkhudayANaM maggadayANaM saraNadayANaM jIvadayANaM vohidayANaM dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANaM dhammasArahINaM dhammavara-cAuraMta-cakkavaTTINaM dIvo tANaM saraNaM gaI pahA appaDihaya-varanANadasaNadharANaM viachaumANaM jiNANaM jAvayANaM tiNNANaM tArayANa buDANaM bohayANaM * // 33 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA pravRttivA tikam XXXXXXXX sU. 12 // 40 // muttANaM moagANaM savvannUNaM savvadarisINaM siva-mayala-marua-maNaMta-makkhaya-mavyApAha-mapuNarAvatti-siDigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM, namo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Adigarassa titthagarassa jAva saMpAviukAmassa mama dhammAyariyassa dhammopadesagassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tattha gayaM iha gate, pAsai me se bhagavaM tattha gae iha gayanti kaTu vaMdati NamaMsati / 'namo'tthu Na' mityAdi prAgvat , navaraM 'dIvo tANaM saraNaM gaI paiTTA' ityatra je tesiM namo'tthu NamityevaM gamanikA kAryeti / 'dhammAyariyasse'ti dharmAcAryAya, na tu kalAcAryAya, dharmAcAryatvameva kathamityata Aha-'dhammovadesagassa dharmopadezakAyeti / 'tastha garya'ti tatra grAmAntare sthitam, 'iha gae'tti atrAvasthito'haM vande / kasmAdevamityata Aha-pAsai meti pazyati mAM, 'setti sa-bhagavAn 'itikaTu' itikRtvAitihetoH 'vaMdaha'tti pUrvoktastutyA stauti 'NamaMsaI' ti namasyati-zironamanena praNamati // 1 // vaMdittA NamaMsittA sIhAsaNavaragae purasthAbhimuhe nisIAi, nisIittA tassa pavittivAuassa aThuttara-sayasahassaM pItidANaM valayati, dalaittA sakAreti sammANeti sakAritA sammANittA eva vayAsI-jayA NaM devaannuppiyaa| samaNe bhagavaM mahAvIre ihamAgacchejA iha samosarijA iheca caMpAe NayarIe pahiyA puNNabhadde cehae ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA (arahA jiNe kevalI samaNagaNaparivuDe) saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharejjA tayA NaM (tuma) mama eamaThThaM nivedijAsittikaTu visajjite (evaM sAmitti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNaha) 2 // sUtra 'aThuttarasayasahassaM poidANaMti aSTottaraM lakSaM rajatasya tuSTidAnaM dadAti smeti, taccAvazyaka mANDalikAnAM prItidAnamarddhatrayodazalakSamAnamuktaM, yadAha-" vittI u suvaNNassA pArasa ahaM ca sayasahassAI / tAvaiyaM ciya koDI pIIvANaM tu cakissa // 1 // evaM * vRttistu suvarNAnAM dvAdaza paddhaM ca zatasahasrANAm / tAvatya eva koTayazca prItidAnaM tu cakriNAm // 1 // etadeva pramANaM kevalaM rajatAnAM tu kezavA dadati / mANDalikAnAM sahasrANi prItidAna zatasahasrANi // 2 // // 40 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA0 tikam // 41 // ceva pamANaM navaraM rayayaM tu kesavA diti / maMDaliyANa sahassA pIIdANaM sayasahassA // 2 // " iti, iha punastadaSTottaralakSamAnamuktamiti kathaM na virodha !, ucyate, bhagavati, campAyAmAgate taddAsyatIti na virodhH| 'sakkArei'tti pravaravastrAdibhiH pUjayati / 'sammANei'tti tathAvidhayA vacanAdipratipattyA pUjayatyeveti / evaM 'sAmitti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei'tti vAcanAntare vAkyam , evamiti--yathA''dezaM svAminnityAmantraNArthaH itiH-upapradarzane AjJayA--tadAjJA pramANIkRtyetyarthaH vinayena-aJjalikaraNAdinA vacanaM-rAjAdezaM pratizRNoti-amyupagacchati iti 2 // sUtra 12 // tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe phulluppala-kamala-komalummilitaMmi AhA (aha) paMDure pahAe rattAsoga-pagAsa-kiMsua-suamuha-gaMjaDarAga-sarise kamalAgara-saMDabohae uTThiyammi sUre sahassarassimi diNayare teyasA jalate (mAgAsagaeNaM jAva appANaM bhAvemANe) jeNeva caMpA NayarI jeNeva puNNabhadde cehae (jeNeva vaNasaMDe jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavIsillApaTTae) teNeva uvAgacchati 2ttA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA (asogavarapAyavassa ahe puDhavIsilAvaTThagaMsi puratyAbhimuhe saMpaliyaMkanisanne arahA jiNe kevalI samaNagaNapariDe) saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati // sUtra 13 // kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe'tti kalyamiti-zvaH prAduH prAkAzye tataH prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM 'phulluppalakamalakomalummiliyaMmitti phulla-vikasitaM tacca tadutpalaM ca-padma phullotpalaM tacca kamalazca-hariNavizeSaH tayoH komalam-akaThoramunmIlitaM-dalAnAM nayanayozconmIlanaM yasmistattathA / tatra 'aha paMDure pabhAe'tti atha rajanIprabhAtAnantaraM pANDure-zukle prabhAte-upasi / rattAsogappagAsakiMsuamuamuhaguMjaparAgasarise kamalAgarasaMDayohae uThThiyaMmi sUretti raktAzokasya-taruvizeSasya prakAzaH-prabhA sa ca kiMzukaM ca-palAzakusumaM zukamukhaM capratItaM guJjA-raktakRSNaH phalavizeSaH tadaddha ceti dvandvaH, eSAM-yo rAgo-raktatvaM tena sadRzaH-samo yaH sa tathA, tathA kamalAkarA:-padmotpattisthAnabhUtA R|41 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNika hRdAdayasteSu yAni SaNDAni-nalinavanAni teSAM bodhako-vikAzako yaH sa tathA tatra, utthite-udgate suure-vau| kimbhRte ?-'sahassarassimi aupapA diNaare teasA jalaMte'ti vizeSaNatrayaM vyaktam / 'saMpaliyaMkanisanne ti padmAsane niSaNNaH, idaM ca vAcanAntarapadam // sUtra 13 // tikam / teNaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave samaNA bhagavaMto appegaiyA uggapavvadayA // 42 // bhogapavvaiyA rAiNNapavvaiyA NAyapavvaiyA koravvapabvaiA khattiapavvahaA bhaDA johA seNAvaI pasatyAro seTTI inbhA aNNe ya bahave evamAiNo uttama-jAti-kula-rUva-viNaya-viNNANa-vaNNa-lAvaNNa-vikama-pahANa-sobhagga-kaMtijuttA bahudhaNa-dhaNNaNicaya-pariyAla-phiDiA Naravai-guNAiregA icchiabhogA suhasaMpalaliA kiMpAgaphalovamaM ca muNia visayasokkhaM jalabubbuasamANaM kusagga-jalabiMdu-caMcalaM jIviyaM ca NAUNa adhuvamiNaM rayamiva paDaggalaggaM saMvidhuNittA NaM caitA hiraNaM jAva pavvaiA, appegaDyA aDamAsapariAyA appegaiA mAsa pariAyA edaM dumAsa pariAyA timAsapariAyA jAva ekAramAsapariAyA appegaiA vAsapariAyA duvAsapariAyA tivAsapariAyA appegaiA aNegavAsapariAyA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANA viharaMti // sUtra 14 // 'aMtevAsitti shissyaaH| 'appegaiya'tti apiH-samuccaye ekakA-eke anye kecidapItyarthaH / 'uggapavvaiya'tti ugrA-Adidevena ye ArakSakatvena niyuktAH tadvaMzajAzca ata ugrAH santaH pravrajitA-dIkSAmAzritA ugrapravajitAH / evamanyAnyapi padAni, navaraM bhogA-ye tenaiva gurutvena vyavahRtAstadaMzajAca, rAjanyA ye tenaiva vayasyatayA vyavasthApitAstadvaMzajAca, jJAtA-ikSvAkuvaMzavizeSabhUtAH nAgA vA nAgavaMzaprasUtAH, korabbatti-kuravaHkuruvaMzaprasUtAH, kSatriyAzcAturvaNye dvitIyavarNabhUtAH, bhaDatti-cArabhaTAH, johatti-bhaTemyo viziSTatarAH sahasrayodhAdayaH, seNAvaitti-sainyanAyakAH, pasatthAratti-prazastAro dharmazAstrapAThakAH, zreSThina:-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTAGkitamastakAH, inbhatti--ibhyAH hastipramANadraviNarAzipatayaH 'aNNe ya bahave evamAiNo'tti evamprakArAH uttamajAikularUvavinayaviNNANavaNNalAvaNNavikkamapahANasohamgakatijutta'tti uttamA ye jAtyAdayaH pradhAne ca ye saubhAgya 2 // 42 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNika. aupapAtikam XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) kAntI tairye yuktAste tathA, tatra jAti:-mAtRkA pakSA, rUpaM-zarIrAkAraH, vinayavijJAne ca-pratIte, varNo-gauratvAdikA kAyacchAyA, lAvaNyam-AkArasyaiva spRhaNIyatA, vikramaH-pauruSaM, saubhAgyama-AdeyatA kAntiH-dIptiH / 'bahudhaNadhaNNanicayapariyAlaphiDiA' bahavo ye dhanAnA-gaNimadharimAdInAM dhAnyAnAM ca-zAlyAdinA nicayAH saJcayAH, parivArazca-dAsIdAsAdiparikarastaiH sphuTitA-IzvarAntarANyatikrAntAH athavA tebhyaH sarvasaGgatyAgena dUrIbhRtA ye te tathA, pAThAntare bahavo dhanadhAnyanicayaparivArA yasyAM sA tathAbhUtA sthitiH gRhavAse yeSAM te tthaa.| 'garavaiguNAireA' narapateH-rAjJaH sakAzAdguNaiH-vibhavasukhAdibhiH atireka:-atizayo yeSAM te tathA / 'icchiyabhogA' IpsitA-vAJchitAH bhogAH-zabdAdayA yeSAM te tathA / 'suhasaMpalaliyA' sukhena sampralalitAH-prakrIDitA ye te tathA / 'kiMpAgaphalovamaM ca'ti viSavRkSaphalatulyaM punaH 'muNi'tti jJAtvA 'visayasuhaM'ti vyaktaM, tathA 'jalabubbuasamAna' kuzAgre jalabinduH kuzAgrajalabindustadvaccaMcalaM 'jIviyaM'ti jIvitavyaM ca jJAtvA, tathA 'ardhavamiNa ti idaM viSayasaukhyadhanasazcayAdikam adhruvam-anityarUpaM raja iva paTAgralagnaM 'saMvidhuNittA gaM'ti vidhUya-jhagiti vihAya, tathA 'caitta'tti tyaktvA, kiM tadityAha-hiraNyaM ca' rUpyaM, yAvacchabdopAdAnAdidaM dRzyam-ciccA suvvaNaM ciccA dhaNaM evaM dhaNNaM balaM vAhaNaM kosaM koTThAgAraM rajjaM rakhapuraM aMteuraM ciccA vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiasaMkhasilappavAlarattarayaNamAIyaM saMtasArasAvatejjaM vicchaDDaittA vigovaittA dANaM ca dAiyANaM paribhAyaittA muMDA bhavittA agArAo aNagAriyAmiti, vyaktaM caitat navaraM suvarNa ghaTitaM dhanaM-gavAdi balaM-caturaGga vAhanaM-vesarAdikaM punardhanaM-gaNimAdi kanakam-aghaTitasuvarNa ratnAni-karketanAdIni maNaya:-candrakAntAdayaH mauktikAni-muktAphalAni zaGkhAH-pratItAH zilApravAlAni-vidrumANi raktaratnAni-padmarAgA AdizabdAdvastrakambalAdiparigrahaH, etena kimuktaM bhavatItyAha-saMtatti vidyamAnaM sArasvApateyaM-pradhAnadravyaM, kimityAha-vicchadya-vizeSeNa tyaktvA vicchardavadvA kRtvA niSkramaNamahimakaraNataH, tathA tadeva guptaM sadvigopya-prakAzIkRtya dAnAtizayAdata eva 'dANaM ca dAiyANaM'ti dAnAhebhyaH paribhAjya-dattvA gotrikebhyo vAvibhAgazo dattvA muNDA bhUtvA-dravyataH ziroluzcanena bhAvataHkrodhAdyapanayanena agArAd-gehAta niSkramyeti zeSaH, anagAritA-sAdhutA prabajitA-gatAH, vibhaktipariNAmAdvA anagAritayA pravajitAH-zramaNIbhUtAH, paryAyasUtrANi vyaktAnyeveti // sUtra 14 // KXXXXXXXXXXXXXXXX X // 43 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ anagA0 aupapAtikam - sU0 14 // 44 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave niggaMthA bhagavaMto appegahaA AbhiNiyohiyaNANI jAva kevalaNANI appegaiA maNabaliA vayavaliA kAyabaliA appegahaA maNeNaM sAvANaggahasamAthA appegahA khelosahipattA evaM jallosahi0 vipposahi0 Amosahi0 savvosahi0 appegaiA kohabuddhI evaM bIyavuddhI paDabuDI appegahaA payANa sArI appegahaA saMbhinnasoA appegaiA khIrAsavA appegaiA mahuAsavA appegaiA sappiAsavA appegahaA akkhINamahANasiA evaM ujjumatI appegaiyA viulamaI viuvvaNiDhipattA cAraNA vijAharA AgAsAtivAiNo // 1 // sAdhuvarNakagamAntaraM vyaktameva, navaraM 'maNobaliya'tti manobalikA:-mAnasAvaSTambhavantaH vAgbalikA:--pratijJAtArthanirvAhakAH parapakSakSobhakArivacanA vA, kAyabalikAH kSadhAdiparISaheSvaglAnIbhavatkAyAH, 'nANabaliyA' avyabhicArijJAnAH 'daMsaNabaliyA' parerakSobhyadarzanAH 'cArittavaliyA' iti vyaktaM, vAcanAntarAdhItaM cedaM vizeSaNatrayam 'appegaiA maNeNaM sAvANuggahasamatthA' manasaiva pareSAM zApAnugraho katu samarthA ityarthaH, evaM vAcA kAyena ceti ! 'khelosahipatta'tti khelo--niSThIvanaM sa evauSadhiH sakalarogAdyanarthopazamahetutvAt khelauSadhistA prAptA ye te tathA, evamanyatrApi, navaraM 'jallosahi'tti jallo--malaH 'vipposahi'tti vipuSaH prazravaNAdivindavaH, athavA vi iti viSThA pra--iti prazravaNaM te eva oSadhiH iti / 'Amosahi'tti AmarSaNamAmarSa--hastAdisaMsparza iti / 'savvosahi'tti sarva eva khelajallavipraTkezaromanakhAdaya oSadhiH sauSadhiH, 'kohabuddhi'tti koSThavat-kuzUla iva sUtrArthadhAnyasya yathAprAptasyAvinaSTasyA''janmadharaNAbuddhiH' matiryeSAM te tthaa| 'vIjabuddhi'tti bIjamiva vividhArthAdhigamarUpamahAtarujananAdbuddhiryeSAM te tathA / 'paDabuddhiti paTavat viziSTavaktRvanaspativisRSTavividhaprabhUtasUtrArthapuSpaphalagrahaNasamarthatayA buddhiryeSI te tathA / 'padANusAritti padena--sUtrAvayavenaikenopalabdhena tadanukUlAni padazatAnyanusaranti--abhyUhayantItyevaMzIlAH padAnusAriNaH / 'saMbhinnasoti samminnAna-bahubhedabhinnAn zabdAn pRthak pRthaka yugapacchRNvantIti samminnazrotAraH, sambhinnAni vA--zabdena vyAptAni zabda grAhINi' pratyekaM vA zabdAdiviSayaH zrotAsi--sarvendriyANi yeSAM te * vAkkAyazApAnugrahasamartheti jJApanAya trikalakSaNo'GkaH / / // 44 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA tikam / / 45 / / ********** tathA / 'khIrAsava'tti kSIravanmadhuratvena zrotRRNAM karNamanaHsukhakaraM vacanamAzravanti - kSaranti ye te kSIrAzravAH / 'mahuAsava' tti madhvAzravAH prAgvat, navaraM madhuvatsarva doSopazamanimittatvAdAhlAdakatvAcca tadvacanasya kSIrAzravebhyaste bhedenoktAH / 'sappiAsava'ti sapirAzravAstathaiva, navaraM zroNAM svaviSaye snehAtirekasampAdakatvAt kSIrAzravamadhvAzravebhyo medenoktAH / akkhINa mahANa sIya'tti mahAnasam - anapAkasthAnaM tadAzritatvAdvA'nnamapi mahAnasamucyate, tatazcAkSINaM - puruSazatasahasra bhyo'pi dIyamAnaM svayamabhuktaM sat tathAvidhalabdhivizeSAdatruTitaM tacca tanmahAnasaM ca bhikSAlabdhaM bhojanamakSINamahAnasaM tadasti yeSAM te tathA / 'ujjumaiti RjvI sAmAnyato manomAtragrAhiNI matiH- manaHparyAyajJAnaM yeSAM te tathA / 'viulamai'tti vipulA-bahuvidhavizeSaNopetamanyamAna vastugrAhitvena vistIrNAmatiH- manaH paryAyajJAnaM yeSAM te tathA tathAhi ghaTo'nena cintitaH sa ca dravyataH sauvarNAdiH kSetrataH pATaliputrakAdiH kAlataH zAradAdirbhAvataH kAlavarNAdirityevaM vipulamatayo jAnanti, Rjumatayastu sAmAnyata eva tathA arddha tRtIyAGgulanyUne manujakSetre vyavasthitasaMjJinAM manogrAhikA AdyAH, inare tu sampUrNa iti / 'viudhyaNi Tipatta' ti vikurveNAvaikriya karaNalabdhiH saiva RddhistAM prAptA ye te tathA / 'cAra 'i caraNa - gamanaM tadatizayavadasti yeSAM te cAraNAH, te ca dvidhA - jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzca tatrASTamASTamena kSapato yateryA labdhirutpadyate yayA ca kiJcijaGghAvyApAramAzrityaikenaivotpAtena trayodazaM rucakavarAbhidhAnaM dvIpaM merumastakaM ca yAvadgantuM pratinivRttazca tata utpAtadvayenehAgantuM samartho bhavati tathA yuktA AdyAH, yA punaH SaSThaM paSThena kSapata utpadyate, yayA zrutivihiteSadupaSTambhatayotpAtadvayenASTamaM nandIzvarAkhyaM dvIpaM merumastakaM ca gantuM tataH pratinivRttazcaikena vorapAtenehAgantuM samarthoM bhavati tathA yuktA dvitIyA iti / 'vijAhara'ti prajJaptyAdivividhavidyAvizeSadhAriNaH / 'AgAsAtivAiNo'tti AkAzaM - vyomAtipatanti - atikrAmanti AkAzagAmividyAprabhAvAt pAdalepAdiprabhAvAdvA, AkAzAdvA hiraNyavRSTayAdikamiSTamaniSTaM vA'tizayena pAtayantItyevaMzIlA AkAzAtipAtinaH, AkAzAdivAdino vA-amUrtAnAmapi padArthAnAM sAdhane samarthavAdina iti bhAvaH 1 / **** anagA0 sU0 15 // 45 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA0 tikam appegaiA kaNagAvaliM tavokamma paDivaNNA, evaM ekAvaliM khuDDAga-sIhanikkoliyaM tavokamma paDivaNNA, appegaiyAmahAlayaM sohanikkIliyaM tavokamma paDivaNNA, bhaddapaDimaM mahAbhaddapaDimaM savvatobhaddapaDimaM AyaMbilavaDamANaM tavokammaM paDivaNNA, 2 / kaNagAvaliM tavokamma paDivaNNagAtti kanakamayamaNikamayo bhUSaNavizeSaH, kalpanayA tadAkAraM yattapastatkanakAvalItyucyate, tatsthApanA caivam-caturtha SaSThamaSTamaM cotarAdharyeNAvasthApyate, teSAmadho'STAvaSmAni catvAri catvAri paktidvayenAvasthApanIyAni, ubhayato vA rekhAcatuSkeNa nava koSThakAnvidhAya madhyame zUnyaM vidhAya zeSeSvaSTasu tAni sthApanIyAni, tatastasyAdho'dhaH caturthAdIni catustriMzattamaparyantAni, tataH kanakAvalimadhya // 46 // KATREKXXXKKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXX EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX * taporatnamahodadhau tu kanakAvalitapaHsvarUpam-tapasaH kanakAlyAH kAhalAdADime api / latA ca padakaccAntyalatA dADimakAhale / / 1 / / ekadvizyupavAsataH praguNite sampUrite kAhale, tatrASTASTamitaizcASTamakaraNaiH sampAdayeddADime / ekAdyaiH khalu SoDazAntagaNitaiH zreNI ubhe yuktiH, SaSThastaiH kanakAvalI kila catustrizanmito nAyakaH // 2 // bhAvArtha:-kanakAvali tapamA 1 u. pA0 cha8 pA0 aTThama pA0 te prathama kAhalikA thai. pATha aTTha te dADama thayu.1 u0 pA0 chaTTha pA0 aTThama pA. ema vadhatAM vadhatAM 16 u0 pA0 te hAranI eka latA thai. bAda 24 chaThThathI padaka thAya. pachI 16-, u0 pA015 u0 pA0 cauda u0 pA0 ema utaratAM 1 u. pA0 te hAranI bIjI latA thai pachI ATha cha8 te bIjaM dADama thayu. pachI aTThama pA0 chaTTha pA0 1 u0 pA0 te uparanI bIjI kAhalikA thai. prA tapamA 384 u0 88 pAraNA pAve che. 1 varSa 3 mAsa 22 divase tapa pUrNa thAya tema cAra vakhata tapa karavAnuM pravacanasAroddhAramA kahya cha / // 46 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam || 80 || XXXRECENTRE bhAgakalpanayA catustriMzadaSTamAni tAni cottarAdharyeNa dve trINi catvAri pazca SaT pazca catvAri trINi dve cetyevaM sthApyAni, athavA'STAbhiH paribhava rekhAbhiH paJcatriMzatkoSTakAn vidhAya madhye zUnyaM kRtvA zeSeSu tAni sthApanIyAnIti, l l 303 33214O 123456789 33 mo 3333/m 33 Im 'mmm m ************** anagA0 sU0 15 11.80 11
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ anagA aupapAtikam // 48 // KKRXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKIEO tata upayu pari catustriMzattamAdIni caturthAntAni, tataH pUrvavadaSvASTamAni, tato'STamaM tato'STamaM SaSThaM caturtha ceti / caturthAdIni ca krameNekopavAsAdikapANIti / atra caikasyAM paripATayAM vikRtibhiH pAraNakaM, dvitIyasyAM nirvikRtikena, tRtIyAyAmalepakRtA, catu* cAcAmleneti / atra caikaikasyA paripATayAmekaH saMvatsaro mAsAH paJca dinAni ca dvAdaza, paripATIcatuSTaye tu saMvatsarAH paJca mAsA nava dinAni cASTAdazeti / 'evamekAvalI' kanakAvalyabhilApenetyarthaH, ekAvalI ca nAnyatropalabdheti na likhitA / * 'khuDDAgasIhanikoliyaMti vakSyamANamahAsiMhanikrIDitApekSayA kSullaka siMhanikrIDitaM-siMhagamanaM tadiva yattapastat siMhanikrIDitamityucyate, tadgamanaM cAtikrAntadezAvalokanataH, evamatikrAntatapAsamAsevanenApUrvatapaso'nuSThAnaM yatra tatsihanikrIDitamiti, taccaivam-caturthaM tataH SaSThacaturthe'STamaSaSThe dazamASTame dvAdazadazame caturdazadvAdaze SoDazacaturdaze aSTAdazaSoDaze viMzatitamASTAdaze viMzatitamaM ceti krameNa vidhIyate, tataH SoDazASTAdaze caturdazaSoDaze dvAdazacaturdaze dazamadvAdaze aSTamadazame SaSThASTame caturthaSaSThe caturtha ceti, sthApanA caivam-atra ca ekasyAM paripATyAM dinamAnam navakasaGkalane KXXXXTARRERAXXXXXXXXXXXXXXXTA * taporatna mahodadhau tatsvarUpam-eka dvityupavAsaiH kAhali ke dve tathA ca dADimake / vasusaMkhyazcaturtheH zreNI kanakAvalIvacca // 1 // catustrizazcaturthezca pUryate taralaH punaH / samAptameti sAdhUnAmeva-mekAvalI tapaH // 2 // kanakAvali tapamA jyAM pATha tathA cotrIza che? jaNAvyA che te jagyAe prA tapamA upavAsa cha tethI 50 divasa mA tapamA ochA thAya. 334 upavAsa bhane 88 pAraNA prA tapamA che. vidhiprapAmA ekAsaguM, nIvI bhAMbela upavAsa ema pAMca vAra karavAthI vIsa divasano paNa ekAvalI tapa paNa jaNAvyo che. // 48 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ JILLI / / / / / / anagA0 aupapAtikam sU015 // 4 // 1/23/4||6||5||6/5/4/3/ sA dve 45 / 45, aSTakasaGkalanA caikA 36, saptakasaGkalanA'pyekaiva 28, pAraNakadinAni 33, sarvAgram 112342,678645|8|7||5||3|22|' 187, evaM ca mAsAH 6 dinAni ca 7, catasRSu paripATISvetadeva catuguNaM syAt , tatra varSe 2 dinAni 28, tatra prathamaparipATyAM pAraNakaM sarvakAmaguNitaM, dvitIyasyAM nirvikRtika, tRtIyAyAmalepakAri, caturthyAmAcAmAmlamiti / / evaM mahAsiMhanikrIDitamapi, navaramiha sthApanA ekAdayaH SoDazAntAH punaH SoDazAdaya ekAntAH sthApyante, tatra dvayAdInAM SoDazAntAnAmagre pratyekamekAdayaH paJcadazAntAH sthApyante, tathA ye te SoDazAdaya ekAntAH sthApitAsteSu paJcadazAdInAM vyantAnAmAdau caturdazAdayaH sthApanIyAH, caturthAdinA cAmilApena te smutkiirtniiyaaH| + taporatnamahodadhau tatsvarUpam-gacchan siMho yathA nityaM pazcAdbhAgaM vilokayet / siMhaniHkrIDitAkhyaM ca tathA tapa udAhRtam / / 1 / / eka dvayakatriyugmaiyuMgaguNavizikharveda SaTpaJcatAkSyaiH, SaTakumbhAzvanidhAnASTanidhihayagajaiH SaDhayaiH paJcaSaDbhiH / vedairvANayugadvitrizazibhRjakubhizcaupavAsazca madhye, kurvANAnAM samantAdazana miti tapaH siMhaniHkrIDitaM syAt / / 2 // PREXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX * taporatnamahodadhau bRhasihaniHkrIDitatapaHsvarUpam-ekadvaya kakapATaghoniyamamalervedatrivANAbdhibhiH, SaTpaJcAzvarasASTasaptanavabhina gazca dignandakaiH / rudraashaarvibhdrvishvvibudhairtinnddmnvnktivishve-devtithiprmaannmnubhishcaassttiprtithynvitaiH||1|| kalAmanutithi trayodaza cturdshaaryaanvit-stryodshshivaaNshubhirdshgiriishnndairpi| dazASTanava-saptabhigaMjarasAzvabANe rasai-zcaturvizikhavahnibhiyugabhujatribhUdvondubhiH // 2 // upavAsaiH kramAtkAdhA pAraNA antraantraa| siMhaniHkrIDitaM nAma bRhatsajAyate tapaH / / 3 / / X // 44 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ anagA0 aupapAtikam 3 21314 4 31213 M o . x x x x x - dinamAnaM caikasyAM paripATyAmidamatra-Tre SoDazAnAM saGkalane 136, 136 ekA paJca200 7 >>mr - dazAnAM 120 caturdazAnAmapyekaiva 105 ekaSaSTizca pAraNakAnIti, sarvAgraM ca 558, 79 2: 3 evaM ca varSamekaM SaTa ca mAsAH dinAnyaSTAdazeti, paripATIcatuSTaye catuguNametadava 60 varSANi 6 mAsau 2 dinAni 12 / tathA bhadrapratimA-yasyAM pUrvadakSiNAparottarAbhimukhaH pratyeka praharacatuSTayaM kAyotsarga karoti, eSA cAhorAtradvayamAneti, mahAbhadrA'pi tathaiva, navaramahorAtraM yAvadekakadigabhimukhaH kAyotsarga karoti, ahorAtracatuSTayaM cAsyAM mAnamiti, sarvatobhadrA punaryasyA dazasu dikSu pratyekamahorAtraM kAyotsarga karoti / asyAM ca dazAhorAtrANi mAnamiti / athavA dvividhA sarvatobhadrA-kSudrA mahatI ca, tatra kSudrAyAH sthApanA--sthApanopAyagAthA ceyamatra'egAI paMcate Thavi majasaM tu AimaNupaMti / sese kameNa ThaviuM jANejA saghaobhaI // 1 // tapodinAnIha / / 2 / 3 | 4 / 5 paJcasaptatiH, pAraNakadinAni tu paJcaviMzatiH, sarvANi dinAni zatamekasyAM paripATyA, catasRSu tvetadeva caturgaNam / 5|1|2|3|4 2| |4| | 4|5| |2|3 evaM mahatyapi, navaramekAdayaH saptAntAstasyAmupavAsA bhavanti, sthApanopAyagAthA tviyam-'egAI sattaMte ThaSi majjhaM tu AimaNapaMti / sese kameNa Thavi jANa mahAsavyaobhaI // 1 // 1|2|3|4|067iyN prathamA paGktiH 4 / 5 / 6 / 7 / 1 / 2 / 3 dvitIyA 71 / 2 / 3 / 4 / 06 / tRtIyA 3 / 4 / 5 / 672 caturthI 6 / 7 / 12 / 3 / 4 / 5 paJcamI 2|34aash671 SaSThI 56 / 11 / 2 / 34 saptamI / iha ca SaNNavatyadhikaM zataM tapodinAnAM syAdekonapazcAzacca pAraNakadinAni, evaM cASTau mAsAH paJca dinAni, catasRSu paripATIvetadeva catuguNamiti / XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA tikam // 51 // XXXXXXXXXXXXXXX __ 'AyaMbilavaDamANAti yatra caturthaM kRtvA AyAmAmlaM kriyate, punazcaturtha, punarde AyAmAmle, punazcaturtha, punastrINi AyAmAmlAni, evaM yAvacaturtha zataM cAyAmAmlAnAM kriyata iti, iha ca zataM caturthAnAM tathA paJca sahasrANi paJcAzadadhikAni AyAmAmlAni bhavantIti / mAsiaMbhikkhupaDima evaM domAsi paDimaM timAsi paDimaM jAca sattamAsikaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, paDhamaM sattarAiMdiaM appegaiyA bhikkhupaDima paDivaNNA jAva taccaM sattarAiMdiaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, ahorAiMdiaM (rAiMdi) bhikkhupaDima paDivaNNA, ikarAiMdiaM (egarAiyaM) bhikkhupaDima paDivaNNA, sattasattami bhikkhupaDimaM aTThamiaM bhikkhu paDimaM NavaNavamiaMbhikkhupahima dasadasamibhikkhupaDima (bhaddapaDimaM subhaddapaDimaM mahAbhahapaDimaM savvaobhaddapaDimaM bhaddu| ttarapaDima ) khuDiyaM moapaDima paDivaNNA, mahalliyaM moapaDima paDivaNNA, javamajha caMdapaDima paDivaNNA, vahara (vajja) majhaM caMdapaDima paDivaNNA (vivegapaDimaM viussaggamaDima upahANapaDima paDisaMlINapaDimaM paDivaNNA), saMjameNaM tavasA appANaM bhASamANA viharaMti 3 // suu015|| mAsiyaM bhikkhupaDima'ti mAsaparimANA mAsikI tA bhikSupratimA-sAdhupratijJAvizeSa, tatra hi mAsaM yAvadekA dattibhaktasyaikaiva ca pAnaka| syeti, evaM dvitIyAdyAH saptamyantAH ekaikadattivRddhiyuktA iti / 'paDhamasattarAiMditi tisRNAM madhye prathamA saptarAtrindivA-saptAhorAtrapramANA, asyAM ca caturtha caturthena pAnakAhAravirahita uttAnako vA pArzvazAyI vA niSadyopagato vA grAmAdibhyo bahiviharati, dvitIyasaptarAtrindivA'pyevaMvidhaiva, navaraM utkuTuko vA+lagaNDa zAyI vA daNDAyato vA viharati, evaM tRtIyA saptarAtrindivApi, navaraM godohikAsthito vA vIrAsaniko vA Amrakubjo vA asti iti / 'rAiMditi rAtrindivapramANAmahorAtrikImityarthaH, asyAM ca SaSThopavAsiko grAmAdibhyo bahiH pralambabhujastiSThatIti / 'egarAiya'ti ekA rAtriH pramANamasyA ityekarAtrikI tAm , asyAM cASTamabhaktiko prAmAdivahirIpadavanatagAtro'nimiSanayanaH zuSkapudgalaniruddhadRSTiH jinamudrA XXXXXXXXXXXXXXXXXX // 51 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMgA0 aupapAtikam // 52 // sthApitapAdaH pralambitabhujastiSThatIti, viziSTasaMhananAdiyukta eva caitAH pratipadyante, Aha ca-x"paDivajaha eyAo saMghayaNadhiijuo mahAsatto / paDimAu bhAviyappA sammaM guruNA annunaao||1||" ityAdi / 'sattasattamiyati saptasaptamAni dinAni yasyAM sA tathA, sA ca saptabhirdinAnAM saptakarbhavati, tatra ca prathamadine ekA dattibhaktasyaikaiva ca pAnakasyaivaM dvayAdigvekottarayA vRddhathA saptamadine sapta dattayaH, evamanyAnyapi SaT saptakAni, athavA prathamasaptake pratidinamekA dattirdvitIyAdiSu tu dvayAdayo yAvatsaptame saptake pratidinaM sapteti, evamaSTASTamikA navanavamikA dazadazamikA ceti, navaraM dattivRddhiH kAryeti / ___kvacidiha sthAne bhadrAsubhadrAmahAbhadrAsarvatobhadrAbhadrottarAzca bhikSupratimAH paThayante, tatra subhadrA apratItA, zeSAsta vyAkhyAtAH prAka, navaraM bhadrottarAsthApanA evam-567818) prathamA pakti: 178haash6| dvitIyA 66718 / tRtIyA 66 / / caturthI |mhaash67 paJcamIti / athavA / / 6786 / 10 / 11 / prathamA paGktiH / 8 / 6 / 10 / 11 / 5 / 6 / 7 / dvitIyA / 11 / 26 / 786 / 10 / tRtIyA / 786 / 10 / 11 / 5 / 6 / caturthI / 1011za6786 paJcamI |6|783|10|11shsh SaSThI / / 10 / 111678 / saptamIti / 'khuDDiyaM moapaDima'ti kSudrikA-mahatyapekSayA laghvI mokapratimA-prazravaNAbhigrahaH, iyaM ca dravyataH prazravaNaviSayA prazravaNasyApratiSThApanetyarthaH, kSetrato grAmAdevahira, kAlataH zaradi nidAghe vA pratipadyate, tathA bhuktvA ceta pratipadyate tadA caturdazabhaktena samApyate, abhuktvA cet pratipadyate tadA SoDazabhaktena samApyate, bhAvatastu divyAdikopasargasahanamiti / evaM mahAmokapratimA'pi navaraM bhuktvA cet pratipadyate tadA SoDazabhaktena samApyate, abhuktvA cetpratipadyate tadA'STAdazabhakteneti / 'javamajha caMdapaDimati yavasyeva madhyaM yasyAM sA yavamadhyA, candra iva kalAvRddhihAniyAM yA pratimA sA candrapratimA, tathAhi-zuklapratipadi eka kavalaM bhikSA vA abhyavahRtya pratidinaM kavalAdivRddhayA paJcadaza paurNamAsyAM kRSNapratipadi ca pazcadazaiva bhuktvA pratidinamekahAnyA amAvAsyAyAmekameva yasyAM bhuGkte sA sthUlamadhyatvAt yavamadhyeti / 'vairamajha caMdapaDimati vairasyeva (bajrasyeva) 4 pratipadyata etAH saMhananaghRtiyukto mahAsattvaH / pratimA bhAvitAtmA samyagguruNA'nujJAtaH / / 1 / /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA0 tikam // 53 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXRAR madhyaM yasyAM sA tathA, yasyAM hi kRSNapratipadi paJcadaza kavalAna bhuktvA tataH pratidinamekahAnyA amAvasyAyAmekaM zuklapratipadyapyekameva, tataH punarekaikavRddhathA paurNamAsyAM paJcadaza bhuGkte sA tanumadhyatvAvamadhyeti // . ____ vAcanAntarAdhItamatha padacatuSkam-'vivegapaDimati vivecanaM vivekaH-tyAgaH, sa cAntarANAM kaSAyAdInAM bAhyAnAM ca gaNazarIrAnucitabhaktapAnAdInAM tatpratipattivivekapratimeti / 'viussaggapaDima'ti vyutsargapratimA-kAyotsargakaraNamiti / 'uvahANapaDimaM'ti tapoviSayo'bhigrahaH, yadyapi dazAzrutaskandhe bhikSapAsakapratimAsvarUpeyamuktA tathApIha tathA na vyAkhyAtA, bhikSupratimAnAM prAgeva darzitatvAd , upAsakapratimAnAM ca sAdhUnAmasambhavAt / paDisalINapaDima'ti saMlInatA'bhigrahamiti // 15 // teNaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave therA bhagavaMto jAtisaMpaNNA kulasaMpaNNA palasaMpaNNA rUvasaMpaNNA viNayasaMpaNNA NANasaMpaNNA desaNasaMpaNNA carittasaMpaNNA lajjAsaMpaNNA lAghavasaMpaNNA (10) oaMsI teaMsI vaccaMsI jasaMsI (14) jiakohA jiamANA jiamAyA jialobhA jiaiMdiA jiaNihA jiaparIsahA (21) jIviAsa-maraNabhaya-vippamukkA (22) vayapahANA guNappahANA karaNappahANA dharaNappahANA NiggahappahANA nicchayappahANA ajavappahANA mahavappahANA lAghavappahANA khaMtippahANA muttippahANA vijjApahANA maMtappahANA veappahANA baMbhappahANA nayappahANA niyamappahANA saccappahANA soappahANA (41) cAruvaNNA lajjAtavassIjiiMdiA sohI aNiyANA (45) appussuA apahillesA appaDilessA susAmaNNarayA daMtA (bahUNaM AyariyA bahUNaM upajjhAyA bahUNaM gihatthANaM pavvaiyANaM ca dIvo tANaM zaraNaM gaI pAhA) (50), iNameva jiggathaM pAvayaNaM puro kA viharati / sAdhuvarNakagamAntarameva, tatra 'jAisaMpanna'tti uttamamAtRkapakSayuktA ityavaseyam , anyathA mAtRkapakSasampannatvaM puruSamAtrasyApi syAditi naiSAmutkarSaH kazciduktaH syAd , utkarSAbhidhAnArthaM caiSAM vizeSaNakadambakaM cikIrSitamiti, evaM 'kulasaMpannA' ityAdyapi vizeSaNanavakaM, navaraM kulaM-paitRkA RXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 53
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA0 tikam sU016 // 54 // pakSaH balaM-saMhananasamutthaH prANaH rUpam-AkRtiH vinayajJAne pratIte darzana-samyaktvaM caritraM-samityAdi lajjA-apavAdabhIrutA saMyamo vA lAghavaMdravyato'lpopadhitA bhAvato gaurakhatrayatyAgaH (10), 'oaMsitti ojo-mAnaso'vaSTambhastadvantaH ojasvinaH 'teyaMsitti tejaH zarIraprabhA tadvantaH tejasvinaH 'vaccaMsitti vaco-vacanaM saubhAgyAdyupetaM yeSAmasti te vacasvinaH, athavA varca:-tejaH prabhAva ityarthaH, tadvanto varcasvinaH 'jasaMsi'tti yazasvinaH-khyAtimantaH (14), jitakrodhAdIni sapta vizeSaNAni pratItAni, navaraM krodhAdijayaH-udayaprAptakrodhAdiviphalIkaraNato'vaseyaH (21), 'jIviAsamaraNabhayavippamukkA' jIvitAzayA maraNabhayena ca vipramuktAH, tadubhayopekSakA ityarthaH (22), 'vayappahANeti vrata-yatitvaM pradhAnamuttama zAkyAdiyatitvApekSayA nirgranthayatitvAdyeSAM vratena vA pradhAnA ye te tathA, nimranthazramaNA ityarthaH, te ca na vyavahArata evetyata Aha-guNappahANa'tti pratItaM, navaraM guNAH-karuNAdayaH, guNaprAdhAnyameva prapazcayabAha-karaNappahANe' tyAdivizeSaNasaptakaM pratItArtha ca, navaraM karaNaM-piNDavizuddhayAdi caraNaM-mahAvratAdi nigrahaH-anAcArapravRtteniSedhanaM nizcayaH-tattvanirNayaH vihitAnuSThAneSu vA avazyaMkaraNAbhyupagamaH, ArjavaM-mAyodayanigrahaH mArdavaM-mAnodayanirodhaH, lAghavaM-kriyAsu dakSatvaM zAntiH-krodhodayanigraha ityarthaH, mukti:-lobhodayavinirodho vidyAH-prajJaptyAdikAH mantrA-hariNegameNyAdimantrAH vedA:-AgamAH RgvedAdayo vA brahma-brahmacarya kuzalAnuSThAnaM vA nayA-nItayaH niyamA-abhigrahAH satyaM-samyagvAdaH zaucaM-dravyato nilepatA bhAvato'navadyasamAcAraH, yacceha caraNakaraNagrahaNe'pyAjabAdigrahaNaM tadArjavAdInAM prAdhAnyakhyApanArthamavaseyaM (41), 'cAruvaNNa'tti satkIrtayaH gaurAdyadAttazarIravarNayuktA vA satprajJA vA 'lajjAtavassIjiiMdiya'ti lajjApradhAnAstapasvinaH-ziSyA jitendriyAzca yeSAM te lajjAtapasvijitendriyAH, athavA lajjayA tapAzriya ca jitAnIndriyANi yaiste lajjAtapAzrIjitendriyAH, yadyapi jitendriyA iti prAguktaM, tathApIha lajAtapovizeSitatvAnna punaruktatvamavaseyamiti, 'sohi ti suhRdo-mitrANi jIvalokasyeti gamyam , athavA zodhiyogAcchodhayaH-akaluSahRdayA ityarthaH, 'aNiyANa'tti anidAnA-nidAnarahitAH (45), 'appussuya'tti alpautsukyA-autsukyavarjitAH 'apahillesa'tti saMyamAdabahirbhUtamanovRttayaH, 'appaDilessA [vA ]' apratilezyA-atulamanovRttayaH, 'susAmaNNaraya'tti atizayena zramaNakarmAsaktAH, 'datta'ci gurubhirdamaM grAhitAH vinayitA XXXXXXXXXXXXXXXXXXX haNe'pyAjavAdigrahaNaTAnaM vA nayA-nItayaH vayavinirodho vidyAlaya RR // 54 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA tikam // 55 // 0), idameva nainanthyaM pravacanaM 'puraokAuMti puraskRtya-pramANIkRtya viharantIti, kvacidevaM ca pazyate-bahaNaM AyariyA' arthadAyakatvAta 'bahaNaM uvajjhAyA' sUtradAyakatvAt bahUnAM gRhasthAnAM prabajitAnAM ca dIpa iva dIpo mohatamaHpaTalapATanapaTunyAta, dvIpa iva vA dvIpa: anagA0 saMsArasAgaranimagnAnAmAzvAsabhRtatvAt 'tANaM'ti trANamanarthebhyo rakSakatvAta, 'saraNaM'ti zaraNamarthasampAdakatvAt 'gai'tti gamyata iti gatirabhigama- sU016 nIyA ityarthaH, 'pahAtti pratiSThantyasyAmiti pratiSThA Azraya ityarthaH // 1 // tesiNaM bhagavaMtANaM AyAvAyAvi (AyAvAiNovi) viditA bhavaMti, paravAyAdhi (paravAiNovi) viditA bhavaMti, AyApAyaM jamaittA nalavaNamiva (nalavanA iva) mattamAtaMgA (3), acchiddapasiNavAgaraNA rayaNakaraMDagasamANA kuttiAvaNabhUA parapAdiyapamahaNA (7), (paravAIhiM aNokkaMtA aNNausthiehiM aNoDasijjamANA viharaMti appegaiyA AyAradharA jAva coddasapuvvI) duvAlasaMgiNo samattagaNipiDagadharA savvakkharasaNNivAiNo savvabhAsANugAmiNo (11), ajiNA jiNasaMkAsA jiNA iva avitahaM vAgaramANA (12) saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti 2 // suu016|| teSAM bhagavatAM 'AyAvAyAci'tti AtmavAdAH-svasiddhAntapravAdAH, apiH samuccaye, pAThAntareNAtmavAdino jainA ityarthaH, viditAH-pratItAH / bhavanti, tathA paravAdAH-zAkyAdimatAni, pAThAntareNa paravAdinaH-zAkyAdayo viditA bhavanti, svaparasiddhAntapravINatayA, tatazca 'AyAvAya'ti svasiddhAntaM 'jamahattAtti punaH punarAvatanenAtiparicitaM kRtvA, kimiva ke ityAha-nalavanamiva mattamAtaGgA iti pratItaM, nalavanA iti pAThAntaraM, nalavanAnIveti vyAkhyeyaM, tataH 'acchiddapasiNavAgaraNatti aviralapraznA aviralottarAzca sambhRtAH santo viharantIti yogaH, 'rayaNakaraMDagasamANa'tti pratItaM, 'kuttiAvaNabhUtti kutrika-svargamatyapAtAlalakSaNaM bhUmitrayaM tatsambhavaM vastvapi kutrika, tatsampAdaka ApaNo-haTTaH kutrikApaNastadbhUtAHsamIhitArthasampAdanalabdhiyuktatvena tadupamAH, 'paravAiyapamahaNAtti tanmatapramaInAt 'paravAIhi aNoktA ityAdi 'coddasapucItyantaM vAcanAntara, tatra anupakrAntA-anirAkRtA ityarthaH, 'aNNautthiehiM'ti anyayUthikaiH-paratIrthikaH 'aNoDasijjamANa'tti anupadhvasyamAnAH mAhA DNI||55 // XXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pramANA vihANugAmiNo nayA AyAmA para
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA0 tikam sU016 // 56 // KAKKRXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX myAdapAtyamAnAH, viharanti-vicaranti, 'appegaiyA AyAraghare'tyevamAdIni SoDaza vizeSaNAni sugamAni, navaraM sUtrakRtadharA ityasya prAktanAGgadharaNAvinAbhUtatve'pi tasyAtizayena dharaNAnsUtrakRtadharA ityAdhuktam , ata eva vipAkazrutadharoktAvapi ekAdazAGgavida ityuktam athavA videvicAraNArthatvAdekAdazAGgavicArakAH, navapUrvyAdigrahaNaM tu teSAM sAtizayatvena prAdhAnyakhyApanArthamiti, caturdazapUrvitve satyapi dvAdazAGgitvaM keSAzcinna syAccatudezapUrvANAM dvAdazAGgasyAMzabhUtatvAt , ata Aha-'duvAlasaMgiNotti, tathA dvAdazAGgitve'pi na samastazrunadharatvaM keSAzcitsyAdityata Aha-'samattagaNipiDagadharA' gaNInAm-arthaparicchedAnAM piTakamiva piTaka-sthAnaM gaNipiTakam , athavA piTakamiva vAlaJjakavANijakasarvasvAdhArabhAjanavizeSa iva yattapiTakaM, gaNina-AcAryasya piTakaM gaNipiTaka-prakIrNakazrutAdezazrutaniyuktyAdiyuktaM jinapravacanaM, samastam-anantagamaparyAyopetaM gaNipiTakaM dhArayanti ye te tathA, ata eva 'savdhakkharasaNNivAiNotti sarve akSarasannipAtAH-varNasaMyogA jJeyatayA vidyante yeSAM te tathA, 'savvabhAsANagAmiNotti sarvabhASA:-AryAnAryAmaravAcaH anugacchanti-anukurvanti tadbhASAbhASitvAt svabhASayaiva vA labdhivizeSAttathAvidhapratyayajananAta athavA sarvabhASA:-saMskRtaprAkRtamAgadhyAdyA anugamayanti-vyAkhyAntItyevaMzIlA ye te tathA, (11), 'ajiNa'tti asarvajJAH santo jinasaGkAzAra, jinA ivAvitathaM vyAkurvANAH (12)2 // sU016 // teNaM kAle gaM te NaM samae NaM samaNasa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave aNagArA bhagavaMto iriAsamiA bhAsAsamiA esaNAsamiA AdANa-bhaMDamatta--nikkhevaNA-samiA uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANa-jalla-pArihAvaNiyAsamiA maNaguttA SayaguttA kAyaguttA (8), guttA guttidiyA guttabhayArI (11), amamA akiMcaNA ( akohA amANA amAyA alobhA saMtA pasaMtA uvasaMtA pariNivvuyA aNAsavA) (13), aggaMthA (chiNNaggaMthA) chiNNasoA niruvalevA (16), kaMsapAtIva mukkatoA, saMkha iva niraMgaNA, jIvo viva appaDihayagatI, jaccakaNagaMpiva jAtarUvA, AdarisaphalagAviva pAgaDabhAvA, kummo iva guttidiA, pukkharapattaM va niruvalevA, gagaNamiva nirAlaMdhaNA, aNilo iva nirAlayA (25), caMda iva somalesA, sUra ica vitta KXKKXXXXXXXXXXXXXX // 56 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA tikam 11 2011 K teA, sAgaro iva gaMbhIrA, vihaga iva savvao vipyamukkA maMdara iva appakaMpA, sArayasalilaM va suddhahiyA, khaggivisANaM va egajAyA, bhAraMDapakkhI va appamattA, kuMjaro iva soMDIrA, vasabho iva jAyatthAmA (35), sIho iva duDarisA, vasuMdharA iva savva phAsavisahA (37), suhuahuAsaNe iva teasA jalatA (38), (AdarisaphalayA iva pAyaDabhAvA) 1 / 'te NaM kAle Na' mityAdi gamAntaraM vyaktaM ca, navaraM samitisUtre 'AyANabhaMDamattanikakhevaNAsamiya'tti pradAne - grahaNe upakaraNasyeti gamyate, bhANDamAtrAyAH - vastrAdyupakaraNarUpaparicchadasya, bhANDamAtrasya vopakaraNasyaiva, athavA bhANDasya- vastrAdemRnmayabhAjanasya vA mAtrasya ca - pAtra vizeSasya nikSepaNAyAM- vimocane ye samitAH- supratyupekSitAdikrameNa samyaka pravRttAste tathA, 'uccArapAsavaNa khela siMghANajallapAriTThAvaNiyAsamiyA' purISamRtraniSThIvana nAsikAzleSmamala parityAge samitA iti zuddhasthaNDilAzrayaNAt, 'maNagutte 'tyAdi padatrayaM kaNThyam (8), ata eva 'guttA' sarvathA guptatvAt 'guttidiya'tti zabdAdiSu rAgAdirahitA ityarthaH, athavA 'guptAguntiM diya'tti guptAni zabdAdiSu rAgAdinirodhAd aguptAni ca AgamazravaNairyAsamityAdiSvanirodhAdindriyANi yeSAM te tathA, 'guttabaMbhayAri'tti guptaM vasatyAdiguptimadbrahma- maithunaviratiM caranti - Asevanta ityevaMzIlAH guptabrahmacAriNaH (11), 'amama'tti AbhiSvaGgakamametizabdavarjAH 'akiMcana' ti nirdravyAH (granthAgram 1000) (13), aretter 'akohe 'tyAdInyekAdaza (1) padAni dRzyante, tatra 'akohe 'tyAdi 4 pratItAni, ata eva 'saMta'ti zAntA antavR zyA 'vasaMta' ti prazAntAH bahivR cyA uvasaMta'tti upazAntA ubhayataH, athavA manaHprabhRtyapekSayA zAntAdIni padAni, athavA zrAntA bhavabhramaNAt prazAntAH prakRSTacittatvAt upazAntA - nivRttAH pApebhya, athavA prazamaprakarSAbhidhAnAyaikArtha padatrayamidam, ata eva 'parinibbuA' sakalasantApavajitA: 'aNAsava'tti anAzravAH - avidyamAnapApakarmabandhAH / 'agaM'ti avidyamAna hiraNyAdigranthAH 'chinnasoa' tti chinazokArinnazrotaso vA chinnasaMsArapravAhA ityarthaH, 'navaleva' tti upalipyate anenetyupalepastadrahitAH karmabandhahetuva jiMtA ityarthaH (16), atha nirupalepatAmevopamAnairAha - vakSyamANapadAnAM ca bhAvanAdhyayanAdyukte ime saGgraha - **** anagA0 sU0 17 / / 57 / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA tikam // 56 // taporUpeNa ca jvalanto-dIpyamAnAH (38), pustakAntare vizeSaNAnI sarvANyetAnIdaM cAdhikam-AdarisaphalagA iva pAyaDabhAvA' AdarzaphalakAnIva-paTTikA iva pratale vistIrNatvAdAdarzaphalakAni tAnIva prakaTA-yathAvadupalamyamAnasvabhAvA bhAvA-AdarzapakSe nayanamukhAdidharmAH sAdhupakSe azaThatayA manaHpariNAmAH yeSu te prakaTabhAvAH 1 / nasthi NaM tesi NaM bhagavaMtANaM kAyai paDidhaMdhe bhavai, se a paDibaMdhe cauvihe paNNatte, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, davao gaM sacittAcittamIsiesu danvesu, khettao gAme vA Nayare vA rapaNe vA khette vA khale vA ghare vA aMgaNe vA, kAlao samae vA ApaliyAe vA jAva ayaNe vA aNNatare vA dIhakAlasaMjoge, bhAvao kohe vA mANe vA mAyAe vA lohe vA bhae pA hAse vA evaM tesiM Na bhava / te gaM bhagavaMto vAsAvAsabajja aTTa gimhahemaMtiANi mAsANi gAme egarAiA Nayare paMcarAiA vAsIcadaNasamANakappA samaleTukaMcaNA samasuhadukkhA ihalogaparalogaappaDibaDA saMsArapAragAmI kammaNigghAyaNadvAe anbhuDiA viharaMti (aNDae (aMDaje) i vA poyae (boMDaje) i vA uggahie i vA paggahie vA jaNNaM jaNNaM visaM icchati taM gaM taM NaM viharaMti sUibhUyA laghubhUyA aNappaggaMthA) 3 // sU017 // natthI' tyAdi, nAsti teSAM bhagavatAmayaM pakSo yaduta kutracidapi pratibandho bhavatIti, tadyathA-dravyataH 4, dravyataH sacittAdiSu 3, kSetrato prAmAdiSu 7, tatra kSetraM-dhAnyajanmabhUmiH khalaM-dhAnyamalanapavanAdisthaNDilaM, zeSANi vyaktAni, kAlataH samayAdiSu, tatra samaya:-sarvanikRSTaH kAlaH, AvalikA-asaGkhyAtasamayA yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'ANApANU vA' ucchvAsaniHzvAsakAla ityarthaH, 'thove vA' saptaprANamAne 'lave pA' saptastokamAne 'muhutte vA' lavasaptasaptatimAne ahorAtrapakSamAsAH pratItAH, 'ayaNaM' dakSiNAyanamitaraca, anyatare vA 'dIhakAlasaMjoe'tti varSazatAdau, bhAvataH krodhAdiSu 6, 'evaM tesiM na bhavaitti evam-amunA prakAreNa teSAM na bhavati pratibandha iti prakRtam 'vAsAvAsavajjati varSAsu-prAvRSi vAso-nivAsastadvamityarthaH, 'gAme egarAipatti ekarAtro vAsamAnatayA asti yeSAM te ekarAtrikA:, evaM nagare paJca rAtrikA iti, etacca pratimAka x // 54 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ anagA aupapA tikam // 58 // gAthe-'kase 1 saMkhe 2jIve 3 gayaNe 4 pAe 5 ya sArae salile 6 / pukkharapatte 7 kumme 8 vihage 9 khagge ya 10 bhAraMDe 11 // 1 // kuMjara 12 vasahe 13 sIhe 14 nagarAyA ceva 15 sAgara'kalohe 16 / caMde 17 sUre 18 kaNage 19 vasuMdharA ceva 20 suhayahue 21 // 2 // uktagAthAnukrameNeha tAni padAni vyAkhyAsyAmaH, vAcanAntare itthameva dRSTatvAditi / ___kaMsapAIva mukkatoyA' kAMsyapAtrIveti vyaktaM mukta-tyaktaM toyamiva toyaM-bandhahetutvAt sneho yaiste tathA, 'saMkho iva niraMgaNe'ti kambuvat raGgaNaM-rAgAdyuparaJjanaM tasmAnirgatAH, 'jIva iva appaDihayagatI pratyanIkakutIthikAdiyukteSvapi dezanagarAdiSu viharanto vAdAdisAmadhyopetatvenAskhalitagataya ityarthaH, saMyame vA apratihatavRttaya ityarthaH, 'gagaNamiva nirAlaMSaNa'tti kulagrAmanagarAdhAlambanavarjitA ityarthaH sarvatrAnizcitA iti hRdayaM, 'vAyurica appaDivaDA' grAmAdipvekarAjyAdivAsAt 'sArayasalilaM va suddhahiaya'tti akaluSamanastvAt , pukkharapattaM va niruvaleva'tti paGkajalakalpasvajanaviSayasneharahitA ityarthaH, kummo va guttidiya'tti kacchapo hi kadAcid grIvApAdalakSaNAvayavapaJcakena gupto bhavati, evamete'pIndriyapaJcakeneti, 'vihaga iva vippamukka'tti muktaparikaratvAdaniyatavAsAca, 'khaggivisANaM va egajAya'tti khaDgI-ATavyo jIvastasya viSANaM-zRGga tadekameva bhavati tadvadekajAtA-ekabhRtA rAgAdisahAyabaikalyAditi, bhAraMDapakkhIva appamatta'tti bhAraNDapakSiNoH kilaika zarIraM pRthaggrIvaM tripAdaM ca bhavati, to cAtyantamapramattatayaiva nirvAhaM labhete tenopamA kRteti, 'kuMjaro iva soMDIrA' hastIva zUrAH kaSAyAdiripUna pratItyeti, 'ghasabho iva jAyatthAmA' gaurivotpannavalAH, pratijJAtakAryabharanirvAhakA ityarthaH, 'sIho isa duddharisA' parISahAdimRgairanabhibhavanIyA ityarthaH, maMdaro iva appakaMpatti merurikAnukUlopasargavAyubhiravicalitasattvAH, 'sAgaro iva gaMbhIra'tti harSazokAdikAraNasamparke'pyavikRtacittAH, caMdo iva somalessatti anupatApahetumanaHpariNAmAH, 'sUro iva dittatetti dIptatejaso dravyataH zarIradIptyA bhAvato jJAnena, jaccakaNagamiva jAyarUvA' jAtaM-labdhaM rUpaM-svarUpaM rAgAdikudravyavirahAt yaiste jAtarUpA, 'vasaMdharA iva savvaphAsavisahatti sparzAH-zItoSNAdayo anukUletarAH parISahAstAna sarvAn viSahante ye te tathA, 'muhuahuAsaNo iva teasA jalaMtA' suSTu hutaM-kSiptaM ghRtAdi yatra hutAzane-vahau sa tathA, tadvattejasA-jJAnarUpeNa // 58
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 6 // EXEKXXXXXXXXXXXXX lpikAnAzrityoktam , anyeSAM mAsakalpavihAritvAditi, 'vAsIcaMdaNasamANakappAtti vAsIcandanayoH pratitayorathavA vAsIcandane iva vAsIcandaneapakArakopakArako tayoH samAno-niSarAgatvAtsamaH kalpo-vikalpaH samAcAro vA yeSAM te vAsIcandanasamAnakalpAH, 'samaleThukaMcaNa'tti sametulye upekSaNIyatvAgleSTukAzcane yeSAM te tathA, 'samasukhe' tyAdi 'viharaMtI' tyetadantaM vyaktaM / vAcanAntare punaH 'taMjahA' ityataH paraM gamAntaM yAvadidaM paThayate-aMDae i vA aNDajo-haMsAdiH aNDakaM vA-mayUrANDakAdiH krIDAdimayUrAdiheturiti vA pratibandhaH syAt , saptamyekavacanAntaM cedaM vyAkhyeyam, ikArastu prAkRtaprabhavaH, 'poyae i.vA' potajo-hastyAdiH, potako vA zizuriti vA pratibandhaH syAt , 'aMDaje i vA 'coMDaje have' tyatra pAThAntare aNDajaM-vastraM kozikArakITANDakaprabhavaM boNDajaM-karpAsIphalaprabhavaM vastrameva, 'uggahie ivA' avagRhItaM-pariveSaNArthamutpATitaM bhaktapAnaM 'paggahie vA' pragRhItaM bhojanArthamutpATitaM tadeva, athavA avagrahika-avagraho'syAstItyavagrahika-vasatipIThaphalakAdika-aupagrahikaM vA daNDakAdikamupadhijAtaM, pragRhItaM tu prakarSaNa gRhItatvAdaudhikamiti, 'jaNNaM japaNaM disaMti NaGkArasya vAkyAlaGkArArthatvAryA yAM dizamicchanti vihartumiti zeSaH, 'taM gaM taM NaM' ti tAM tAM dizaM viharantIti yogaH, 'suibhya'tti zucibhUtA:bhAvazuddhimantaH zrutibhUtA vA-prAptasiddhAntAH, 'laghubhUyatti alpopadhitayA gauravatyAgAca, athavA laghubhUto vAyustadvat ye satatavihArAste laghubhUtAH, 'aNappagathA' analpagranthAH-bahvAgamAH avidyamAno vA AtmanaH sambandhI grantho-hiraNyAdiryeSAM te tathA, anajgranthA vA bhAvadhanayuktA ityarthaH 3 // sUtra 17 // tesi gaM bhagavaMtANaM eteNaM vihAreNa viharamANANaM ime eArUve abhitaravAhirae tavovahANe (jAyAmAyAcitti aduttaraM vA) hotyA, taMjahA-abhitarae chabdhihe vAhiraeSi chabihe // suu018|| atha sAdhuvarNakaH prakArAntareNocyate sa ca 'tesi NamityAdi se taM bhAvaviussagge' ityetadantaH anazanAditapobhedapratipAdanaparaH sugama eva, navaraM vAcanAntare 'jAyAmAyAvittitti saMyamayAtrAmAtrArtha vRttiH-bhaktagrahaNaM yAtrAmAtrAvRttiH 'aduttaraM vatti athAparaM punarityarthaH / tathA // 6 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam anagA0 // 61 // 'dhikRtavAcanAyAm 'abhitaraetti abhyantaram-Antarasyaiva zarIrasya tApanAtsamyagdRSTibhireva tapastayA pratIyamAnatvAca, 'bAhiraetti bAhyasyaiva zarIrasya tApanAnmithyAdRSTibhirapi tapastayA pratIyamAnatvAcceti // 18 // se kiM taM bAhirae ? 2 chavihe paNNase taMjahA-aNasaNe avamo(UNo)ariyA bhikkhAariyArasaparicAe kAyakilese pddisNliinnyaa| se kitaM aNasaNe, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-ittarie a Avakahie a2 se ki taM ittarie , 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-cautthabhatte chahabhatte aTThamabhatte dasamabhatte pArasabhatte cauddasabhatte solasabhatte aDamAsie bhatte mAsie bhane domAsie bhane temAsie bhatte caumAsie bhatte paMcamAsie bhane chammAsie bhatte, se taM ittarie 3 / se kitaM Ava. kahie , 2 duvihe paNNatte, taMjahA-pAovagamaNe a bhattapaccakkhANe a4| se kiM taM pAovagamaNe 12 duvihe paNNatte, taMjahA-vAghAime anivAghAime aniyamA appaDikamme, se taM pAovagamaNe 5 / se kiM taM bhattapacakkhANe , 2 duvihe paNNatte, taMjahA-vAghAime anivAghAime aNiyamA sappaDikamme, se taM bhattapaccakkhANe, se aNasaNe 6 / 'aNasaNe'tti bhojananivRttiH, taccetkartuM na zaknoti tadA kiM kAryamityAha-'avamoyaritti avamodarasya karaNamavamodarikA-UnodaratetyarthaH, upalakSANatvAccAsya nyUnopadhitA'pIha dRzyeti, tatrAzaktasya yatkArya tadAha-'bhikkhAyariya'tti vRttisaMkSepa ityarthaH, tatrApyazaktasya yatkArya tadAha-rasaparicAe'tti, tatrApyazaktasya yattadAha-'kAyakilese', tatrApi yattadAha-'paDisaMlINaya'tti, 1 / 'ittarie'tti itvaram-alpakAlikamekopavAsAdi SaNmAsAntam 'Apakahie' ti yAvatI cAsau kathA ca-manuSyo'yamitivyapadezarUpA yAvatkathA tasyAM bhavaM yAvatkathika-yAvajIvikamityarthaH, 2 / 'pAovagamaNetti pAdapasyevopagamanam-aspandatayA'vasthAnaM pAdapopagamanaM 'vAghAime atti vyAghAtavat-siMhadAvAnalAdyabhibhUto yat pratipadyate 'nivyAghAime a'tti vyAghAtavirahitaM 5 / se kitaM omoariAo, 2, duvihA paNNattA, taMjahA-davyomoariA ya bhAvomoariA ya, 7 / se kiM taM davyomo TXXXXXXXXXXXXXXX // 6 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ papAnikam anagA0 // 62 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKKKAKKERK ariA 1, 2 duvihA paNNatA, jahA-uvagaraNadavvomoariA ya bhattapANadavyomoariA ya, 8 1 se kiM taM uvagaraNadavyomoariA ?, 2tivihA paNNattA, taMjahA-ege vanthe ege pAe ciyattovakaraNasAtijjaNayA, se taM ucgrnndvvomoariaa9| se kiM taM bhattapANadavyomoariA, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-aTTha-kukkuDiaMDaga-ppamANamele kavale AhAramANe appAhAre, duvAlasa-kukkuDi-aMDaga-ppamANamette kavale AhAramANe avaDDomoariA, solasa-kukkuDi-aMDaga-ppamANamece kavale AhA. ramANe dubhAga-pattomoariA, cauvvIsa-kukkuDi-aMDaga-ppamANamette kavale AhAramANe pattomoariA, ekkatIsa-kukkuDiaMDaga-ppamANamero kavale AhAramANe kiMcUNomoariA, battosa-kukkuDi-aMDaga-ppamANamene kavale AhAramANe pamANapattA, etto egeNavi ghAseNa UNayaM AhAramAhAremANe samaNe NiggaMthe No pakAmarasabhoItti vattavyaM siA, se taM bhattapANadavyomoariA, se taM davyomoariA 10 / se kiM taM bhAvomoariA ?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-appakohe appamANe appamAe appalohe appasadde appajhaMjhe, se taM bhAvomoariA, se taM omoariA 11 / se kiM taM bhikkhAyariyA ?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-davvAbhiggahacarae khettAbhiggahacarae kAlAbhiggahacarae bhAvAbhiggahacarae ukkhitta carae Nikkhittacarae ukkhitta Nikkhittacarae Nikkhittaukkhittacarae (8), vahijamANacarae sAharijamANacarae uvaNIacarae avaNIacarae uvaNIaavaNIacarae avaNIauvaNIacarae saMsahacarae (16), asaMsaThThacarae tajAyasaMsaThThacarae aNNAyacarae moNacarae (20), dichalAbhie adiTUThalAbhie puThThalAbhie apuTThalAbhie bhikkhAlAbhie abhikkhalAbhie (26), aNNagilAyae ovaNihie parimitapiMDavAie suDesaNie saMvAdattie (31), se taM bhikkhAdhariyA 12 / 'ciyattovagaraNasAijaNaya'tti ciyatta-prItikaraM tyaktaM vA doSairyadupakaraNaM-vastrapAtravyatiriktaM vastrapAtrameva vA tasya yA zrayaNIyatA svadanIyatA vA sA tathA, ha / 'appAhAre ti dvAtriMzatkavalApekSayA aSTAnAmalpasvAta, 'avaDDhomoyariya'tti dvAtriMzato'ddha SoDaza, evaM ca dvAda // 62 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA0 tikam // 63 // zAnAmardasamIpavartitvAdapArdA'vamodarikA dvAdazabhiriti, 'dubhAgomoyariya'tti dvAtriMzataH poDaza dvibhAgo'ddhamityarthaH, tataH poDazakavalamAnA dvibhAgAvamodariketyucyate, 'pattomoyariya'tti caturvizateH kavalAnAM dvAtriMzadvitIyAddhesya madhyabhAgaM prAptatvAccaturvizanyA kavale prAptAvamodariketyate. athavA prApteva prAptA dvAtriMzatastrayANAM bhAgAnAM prAptatvAcaturthabhAgasya cAprAptatvAditi, 'kiMcUNamoyariya'tti ekatriMzato dvAtriMzata ekenonatvAt , 'pamANapatte'tti dvAtriMzatA kavalaiH prAptapramANo bhavati sAdhurne nyUnodara iti, 'etto'tti ito. dvAtriMzatkavalamAnAdekanApi 'ghAseNAti grAsena 'No pakAmarasabhoItti vattavvaM siyA' iti nAtyarthamannabhokteti vAcyaM syAditi 10 / 'appasaddetti anpakalaha ityarthaH, kalahaH-krodhakAryam 'appajhaMjhe'tti anpajhaJjhaH-avidyamAnakalahavizeSaH, alpazabdazcAbhAvavacano'pyasti, 11 / 'davvAbhiggahacaraetti dravyAzritAbhigraheNa caratibhikSAmaTati dravyAzritAbhigraha vA carati-Asevate yaH sa dravyAbhigrahacarakaH, iha ca bhikSAcaryAyAM prakrAntAyAM yad dravyAbhigrahacaraka ityuktaM taddharmadharmiNorabhedavivakSaNAt , dravyAbhigrahazca lepakRtAdidravyaviSayaH, kSetrAbhigrahaH-svagrAmaparagrAmAdiviSayaH, kAlAbhigrahaH-pUrvAhlAdiviSayaH, bhAvAbhigrahastu gAnahasanAdipravRttapuruSAdiviSayaH, 'ukkhittacarae'tti utkSipta-svaprayojanAya pAkabhAjanAduddhRtaM tadarthamabhigrahatazcarati-tadgaveSaNAya gacchatItyukSiptacarakaH evamuttaratrApi, 'nikkhittacarae'tti nikSipta-pAkabhAjanAdanughRtaM 'ukkhittanikkhittacarae'tti pAkabhAjanAdukSipya nikSiptaM tatraivAnyatra vA sthAne yattadurikSaptanikSiptam athavorikSaptaM ca nikSiptaM ca yazcarati sa tathocyate 'nikkhittaukkhittacaraetti nikSiptaM bhojanapAcyAmurikSaptaM ca svArtha tata eva nikSiptotkSiptaM (E), 'vaTijamANacarae'tti pariveSyamANacarakaH 'sAharijjamANacarae'tti yat kUrAdikaM zItalIkaraNArthaM paTAdiSu vistAritaM tatpunarbhAjane kSipyamAnaM saMhiyamANamucyate, 'uvaNIacaraetti upanItaM kenacitkasyacidupaDhaukitaM praheNakAdi, 'avaNIyacarae'tti apanItaM deyadravyamadhyAdapasAritamanyatra sthApitamityarthaH, 'uvaNIyAvaNIyacarae'tti upanItaM-vinItaM DhAkitaM sat praheNakAdyapanItaM sthAnAntarasthApitaM athavopanItaM cApanItaM ca yazcarati sa tathA, athavA upanItaM-dAyakena vaNitaguNaM apanItaM-nirAkRtaguNam upanItApanItaM yadekena guNena varNitaM guNAntarApekSayA tu duSitaM, yathA'ho zItalaM jalaM kevalaM kSAramiti, yattu kSAraM kintu zItalaM tadapanItopanItamucyata iti, ata Aha-'avaNIyauvaNIyaca // 63 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapA anagA. tikam sU016 // 64 // rae'tti, 'saMsahacarae'tti saMsRSTena-kharaNTitena hastAdinA dIyamAnaM saMsRSTamucyate taccarati yaH sa tathA, (16), 'asaMsahacarae'tti uktaviparItaH, 'sajAyasaMsaThThacaraetti tajAtena deyadravyAvirodhinA yat saMsRSTaM hastAdi tena dIyamAnaM yazcarati sa tathA, 'aNNAyacarae'tti ajJAta:-anupadarzitasvAjanyAdibhAvaH sa~zcarati yaH sa tathA, 'moNacarae'tti vyaktaM, (20), 'viThThalAbhiyAtti dRSTasyaiva bhaktAdeSTAdvA pUrvopalabdhAdAyakAnlAmo yasyAsti sa dRSTalAbhikaH, 'adiThThalAbhie'tti tatrAdRSTasyApi apavarakAdimadhyAgnirgatasya zrotrAdibhiH kRtopayogasya bhaktAderadRSTAdvA pUrvamanupalabdhAdAyakAnlAbho yasyAsti sa tathA, 'puTThalAbhietti pRSTasyaiva he sAdho ! ki te dIyata ityAdipraznitasya yo lAbhaH sa yasyAsti sa tathA, 'apuTThalAbhie'tti uktaviparyayAditi, 'bhikkhAlAbhie'tti bhikSetra bhikSA tucchamavijJAtaM vA tanlAbho grAhyatayA yasyAsti sa bhikSAlAbhikaH, 'amikkhalAbhietti uktaviparyayAt , (26), 'aNNagilAyae'tti annaM-bhojanaM vinA glAyati annaglAyakA, sa cAbhigrahavizeSAt prAtareva doSAnabhugiti, 'ovaNihie'tti upanihitaM yathA kathaJcit pratyAsannIbhUtaM tena carati yaH sa aupanihitikA upanidhinA vA caratItyaupanidhikaH, 'parimiyapiMDavAie'tti parimitapiNDapAta:-ardhapoSAdilAbho yasyAsti sa tathA, suDhesaNietti zuddheSaNA zaGkAdidoSarahitatA zuddhasya vA nirvyaJjanasya kUrAdereSaNA yasyAsti sa tathA, 'saMkhAdattietti saGkhyApradhAnA dattayo yasya sa tathA, dattizca ekalepabhikSAlakSaNA (31) 12 / / se kiM taM rasaparicAe 1, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-Nibviyatie paNIarasapariccAe AyaMbilae AyAmasityabhoI arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lahAhAre, (tucchAhAre), se taM rasapariccAe 13 / se kiM taM kAyakilese ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-ThANaThitie (ThANAie) ukkuDuAsaNie paDimaTThAI vIrAsaNie nesajjie (daMDAyae lauDasAI) AyAvae avAuDae akaMDuae aNiTa ThUhae (dhUya kesamaMsulome) savvagAya-parikamma-vibhUsavippamukke, se taM kAyakilese 14 / se ki taM paDisaMlINayA?, 2 caubdhihA paNNattA, taMjahA-iMdiapaDisalINayA kasAyapaDisaMlINayA joga-paDisaMlINayA vivittasayaNAsaNa-sevaNayA 15 / // 4 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ anagA0 aupapAtikam sa014 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 'Nivviyatietti nirgataghRtAdivikRtikaH, 'paNIyarasapariccAI praNItarasaM galadvRtadugdhAdibinduH, 'AyaMbilae'tti AyAmlam-odanakunmASAdi, 'AyAmasitthabhoi'tti avazrAvaNagatasikthabhoktA 'arasAhAre'tti araso-higvAdibhirasaMskRta AhAro yasya sa tathA, 'virasAhAretti vigatarasa:-purANadhAnyaudanAdiH, 'aMtAhAre'tti ante bhavamantyaM (mAnta)jaghanyadhAnyaM vallAdi, 'paMtAhAre'ti prakarSeNAntyaM vallAyeva bhuktAvazeSa paryuSitaM vA, 'lahAhAre'tti rUkSa-rUkSambamAvaM, kvacita 'tucchA hAre'tti dRzyate tatra tuccho'lpo'sArazca 13 // 'ThANahie"tti sthAnaM-kAyotsargastena sthitiryasya sa sthAnasthitikaH, 'pAThAntareNa' 'ThANAie'tti sthAnaM-kAyotsargastamatigacchati-karotIti sthAnAtigaH, 'ukkuDayAsaNie'tti pratItaM, 'paDimaTThAItti pratimA-mAsikyAdayaH, 'vIrAsaNie'ti vIrAsanaM-siMhAsananiviSTasya bhUnyastapAdasya siMhAsanApanode yAdRzamavasthAnaM tadyasyAsti sa vIrAsanika, 'nesajjie'tti niSadyA putAbhyAM bhUmyAmupavezanaM tayA carati naiSadhikaH, 'daMDAie lagaMDasAItti kvacidRzyate tatra daNDasyevAyatam-AyAmo yasyAsti sa daNDAyatikaH lagaNDaM-bakrakASThaM tadvacchete yaH sa lagaNDazAyI tasya pArNikAzirAMsyeva pRSThameva vA bhUmaulagatIti, 'AyAdhae'ti AtApayati-zItAdibhidehaM santApayatItyAtApakaH, AtApanA ca trividhA bhavati-niSpannasyotkRSTAniSpannasya madhyamA Urdhvasthitasya jaghanyA, niSpannAtApanA'pi trividhA-adhomukhazAyitA 1 pArzvazAyitA 2 uttAnazAyitA ceti 3, aniSpannAtApanA'pi vidhA-godohikA utkuTukAsanatA paryaGkAsanatA ceti, UrdhvasthAnAtApanA'pi vidhaiva-hastizauNDikA ekapAdikA samapAdikA ceti, eteSu cAtApanAbhedatritayeSu utkRSTAdivayaM pratyeka yojanIyamiti, 'avAuDae'tti aprAvRtakaH prAvaraNavarjaka ityarthaH, akaNDUyakAniSThIvako vyaktI, 'dhuyakesamaMsulomAtti kvacidRzyate, tatra dhutAni-niSpratikarmatayA tyaktAni kezazmazruromANi-zirojakUrcakakSAdilomAni yena sa tathA, kimuktaM bhavati :-sarvagAtrapratikarmavibhUSAvipramukta iti 14 / se kitaM iMdiyapaDisalINayA 1, 2 paMcavihA paNNatA, taMjahA-soiMdiyavisayapayAraniroho pA soiMdiyavisayapattesu asthesu rAgadosaniggaho vA, cavikhadiyavisayapayAraniroho vA cakkhidiyavisayapattesu atdhesu rAgadosaniggahovA, ghANiM XX
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6.. anagA aupapAtikam // 66 // diyavisayapayAraniroho vA ghANiMdiyavisayapattesu Adhesu rAgadosaniggahI vA, jibhidiyavisayapayAraniroho vA jimbhidiyavisayapattesu anthesu rAgadosaniggaho vA, phAsiMdiyavisayapayAraniroho vA phAsiMdiyavisayapattesu Adhesu rAgadosaniggaho vA, se taM iMdiyapaDisaMlINayA 16 / se kiM taM kasAyapaDisaMloNayA!, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA-kohassudayaniroho vA udayapattamsa vA kohassa viphalIkaraNaM, mANamsudayaniroho vA udayapattarasa vA mANasa viphalIkaraNaM, mAyAudagaNiroho vA udayapattassa (tAe) vA mAyAe viphalIkaraNaM, lohassudayaNiroho vA udayapattassa vA lohassa viphalIkaraNaM, se taM kasAyapaDisaMlINayA 17 / se kiMta jogapaDisaMlINayA ?, 2 tidhihA paNNattA, taMjahA-maNajogapaDisaMlINayA vayajogapaDisaMlINayA kAyajogapaDisaMlINayA 18 / se ki taM maNajogapaDisalINayA ?, 2 akusalamaNaNiroho vA kusalamaNaudIraNaM vA, se taM maNajogapaDisaMlINayA 19 / se kiM taM vayajogapaDisaMlINayA?, 2 akusalavayaNiroho vA kusalaSayaudIraNaM vA, se taM vayajogapaDisalINayA 20 / se kiM taM kAyajogapaDisalINayA ?, 2 jaNNaM susamAhiapANipAe kummo ra guttidie savvagAyapaDisaMlINe ciTThaha, se taM kAyajogapaDisaMlINayA 21 / se kiM taM vivittasayaNAsaNasevaNayA?, 2 jaMgaM ArAmesu ujjANesu devakulesu sabhAsu pacAsu paNiyagihesu paNisAlAsu indhIpasupaMDagasaMsattavirahiyAsu vasahIsu phAsuesaNijjapIDhaphalagasejjAsaMthAragaM uvasaMpajjittA NaM viharaha, se taM paDisaMlINA, se taM bAhirae tave 22 // sU0 19 // 'soiMdiyavisayappayAraniroho vatti zrotrendriyasya viSaye-zabde pracArasya-pravRttanirodho-niSedhaH zrotrendriyaviSayapracAranirodhaH, sa ca 'soiMdiyavisayapattesu atthesutti zrotrendriyagocaraprApteSvartheSu-zabdeSu karNapraviSTeSvityarthaH, 16 / 'ArAmesu'tti puSpapradhAnavaneSu 'ujjANesu'tti puSpaphalopetAdimahAvRkSasamudAyarUpeSu 'sabhAsu'tti janopavezanasthAneSu 'pavAsu'tti jaladAnasthAneSu 'paNiyagihesu'tti bhANDanikSepArthagRheSu 'paNiyasAlAsutti bahugrAhakadAyakajanociteSu gehavizeSeSu, zayyA yatra prasAritapAdaiH supyate, saMstArakastu tato hInaH 22 // mU0 16 // TKARXXCXEEXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 67 // ******** se kiM taM bhitara tave ? 2 chavvihe paNNatte, taMjahA- pAyacchitaM viNao veyAvaccaM sajjhAo jhANaM viussaggo 1 / kiM taM pAyacchite ? 2 dasavihe paNNatte, taMjahA-AlobhaNArihe paDikamaNArihe tadubhayArihe vivegArihe viussaggArihe tathArihe chedAri mUlArihe aNavaTuppArihe pAraMciArihe, se taM pApacchitte 2 / se kiM taM viNae ?, 2 sattavihe paNNatte, taMjahAvie daMsaNaviNae caritaviNae maNaviNae vaviNae kAryAviNae logovayAraviNae 3 / se kiM taM NANaviNae 1, 2 paMcavihe paNante, taMjA - AbhiNibohiyaNANaciNae suaNANaciNae ohiNANaviNae maNapajjavaNANaviNae kevalaNANaviNae 4 / se kiM taM daMsaNavie ?, 2 duvihe paNNase, taMjahA - sussusaNAciNae aNaccAsAyaNAviNae 5 / se kiM taM sussusaNAviNae ? 2 aNegavihe paNNatte, taMjA-abhuTThANe i vA AsaNAbhiggahe i vA AsaNapadANe i vA sakkAre i vA sammANe i vA kiikamme i vA aMjapigga i vA etassa aNugacchaNayA Thiassa pajjuvAsaNayA gacchaMtarasa paDisaMsAhaNayA, se taM sussusaNAciNae 6 / 'pAyacchintaM'ti aticAravizuddhiH sA ca bandanAdinA vinayena vidhIyata ityata Aha- 'viNao' ti karmavinayanaheturvyApAravizeSaH, tadvAneva ca vaiyAvRttye vartata ityata Aha- 'veyAvacNaM 'ti bhaktAdibhirupaSTambhaH, vaiyAvRttyAntarAle ca svAdhyAyo vidheya ityata Aha- 'sajjhAo' ti zobhano maryAdA pATha ityarthaH, tatra ca dhyAnaM bhavatItyAha- 'jhANaM'ti, zubhadhyAnAdeva heyatyAgo bhavatItyata Aha- 'viussagge 'tti, 1 / 'AloyaNArihe' ci AlocanAM-gurunivedana vizuddhaye yadarhati bhikSAcaryAdyaticArajAtaM tadAlocanArha, tadviSayatvAdAlocanAlakSaNA vizuddhirapi AlocanArhamityuktaM, tasyA eva taporUpatvAditi evamanyAnyapi, navaraM 'paDikkamaNArihe' tti mithyAduSkRtaM, 'tadubhayArihe' tti AlocanApratikramaNasvabhAvaM, 'vivegArihe' tti azuddhabhaktAdivivecanaM, 'viSassaggArihe'ti kAyotsargaH, 'tavArihe 'ti nirvikRtAdikaM tapaH, 'chedArihe'tti dinapaJcakAdinA krameNa paryAyacchedanaM, 'mUlAriheti punatra topasthApanam, 'anavaTTappArihe 'ti acaritatapovizeSasya vrateSvanavasthApanaM, 'pAraMciArihe'tti tapovizeSeNaivAticArapAragamanamiti, 2 / 'AsaNAbhiggahe i vatti yatra yatropaveSTumicchati tatra tatrAsananayanaM, 'AsaNappayANaM'ti AsanadAnamAtrameveti 6 / ERXXX anagA0 sU0 20 // 67 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 68 // 530 30 30 30 30 3 se kiM taM aNavAsAyaNAviNae 1, 2 paNanAlIsavihe paNNate, taMjahA-arahaMtANaM aNaccAsAyaNayA arahaMtapaNNasassa dhammassa aNacA sAyaNayA AyariyANaM aNaccAsAyaNayA evaM uvajjhAyANaM gherANaM kulamsa gaNassa saMghassa phiriANaM saMbhogiassa AbhiNiSayiNANassa suaNANassa ohiNANassa maNapajjavaNANassa kevalaNANassa (15) eesiM ceva bhaktibahumANe (30) eesiM ceva vaNNasaMjalaNayA (45) se taM aNaccAsAyaNAviNae 7 / se kiM taM caritaviNae ?, 2 paMcavihe paNNace, taMjahA - sAmAi acarita viNae ovaTThAvaNiacaritaviNae parihAravisudvicaritaviNae humaparAya caritaviNae, ahakvA yacaritaviNae setaM caritaciNae / se kiM taM maNaviNae 1, 2 duvihe paNNatte, taM jahA - pasamthamaNaviNae apasandhamaNaviNae 9 / se kiM taM apasatthamaNaviNae 1, 2 je a maNe sAvajje sakirie sakakkase kaDue Thure pharUse aNhakare leyakare bhaiyakare paritASaNaka uddavaNakare bhUbhavaghAie tahappagAraM maNo No pahArejjA, se taM apasarathamovie 10 / se kiM taM pasanthamaNoviNae ?, 2 taM cedha pasatthaM NepavvaM, evaM ceva vaviNao'vi eehiM paehiM ceva Neavvo, se taMviNa 11 | 'kiriyA 'tikriyAvAdinAM 'saMbhohayassa' ci ekasAmAcArikatAyA iti 7 / manovinaye likhyate - 'je a maNe 'ti yatpunarmana:-cittamasaMyatAnAmiti gamyate, 'sAvajje' tti sahAvadyena-garhitakarmaNA hiMsAdinA vartata iti sAvadyam etadeva prapaJcyate - 'sakiriya'tti kAyikyAdikriyopetaM, 'sakakase'tti sakArkazyaM karkazamAvopetaM, 'kaDue 'tti pareSAmAtmano vA kaTukamiva kaTukamaniSTamityarthaH, 'nihure' tti niSThuraM - mArdavAnanugataM, 'pharase 'ti snehAnanugataM, 'aNhayakare 'ti Azravakaram - azubhakarmAzravakAri, kuta ityAha- 'cheya kare' tti hastAdicchedanakAri, 'bheyakare' ti nAsikA - dInAM bhedanakAri, 'paritAvaNakare' tti prANinAmupatApahetu:, 'uddavaNakare' ti mAraNAntika vedanAkAri dhanaharaNAdyupadravakAri vA, 'bhUovaghAie' ci bhUtopaghAto yatrAsti tadbhUtopaghAtikamiti, 'tahapaNAraM 'ti evam prakAraM asaMyatamanaH sadRzamityarthaH, 'maNo No pahArejja' ti na pravartayet 10 / anagA0 sU0 20 // 68 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 69 / / se ki taM kAyaviNae ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-pasatthakAyaviNae apasatthakAyaviNae 12 / se kiM taM apasatthakAyaviNae ?, 2 sattavihe paNNatte, taMjahA-aNAuttaM gamaNe aNAuttaM ThANe aNAuttaM nisodaNe aNAuttaM tuaTTaNe aNAuttaM ullaMghaNe aNAuttaM pallaMghaNe aNAuttaM savidiyakAyajogajuMjaNayA, se taM apasatthakAyaviNae 13 / se ki ta pasatthakAryAvaNae ?, 2 evaM ceva pasatthaM bhANiyavvaM, se taM pasasthakAyaviNae, se taM kAyaviNae 14 / se kiM taM logovayAraviNae ?, 2 sattavihe paNNate, taMjahA--abbhAsavattiyaM paracchaMdANuvattiyaM kajjaheuM kayapaDikiriyA attagavesaNayA desakAlaNNuyA savvadvesu apaDilomayA, se taM logovayAraviNae, se taM viNae 15 / 'aNAutta'ti asAvadhAnatayA, "ullaMghaNe'tti kardamAdInAmatikramaNaM paunaHpunyena tadeva pralaGghanamiti, 'samvidiyakAyajogajaMjaNaya'tti sarvendriyANAM kAyayogasya ca yojanaM-prayojanaM vyApAraNaM sarvendiyakAyayogayojanateti 13 / 'anbhAsavattiya'tti abhyAsavRttitA-samIpatitvaM 'paracchaMdANubattiya'tti parAbhiprAyAnuvartanaM 'kajjaheti kAryaheto:-jJAnAdinimittaM bhaktAdidAnamiti gamyaM, 'kayapaDikiriya'tti adhyApitohamanenetibuddhaghA bhaktAdidAnamiti 'attagavesaNaya'tti Artasya duHkhitasya vArtAnveSaNaM 'desakAlaNNuya'tti prastAvajJatA-avasarocitArthasampAdanamityarthaH, 'savvatthesu apaDilomaya'tti sarvaprayojaneSvArAdhyasambandhiSvAnukUlyamiti 15 / se ki taM veAvacce?, 2 dasavihe paNNatte, taMjahA - AyariyaveAvacce uvajjhAyaveAvacce sehaveAvacce gilANaveAvacce tavassiveAvacce theraveAvacce sAhammiaveAvaJce kulaveAvacce gaNaveAvacce saMghaveAvacce, se taM veAvacce 16 / se kiM taM sajjhAe ? 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-bAyaNA paDipucchaNA pariaTTaNA aNuppehA dhammakahA, se taM sajjhAe 17 / se kiM taM jhANe?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-aTTajjhANe rUddajjhANe dhammajjhANe sukkajjhANe, aTTajmANe cauvihe paNNatte, taMjahA-amaNuNNasaMpaogasaMpautte tassa vippaogassatisamaNNAgae Avi bhavai, maNuNNasaMpaogasaMpautte tassa avippaogassatisamaNNAgae Avi bhavai, AyaMkasaMpaogasaMpautte // 69 / / 1 ayatanayA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kam / / 70 / / Antara0 tassa vippaogassatisamaNNAgae Avi bhavai, parijUsiyakAmabhogasaMpaogasaMpautte tassa avippaogassatisamaNNAgae Avi bhavai 18 / sU020 'veAvacce'tti vaiyAvRttyaM-bhaktapAnAdibhirupaSTambhaH 'seha'tti abhinavapravajita: tapasvI-aSTamAdikSapakaH 'thera'tti sthaviro janmAdibhiH, sAdharmikaH sAdhu sAdhvI vA, kulaM gacchasamudAyaH, gaNa: kulAnAM samudAyaH, saGgho gaNasamudAyaH iti 16 / 'amaNuNNasaMpaogasaMpautte'tti amanojJa:-aniSTo yaH zabdAdistasya ya: samprayogo-yogastena samprayukto ya: sa tathA, tathAvidha: san 'tassa'tti tasya-amanojJasya zabdAdeviprayogasmRtisamanvAgatazcApi bhavati-viyogacintAnugataH syAt, vA'pItyuttaravAkyApekSayA samuccayArthaH, asAvArtadhyAnaM syAditi zeSaH, dharmadharmiNorabhedAditi / tathA 'maNuNNasaMpaogasaMpauttetti vyakta, navaraM manojJa-dhanAdi 'tassa'tti manojJasya dhanAdeH 'avippaogassaisamaNNAgae Avi bhavai'tti vyakta, navaram-ArtadhyAnamasAvucyata iti vAkyazeSaH, / tathA 'AyaMkasaMpaogasaMpauttetti vyaktaM, navaramAtaGkorogaH 'tassa'tti tasyAtaGkasya 'vippaogassaisamaNNAgae'tti vyaktaM, vAkyazeSaH pUrvavat / tathA 'parijusiya-kAmabhogasaMpogasaMpautte'tti vyakta navara parijusiyatti-'juSI prItisevanayo ritivacanAt sevita: prIto vA yaH kAmabhoga:-zabdAdibhogo madanasevA vA 'tassa'tti tasya kAmabhogasya 'avippaogassaisamaNNAgae'tti prAgvata 18 / / aTTassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taMjahA-kaMdaNayA soaNayA tippaNayA vilavaNayA 19 / ruddajjhANe caunvihe paNNatte, // 70 // taMjahA-hisANubaMdhI mosANubaMdhI teNANubaMdhI sAravakhaNANubaMdhI 20 / rudRssa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taMjahA-usaNNadose bahudose / aNNANadose AmaraNaMtadose 21 / dhammajjhANe caunvihe cauppaDoyAre paNNate, taMjahA-ANAvijae avAyavijae vivAgavijae saMThANavijae 22 / dhammassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNatA, taMjahA-ANAruI NisaggaruI uvaesaruI suttasaI 23 / dhammassa gaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA, taMjahA-vAyaNA pucchaNA pariyaTTaNA dhammakahA 24 / dhammassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNatAo, taMjahA-aNicANuppehA asaraNANuppehA egattANuppehA saMsArANuppehA 25 / ..
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 7 // 'kaMdaNaya'tti mahatA zabdena viravaNaM 'soaNaya'tti dInatA, 'tippaNaya'tti tepanatA tipeH kSaraNArthatvAdazruvimocanaM, vilapanatA-pUnaH pUna: kliSTa bhASaNamiti 19 'usaNNadose'tti usaNNena-bAhulyenAnuparatatvena doSo-hiMsA'natAdattAdAnasaMrakSaNAnAmanyatamaH usaNNadoSaH, tathA 'bahudose'tti bahuSvapi sarveSvapi hiMsAdiSu 4 doSaH-pravRttilakSaNo bahudoSaH aNNANadose'tti ajJAnAt kuzAstrasaMskArAddhisAdipvadharmasvarUpeSu dharmabuddhayA yA pravRttistallakSaNo doSaH ajJAnadoSaH, 'AmaraNaMtadose'tti maraNamevAnto maraNAntaH A maraNAntAta AmaraNAntam asaJjAtAnutApasya kAlasaukarikAderiva yA hiMsAdiSu 4 pravRttiH saiva doSa: AmaraNAntadoSaH, iha cArtaraudre parihAryatayA sAdhuvizeSaNe ) dharmazukle svAsevyatayeti 21 / 'cauppaDoyAre'tti caturpu-bhedalakSaNAlambanAnuprekSAlakSaNeSu padArtheSu pratyavatAra:-samavatAro vakSyamANasvarUpo yasya taccatuSpratyavatAramiti / 'ANAvijae'tti AjJA-jinapravacanaM tasyA vicayo-nirNayo yatra tadAjJAvicayaM, prAkRtatvAdANAvijayaM, AjJAguNAnucintanamityarthaH, evaM zeSapadAnyapi, navaram apAyAH-rAgadveSAdijanyA anarthAH, vipAka:-karma phalaM, saMsthAnAni-lokadvIpasamudrAdyAkRtayaH 22 / 'ANAruItti niyuktyAdizraddhAnaM 'NisaggaruItti svabhAvata eva tattvazraddhAnam 'uvaesaruItti sAdhUpadezAttattvazraddhAnaM 'suttaruItti AgamAttattvazraddhAnam 'AlaMbaNa'tti AlambanAni dharmadhyAnasaudhazikharArohaNArtha yAnyAlambyante-AzrIyante tAnyAlambanAni-vAcanAdIni 24 / anityatvAzaraNatvakatvasaMsArAnuprekSAH pratItAH 25 / sukkajjhANe caumvihe cauppaDoAre paNNatte, taMjahA-puttaviyaka saviArI 1 egattaviyakke aviArI 2 suhumakirie appaDivAI 3 samucchinnakirie aNiyaTTI, 4 26 / sukkAsa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taMjahA-vivege biusagge avvahe asammohe 27 / sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA, taMjahA-khatI muttI ajjave maddave 28 / sukkassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAosa paNNattAo, taMjahA-avAyANuppehA asubhANuppehA aNatavittiANuppehA vippariNAmANuppehA, se taM jhANe 29 / ___'puhuttaviyakke saviArI'tti pRthaktvena-ekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena vitarko-vikalpaH pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNa 71 / / D
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kam aupapAti Antara0 lakSaNo yatra tat pRthaktvavitaka, tathA vicAraH-arthAdvayaJjane vyaJjanAdarthe manaHprabhRtiyogAnAM cAnyasmAdanyatarasmin vicaraNaM saha vicAreNa sU020 yattatsavicAri, sarvadhanAditvAdin samAsAntaH, tathA 'egattaviyaka aviArI'tti ekatvena-abhedenotpAdAdiparyAyANAmanyatamaikaparyAyAlambana tayetyarthaH, vitarka:-pUrvagatazrutAzrayo vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tadekatvavitarka, tathA na vidyate vicAro'rthavyaJjanayoritarasmAditaratra tathA // 72 // manaHprabhRtInAmanyatarasmAdanyatra yasya tadavicArIti, 'suhumakirie appaDivAi'tti sUkSmA kriyA yatra niruddhavAGmanoyogatve satyarddhaniruddhakAyayogatvAt tat sUkSmakriyam, apratipAti-apratipatanazIlaM pravarddhamAnapariNAmatvAda, etacca nirvANagamanakAle kevalina eva syAditi, 'samu. rAcchinnakirie aNiyaTTI'tti samucchinnA-kSINA kriyA-kAyikyAdikA zailezIkaraNe niruddhayogatvena yasmistattathA, anivarti-avyAvartanasva bhAvamiti 26 / 'vivege'tti dehAdAtmana Atmano vA sarvasaMyogAnAM vivecanaM-buddhadhA pRthakkaraNaM vivekaH, 'viusagge'tti vyutsargo-niHsaGgatayA dehopadhityAga: 'avahetti' devAdyupasargajanitaM bhayaM calanaM vA vyathA tadabhAvo'vyathaM 'asaMmohe'tti devAdikRtamAyAjanitasya sUkSmapadArthaviSayasya ca sammohasya-mUDhatAyA niSedho'sammohaH 27 / 'avAyANuppeha'tti apAyAnA-prANAtipAtAdyAzravadvArajanyAnarthAnAmanuprekSA-anucintanamapAyAnuprekSA 'asubhANuppeha'tti saMsArAzubhatvAnucintanam 'aNaMtavattiyANuppeha'tti bhavasantAnasyAnantavRttitA'nucintanaM 'vipariNAmANuppeha'tti vastUnAM I pratikSaNaM vividhapariNAmagamanAnucintanamiti 29 / // 72 // se kiM taM viussagge?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-davvaviussagge bhAvaviussagge a 30 / se ki taM davvaviussagge?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-sarIraviussagge gaNaviussagge uvahivi ussagge bhattapANaviussagge se taM davvaviussagge 31 / se kiM taM bhAvaviussagge ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-kasAyaviussage saMsAraviussagge kammaviussagge 32 / se ki taM kasAyaviussagge ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-kohakasAyaviussagge mANa kasAyaviussagge mAyAkasAyaviussagge lohakasAyaviussagge, se taM kasAyaviussagge 33 / se ki ta saMsAraviussagge ?, 2 caubihe paNNatte, taMjahA-NeraiasaMsAraviussagge tiriyasaMsAraviussagge maNuasaMsAraviussagge deva
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ +73|| - saMsAraviussagge, se taM saMsAravi ussagge 34 / se ki taM kammaviussagge ?, 2 avihe paNNatte, taMjahA-NANAvaraNijakammaviussagge darisaNAvaraNija kammaviussagge veaNIakammaviussagge mohaNIyakammaviussagge AUakammaviussagge NAmakammaviussagge goakammaviussagge, aMtarAyakammaviussagge se taM kammaviussagge, se taM bhAvaviussagge 35 / / / 0 20 // 'saMsAraviussagge' narakAyuSkAdihetUnAM mithyAdRSTitvAdInAM tyAgaH 'kammaviussagge'tti jJAnAvaraNAdikarmabandhahetUnAM jJAnapratyanIkatvAdInAM tyAgaH 32 // sU0 20 // teNa kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave aNagArA bhagavaMto appegaIA AyAradharA jAva vivAgasuadharA tattha tattha tahi tahiM dese dese gacchAcchi gumgAgummi phaDDADi appegaiA vAyaMti appegaiA paDipucchaMti appegaiyA pariyaTRti appegaiyA aNuppehaMti appegaiA akkhevaNoo vikkhevaNIo saMveaNIo NivveaNoo caumvihAo kahAo kahaMti appegaiyA uDuMjANU ahosirA jhANakoTThovagayA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANA viharaMti 1 / 'appegaiyA AyAradhare' tyAdi pratItaM kvacid dRzyate 'tattha tattha'tti udyAnAdau 'tahi tahiti tadaMzoktamevAha deze deze-avagrahabhAge, vIpsAkaraNaM cAdhArabAhulyena sAdhubAhulyapratipAdanArtha, 'gacchAcchitti ekAcAryaparivAro gacchaH gacchena gacchena ca bhUtvA gacchAgacchi vAcayantIti yogaH, daNDAdaNDyAdivacchabdasiddhiH, evaM 'gummAgummi phaDDA|DDa ca' navaraM gulma-gacchaikadezaH upAdhyAyAdhiSTitaH phaDakaMlaghutaro gacchadeza eva gaNAvacchedakAdhiSThita iti / atha prakRtavAcanA 'vAyaMti'tti sUtravAcanAM dadati 'paDipucchaMti'tti sUtrAthauM pRcchanti 'pariyaTuMti'tti parivartayanti tAveva, 'aNuppehaMti'tti anuprekSante tAveva cintayanti / 'akkhevaNIo'tti AkSipyate-mohAttattvaM pratyAkRSyate A zrotA yakAbhirityAkSepaNyaH 'vikkhevaNIo'tti vikSipyate-kumArgavimukho vidhIyate zrotA yakAbhistA vikSepaNyaH 'saMveyaNIo'tti saMvejyatemokSasukhAbhilASo vidhIyate zrotA yakAbhistA saMvejanya: 'niveNIo'tti nivedyate saMsAraniviNNo vidhIyate zrotA yakAbhistA nirvedinyaH,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kam 119811 XOXO sU0 21 tathA 'uDuMjANU ahosira'tti zuddhapRthivyAsana varjanAdopagrahikaniSadyAyA abhAvAccotkuTukAsanAH santo'padizyante - UrdhvaM jAnunI yeSAM te Urdhva zramaNa vR0 jAnavaH, adhaH ziraso - adhomukhA, nordhvaM tiryagvA vikSiptadRSTaya ityarthaH, 'jhANakoTThovagaya'tti dhyAnarUpo yaH koSThastamupAgatA ye te tathA, dhyAna koSThapravezanena saMvRtendriyamanovRttidhAnyA ityarthaH, saMyamena tapasA''tmAnaM bhAvayanto viharantIti 1 / saMsArabhavviggA bhIA jammaNajaramaraNa - karaNagaMbhIradukkha - pakkhubbhiapa urasalilaM saMjogaviogavIcIMcitA - pasaMga - pasaria - vahabaMdhamahallalaviulakallolakaluNavilavia - lobhakalakalaMta bolabahulaM avamANaNakeNati bakhisaNapulaMpula (palumpaNa) ppabhuarogaveaNa - paribhavaviNivAya - pharasadharisaNAsamAvaDia - kaThiNa kammapattharata raMgaraMgaMtaniJcamaccubhayatoapaTuM kasAyapAyAlasaMkulaM bhavasayasahassakalusajalasaMcayaM patibhayaM aparimi amahicchakalusamativAuvegauddhammamANa- dagarayarayaMdhaAravara pheNapaura - AsAvivAsadhavalaM mohamahAvattabhogabhamamANaguppamANucchalaMta paJcoNiyattapANiya - pamAyacaMDa bahudusAvayasamAhauddhAyamANapabbhAraghorakaMdiyamahAravara vaMtabheravara 2 / prakArAntareNa sa evocyate - 'saMsArabhaubvigga' tti pratItaM 'jaMmaNajaramaraNakaraNagaMbhIra Tuk khapakkhubbhiyapaurasalilaM' janmajarAmaraNAnyeva karaNAni - sAdhanAni yasya tattathA tacca tadgambhIraduHkhaM ca tadeva prakSobhitaM - pracalitaM pracuraM prabhUtaM salilaM jalaM yatra sa tathA taM saMsArasAgaraM tarantIti yoga:, 'saMjoga vioga-vIi citApasaMga pasariya-vahabaMdhamahallaviulakallolakaluNa vilavia - lobhakalakalatabolabahulaM' saMyogaviyogA eva vIcayaH taraGgA yatra sa tathA cintAprasaGgaH - cintA sAtatyamityarthaH sa eva prasRtaM - prasaro yasya sa tathA, vadhA:- hananAni bandhA: - saMyamanAni tAnyeva mahAnto- dIrghA vipulAzca vistIrNAH kallolA - mahormayo yatra sa tathA karuNAni vilapitAni yatra sa tathA sa cAso lobhazca sa eva kalakalAyamAno yo 'bolo - dhvaniH sa bahulo yatra sa tathA tataH saMyogAdipadAnAM karmadhArayo'tastam, 'avamANaNapheNatibakhisaNa- pulaMpulappabhUya rogaveaNaparibhavaviNivAya-pharasadharisaNAsamAvaDiya - kaThiNa kamma patthara-taraMgaraMgata-niccamaccubhayatoyapaTTa' apamAnanameva - apUjanameva pheno yatra sa tathA tIvrakhisanaM ca - atyaryanindA 'pulampulaprabhUtA - anavaratodbhUtAH yA rogavedanAH, pAThAntare tIvrakhisanaM 1 kha 2 santata / / 74 / /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 75 // pralampanAni ca prabhUtarogavedanAzca paribhavavinipAtazca-parAbhibhavasamparkaH paruSadharSaNAzca-niSThuravacananirbhartsanAni samApatitAni-samApannAni bAni yAni kaThinAni-karkazodayAni karmANi-jJAnAvaraNAdIni tAni ceti dvandvaH, tata etAnyeva ye prastarAH-pASANAstaiH kRtvA taraGga raGgadvIcibhizcalata nityaM-dhruvaM mRtyubhayameva-maraNabhItireva toyapRSThaM-jaloparitanabhAgo yatra sa tathA, tataH karmadhArayaH, athavA apamAnaphenamiti toyapatasya vizeSaNam, ato bahuvrIhirevAtastaM, 'kasAyapAyAlasaMkulaM' kaSAyA eva pAtAlA:-pAtAlakalazAstaiH sakulo yaH sa tathA taM, *bhavasayasahassa-lusajalasaMcayaM bhavazatasahasrANyeva kaluSo jalAnAM saJcayo yatra sa tathA taM, pUrva jananAdijanyaduHkhasya salilatoktA iha tu bhavAnI jananAhidharmavatAM jalavizeSasamudAyatokteti na punaruktasvamiti, 'paibhayaMti vyaktaM, 'aparimiamahecchakalusa-maivAuvegauddhammamANadagarayarayaMdhAra varapheNapauraAsApivAsaghavalaM' aparimitA-aparimANA yA mahecchA-bRhadabhilASA lokAsteSAM kaluSA-malinA yA matiH | saiva vAyavegena buddhammamANaM uddhRbvamANaM vA-utpAdyamAnaM yadudakarajaH-udakareNusamUhastasya rayo-vegastenAndhakAro yaH sa tathA, varapheneneva pracarAzApipAsAbhistatra pracurA-bahvaya AzA:-aprAptArthAnAM prAptisambhAvanAH pipAsAstu-teSAmevAkAMkSA atastAbhirdhavala iva dhavalo yaH sa tathA, tataH karmadhArayaH, atastaM, 'mohamahAvattabhogabhamamANa-guppamANucchalatapaccoNiyatta-pANiyapamAyacaMDabahuduTThasAvayasamAhauddhAyamANa-pabbhAraghorakaMdiyamahArabaravaMtabheravaravaM' moharUpe mahAvarte bhogarUpaM bhrAmyat-maNDalena bhramadgupyat-vyAkulIbhavaducchalat-utpatat pratyavanipatacca-adhaHpatata pAnIyaM-jala yatra sa tathA, pramAdA-madyAdayasta eva caNDabahuduSTazvApadA:-raudrabharikSadravyAlAstairye samAhatA:-prahatA uddhAvantazca-uttipranto vA vivi ceSTamAnA samudrapakSe matsyAdayaH saMsArapakSe puruSAdayasteSAM prAgbhAraH pUro vA samUho yatra sa tathA, tathA ghoro yaH kranditamahAravaH sa tuba ravan-pratizabdakaraNataH zabdAyamAno bhairavaravo-bhImaghoSo yA sa tathA, tataH padatrayasya karmadhArayo'tastam 2 / aNNANa bhamaMta-macchaparihattha-aNihutidiya-mahAmagara-turia-caria-khokhubbhamANa-naccaMta-cavala-caMcala-calaMta-ghummata-jalasamUhaM arati-bhaya-visAya-soga-micchatta-selasaMkaDaM aNAisaMtANa-kammabaMdhaNa-kilesa-cikkhilla-suduttAraM amara-nara-tiriya-niriya-gai-gamaNa aNNANa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ -aupapAti tikuDila-parivatta-viulavela 'cauraMta-mahaMta' aNavadaggaM ruI saMsArasAgaraM bhImadarisaNijja taraMti dhIIdhaNia-nippakaMpeNa turiyacavalaM saMvara- zramaNa kam o veraggatuMga-kUvaya-susaMpautteNaM NANasita-vimala-mUsieNaM sammattavisuddha-laddha-NijjAmaeNaM dhorA saMjamapoeNa solakaliA pasatthajjhANa-tava kA vAya-paNollia-pahAvieNaM ujjama-vavasAya-gahiya-NijjaraNa-jayaNa-uvaoga-NANadasaNavisuddhavaya(ra) bhaMDhabhariasArA jiNavara-vayaNovadiTTha-maggeNaM akuDileNa siddhi-mahApaTTaNAbhimuhA samaNavara-satthavAhA susui-susaMbhAsa-supaNhasAsA gAme gAme egarAyaM Nagare Nagare paMcarAyaM dUijjantA jiiMdiyA NibbhayA gayabhayA sacittAcittamIsiesu damvesu virAgayaM gayA saMjayA virayA (saMcayAo virayA) muttA lahuA NiravakaMkhA sAhU NihuA carati dhamma 3 // suu021|| 'aNNANabhamaMtamaccha-parihatthaaNihutidiya-mahAmagaraturiyacariyakhokhumbhamANa-naccatacavalacaMcalacalaMtaghummaMtajalasamUha' ajJAnAnyeva bhrm||76|| nto matsyAH parihatthatti-dakSA yatra sa tathA, anibhRtAni-anupazAntAni yAnIndriyANi tAnyeva mahAmakarAsteSAM yAni tvaritAni-zIghrANi caritAni-ceSTitAni taiH khokhubbhamANatti-bhRzaM kSubhyamANo nRtyanniva natyan capalAnAM madhye cazcalazca, asthiratvena calazca sthAnAntaragamanena ghUrNazca -bhrAmyan jalasamUho-jalasaGghAto'nyatra jaDasamUho yatra sa tathA, tata: karmadhArayastatastam, araibhayavisAya-sogamicchattaselasaMkaDaM' aratibhayaviSAdazokamithyAtvAni pratItAni tAnyeva zailAstaiH saGkaTo yaH sa tathA tam 'aNAisaMtANakammabaMdhaNa-kilesacikkhillasuduttAra' anAdi 76 // santAnam-anAdipravAhaM yat karmabandhanaM tacca klezAzca-rAgAdayastallakSaNaM yaccikkhallaM (cikilaM) kardamastena suSTha dustAro yaH sa tathA tam, 'amaranaratiriya-nirayagaigamaNa-kuDilaparivattaviulavela' amaranaratiryagnirayagatiSu yadgamanaM tadeva kuTilaparivartA-vakraparivartanA vipulA cavistIrNA velA-jalavRddhilakSaNA yatra sa tathA taM, 'cauraMtamahaMta'ti caturvibhAgaM digbhedagatibhedAbhyAM mahAntaM ca-mahAyAmam, 'aNavadaggaM'ti anavadagramanantamityarthaH, 'ruMda'ti vistIrNa, saMsArasAgaramiti vyaktaM, 'bhImadarisaNijna'ti bhImo dRzyata iti bhImadarzanIyastaM, 'taraMti' laGghayanti, saMyamapoteneti yogaH, kimbhUtena ? 'dhIIdhaNiyanippakapeNa' dhRtirajjubandhanena dhanikam-atyarthaM niSprakampa:-avicalo yaH sa madhyapadalopAddhR
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 77 / / tidhanikaniSprayampastena tvaritacapalama- atitvaritaM yathA bhavatItyevaM taranti, 'saMvaraverAgataMgakavayasUsaMpautteNaM' saMvaraH-prANAtipAtAdivirati| rUpo vairAgyaM-kaSAyanigrahaH etallakSaNo yastUGgaH-uccaH kRpaka:-stambhavizeSastena saSTha samprayukto yaH sa tathA tena, 'NAsiyavimalamUsieNati | | jJAnameva sitaH-sitapaTa: sa vimala ucchito yatra sa tathA tena, makAraceha prAkRtazailIprabhavaH 'sammattavisuddhaladdhaNijjAmaeNa' samyaktvarUpI vizuddho-nirdoSo labdhaH-avApto niryAmaka:-karNadhAro yatra sa tathA tena, dhIrA-akSobhyAH saMyamapotena zIlakalitA iti ca pratItaM, 'pasatthajamANatava-bAyapaNolliyapahAvieNa' prazastadhyAna-dharmAdi tadrapaM yattapaH sa eva vAto-vAyustena yat praNodita-preraNaM tena pradhAvitAvegena calito yaH sa tathA tena, saMyamapoteneti prakRtam, 'ujjamavavasAyaggahiya-NijjaraNajayaNauvaoga-NANadasaNavisuddhavayabhaMDabhariasArA udyama:-anAlasya vyavasAyo-vastunirNayaH sadvayApAro vA tAbhyAM mUlakalpAbhyAM yadgRhItaM-krItaM nirjaraNayatanopayogajJAnadarzanavizuddhavratarUpa bhANDaM krayANakaM tasya bharita:-saMyamapotabharaNena piNDitaH sAro yaste tathA, zramaNavarasArthavAhA iti yogaH, tatra nijeraNa-tapaH yatanAbahudoSatyAgenAlpadoSAzrayaNam upayoga:- sAvadhAnatA jJAnadarzanAbhyAM vizuddhAni vratAni, athavA jJAnadarzane ca vizuddhavratAni ceti samAsaH, IA | vratAni ca mahAvratAni pAThAntareNa 'NANadasaNacaritta-visaddhavarabhaMDabhariyasAra'tti tatra jJAnadarzanacAritrANyeva vizuddhavarabhANDaM tena bharitaH sArA yaste tathA, 'jiNavaravayaNovadimaggeNaM akUDileNa siddhimahApaTTaNAbhimuhA samaNavarasatthavAha'tti vyaktaM 'susuisusaMbhAsasupaNhasAsa'tti suzrutayaHO samyakazrutagranthAH satsiddhAntA vA suzacayo bA sukhaH sambhASo yeSAM sukhena vA sambhASyanta iti susambhASA: zobhanAH praznAH yaSA sukhana vA prazzyante ye te supraznA: zobhanA AzA:-vAJchA yeSAM te svAzAH athavA sukhena praznyante zAsyante ca-zikSyante ye te supraznazAsyAH zobhanAni vA praznazasyAni-pacchAdhAnyAni yeSAM te tathA, athavA sUpraznAH zasyAzca-prazaMsanIyAH, tataH karmadhAraya iAta, 4aa 'dUijjanta'tti dravanto-vasanta:, anekArthatvAddhAtanAM, "Nijbhaya'tti bhayamohanIyodayaniSedhAta 'gayabhaya'tti udayaviphalatAkaraNAt 'saMjaya'tti saMyamavantaH, kuta ityAha-'viraya'tti yato nivRttAH hiMsAdibhyaH, tapasi vA vizeSeNa ratAH viratAH, virayA vA-nirautsukyAH // 77 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti- virajaso vA-apApAH, saMcayAo viraya'tti kvacid dRzyate, tatra sannidhenivRttA ityarthaH, 'mutta'tti muktA granthena 'lahua'tti laghukA svalpo- zramaNa vR0 kampa dhitvAt 'Niravakakha'tti aprAptakAGkSAviyuktAH, 'sAhU' mokSasAdhanAt NihuA' prazAntavRttayaH 'caraMti dhammati vyaktam / atra sAdhuvarNa ke jitendriyatvAdIni vizeSaNAni bahuzo'dhItAni, tAni ca gamAntaratayA niravadyAni, yat punarauva game punaruktamavabhAsate tat stavatvAnna duSTa, yadAha-sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipayANesuM / saMtaguNakittaNAsu ya na huMti punaruttadosA u // 1 // " // 21 // te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave asurakumArA devA aMti pAubbhavitthA kAla-mahANIlasarisa-NIlagulia-gavala-ayasi-kusumappagAsA viasia-sayavattamiva pattala-nimmala-Isisita-ratta-taMba-NayaNA garulAyata-ujju-tuMgaNAsA uacia-silapavAla-biMbaphala-saNNi-bhAharoThA paMDura-sasi-sakala-vimala-Nimmala-saMkha-gokkhIra-pheNa-dagaraya-muNAliyA dhavala-daMtaseDhI // 78 // huyavaha-Niddhata dhoya-tatta-tavaNijja-ratta-tala-tAlujIhA aMjaNa-ghaNa-kasiNa-ruyaga-ramaNijja-NiddhakesA vAmega-kuMDaladharA addacaMdaNANulittagattA 1 . asuravarNake kimapi likhyate-'kAlamahANIlasarisa-NIlaguliagavalaayasikumappagAsA' kAlo yo mahAnIlo-maNivizeSastena sadRzA varNato ye te yathA, nIlo-maNivizeSaH gulikA-nIlikA gavalaM-mAhiSaM zRGgam atasIkusuma-dhAnyavizeSapuSpaM eteSAmiva prakAzo-dIptiyeSAM te yathA, tataH karmadhArayaH, kAlavarNA ityarthaH, "viasiasayavattamive'ti vyakta, 'pattalaNimmala-IsIsiyarattataMbaNayaNA' pattalAni-pakSmavanti | (pakSmalAni) nirmalAni-vimalAni ISat sitamuktAni kvaciddeze manAk zvetAni kvacicca manAgraktAnItyarthaH kvacicca tAmrANi-aruNAni nayanAni yeSAM te tathA, zatapatra-sAdhayaM ca vyaktameva, 'garule' tyAdivizeSaNacatuSTayamahAvIravarNakavanneyam 'aMjaNaghaNakasiNa-ruyagaramaNijjaNiddhakesA' aJjanaghanau-pratItau kRSNa:-kAla: rucako-maNivizeSastadvadramaNIyAH snigdhAzca kezA yeSAM te tathA, 'vAmegakuMDaladharA' vAme karNe 1 svAdhyAyadhyAnatapaauSadheSu upadezastutipradAneSu / sadguNakIrtaneSu ca na bhavanti punaruktadoSAstu // 1 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekameva kuNDalaM dhArayanti ye te tathA, dakSiNe tvAbharaNAntaradhAriNa iti sAmarthyagamyam ArdracandanAnuliptagAtrA iti vyaktam / / ____ Isisilidha-pupphappagAsAI asaMkiliTThAI suhumAI vatthAI pavaraparihiyA vayaM ca paDhama samatikvatA bitiaM ca vayaM asaMpattA bhadde / jovaNe vaTTamANA talabhaMgaya-tuDia-pavarabhUsaNa-nimmala-maNirayaNa-maMDiabhuA dasamuddA-maMDiaggahatthA culAmaNi-ciMdhagayA suruvA mahi7 DDhiA mahajjatiA mahabalA mahAyasA mahAsokkhA mahANubhAgA hAra-virAita-vacchA kaDga-tuDia-thaMbhiabhuA aMgaya-kuMDala-maTTagaMDa tala-kaNNa-pIDhadhArI vicittavatthAbharaNA vicitta-mAlA-mauli-mauDA kallANaka-pavara-vattha--parihiyA kallANaka-pavara-mallANulevaNA bhAsuraboMdI palaMba-vaNamAladharA 2 / 'IsisilidhapupphappagAsAi' iti manAk silIndhrakusumaprabhANi, ISatsitAnItyarthaH, silIndhra-bhUmisphoTakacchatrakam 'asuresu hoti ratta'tti matAntaram, 'asaMkiliTThAItti nirdUSaNAni 'suhamAItti zlakSNAni 'vatthAi'tti vasanAni 'pavaraparihiyA' pravarAzca te parihitAzcanivasitA iti samAsaH, 'vayaM ca' ityAdi sUtra, tatra trINi vayAMsi bhavanti, yadAha-'ASoDazAdbhavedbAlo yAvat kSIrAnnavartakaH / KA madhyamaH saptati yAvat, parato vRddha ucyate // 2 // " Adyasya vayaso'tikrame dvitIyasya sarvathaivAprAptau bhadraM yauvanaM bhavatyeveti bhadre yauvane | ityuktaM, 'talabhaMgayatuDiya-pavarabhUsaNa-nimmalamaNirayaNamaMDiabhuA' talabhaGgakAni-bAhvAbharaNAni truTikAzca-bAhurakSikAstA eva varabhUSaNAni nirmalamaNiratnazca maNDitA bhujA yeSAM te tathA, 'culAmaNicidhagayA' cUDAmaNilakSaNaM cihna prAptAH, zrUyante cAsurAdInAM cUDAmaNyAdIni cihnAni, yadAha-'cUDAmaNiphaNivajje garuDe ghaDa assa baddhamANe ya / mayare sohe hatthI asurAINaM muNasu cidhe // 1 // " mahiDDhitti PM maharddhayo viziSTavimAnaparivArAdiyogAt 'mahajjuiya'tti mahAdyutayo viziSTazarIrAbharaNaprabhAyogAt 'mahAbala'tti viziSTazArIraprANAH 'mahAyasa'tti mahAyazaso-viziSTakIrtayaH 'mahAsokkha'tti mahAsaukhyAH 'mahANubhAga'tti acintyazaktiyuktA iti, ihaiva gamAntaraM 'hAravirAjitavakSasaH | kaTakatruTika-stambhitabhujAH' iha kaTakAni-kaGkaNAni truTikA-bAhurakSakAH / aMgayakuMDalamaTTagaMDakaNNapIDhadhArI' aGgadAni-bAhvAbharaNavizeSAn I 1 caDAmaNi phaNI vajra garuDaH ghaTa: azvo varddhamAnazca / makaraH siho hastI asurAdInAM muNa cihlAni // 1 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ -aupapAti ___ kam asurAga0 sU022 // 8 // kuNDalAni ca-karNAbharaNavizeSAn mRSTagaNDAni ca-ullikhitakapolAni karNapIThakAni-karNAbharaNavizeSAn dhArayantItyevaMzIlA ye te tathA, 'vicittahatthAbharaNa'tti vyaktaM, vicittamAlAmaulimauDA' vicitrA mAlAH-kusumasrajo yeSAM maulau ca-mastake mukuTaM-kirITaM yeSAM te tathA, zeSaM sugamaM varNakAntaM yAvat, navaraM mAlyAni--puSpANi vondiH (vapu) zarIraM pralambo-jhumbanakaM (Rjulambi) vanamAlA--AbharaNavizeSa: pralambavanamAlA vA tasyAH kaNThato jAnupramANatvAditi 2 / divveNaM vaNeNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM sveNaM divveNaM phAseNaM divveNa saMghAe (ghayaNe) NaM divyeNaM saMThANeNaM divvAe iDDhIe divvAe juttIe divvAe pabhAe divvAe chAyAe divvAe accIe divveNaM teeNaM divvAe lesAe dasadisAo ujjovemANA pabhAsemANA samajassa bhagavao mahAvIrassa aMtiaM AgammAgamma rattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 tA baMdaMti NamasaMti vaMdittA NamaMsittA (sAI sAI nAmagoyAI sArvati) NacAsaNe NAidUre sussUsamANA NamaMsamANA abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA pajjuvAsaMti 3 // sU0 22 / / 'divveNaM' devocitena pradhAnenetyarthaH, 'saMghAe ghayaNe)NaM' ti saMhananena vajraRSabhanArAcenetyarthaH, 'saMThANeNaM'ti samacaturasralakSaNenetyarthaH, 'riddhIe' tti parivArAdikayA 'juie' ti yuktyA-vivakSitArthayogena 'pabhAe'tti yAnAdidIptyA chAyAe'tti zobhayA 'accIe'tti aciSA zarIrastharatnAditejojvAlayA 'teeNa'ti tejasA-zarIrasambandhirociSA prabhAvena vA 'lesAe'tti dehavarNena, ekArthA vA dyu tyAdayaH zabdAH prakAzaprakarSapratipAdanaparAzceti na paunaruktyamiti, "ujjoemANa'tti udyotayantaH prakAzakaraNena 'pabhAsemANa'tti prabhAsayantaH-zobhayantaH, ekAMthA vaitAviti, 'ratta'tti raktA:-sAnurAgAH 'tikkhuttotti trikRtva:-trIna vArAn AdakSiNAta-pArthAt pradakSiNo-dakSiNapArzvavartI AdakSiNapradakSiNastaM 'vaMdaMti'tti stuvanti 'namasaMti'tti namasyanti zironamaneneti / vAcanAntare dRzyate 'sAiM sAIti svakIyAni svakIyAni 'nAmagoyAIti nAmagotrANi-yAdRcchikAnvarthAbhidhAnAnIti sAviti'tti zrAvayanti 3 // sU0 22 / / 80
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18zA te NaM kAle Na te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave asuriMdavajjiA bhavaNavAsI devA aMtiyaM pAunbhavitthA NAgapaiNo suvaNNA vijjU aggoA dIvA udahI disAkumArA ya pavaNa thaNiA ya bhavaNavAsI jAgaphaDA-garula-vayara-puNNakalasa-sIha -[puNNakalasa-saMkiNNa-upphesasIha] haya-gaya-magara-mauDa-baddhamANa-Nijutta-vicitta-cidhagayA surUvA mahiDDhiyA sesaM taM ceva jAva pajjuvAsaMti / / sU0 23 // 'nAge'tyAdi vyaktaM, nAgAdInAM ca nAgaphaNAdIni cihnAni bhavanti, tAni krameNa darzayannAha-'nAgaphaDA 1 garula 2 vaira 3 puNNa kalasa 4 sIha 5 hayavara 6 gayaMka 7 mayaraMkavaramauDa 8 vaddhamANa 9 nijuttavicittacidhagayA' nAgaphaNAdayo gajAntA aGkA:-cihnAni yeSAM mukuTAnAM tAni ca makarAGkAni ca-makaracihnAni yAni varamukuTAni tAni ca, varddhamAnakaM ca-zarAvaM puruSArUDhapuruSarUpaM veti dvandva, tAni ca tAni niyuktAni-yathAsthAnaM niyojitAni vicitrANi ca-vividhAni cihnAni ca-lakSaNAni gatAH-prAptA ye te tathA, iha sUtre 'puNNa kalasa-saMkiNNaupphesasohe'tyevaM kvacit vizeSo dRzyate, tatra nAgaphaNAdibhiraGkitA ye upphesA-mukuTAste tathA, zeSaM tathaiva / / sU0 23 // te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave vANamaMtarA devA aMtiaM pAunbhavitthA pisAyabhUA ya jakkha rakkhasa kinara kiMpurisa bhuagavaiNo a mahAkAyA gaMdhavvaNikAyagaNA NiuNagaMdhavvagItaraiNo aNapaNNia paNapaNNi isivAdI bhUavAdIa kaMdiya mahAkadiA ya kuhaMDa payae ya devA caMcala-cavala-citta-kolaNadavappiA gaMbhIra-hasia-bhaNia-pIa-gIa-NaccaNaraI [gahira-hasiya-gIya-naccaNarai vaNamAlAmela- mauDa-kuMDalasacchaMda-viuviAharaNa-cAruvibhUsaNadharA savvouya-surabhi-kusuma-suraiya -palaMba-sobhaMta-kaMta-viasaMta-cittavaNamAla-raiavacchA kAmagamI kAmarUvadhArI NANAviha-vaNNarAga-varavattha-citta-cilliya-NiyaMsaNA vivihadesI-NevatthaggahiavesA pamuia-kaMdappa-kalaha-keli-kolAhalappiA hAsabola (keli) bahulA aNega-maNirayaNa-viviha-Nijutta-- // 8 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam sU0 24 // 82 / / jyantarA0 cicidhagayA suruvA mahiDDhiA jAva pajjuvAsaMti / / sU0 24 / ' ___ 'bhuyagavaiNotti mahoragAdhipAH, kimbhUtAste ityAha-'mahAkAya'tti bRhadehAH, idaM ca vizeSaNamavasthAvizeSAzrayam, anyathA sarva eva saptahastapramANA bhavanti, yadAha-bhavaNavaNajoisohamIsANe satta hoMti rayaNIo' 'gaMdhavvanikAyagaNa'tti gandharvANAM-vyantarASTamabhedabhUtAnAM nikAyo-vargo yeSAM te gandharvanikAyA gandharvA eva teSAM ye gaNA-rAzayaste tathA, pAThAntare 'gandharvapatigaNAzceti vyaktameva, | kiMvidhAste ityAha-niuNagaMdhavvagIyaraiNotti nipuNe-sUkSme gandharve ca-nATayopetagAne gIte ca-nATayajitageye ratiryeSAM te tathA, aNa-2 panikAdayo'STau vyantaranikAyavizeSabhUtAH ratnaprabhApRthivyA uparitanayojanazatavartinaH, kiMvidhA eta ityAha-'caMcalacavalacittakolaNadavappiyA' caJcalacapalacittA:-aticapalamAnasAH krIDanaM-krIDA dravazva-parihAsastatpriyAH, tata: karmadhArayaH, 'gabhIrahasiyabhaNiyapiyagIyaNaccaNaraI gambhIraM hasitaM yeSAM bhaNitaM ca-vAkprayogaH priyaMH yeSAM gItanattayozca ratiryeSAM te tathA, 'gahirahasiyagIyaNaccaNarai,tti kvacihazyate vyaktaM ca, 'vaNamAlAmelamauDakuMDala-sacchaMdaviuvviyAbharaNa-cAruvibhUsaNadharA' vanamAlA-ratnAdimaya AprapadIna AbharaNavizeSaH Amelaka:-puSpazekharakaH mukuTa-suvarNAdimayaM kuNDalAni ca-pratItAni etAnyeva svacchandavikurvitAbharaNAni-svAbhiprAyanirmitAlaGkArAstairyaccAru vibhUSaNaM-bhUSA taddhArayanti ye te tathA, 'savvouyasurabhikusuma-suraiyapalaMbasohaMtakaMta-viyasaMtacittavaNamAlaraiyavacchA' sarvartukAni-sarvaRtu 182 // sambhavAni yAni surabhoNi-kusumAni taiH suracitA yA sA tathA, sA cAsau pralambA ca zobhamAnA ca kAntA ca vikasantI ca citrA vanamAlA ca-vanaspatisrak iti samAsaH, sA racitA vakSasi yaiste tathA, 'kAmagami'tti icchAgAminaH 'kAmarUvadhAri'tti IpsitarUpadhAriNaH NANAvihavaNNarAga-varavatthacittacillayaniyaMsaNA' nAnAvidhavarNo rAgo yeSu tAni tathA, tAni varavastrANi citrANi-vividhAni 'calliya' tti lInAni dIptAni vA nivasanAni-paridhAnAni yeSAM te tathA, vivighadesiNevatthaggahiyavesA' vividhadezinepathyena-nAnAdezarUDhavastrAdinyA kakakaka * bhavanamanajyotipkasaudharmAneSu sapta bhavanti ratnayaH /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 83|| sena gRhIto veSo-nepathyaM yaste tathA, 'pamuiyakaMdappakalaha-kelikolAhalappiyA' pramuditAnAM yaH kandarpa:-kAmapradhAnaH keli:, kAma eva vA, kalahazca-rATI kelizca-narma kolAhalazca-kalakalaste svaparakRtAH priyA yeSAM te tathA, athavA pramuditAzca te kandarpAdipriyAzceti samAsaH, 'hAsabolabahulA' pAThAntare 'hAsakelibahulA' iti vyaktam, 'aNegamaNirayaNa-vivihanijuttacittacidhagayA' anekAni-bahUni maNiratnAni -pratItAni-vividhAni-bahuprakArANi niyuktAni-niyojitAni yeSu tAni tathA, tAni citrANi cihnAni gatAH-prAptA ye te tathA, cihnA| ni ca-pizAcAdInAM krameNatAnyucyante-cidhAi kalaMbajhae 1 sulasa 2 vaDe 3 taha ya hoi khaTuMge 4 / Asoe 5 caMpae vA 5 nAge yA 7 taha tuMburI ceva 8 // 1 // ||suu0 24 // te kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa joisiyA devA ati pAunbhavitthA vihassatI caMda sUra sukka saNiccarA rAhU dhUmaketU buhA ya aMgArakA ya tatta-tavaNijja-kaNagavaNNA je ya gahA joisaMmi cAraM caraMti keU a gairaiA aTThAvIsativihA ya Nakkhatta-devagaNA jANAsaMThANa-saMThiyAo ya paMcavaNNAo tArAo ThialessA cAriNo a avissAmamaMDalagatI patteyaM NAmaMkapAgaDiyAMcadhamauDA mahiDDhiyA jAva pajjuvAsaMti ||suu0 25 // jyotiSkavarNako vyakto, navaram 'aMgArakA yatti maGgalAH, bahutvaM ca pratyekaM jyotiSAmasaGghadyAtatvAt, 'tattatavaNijjakaNagava' NNA' taptasya tapanIyasya-suvarNasya yaH kaNako--binduH zalAkA vA athavA tapanIyaM-rakta suvarNa kanaka-suvarNameva pItaM tadvadvarNo yeSAM te tathA, 111183 // 'je ya gaha'tti uktavyatiriktAH, 'joisaMmi'tti jyotizcakre 'cAraM parantIti bhramaNaM kurvanti, keU ya'tti ketavo jalaketvAdayaH, kimbhUtA? gairaiya'tti manuSyalokApekSayoktaM, "Thiyalessa'tti sthitalezyAH-nizcalaprakAzA: 'cAriNo ya'tti saJcariSNavaH, ata evAha-'avissAmamaMDalagaitti pratIta, 'nAmaMkapAgaDicidhamauDA' nAmAGkitAni prakaTitAni-ciha napradhAnAni mukuTAni yairiti samAsaH // sU0 25 // 1 cihnanAni kadambadhvAjaH sulasaH gaTaH tathA ca bhavati khaTvAGgam / azokazcampako vA nAgastathA tumbarI cana // 1 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti jyoti0 sU. 25 / / 84|| te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa vemANiyA devA aMtiaM pAunbhavitthA sohammIsANasaNaMkumAra- mAhida-baMbha-laMtaka-mahAsukka-sahassArANaya-pANayAraNa-accuyavaI pahiTThA-devA jiNadaMsaNussugAgamaNa-jaNiyahAsA pAlaka-pupphakasomaNasa-sirivaccha-NaMdiAvatta-kAmagama-pIigama-maNogama-vimala-savvaobhadda-NAmadhijjehi vimANehi oiNNA vaMdakA jiNidaM 1 / miga -mahisa-varAha-chagala-badda ra-haya-gayavai-bhuaga-khaggausabhaMka-viDima - pAgaDiya- cidhamauDA pasiDhila-varamaur3a-tirIDadhArI kuMDala -ujjoviANaNA mauDa-vittasirayA rattAbhA paumapamhagorA seyA subha-vaNNa-gaMdhaphAsA uttamaviuviNo viviha-vatthagaMdha malladharA mahiDiA mahajjutiA jAva paMjaliuDA pajjuvAsaMti (sAmANiya-tAvattIsamahiyA salogapAla-aggamahisiparisANiyaAyarakkhehi saMparibuDA | samaNugammata-sassirIyA devasaMgha-jayasada-kayAloyA miga-mahisa-varAha-chagala-dahara-haya-gayavai-bhuyagakhagga-usabhaMka-viDima-pAgaDiya-cidha mauDA pAlaga-pupphaga-somaNasasi-sirivaccha-naMdiyAvaTTa-kAmagama-pItigama-maNogama-vimala-savvaobhaddanAmadhejjehi vimArNoha taruNa-divAyara| karAtiregappahehi maNi-kaNaga-rayaNa-ghaDiya-jAlujjala-hemajAla-perataparigaehi sapayara-vara-muttadAma-laMbaMtabhUsaNehi pacaliya-ghaMTAvali-mahurasadda-vaMsa-taMtI-tala-tAla-gIyavAiyaraveNaM mahureNaM maNohareNaM pUrayaMtA aMbaraM disAo ya, sobhemANA sariyaM, sapaTTiyA thirajasA devidA hatuTThamaNasA, sesA vi ya kappavaravimANAhivA savimANa-vicitta-cidha-nAmaMka-vigaDa-pAgaDa-mauDADova-subhadaMsaNijjA samanniti, loyaMta | vimANavAsiNo yAvi devasaMghA ya patteya-virAyamANa-viraiya-maNirayaNa-kuMDalAbhisaMta-nimmala-niyagaMkiya-vicitta-pAgaDicidhayamauDA dAyaMtA appaNo samudaya, pecchatA vi ya parasse riddhIo, jiNida-baMdaNa-nimittabhattIe coiyamaI jiNadasaNUsuyAgamaNajaNiyahAsA viula-bala-samUhapiDiyA saMbhameNaM gagaNatala-vimala-viula-gamaNagai-cavala-caliyamaNa-pavaNa-jaiNasigyavegA NANAviha-jANa-vAhaNagayA Usiya -vimala-dhavalachattA viubviya-jANa-vAhaNa-vimANa-deharayaNappabhAe ujjoe tA nahaM, vitimiraM karatA saviDDhIe huliyaM) (pasiDhila -varama uDa-tiroDadhArI mauDa-dittasirayA rattAbhA paumapamhagorA seyA / )
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1185 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave accharagaNasaMghAyA aMtiyaM pAubhavitthA / tAo NaM accharAo dhaMtadhoyakaNaga-ruyaga-sarisappabhAo samaikvaMtAo ya bAlabhASa aNaivara-somacArurUbAo nirubahaya-sarasa-jovvaNakakkasa-taruNa-vayabhAvaM uvagayAo nicca avaDiThayasahAbAo savaMgasaMbarIo icchiyanevaccha-rahaya-ramaNijja-gahiyavesAo kiM te hArahAra pAutta-rayaNakuMDala-vAmuttaga - hemajAla- maNijAla - kaNagajAla-suttaga-uritiya - kaDaga-khaDaDu( khuDDa )ga-egAvali-kaMThasutta - magahagadharacchagevejja-soNisuttaga-tilaga - phullaga-siddhatthiya - kaNNavAliya-sasi-sUra-usabha - cakkaya-talabhaMgaya-tuDiya-hatthamAlaya-harisa-keUra-valaya -pAlaMba-aMgulijjaga-balavakha-doNAramAliyA caMdasUramAliyA-kaMcimehala-kalAva-payaraga-pariheraga-pAyajAlaghaMTiyA-khikhiNi-rayaNorujAlakhuDDiya-varane ura-calaNamAliyA-kaNagaNigala - jAlaga-magaramuhavirAyamANaneura-pacaliyasaddAla-bhUsaNadharIo dasavaNNa-rAgaraiya-ratamaNahare hayalAlA - pelavAirege dhavale kaNaga-khaciyaMtakamme AgAsa-phAliya - sarisappahe aMsue giyatthAo AyareNaM tusAra- gokkhIra* hAra-dagarapa-paMDara-dugulla- sukumAla-sukayaramaNijja uttarijjAI pAuyAo, varacaMdaNacacciyAo varAbharaNabhUsiyAo sabvouya-surabhi -kusuma-suraiya-vicitta-baramalladhAriNIo sugaMdhacaNNaMgarAga-varavAsa-pRSphapUragavirAiyAo ahiyasassirIyAo uttamavaradhUvadhUviyAo | sirIsamANavesAo diva-kusuma-malladAmapanbhaMjalipuDAo caMdANaNAo caMdavilAsiNIo caMbaddhasamalalADAo caMdAhiyasomadasaNAo ukkAo viSa ujjoemANAo vijjughaNa-mirIi-sUradipaMta-teyaahiyatara - sannigAsAo siMgArAgAra-cAruvesAo saMgayagaya-10 ||85 // hasiya-bhaNiya-ceTThiya-vilAsa-salaliya-saMlAvaniuNajuttovayArakusalAo saMdarathaNa-jaghaNa-vayaNa - karacaraNa-nayaNa - lAvaNNa - rUvajovaNa-vilAsakaliyAo suravadhUo sirIsa-navaNIya-mauya-sukumAla - tullakAsAo vavagaya - kalikalusAo dhoyaniddhata-rayamalAo somAoX kaMtAo piyadasaNAo suruvAo jiNabhattidasaNANarAgeNaM harisiyAo ovayAo yAvi jiNasagAsaM divveNaM sesaM taM ceva navaraM ThiyAo cev|
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ kam aupapAtiON..vaimAnikavarNako'pi vyakto, navaraM vAcanAntaragataM kizcidasya vyAkhyAyate, tadantargata kiJcidadhikRtavAcanAntaragataM ca, tA 'sAmA X vaimAni0 NiyatAyattIsasahiyA' sAmAnikA-indrasamAnAyuSkAdibhAvAH trAyastriMzAH-mahattarakalpA: pUjyasthAnIyAH 'salogapAla-aggamahisi-parisANIa- 1961 | sU0 26 apparakkhehi saMparivuDA' saha lokapAla:-somAdibhirdikpAlakaniyuktakai: yA agramahiSyaH-pradhAnajAyAH pariSadazca-bAhyamadhyamAbhyantarA jghny||86|| madhyamotkRSTaparivAravizeSabhUtAH anIkAni ca-hastyazvarathapadAtivRSabhanartakagAthakajanarUpANi sainyAni AtmarakSAzca-aGgarakSA iti dvandvaH, atastaiH samparivRtA iti, devasahasrAnuyAtamArgaH suravaragaNezvaraiH prayataiH 'samaNugammatasassirIyatti samanugamyamAnAzca te sazrIkAzceti & samAsaH, sarvAdaravibhUSitAH surasamUhanAyakAH saumyacArurupAH 'devasaMghajayasahakayAloyA' devasaGghana jayazabdaH kRta Aloke---darzane yeSAM te tathA / "miga 1 mahisa 2 varAha 3 chagala 4 daddura 5 haya 6 gayavai 7 bhayaga 8 khagga 9 usabhaMka 10 viDimapAgaDiyavidhama uDA' magAdayo daza dazAnAM zakrAdIndrANAM cihnabhUtAH, tatra varAhaH-zUkaraH khaDga-ATavyacatuSpadavizeSaH RSabho-vRSabhaH zeSAH pratItAH, tatra mRgAdayaH aGkA-lAJchanAni viTapeSu yeSAM vistareSu mukuTAnAM tAni tathA tAni prakaTitacihnAni-ratnAdidIptyA prakAzitamRgAdilAJchanAni mukuTAni yeSAM te tathA / pAlaka 1 puSpaka 2 saumanasa 3 zrIvatsa 4 nandyAvarta 5 kAmagama 6 prItigama 7 maneAgama 8 vimala 9 sarvatobhadra 10 PO nAmadhevimAnaiH, uttaravaikriyarityarthaH, samprasthitA iti yoga: etAni ca krameNa zakrAdInAmacyutAntAnAM dazAnAmindrANAM bhavantIti / kividha // 86 // stairityAha-taruNadivAgarakarAtiregappahehi' taruNadivAkarakarebhyo'tirekeNa-atizayena prabhA yeSAM tAni tathA taiH, 'maNikaNagarayaNavaDiyajAlujalahemajAlaperaMtaparigaehi' maNikanakaratnairghaTitaM-yuktaM yajjvAlojjvalaM-prabhojjvalaM hemajAlaM-svarNajAlakaM tena paryanteSu parigatAni tAni tathA taiH, 'sapayaravaramuttadAmalaMbaMtabhUsaNeha' saha prataraiH-AbharaNavizeSairvaramuktAdAmalakSaNAni lambamAnAni bhUSaNAni yeSu tAni tathA taiH, 'paliyaghaMTAvali-mahurasaddavaMsa-taMtitalatAlagIyavAiyaraveNaM' pracalitAyAH ghaNTAvalyAH yo madhuraH zabdaH sa tathA vaMzazva-veNustantrI ca-vINA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 87 / / talatAlAzca-hastatAlA athavA talAva - hastAH tAlAzca - kaMzIkA gItaM ca-geyaM vAditaM ca-vAditramiti dvandva : atasteSAM yo ravaH - zabdaH sa tathA tataH padadvayasya samAhAradvandvaH, atastena karaNabhUtena madhureNa - manohareNa pUrayantaH ambaraM dizazca zobhayantastvaritaM samprasthitAH sthirayazaso devendrA iti vyaktaM, 'haTTatuTTamaNasa'tti atIva tuSTacittAH 'sesAvi yatti indrasAmAnikAdayaH, tAne vAha- kappavaravimANAhivA' kalpeSu yAni varavimAnAni teSAmadhipA ityarthaH samanuyAnti suravarendrAniti yoga:, ata eva suravarAH 'savimANavicittacadha- nAmaMkavigaDapAgaDa-mauDADovasubhadaMsaNijjA' svavimAnavicitracihnAnAM nAmAGkavikaTaprakaTamukuTAnAM ca ya ATopa: sphAratA tena zubhA ye dRzyante te tathA te vicitrakalpavaravimAnAdhipAH, 'samanniti 'tti samanuyAnti samanugacchanti suravarendrAniti tathA 'loyaMta vimANavAsiNo' yAvi devasaMghAya 'tti lokasya -brahmalokasyAnte samIpe yAni vimAnAni tadvAsino lokAntikAzvApItyarthaH, 'patteyavirAyamANaviraiya-maNirayaNa kuMDalabhisaMta - nimmala niyagaMkiyavicitta- pAgaDiyacidhamauDA' pratyekaM virAjamAnAni - zobhamAnAni viracitAni - karNeSu kRtAni maNiratnakuNDalAni yeSAM te tathA, bhisaMtatti - dipyamAnAni nirmalAni nijAGkitAni nijakena nAmAdinA'GkenAGkitAni vicitrANi vividhAni prakaTitAniprakAzitAni cihnAni ca mukuTAni cihnapradhAnAni vA mukuTAni yaiste tathA, tathA 'dAyaMta'tti darzayantaH 'appaNo samudaya'ti AtmoyaM RddhayAdisamUhaM 'pecchatAvi ya parassa riddhIutti prekSamANAzca parardI uttamAH, evaM kalpAlayAH suravarA: 'jiNidabaMdaNanimittabhattIe tti jinendravandana hetubhUtabhAvena 'coiyamaiti preritabuddhayaH harSitamAnasAzca jItakalpamanuvartamAnA devA: 'jiNadaMsaNUssuyAgamaNajaniyahAsA' jinadarzanAya yadutsuka - zIghramAgamanaM tena janito harSo yeSAM te tathA, 'viulabalasamUhapiDiyA' vipulo balasamUhaH- sainyasamudAyaH piNDito yaiste tathA, kathamityAha - 'saMbhrameNaM' ti bhaktikRtotsukyena 'gayaNatala vimala viulagamaNagai-cavalacaliyamaNapavaNajaiNasigghavegA' gaganatale vimale vipule ca yadgamanaM tasya sambandhI zIghravega iti sambandhaH gatizcapalA svarUpata eva yasya tadgaticapalaM tacca taccalitaM ca gantuM pravRttaM tadvidhaM yanmanaH pavanazca tayorjayanazIlota eva zIghro vego yeSAM te tathA, nAnAvidhayAnavAhanagatAH yAnAni - rathAdIni vAhanAni gajAdIni ucchrita Kno // 87 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 88 // vimaladhavalAtapatrA: / 'viubviyajANavAhaNa vimANadeharayaNappabhAe'tti vaikriyANAM yAnAdInAM 4 ratnAnAM ca svAbhAvikAnAmitareSAM ca yA prabhA sA tathA tathA, 'ujjoeMtA naha' kathamityAha - 'vitimiraM kareMtA' nabha eveti 'sambiDDIe' yuktA iti zeSaH, 'huliyaM'ti zIghraM prayAtAH / gamAntaramidam 'pasiDhilavarama uDatirIDadhArI prazlathA: - zithilabandhanA, gADhabandhanAnAM bAdhAjanakatvAt (vara) mukuTAzcaturasrAH zekharavizeSAH tirITAsta ( kirITAsta) eva zikharatrayayuktAstAn dhArayanti ye tacchIlAca te tathA kuNDalodyotitAnanAH, 'mauDavittasirayatti mukuTena dIptA: zirojA - mastakakezA yeSAM te tathA, mukuTadIptaziraskA vA 'rattAbha'tti lohitavarNAH 'paumapa mhagora'tti kamalagarbhakAntAH pItA ityarthaH, 'seya'tti zuklA, trivarNA eva vaimAnikA bhavanti, yadAha - "kaNagatayarattAbhA suravasabhA dosu hoMti kappesu / tisu hoMti pamhagora teNa paraM sukkilA devA ||1|| zeSaM vyaktameveti // pustakAntare devIvarNako dRzyate sa caivam teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave accharagaNasaMghAyA aMtiaM pAu bhavitthA, tAo NaM accharAo dhaMtadhoyakaNaga-ruagasarisappabhAo' dhmAtam-agninA tApitaM dhautaM jalena kSAlitaM yatkanakaM tasya yo rucako - varNastatsadRzaprabhAH gaurAGgaya ityarthaH, 'samaikaMtA ya bAlabhAvaM ti atikrAntA iva zizutvaM, madhyamajaraThavayovirahitAH, navayauvanA iveyarthaH, 'aNaivarasommacArarUvA' anativaram - avidyamAnahAsatayA pradhAnaM na vidyate'tivaraM yasmAttadanativaramiti vA saumyaM- nIrogaM cAruzobhanaM rUpaM yAsAM tAstathA, 'niruvahayasarasajoyvaNa-kakkasataruNavayabhAvamuvagayAo' nirupahataM - rogAdinA abAdhitaM sarasaM ca zRGgArarasopetaM nirupahato vA svo raso yatra tattathAvidhaM yauvanaM tathA karkazaH - azlathAGgatayA yastaruNavayobhAvastAruSyaM taM copagatA yAstAstathA, iha ca taraNabhAvayoryadyapyekArthatA tathApi sarasatvAzlathA GgatvalakSaNayormanaH zarIrAzritayoH pradhAnatayA vivakSitayordharmayorAdhAratayA bhedena vivakSaNAnna paunaruktyamiti, 'nicamavaTThiyasahAvA' na jarAM prApnuvantItyarthaH 'savvaMgasuMdarI u'tti 'icchiyanevattharaiyaramaNiJjagahiyavesA' iSTavastrAbharaNA 1 kanakatvagraktAbhAH suravRSabhA dvayorbhavanti kalpayoH / triSu bhavanti padmagaurAstataH paraM zuklA devAH || 1 // vaimAni0 sU0 26 // 88 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tol dirUpanapathyasya racitenaM-racanena ratido bA ata eva ramaNIyo gRhItaH-Atto veSa:-AkRtivizeSo yakAbhistAstathA, ki tetti tadyathArthaH / 'hAraddhahArapAuttarayaNa-kuMDalavAmuttaga-hemajAlamaNijAlakaNagajAla-suttagauritiyakaDagakhaDDu (khuDu) gaegAvalikaMThasutta-magahagadharacchageve1189|| jjasoNisuttaga-tilagaphullagasiddhatthiyakaNNavAliya-sasisUrausabhacakkayatalabhaMgayatuDiyahatthamAlaya - harisakeUravalayapAlaMbapalaMbaaMgulijjagavalakkhadINAramAliyA-caMda-sUramAliyAkaMcimehalakalAvapayaragapariheraga-pAyajAlaghaMTiyAkhikhiNirayaNorujAlakhuDDiya-varaneuracalaNamAliyAkaNagaNigala-jAlagamagaramuhavirAyamANa-neUrapacaliyasaddAlabhUsaNadharIutti hArAdIni makaramukhavirAjamAnanUpurAntAni pracalitAni santi saddAlatti-zabdavanti yAni bhUSaNAni tAni dhArayanti yAstAstathA, tatra hAraH-aSTAdazasarika: arddhahAro-navasarika: pAuttatti-prayuktAni mANikyayuktakaGkaNAni ratnakuNDalAni-pratItAni-athavA prayuktaratnakuNDalAni-prayuktaratnAni yAni kuNDalAni tAni tathA vyAmuktakAniparihitAni pralamjitAni vA yAni hemajAlAdInIti karmadhArayaH, tatra hemajAlaM-sacchidraH suvarNAlaGkAravizeSaH, evaM maNijAlamapi kanakajAlahemajAlayostu AkArakRto vizeSaH sa ca rUDhigamya: sUtraka-vaikakSakakRtaM suvarNasUtram 'uritiya'tti urasi trikaM trisarakaM kaTakAnikaGkaNAni khaDDugatti-aGgulIyakavizeSa: ekAvalI-nAnAmaNikamayI mAlA kaNThasUtra-galAvalambi saGkalakavizeSa: magadhakaM dharAkSaM ca rUDhigamyaM graMveyaka-kaNThalaM zroNisUtraka-sauvarNa kaTIsUtra tilako-vizeSako lalATAbharaNamityarthaH phullaka-puSpAkRtilalATAbharaNaM siddhAthikA-sapaprapramANasuvarNakaNaracitasuvarNamaNimayI kaNThikA karNavAlikA-karNoparitanabhAgabhUSaNavizeSa: zazisUraRSabhacakrakAni talabhaGgaka ca rUDhigamyAni truTikAH bAhurakSikAH hastamAlaka:-aGgaNetrikA harisatti-rUDhigamyaM keyUram-aGgadaM bAhvAbharaNavizeSaH valayAni-kaTakavizeSAH prAlambojhumbanakaM (Rjulambi) pralamvo galAbharaNavizeSaH ityarthaH agulIyakAni-agulyAbharaNavizeSAH valAkSa-rUDhigamyaM dInAramAlikAcandramAlikAsUryamAlikAstu dInArAdyAkRtimAlAH kAJcImekhalayoH kaTyAbharaNayoryadyapi nAmakoze ekArthatvamadhIyate tathApIha vizeSo rUDheravaseyaH kalApaH-kaNThAbharaNavizeSo mekhalAkalApa iti vA draSTavyaM pratarakANi-vRttapratalA AbharaNavizeSAH pariheragatti-rUDhayavaseyaM pAdajAlaghaNTikAH 189 / /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAni0 sU026 20 aupapAti pAdAbharaNavizeSAH kiGkiNIkA:-kSudraghaNTikAH ratnorujAlaM ratnamayaM jaGghayoH pralambamAnaM saGkalakaM kSudrikA-tatprAntaghaNTikAH varanUpurANikam pratItAni kSudrikAvaranUpurANi vA-kSudraghaNTikApradhAnatulAkoTikAni calanamAlikA-pAdAbharaNavizeSaH, kanakanigalAni-nigaDAkArAH sauvarNapAdAbharaNavizeSAH jAlaka-caraNAbharaNavizeSaH, makaramukhavirAjamAnanUpurANi-pratitAni / 'dasaddhavaNNarAgaraiyarattamaNahare'tti dazArddhavarNaiH paJcavarNaM rAga-raJjanadravyaiH kusumbhAdibhiryAni raJjitatvena raktAnIva raktAni manoharANi ca tAni tathA tAni aMzukAni nivasitA iti yogaH, mahArghANi, nAsAniHzvAsavAyuvAhyAni laghunItyarthaH, cakSurharANi aGgAvArakatvAt, varNasparzayuktAni atizayavarNAdInItyarthaH, 'hayalAlApela bAirege' azvalAlAbhyaH sakAzAt pelavAni sukumArANyatirekeNa yAni tAni tathA, 'dhavale'tti kAniciddhavalAni, 'kaNagakhaciyatakamme' // 10 // kanakakhacittaM-suvarNamaNDitam antakarma-aJcalakarma vAnalakSaNaM yeSAM tAni tathA, 'AgAsaphAliyasarisappahe AkAzasphaTikayorAkAzarUpasphaTika sya vA sadRzI prabhA yeSAM tAni tathA 'asue niyatthAo'tti vastrANi nivasitAH, 'AyareNaM'tti vyaktaM, 'hasAragokkhIrahAra-dagarayapaMDuradugullaPM sukumAla-sukayaramaNijjauttarijjAI pAuyAo'tti vyaktaM, navaraM tRSAraM-himaM dagarayatti-udakarajastadvat pANDurANi yAni dukalAni-vastrANi tAnyeva sukRmAlAni sukRtAni ramaNIyAni ca yAnyuttarIyANi tAni tathA tAni prAvRtAH, 'varacandanacacitAH varAbharaNabhUSitA' iti vyaktaM, savvouyasurabhikusuma-suraiyavicittavaramalladhAriNIo' sarvartukaiH surabhikusumaiH suracitaM vicitraM varaM mAlya-mAlAM dhArayanti yAstacchIlAzca tAstathA 'sugaMdhicuSNaMgarAgavaravAsapupphapUragavirAiyA' sugandhicUrNairaGgarAgeNa ca deharaJjanena varavAsaH puSpapUrakeNa puSparacanA vizeSeNa virAjitA yAstAstathA, PS 'ahiyasassirIyA' adhikaM saha zriyA sobhayA 'yAstAstathA, 'uttamavaravadhUviyA' uttamAnAM madhye yo varadhUpaH sa tathA tena dhUpena dhUpitAH kRtasaugandhyAH yAstAstathA, 'sirisamANavesA' zrIH-devatA sA ca loke zobhanaveSeti rUDhA atastayopamA kRteti, "divvakusumamalladAmapanbhaMjalipuDAo' divya:-varaiH kusumaiH-avikasitaiH mAlyaiH-vikasitaiH dAmabhizca-tanmayamAlAbhiH prahvAH-pUjAsajjAH aJjalipuTA:-aJjalaya eva yAsA tAstathA, uccatvena ca surANAM stokonamucchitAH, 'candrAnanA' iti. vyaktaM, 'caMdavilAsiNIo'tti candrasyeva bilAsa-kAntiryAsAM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAstathA, 'candrArddhasamalalATAH candrAdhikasaumyadarzanA ulkA ivodyotamAnA' iti vyaktaM, "vijjudhaNamirIisaradipaMta - teaahiyatarasaMnikAsAoM' vidyuto ye ghanA marIcayaH-kiraNAH sUrasya ca yaddIna-tejastebhyo'dhikataraH sannikAzo-dIptiryAsAM tAstathA, 'sigArAgAracAravesAo' zuGgAro-rasavizeSastatpradhAna AkAra:-AkRtizcAruzca veSo-nepathyaM yAsAM tAstathA, athavA zaGgArasyAgAramiva-gRhamiva yAzcAruveSAzca yAstAstathA, 'saMgayagayaha siyabhaNiya -cedviyavilAsasalaliya - saMlAvaniuNajuttovayArakusalAoM' saGgatAni-ucitAni yAni gitAdIni teSu nipuNA yAH saGgatopacArakuzalAzca yAstAstathA, tatra gataM-gamana hasitaM-hAsaH bhaNitaM-bacanaM ceSTitaM-ceSTA vilaaso-netr||11|| vikAraH, yadAha-"hAvo mukha vikAraH syAt bhAvazcittasamudbhavaH / vilAso netrajo jJeyo, vibhramo bhrasamudbhavaH / / 1 // " salalitaH-samAdhuryaH saMlApa:-parasparabhASaNam, 'Aha ca-'saMlApo bhASaNaM mithaH' athavA lalitena saha yaH saMlApaH sa tathA, lalitalakSaNaM cedam-"hastapAdAGgavinyAso, bhrUnetroSThaprayojitaH / saundarya kAminInAM yallalitaM tatprakItitam / / 1 / / ' upacAra:-pUjA, 'sundarastanajadhanavadanakaracaraNanayanalAvaNyarUpayauvanavilAsakalitAH' sundarAH stanAdinayanAntA avayavA yAsAM lAvaNyapradhAnarUpeNa spRhaNIyenetyartho yauvanena vilAsena ca kalitA yAstAstathA, iha ca vilAsa evaMlakSaNo grAhyo, yaduktam-"sthAnAsanagamanAnAM hastabhranetrakarmaNAM caiva / utpadyate vizeSo ya zilaSTaH sa tu vilAsaH syAt // 1 // " iti, zliSTa iti suzliSTaH suravadhuoM'tti vizeSyapadaM, 'sirIsanavaNIyamauya-sukumAlatullaphAsAoM' zirISa-zirISAbhidhAnatarukusumaM navanItaM ca-mrakSaNaM te ca te madukasukumAre ca-atyantasukUmAre iti vizeSyapUrvapadaH karmadhArayaH tattulyaH sparzI yAsoM kA tAstathA, 'vavagayakalikalusAo dhoyaniddhatarayamalAo' vyapagate kalikaluSe-rATIpApakarmaNI yAsAM tAstathA dhautau-prakSAlitI nirmAto dagdho XI rajaH spRSThAvastho reNu: malastu baddhAvasthaM raja eveti dhautanirmAtAviva dhautanidharmAtI rajomalau yAsAM tAstathA, tataH karmadhArayaH, 'somAu tti somyA-nIrujaH 'katAo'tti kAmyAH "piyadasaNAo'tti subhagAH, surUpA iti vyaktaM, "jiNabhattidaMsaNANurAgeNa harisiyAo'tti jinaM prati | bhaktyA kRtvA yo darzanAnurAgo-darzanecchA sa tathA tena hasitAH-sajjAtaromAJcAdiharSakAyAH, 'ovaiyA yAvitti avapatitAzcApyavatIrNAH,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApapAti- 'jinasagAsaM'tti jinasamIpe, 'divveNa' mityAdi devavarNakavanneyaM, navaraM 'ThiyAo cceSa'tti UrdhvasthAnasthitA iti // sU0 26 / / jananirga kam tae NaM caMpAe nayarIe siMghADaga-tiga-caukka-caccara-caummaha-mahApahapahesu mahayA jaNasadde i vA (bahujaNasadde i vA, jaNavAe i - sU027 vA, jaNullAve i vA) jaNavUhe i vA jaNabole i vA jaNakalakale i vA jaNummI ti vA jaNukkaliyA i vA jaNasannivAe i vA // 12 // bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai evaM bhAsai evaM paNNavei evaM paravei-evaM khalu devANuppiA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare titthagare sayaMsaMbuddhe purisuttame jAva saMpAviu kAme puSpANupugvi caramANe gAmANugAma dUijjamANe ihamAgae iha saMpatte iha samosaDhe iheva caMpAe gayarIe bAhiM puNNabhadde ceie ahApaDihavaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai 1 / / 'tae paMtti tato'nantaraM, NamityalaGkAre, siMghADayetyAdAvayaM vAkyArtha:-siGghATakAdiSu yatra mahAjanazabdAdayaH tatra bahUjano'nyo'nyasyaivamAkhyAtIti, tatra siGghATaka-siGghATakAbhidhAnaphalavizeSAkAraM sthAnaM zikoNamityarthaH zika-yatra sthAne rathyAtrayamilako bhavati catuSka-- yatra rathyAcatuSkamIlakaH syAt catvaraM-yA bahavo mArgA milanti caturmukhaM-tathAvidhadevakulAdi mahApatho-rAjamArgaH panthA-rathyAmAnaM 'mahayAjanasadde. i vA' mahAn janazabdaH-parasparA lApAdirUpaH ikAro vAkyAlaGkArArtho vAzabdaH padAntarApekSayA samuccayArthaH, athavA 'saddei vatti iha sandhiprayogAditizabdo draSTavyaH, sa copapradarzane, tatazca yatra mahAn janazabdaH iti tadvastu, kvacita bahujaNasadde i vatti pATho // 12 // vyaktazca, yatra ca janavyUha iti vA-lokasamUhaH, paraspareNa vA padArthAnAM vizeSeNohanaM vartata ityarthaH, evaM sarvaza, kvacitpaThyate-'jaNavAe i vA jaNullAve i vA' iti tA janavAdo-janAnAM paraspareNa vastuvicAraNaM UllApastu-teSAmeva kAkvA varNanam, Aha ca-"syAtsambhASaNamAlApaH, pralApo'narthaka vacaH / kAkvA varNanamullApaH, saMlApo bhASaNaM mithaH // 11 // evaM bola:-avyaktavarNo dhvaniH, kalakala:-sa evopalabhyamAnavarNavibhAgaH, UmiH-sambAdha: utkalikA-laghutara: samudAya eva sannipAtaH-aparAparasthAnebhyo janAnAmekatra mIlanamiti, 'eva'miti vakSyamANaprakAraM vastu 'Aikkhai'tti, AkhyAti sAmAnyena 'bhAsai'tti bhASate vizeSataH, etadevArthadvayaM padadvayenAha-'prajJApayati /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ prarUpayati ce'tti, athavA AkhyAti-sAmAnyataH bhASate-vizeSataH prajJApayati-vyaktaparyAyavacanataH prarUpayati-upapattitaH 'iha Agae'tti campAvAm iha saMpatte'tti pUrNabhadre 'iha samosaDhe'tti sAdhUcitAvagrahe, etadevAha-'iha capAe' ityAdi 'ahApaDirUvaM'ti yathApratirUpama // 93|| ucitamityarthaH 1 / taM mahapphalaM khalu bho devANuppiyA ! tahAlvANaM arahatANaM bhagavaMtANaM NAmagAassavi savaNatAe, kimaMgapuNa abhigamaNa-baMdaNaNamaMsaNa-paDipucchaNa-pajjuvAsaNayAe?, ekkassavi Ayariyassa dhammiassa suvayaNassa savaNatAe ?, kimaMgapuNa viulassa atthassa gahaNayAe?, taM gacchAmo devANuppiyA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdAmo NamaMsAmo sakkAremo sammANemo kallANaM maMgala devayaM cei (viNaeNaM) pajjuvAsAmo etaM je peccabhave (ihabhave a parabhave ya) hiyAe suhAe khamAe nisseasAe ANugAmiattAe bhavissaittikaTTa bahave uggA uggaputtA bhogA bhogaputtA 2 / / 'taM mahapphalaM'tti yasmAdevaM tasmAnmahad-viziSTaM phalam-artho bhavatIti gamyaM, 'tahArUvANaM'tti tatprakArasvabhAvAnAM mahAphalajananasvabhAvAnAmityarthaH, 'NAmagoyassavitti nAmno-yAdRcchikAbhidhAnasya gotrasya--guNaniSpannAbhidhAnasya 'savaNayAe'tti zravaNameva zravaNatA tayA, zravaNenetyarthaH, 'kimaMga puNa'tti kiM punariti pUrvoktArthasya vizeSadyotanArthaH, aMGgatyAmantrANe, athavA paripUrNa evAyaM zabdo vizeSaNArthaH, 'abhigamaNavaMdaNanamaMsaNa-paDipucchaNapajjuvAsaNayAe'tti abhigamanam--abhimukhagamanaM vandanaM--stutiH namasyanaM--praNamanaM pratipracchanaM--zarIrAdivArtApraznaH paryupAsanaM-sevA eteSAM bhAvastattA tayA, tathA 'egassavitti ekasyApi 'Ariyassa AryasyAryapraNetRkatvAt 'dhammiyassa'tti dhArmikasya dharmaprayojanatvAt ata eva suvacanasyeti, 'vaMdAmo'tti stuma: 'namasAmo'tti praNamAmaH 'sakkAremo tti satkurmaH, AdaraM vastrAdyarcanaM vA vidadhmaH, 'saMmANemo'tti sanmAnayAmaH ucitapratipattibhiH, 'kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM paJjavAsAmoM' kalyANaM-kalyANahetutvAdabhyudayahetuTO mityartho, bhagavantamiti yogaH maGgala-duritopazamahetuM daivataM-devaM caityam-iSTadevapratimA tadiva caityaM, 'papAsayAmaH, sevAmahe, 'eyaM Netti
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU027 jananirga. aupapAti- etad-bhagavadvandanAdi asmAkaM 'pecca bhavetti pretyabhave-janmAntare pAThAntare 'ihabhave ya parabhave ya' 'hiyAe'tti hitAya pathyAnnavat 'suhAe' kam tti sukhAya zarmaNe 'khamAe'tti kSamAya saGgatatvAya 'nissayasAe'tti niHzreyasAya mokSAya 'ANugAmiyattAe'tti AnugAmikatvAya bhavapara mparAsu sAnubandhasukhAya bhaviSyatItikRtvA-itihetorityarthaH, 'ugga'tti AdidevAvasthApitArakSavaMzajA: 'uggaputta'tti ta eva kumArAvasthAH PH bhoga' tti AdidevAvasthApitaguruvaMzajAH 'bhogaputta'tti ta eva kumArAvasthA: 2 / evaM dupaDoAreNaM rAiNNA [ikkhAgA nAyA koravvA khattiA mAhaNA bhaDA johA pasatthAro mallaI lecchaI lecchaIputtA aNNe ya bahave rAIsara-talavara mADaMbiya aDuMbiko-inbha-seTi seNAvai-satyavAhapabhitio appegaiA vaMdaNavattiaM appegaiA pUaNavattiaM evaM sakkAravattiyaM sammANavattiyaM dasaNavattiyaM koUhalavattiyaM appegaiA aTuviNicchayaheuM assugAI suNessAmo sugAI nissaMkiyAI karissAmo (appegaiA aTThAI heUiM kAraNAI vAgaraNAi pucchissAmo) 3 / evaM padadvayoccAraNena zeSapadAni jJeyAni, tatra 'rAjanyakA' bhagavadvayasyavaMzajAH, kvacitpaThacate, ikkhAgA nAyA koravvA' tokSvA kavo-nAbheyavaMzajAH nAyatti-nAgavaMzyA jJAtavasyA vA koravvatti-kuruvaMzajAH khattiyatti-sAmAnyarAjakulInAH mAhaNatti-pratItAH bhaDatti-zUrAH // 9 // johatti-yodhAH sahasrayodhAdayaH pasatthArotti-dharmazAstrapAThakAH 'mallaI lecchai'tti mallakino lecchakinazca rAjavizeSAH, yathA zrUyante ceTakarAjasyASTAdaza gaNarAjana:-'navamallaI 'navalecchaI kAsokosalagA aTThArasa gaNarAyANo' iti 'rAIsaratalabaramADaMbiga-koDubigainbhaseTUiseNAvaisatyavAhapabhitio'tti rAjAno-mANDalikA IzvarA--yuvarAjAH, aNimAdyaizvayaM yuktA iti kecit, talavarA:-parituSTanarapativitIrNapaTTa-1 bandhavibhUSitA rAjasthAnIyAH mANDavikAH-maNDapAdhipAH kauTambikA katipaya kUTambaprabhavo'valagakAH ibhyA:-yadvyanicayAntarito mahebho na dRzyate, zreSThina:-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgAH senApatayaH-napatinirUpitAzcaturaGgasainyanAyakAH sArthavAhA:-sArthanAyakAH 'baMdaNavattiyati vandanapratyayaM vandanArthamityarthaH, 'aTrAI heUI kAraNAI vAgaraNAI pucchissAmoM tti kvacid dRzyate, tatra // 24 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 95 // arthAn-jIvAdIna hetUna-tadgamakAnanvayavyatirekayuktAna kAraNAni-upapattimAtrANi, yathA nirupamasukhaH siddho, jJAnAnAbAdhatvaprakarSAditi, vyAkaraNAni-parapraznitArthottararUpANi 3 / appegaiA savvao samaMtA muNDe bhavittA agArAo aNagAriaM pavvaissAmo, paMcANuvaigaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhamma paDivajjissAmo, appegaiA, jiNabhattirAgeNa appegaiA jIameaMtikaTu vhAyA kayabalikammA kayakoUya-maMgalapAyacchittA [uccholaNagadhoyA) sirasA-kaMThemAlakaDA Abiddha-maNisuvaNNA kappiyahAra'ddhahAra-tisaraya-pAlaba-palabamANa-kaDisuttaga-sukagasohAbharaNA pavaravatthaparihiyA-caMdaNolittagAyasarIrA 4 / / 'kagabalikamma'tti kRtaM balikarma svagRhadevatAnAM yaiste tathA, 'kayakoUyamaMgalapAyacchita'tti kRtAni kautukamagalAnyeva prAyazcitAni-duHsvapnAdivighAtArthamavazyaMkaraNIyatvAd yaste tathA, tatra kautukAni-maSItilakAdIni maGgalAni tu-siddhArthakadadhyakSatAdIni 'uccholaNayadhoya'tti kvacidRzyate tatra uccholanena-prabhUtajalakSAlanakriyayA dhautAH-dhotagAtrA ye te tathA, idaM ca snAnasya pracurajalatvasUcanArtha vizeSaNaM, snAnavyatiriktaprayojanagataM vedamiti, "sirasAkaMThamAlakaDa'tti zirasA kaNThe ca mAlA kRtA-dhRtA yaste tathA | 'AviddhamaNisuvaNNa'tti AviddhaM-parihitaM 'kappiyahAraddhahAra-tisarayapAlabapalabamANa-kaDisuttasukayasohAbharaNA' kalpitAni-iSTAni racitAni vA hArAdIni kaTIsUtrAntAni yeSAmanyAni ca sakRtazobhAnyAbharaNAni yeSAM te tathA, 'pavaravatthaparihiya'tti nivasitapradhAnavAsasaH 'caMdaNolittagAyasarIrA' candanAnuliptAni gAtrANi, yatra tattathAvidhaM zarIraM yeSAM te tathA 4 / appegaiA hayagayA evaM gayagayA rahagayA sibiyAgayA (jANagayA juggagayA gilligayA thilligayA pavahaNagayA) saMdamANiyAgayA | appegaiA pAyavihAracAriNo purisa-vaggurA-parikhittA (baggAvaggiM gummAgummi) mahayA ukviTThi soha-NAya-bola-kalakalaraveNaM pakkhubhia-mahAsamudda-ravabhUtaMpiva karemANA[pAyadaddareNaM bhUmi kaMpemANA aMbaratalamiva phoDemANA egadisi egAbhimuhA capAe NayarIe majjha 95 / /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kam da aupapAtitara majjheNaM NigacchaMti 2 tA jeNeva puNNabhadde ceie teNeva uvAgacchaMti 2 tA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate chattAIe titthaya-jananirga rAisese pAsaMti, pAsittA jANavAhaNAI ThAbaiti, (vidubhaMti) 2 tA jANavAhaNehito paccorUhaMti, paccoruhittA [jANAI mayaMti vAhaNAI sU0 5 visajjeMti pupphataMbolAiyaM AuhamAigaM sacittAlaMkAraM pAhaNAo ya visajjeti egasADigaM uttarAsaMga (kareMti) AgaMtA cokkhA paramasuibhUyA abhigameNaM abhigacchaMti, cakhu phAse maNasA egattIbhAvakaraNeNaM) jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM // 96 // bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM pavAhiNaM kareMti, karitA vadaMti NamasaMti, vaMdittA NamaMsittA NacAsaNNe gAidUre sussasamANA gama samANA abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA pajjuvAsaMti (tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti, kAiyAe-susamAhiya-pasaMta-sAhariyapANipAyA aMjali-maMuliyahatthA, vAiyAe-evameyaM bhaMte, avitahameyaM asaMdiddhameNaM, icchiyameyaM, paDicchiyameyaM icchiyapaDicchiyameyaM, sacce NaM esa aTTe, mANasiyAe-taccittA tammaNA tallesA tadajhavasiyA tattivvajjhavasANA tadappiyakaraNA tadaTThovauttA tabbhAvaNAbhAviyA egamaNA avimaNA aNaNNamaNA jiNavayaNa-dhammANurAgarattamaNA viyasiya-varakamalanayaNavayaNA pajjuvAsaha samosaraNAI gavesaha AgaMtAresu vA ArAmAgAresuvA AesaNesu vA Avasahesu vA paNiyagehesu vA paNiyasAlAsu vA jANagihesu vA jANasAlAsu vA koTThAgAresu vA susANesu vA suNNAgAresu / vA parihiMDamANA parigholemANA // ) 5 // sU0 27 / / vAcanAntarAdhItamatha padapaJcakaM 'jANagaya'tti yAnAni-zakaTAdIni 'juggagaya'tti yugyAni-gollaviSayaprasiddhAni jampAnAni-dvihastapra- IN|96 // PM mANAni caturasrANi vedikopazobhitAni 'gilliti hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIveti 'thillitti lATAnAM yAni aDDapalyA* nAni tAnyanyaviSayeSu thillIotti abhidhIyante 'pabahaNa'tti pravahaNAni vegasarAdIni 'soya'tti zibikAH kUTAkArAcchAditA jampAnavizeSAH 'saMdamANiya'tti syandamAnikAH puruSapramANAyAmA jampAnavizeSA eva 'pAyavihAracAreNaM' pAdavihArarUpo yazcAraH-saJcaraNaM sa tathA tena, 'purisavAgura'tti vAgurA-mRgabandhanaM puruSo vAgureva sarvato'vasthAnAta puruSavAgurA 'vaggAvariMga gammAga mmi'ti kvacidR zyate, tatra vargaH--samAnajA |
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIyavRndaM vargaNa vargeNa ca bhUtvA vargAvagi ata evehAvyayIbhAvasamAsaH, gummAgummiti-gulmaM vRndamAtraM gulmena ca gulmena ca bhUtveti gulmAIN gulmi, 'mahaga'tti mahatA, raveNeti yogaH, ukkiTisohanAyabola kalakalakalaraveNaM ti utkRSTizca-AnandamahAdhvaniH siMhanAdazca-pratItaH bolazva varNavyakti vajito dhvanireva kalakalazca-vyaktavacana: sa eva eta lakSaNo yo ravaH sa tathA tena, 'pakkhabbhiyamahAsamaddavarabhUya piva karemANa'tti prakSubhitamahAjaladhe?SaprAptimiba-tanmayamiva nagaraM vidadhAnA ityartha , kvacididaM padacatuSTayaM dRzyate 'pAgadahareNaM bhUmi kaMpemANa'tti tvaritagamanajani-18 tapAdaprahAreNa, 'aMbaratalamiva phoDemANa'tti pAdapAtapratiraveNAkAzaM sphoTayanta iva, 'egadisati ekayA dizA pUrvoktalakSaNayA, 'egAbhimuha'tti / / 97 / / eka bhagavantamabhi-lakSaNIkRtya mukhaM yeSAM te ekAbhimukhAH, 'titthagarAisese'tti tIrthakarAtizeSAn jinAtizayAn, 'jANavAhaNAI ThAvaiMti'tti yAnAni-zakaTAdIni vAhanAni gavAdIni sthApayanti sthirIkurvanti, kvacid vidarabhaMtIti dRSyate, tatra vizeSeNa stambhayanti nizcalIkurvanti, ito vAcanAntaragataM bahu likhyate-'jANAI mugaMti'tti bhuvi vinyasyanti, 'vAhaNAI visajjetitti caraNArtha mutkalayanti, 'pupphataMbolAiyaM AuhamAiyaM saccittAlaMkAra'ti sacittaM ca-sacetanamalaGkAraM ca-rAjalakSaNaM ca visarjayantIti yogaH, kiMrUpaM sacittamityAha puSpatAmbUlAdikam, AdizabdAt tathAvidhaphalAdigrahaH, tathA alaGkAraM ca kiMvidhamityAha AyudhAdikam. AyudhaM khaDgAdi AdizabdAccha tracAmaramukuTaparigrahaH, 'pAhaNAo yatti upAnahau ca 'egasADiyaM uttarAsaMgati ekazATava vantamuttarIyavinyAsavizeSa 'AyaMta'tti AcAntAH-zaucAtha kRtajalasparzAH, 'cokkha'tti AcamanAdapanItAzucidravyAH, 'paramasuI bhUya'tti ata evAtyarthaM zucIbhUtAH, 'abhigamaNati upacAreNa, 'abhigacchati' bhagavantamupacaranti, 'cakkhupphAse'tti darzane 'maNasA egattIbhAvakaraNeNa'ti aneka vasya aikatvasya bhavanam ekatvobhAvastasya yat karaNaM tattathA tena ekatvIbhAvakaraNena, Atmana iti gamyate, manasaH ekAgratayetyarthaH, kAyikaparyupAsanAmAha 'susamAhiyapasaMtasAhariyapANipAyA' susamAhita:bahirvRttyA'tyantanibhRtaiH prazAntai:-antarvattyA upazAnta: sadbhiH saMhRtaM saMlInIkRtaM pANipAdaM yaste tathA, ata eva 'aMjalimauliyahatthA' aJjalinA-aJjalirUpatayA mukulitau-mukulAkArau kRtau hastau yaste tathA, vAcikaparyupAsanAmAha 'evameyaM bhaMte'tti evametadbhadanta ! -bhaTTAra IN // 17 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti" // 98 // | jananirga keti sAmAnyataH 'avitahamegati vizeSataH, ata eva 'asaMdiddhameti zaGkAyA aviSaya ityarthaH, ata eva 'icchiyameya'ti iSTamasmAka sU027 metat, ata eva 'paDicchiyamegati bhagavanmukhAt patat pratIpsitamAgRhItametat iha ca kiJcidiSTameva dRSTamanyat pratIpsitamevetyata ucyate'icchiyapaDicchiyamega'ti 'sacce gaM esama?' prANihito'yamartha iti, 'mANasiyAe' 'taccitta'tti tasmin bhagavadvacane cittaM-bhAvamano yeSAM , te taccitAH, sAmAnyopayogApekSayA vA taccitAH, 'tammaNa'tti tanmanaso dravyamanaH pratItya vizeSopayoga vA, 'tallessa'tti tallezyA bhagavadvacana-01 gatazubhAtmapariNAmavizeSAH, lezyA hi kRSNAdidravyasAcivyajanita AtmapariNAmaH, tadAha 'kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAgaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // ' tayajjhavasiya'tti ihAdhyavasAya: adhyavasitaM taccittatvAdibhAvayuktAnAM satAM tasminbhagavadvacane evAdhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayaM yeSAM te tadadhyavasitAH, 'tattivva-jjhavasANatti tasminneva bhagavadvacane tIvramadhyavasAnaM-zravaNavidhikriyAprayatnavizeSarUpaM yeSAM te tathA, 'tadappiyakaraNa'tti tasmin-bhagavayarpitAni karaNAni-indriyANi zabdarUpAdiSu zrotracakSurAdIni yaste tadarpitakaraNAH, 'tayaTTovautta'tti tasya bhagavadvacanasya yo'rthastatropayuktA ye te tadarthopayuktAH, 'tabbhAvaNAbhAviya'tti tena-bhagavadvacanena tadarthena vA yakA bhAvanA-vAsanA prAktanamuhUrte tayA bhAvitA-vAsitA na vAsanAntaramupagatA ye te tadbhAvanAbhAvitAH, ata eva 'egamaNa'tti advitIyamanasaH atiprazastayA pradhAnamanasa ityarthaH, avimaNatti azUnyamanasaH adInamanaso vA pramuditatvAt (apramAditvAt) aNannamaNatti bhagavanmanasa ityarthaH, kimuktaM bhavati ?-'jiNavayaNadhammANurAgarattamaNA' jinavacane jinavadane vA dharmAnurAgeNa raktaM mano yeSAM te tathA, ekAthikAni vaitAni tanmanaHprabhRtIni sarvANi padAni tadekAgratAprakarSapratipAdanArthAnIti, viyasiyavarakamalanayaNavayaNa'tti vikasitAni varakamalAnIva nayanavadanAni yeSAM te tathA paryupAsata iti / 'samosaraNAiMti samavasaraNAni-vasatayaH 'gavesaha'tti bhagavadavasthAnAvagamArthaM nirUpayata, kva bhagavAnavasthita iti jAnIteti bhAvaH / 'AgaMtAresu vatti AgantarANi-yeSvAgantukA vasanti, 'ArAmAgAresu vatti ArAmamadhyavatigRheSu 'AesaNesu vatti AvezanAni yeSu lokA Avizanti tAni cAyaskArakUmbhakArAdisthAnAni, 'Avasahesu vatti Ava Tom98 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 19 // el sathAH-parivrAjakasthAnAni, 'paNiyagehesu va' ti paNyagRhANi haTTA ityarthaH, 'paNiyasAlAsu vatti bhANDazAlAsu, gRhaM sAmAnya zAlA tu ) gRhameva dIrghataramuccataraM ca, evaM 'jANagihesu jANasAlAsu'tti 'koTThAgAresu'tti dhAnyagRheSu 'susANesu'tti zmazAneSu 'sunnAgAresutti zUnyagRheSu 'parihiMDamANe'tti bhramana 'parigholemANe'tti gamAgamaM kurvan 5 / / sU027 / / tae NaM se pavittivAue imose kahAe lakhaTTe samANe haTatuTTe jAva hiyae NhAe jAva appamahagyAbharaNAlaMkiasarIre sayAo gihAo paDiNikkhamai, sayAo gihAo paDiNikkhamittA capANari majjhaMmajjheNaM jeNeva bAhiriyA savveva (sA ceva) hechillA vattavvayA jAva NisIyai NisIittA tassa pavittivAuassa addhatterasasayasahassAI pIidANaM dalayati, 2 tA sakkArei sammANei sakkArettA sammANettA | paDivisabjei // sU0 28 // tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte balavAuaM Amatei AmatettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiA ! AbhisekkaM hatyirayaNaM paDikappehi, haya-gaga-raha-pavarajohakaliaM ca cAuraMgiNi seNaM saNNAhihi, subhaddApamuhANa ya devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiekkapADiekkAI jattAbhimuhAI juttA (ggA)I jANAI uvaTuveha, caMpaM gari sambhitarabAhiriaM (AsittasaMmajiovalitaM siMghADaga tiya-caukta-caccara-caummuha-mahApahapahesu) AsittasittasuisammaTTharatyaMtarAvaNavIhi maMcAimaMcakaliaM NANAviha-rAga-ucchiyajjhaya-paDA11 gAipaDAgamaMDiaM lAulloiyamahiyaM gosIsa-sarasa-rattacaMdaNa jAva gaMdhavaTTibhUaM kareha kAraveha karittA kAravettA eamANatti paJcappiNAhi, lel nijAissAmi samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdae / / sU0 29 // prakRtavAcanA'nuzrIyate- 'balavAuya'ti balavyApRta-sainyavyApAraparAyaNam 'Abhisekkati abhiSekamahatItyAbhiSekyaM, 'hatthiragaNaM'ti pradhAnahastinaM 'paDikappehi'tti pratikalpaya sannaddhaM kuru 'pADekkaMti pratyekamekaikaza: 'jattAbhimuhAIti gamanAbhimukhAni 'juttAI'ti yuktAnibalIvadiyutAni, kvacit yugyAni paThyate, tAni ca jampAnavizeSAH, 'jANAI'ti zakaTAni 'sabhitarabAhiriya'ti sahAbhyantareNa nagara // 12 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 100 // madhyabhAgena bAhirikA- nagarabahirbhAgo yatra tattathA, kriyAvizeSaNaM cedam, 'AsittasaMmajio valitaM' AritAm udakacchaTena sammAjitAMkacavarazodhanena upaliptAM-gomayAdinA, keSvityAha- siMghADagatigacakka caJcaraca ummuhamahApahapahesu' idaM ca vAkyadvayaM kvacinnopalabhyate, tathA 'AsittasittasuisammaTTha-ratthaMta rAvaNavIhiyaM' AsiktAni - ISatsiktAni siktAni ca tadanyathA ata eva zucIni pavitrANi saMmRSTAni kacavarApanayanena rathyAntarANi rathyAmadhyAni ApaNavIyayazca haTTamArgA yatra sA tathA tAM, 'maMcAimaMcakaliyaM' maJcA-mAlakAH prekSaNakadraSTRjanopavezana nimittam atimaJcAH - teSAmapyupari ye taiH kalitA yA sA tathA tAM, 'NANAviharAgaucchiya-jjhapa paDAgAipaDAgamaMDiyaM' nAnAvidharAgairucchritaiH - UrdhvakRtaiH dhvajaiH - cakrasiMhAdilAJchanopetaiH patAkAbhiH taditarAbhiratipatAkAbhizca patAko parivartinIbhirmaNDitA yA sA tathA tAM, zeSo nagarIvarNaka caityavarNaka ivAnugamanIyaH, 'ANattiaM paJcappiNAhitti 'AjJaptikAm' AjJAM pratyarpaya-sampAdya mama nivedayetyarthaH // sU0 29 / / tae NaM se balavAue kUNieNaM raNNA evaM vRtte samANe haTTatuTTa jAva hiae karayalapariggahiaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTu evaM vayAsI - sAmiti ANAi viNaeNaM vANaM paDisuNei 2 ttA hatthivAuaM AmaMtei AmaMtettA evaM vayAsI - khippAmeva bho devAnuppi ! kUNiassa raNNo bhaMbhasAraputtassa Abhisekka hatthirayaNaM paDika pehi, hayagayarahapavarajohakaliyaM cAuraMgiNa seNaM saNNAhihi saNNAhittA eamANattiaM paccappiNAhi tae NaM se hatthivAue balavAuassa eamaTThe soccA ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei paDiNittA cheAyariya - ubaesamai - vikappaNAvika pahiM suNiuNehi ujjala zevattha- hatthaparivatthi susajaM dhammia-saNNaddha-baddha kavaiya-uppIliya- kacchavaccha (vaccha kaccha ) - geveya - baddhagalavara - bhUSaNavirAyaMta ahiyateajuttaM salalia-varakaNNapUra - virAiaM palaMba - uccUla-mahuara-kayaMdhayAraM cittaparIapaccha ( sacApasara) paharaNAvaraNa bhariajuddhasaaM sacchataM sajjhayaM saghaMTa ( sapaDAgaM ) paMcAmelaa-parimaMDiAbhirAmaM osAriya- jamala-jualaghaMTa vijjupaNaddhaM va kAlamehaM utpAiyapavvayaM va cakamataM (sakkha) mattaM gulagulaMta ( mahAmeha) maNapavaNajaiNavegaM (sigdhavegaM ) bhImaM saMgAmiyA - hi ( saMgAmiyAojjaM saMgamiyAojjha ) abhisekka hatthirayaNaM paDikampai paDikavettA hayagaya rahapavarajohakaliaM cAuraMgiNa seNaM saNNA sanAsaja sU0 30 / / 100 / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 10 // hei, saNNAhitsA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai uvAgacchittA eamANattiaM paccappiNai / tae NaM se balavAue jANasAliaM saddAvei 2 tA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiA ! subhaddApamuhANaM devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiekkapADiekkAI jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvaTThaveha 2 tA eamANattisaM paccappiNAhi 1 / 'hatthivAue'tti hastivyAvato mahAmAtraH, iha pradeze 'AbhiseyaM hatthirayaNaM'ti ya.kvacid dRzyate so'papAThaH, agre etasya vakSyamANatvAt 1 / 'cheAyariyauvaesamaikappaNAvikappehi' cheko-nipuNo ya AcAryaH-zilpopadezadAtA tasyopadezAdyA matiH-buddhistasyA ye kalpanA-vikalpAH klRptibhedAste tathA taiH, kiMvidhaH ? -'suNiuNehiti vyakta, nipuNanararvA, 'ujjalaNevatthahatthaparivatthiya'ti ujjvalanepathyena-nirmalaveSeNa hatthaMti-zoghraM paripakSitaM-parigRhItaM parivRttaM yattattathA tat, pAThAntare ujjvalanepathyauriti, 'susajjati suSTha praguNaM 'dhammiyasaNNaddhabaddhakavaiya-uppIliyakacchavacchageveyabaddhagalavarabhUsaNavirAyaMtati dharmaNi niyuktA dhArmikAH taiH sannaddhaM-kRtasannAhaM yattadvArmikasannaddhaM baddhaM kavacaM-sannAhavizeSo yasya tattathA, tadeva baddhakavacikam, athavA dharmitAdayaH zabdA ekArthA eva sannaddhatAprakarSakhyApanArthAH, bhedo vaiSAmasti, sa ca rUDhito'vaseyaH, tathA utpIDitA-gADhIkRtA kakSA-hRdayarajjurvakSasi-urasi yasya tattathA, 'vakSaHkakSa' iti pAThAntaraM, tathA baddhaM veyaka-grIvAbharaNaM gale yasya tattathA, tathA varabhUSaNavirAjamAnaM yattattathA, aveyakabaddhabhUSaNavirAjitamiti pAThAntaraM, tato dharmitAdInAM karmadhArayaH, atastat, ahiyateyajutrAMti pratItaM 'ahiyarateyajuttaMti kvacidRzyate, tatrAdhikAdhikena- atyarthamadhikena ahitAnAM vA zatruNAmahitena-apathyena tejasA-prabhAveNa yuktaM yattattathA tat / 'salaliyavarakaNNapUravirAiyaM' salalite-lAlityopete bare ye karNapUre-karNAbharaNe tAbhyAM virAjitaM yattattathA tat, 'palabauccUlamahuarakayaMdhayAraM' pralambAnyavacUlAni-TagakanyastAdhomukhakUrcakA yasya tat pralambAvacUlaM madhukarai:-bhramarairmadajalagandhAkRSTaiH kRtamandhakAraM yasya tattathA, tataH karmadhArayaH, atastat vAcanAntaraM tvevaM neyaM 'viracitavarakarNapUra salalitapralambAvacUlaM ca cAmarotkarakRtAndhakAraM ca yattattathA tat, cAmarotkarakRtAndhakAratA tu cAmarANAM kRSNatvAt, 'cittapariccheyapacchayaM
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam citraH pariccheko-laghuH pracchado-vastravizeSo yasya tattathA tat 'paharaNAvaraNabhariyajuddhasajja' praharaNAvaraNAnAm-AyudhakavacAnAM bhRtaM yat l sanAsaja sU030 l yuddhasajjaM ca-saGgrAmapraguNaM yattattathA tat, pAThAntare 'sacApazarapraharaNAvaraNabharitayuddhasajja'miti, sacchatraM sadhvajaM saghaNTamiti vyaktam, sapatAkamityapi dRzyate tatra patAkA-garuDasiMhAdicihnarahitAH, 'paMcAmelayaparimaMDiyAbhirAma' paJcabhiH-AmelakaiH cUDAbhiH parimaNDitamata | evAbhirAmaM-rAM yattat tathA tata, 'osAriyajamalajuyalaghaMTa' avasAritam-avalambitaM yamalaM samaM yugalaM-dvikaM ghaNTayoryatra tattathA tat; "vijjupaNaddhaM va kAlameha' ghaNTApraharaNAdInAmujjvaladIptiyuktatvena vidyutkalpatvAt vidyutparigatamivetyuktaM, hastidehasya kAlatvena mahattvena ca meghakalpatvAt kAlameghamityuktam, 'uppAiyapavvayaM va caMkamata' svAbhAvikaparvato hi na cakramate ata ucyate autpAtikaparvatamiva caGkramyamANaM, pAThAntare tu autpAtikaparvatamiva sakkhaMti-sAkSAn, 'mattaM gulugulaMta miti vyaktaM, kvacit 'mahAmegha'miveti dRzyate, 'maNapavaNajaiNavega' manapavanajayI vego yasya tattathA tat zIghravegamiti kvacit 'bhImaM saMgAmiyAyoggaM' sAGgrAmika AyogaH-parikaro yasya tattathA tat pAThAntare 'sagAmiyAojja' sAnAmikAtodyaM-sAGgrAmikavAdyamityarthaH, pAThAntare sAnAmikam ayodhyaM-yena sahAparo hastI na yoddha zaknoti tadyodhyam 1 / tae NaM se jANasAlie balavAuassa eamaTuM ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei paDisuNittA jeNeva jANasAlA teNeva uvAgacchai // 102 // teNeva uvAgacchittA jANAI paccuvekkhei 2 tA jANAI saMpamajjei 2 tA jANAI saMvaTTei jANAI saMvaTTetA jANAI jINei jANAI NoNettA jANANaM dUse patrINei 2 tA. jANAI samalaMkarei 2 tA jANAI varabhaMDakamaMDiyAI kareti 2 tAjaNeva vAhaNasAlA teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA vAhaNasAlaM aNu pavisai 2 vAhaNAI paJcavekkhei 2 tA vAhaNAI saMpamajjai 2 tA vAhaNAI NoNei 2 tA vAhaNAI apphAlei 2 tA dUse pavINei 2 tA vAhaNAI samalaMkarei 2 tA vAhaNAI varabhaMDakamaMDiyAiM karei 2 tA vAhaNAI jANAI joei 2 tA paodalaTThi paoadhare a samaM ADahai ADahittA vaTTamAgaM gAhei 2 tA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai 2 // 102 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 103 // ttA balavAuassa eamANatti paJcappiNai 2 / tae NaM se balavAue Nayaraguttie AmaMtei 2 tA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANappiyA ! caMpaM Nari sabbhitarabAhiriyaM Asitta jAva kAravettA eamANattiaM paccappiNAhi 3 / tae NaM se NayaraguttIe balavAuassa eamaTTha ANAe viNaeNaM paDisuNei 2 tA caMpaM Nari sabbhitarabAhiriyaM Asitta jAva kAravettA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai 2 tA eamANatti paJcappiNai 4 / tae NaM se balavAue koNiassa raNNo bhaMbhasAraputtassa Abhisekka hatthirayaNaM paDikappi pAsai hayagaya jAva saNNAhilaM pAsai, subhaddApamuhANaM devINaM paDijANAI ucaTThaviAI pAsa i, capaM pari sambhitara jAva gaMdhavaTTibhUaM kayaM pAsai, pAsittA haTTatuTUcittamANadie Nadie pIamaNe jAva hiae jeNeva kUNie rAyA bhaMbhasAraputte teNeva uvAgacchai 2 tA karayala 15 jAva evaM vayAsI-kappie NaM devANuppiyANaM Abhisikke hatthirayaNe hayagaya jAva pavarajohakaliA ga cAuraMgiNI seNA saNNAhiA subhaddApamuhANaM ca devINaM bAhiriyAe a uvaTThANasAlAe pADiekkapADiekkAi jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvaTThAviyAI capA NayarI sabhitarabAhiriyA Asitta jAva gaMdhavaTTibhUA kayA, taM nijjaMtu NaM devANuppiyA ! samaNaM bhagavaM mahAvIra abhivaMdaA 5 ||suu0 30 // 'jANAI paccuvekkhei'tti zakaTAdIni pratyupekSate-nirIkSate 'saMpamajjei'tti virajIkaroti, 'nINei'tti zAlAyA niSkAzayati, 'sava 'tti saMvartayati ekatra sthAne nyasyati, 'dUse pavINei'tti dUSyANi-tadAcchAdanavastrANi pravinayati-apasArayati, 'samalaMkArei'tti samalaGkarotiyantrayoktrAdibhiH kRtAlaGkArANi karoti, 'varabhaMDagamaDiyAItti pravarAbharaNabhUSitAni, 'vAhaNAIti balIvAdIn 'apphAlei'tti AsphAlayati hastenA''tADayati-uttejayatItyarthaH, 'dUse pavINei'tti makSikAmazakAdinivAraNArtha niyuktAni vastrANi vyapanayati 'jANAI joeI' tti vAhanaryAnAni yojayatIti saMbandhayatItyarthaH, 'paoyalaTThiti pratotrayaSTi-prAjanakadaNDaM, 'paoyadhare ya'tti pratotradharAn zakaTakheTakAn 'sama'tti ekakAlaM 'ADahaitti AdadhAti niyuGkte 'varlDa (vaTTamagga) gAheitti vartma grAhyati yAnAni mArge sthApayatItyarthaH 2 / / sU0 30 / / tae NaM se kUNie rAyA bhabhasAraputte balavAuassa aMtie eamaTTha soccA Nisamma haTThatuTTha jAva hiae jeNeva aTTaNasAlA teNeva // 103 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNika sU0 31 papAti- uvAgacchai 2 tA aTTaNasAlaM aNupavisai 2 tA aNegavAyAmajoggavaggaNavAmaddaNamallajuddhakaraNehi saMte parissaMte sayapAgasahassapAgehiM sugaMdhatellamAkam iehi pINaNijjehiM dappaNijjehi mayaNijjehi vihaNijjehi savvidiya gAya-palhAyaNijjehiM abhigehiM abhigie samANe tellacammaMsi paDipuNNapANipAyasukumAlakomalatalehi purisehi cheehi dakkhehi pattaTTehi kusalehi mehAvIhi niuNasippovagaehi abhigaNa-parimaddaNuvvalaNa-karaNa guNaNimmAehi aDhisuhAe maMsasuhAe tayAsuhAe romasuhAe cavihAe saMvAhaNAe saMvAhie samANe avagayakheaparissame aTTaNasAlAu // 104|| paDiNikkhamai paDiNikkhamittA jeNeva majaNaghare teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA majaNagharaM aNupavisai 2 tA samuttajAlAulAbhirAme vicittamaNirayaNakuTTimatale ramaNijje NhANamaMDavaMsi NANAmaNirayaNabhatticittasi hANapIDhaMsi suhaNisaNe suddhodaehi gaMdhodaehiM puSphodaehi suhodaehi puNo 2 kallANagapavaramajaNavihIe majjie tattha kouasaehi bahuvihehi kallANaga-pavara-majjaNAvasANe pamhala-sukumAla-gaMdhaP kAsAiyalUhiaMge sarasa-surahi-gosIsa-caMdaNA-Nulittagatte / ahayasumahagdhadUsarayaNasusaMvue suimAlAvaNNAvilevaNe AviddhamaNisuvaNNe kappiyahAraddhahAratisarayapAlaMbapalabamANakaDisuttasukyasobhe piNaddhagevijjaaMgulijjagalaliyaMgayalaliyakayAbharaNe varakaDagatuDiyarthabhiabhue ahiyasvasassirIe (muddiApiMgalaMgulie) kuMDalaujjoviANaNe mauDadittasirae hArotthayasukayaraiyavacche pAlaba-palaMbamANa-paDasukayauttarijje NANA maNi-kaNaga-rayaNa-vimala-mahariha-NiuNovia-misimisataviraiya-susiliTu-visiTulaTu-AviddhavIravalae 1 / ki 'aTTaNasAlatti vyAyAmazAlA 'aNegavAyAmajoggavaggaNa-vAmaddaNa malla juddhakaraNeha'ti anekAni yAni vyAyAmAya-vyAyAmanimittaM PS yogyAdIni tAni tathA taiH, tatra yogyA-guNanikA balganama-ullaGghanaM vyAmaInaM-parasparasyAGgamoTanaM mallayuddhaM-pratItaM karaNAni ca-aGgabhaGgavizeSA mallazAstraprasiddhAH, 'sayapAgasahassapAgehiti zatakRtvo yatpakvamaparAparauSadhIrasena saha zatena vA kArSApaNAnAM yatpakvaM tacchata pAkamevamitaradapi, sugadhatellamAIehiti atra abhyaGgairiti yogaH, AdizabdAd ghRtakarpUrapAnIyAdiparigrahaH kimbhUtai rityAha-poNaNijjehiti KI rasarudhirAdidhAtusamatAkAribhiH 'dappaNijjehiti darpaNIyairbalakaraiH 'mayaNijjehi'ti madanIyairmanmathavarddhanaiH "bihaNijjehi ti bRhaNIyA~sopa // 2
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ cayakAribhiH 'savidiyagAyapalhAyaNijjehi'ti pratItaM, etAni padAni vAcanAntare kramAntareNAdhIyante, 'tellacammasi tti 'talAnyatasyApatra | sthitasya sambAdhanA kriyate tattalacarma, tatra saMvAhietti yogaH, paDipuNNapANipAyasukumAlakomalatahiti pratipUrNAnAM 'pANipAdAnAM | sakamArakomalAni-atyantakomalAni talAni-adhobhAgA yeSAM te tathA taiH, 'cheehiti chakaH-avasaraH, dvisaptatikalApaNDitairiti vRddhAH, 'dakkhehiti kAryANAmavilambitakAribhiH 'pattaTTehiti prAptAthaiH-labdhopadezai rityarthaH 'kusalehi'ti sambAdhanAkarmaNi sAdhubhiH 'mehAvIhiti medhAvibhiH-apUrvavijJAnagrahaNazaktikai: 'niuNasippovagaehiti nipuNAni-sUkSmANi yAni zilpAni-aGgamardanAdIni tAnyupagatAni-adhigatAni | Mol yaste tathA taiH, 'ambhaMgaNa parimaddaNuvvalaNa-karaNaguNaNimmAhiti abhyaGganamardanoTThalanAnAM pratItArthAnAM karaNe ye guNAH-vizeSAsteSu nirmAtA | ye te tathA taiH / 'aTThisuhAe'tti asthnAM sukhahetutvAdasthisukhA tayA, evaM zeSANyapi, 'saMvAhaNAe'tti sambAdhanayA saMvAhanayA vA, vizrAmaNayetyarthaH, 'avagayakheyaparissametti khedo-danye 'khida dainye' iti vacanAt parizrama:-vyAyAmajanitazarIrAsvAsthyavizeSaH, 'samattajAlAulAbhirAme'tti samasta:-sarvo jAlena-vicchatticchidropetagRhAvayavavizeSeNAkulo-vyApto'bhirAmazca ramyo yaH sa tathA, pAThAntare samuktenamuktAphalayutena jAlenA''kulo'bhirAmazca yaH sa tathA, 'vicittamaNirayaNakuTTimatale'tti kuTTimatala-maNibhUmikA, 'suhodaehiti zubhodakaistI rthodakaiH sukhodakarvA-nAtyuSNarityarthaH, 'gaMdhodaehiti zrIkhaNDAdirasamizraH 'pupphodaehiti puSparasamizreH 'suddhodaehi ti svAbhAvikairityarthaH, si 'tattha kouyasaehiti tatra-snAnAvasare yAni kautukAnAM-rakSAdInAM zatAni tai: 'pamhalasukumAlagaMdhakAsAilahiyaMge' paMkSmalA-pakSmavato ata eva sukumAlA gandhapradhAnA kASAyI-kaSAyaraktazATikA tayA lakSitaM-virukSitamaGga-zarIraM yasya sa tathA / 'ahayasumahagdhadUsarayaNasusaMvue' ahataM-malamUSikAdibhiranupadUSitaM pratyagra mityarthaH sumahAgha ca-bahumUlyaM yadRSyaratnaM-pradhAnavastraM tena saMvRtaH-parigataH tadvA suSThu saMvRtaM-parihitaM 1 na ca bAcyaM 'prANituryAGgANA'miti dvandvakatvabhAvAdasAdhu, siddha ekavacanena kArye bahuvacanAttadanityatA, na ca tato'sAdhurayaM, yadvA'nekaprANivivakSayA pANipAdaM ca pANipAdaM ca pANipAdaM ca pANipAdAni teSAmiti samAhAragarbho dvandvaH teSAM pANipAdAnAmiti syAd, Alocyametadavirodhena sudhiyA / // 105 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti koNika yena sa tathA, 'suimAlAvaNNagavilevage yatti zucinI-pavitre mAlA ca-kusumadAma varNakavilepanaM ca-maNDanakAri kuGkumAdivilepanaM yasya sa kam sU031 tathA, ca: samuccaye, yadyapi varNakazabdena nAmakoSa candanamabhidhIyate tathApi 'gosIsacaMdaNANulittagatte' ityanenaiva vizeSaNena tasyoktatvAdiha varNakazcandanamiti na vyAkhyAtam, 'AviddhamaNisuvaNNe'tti Aviddha-parihitaM, kappiya ityAdi prAgvat 'piNaddhagevejjaga-aMgulijjagalaliyaMgayala liya kayAbharaNe' pinaddhAni-baddhAni grIvAdiSu graiveyakAmulIyakAni-grIvAbharaNAmulyAbharaNAni yena sa tathA, lalitAGgake lalitazarore kRtaani-viny||106|| stAni lalitAbharaNAni tadanyAni yena sa tathA, tataH karmadhArayaH athavA pinaddhAni-veyakAGagalIyakAni lalitAGgavadeva lalitakacAbharaNAni-camanojJakezAbharaNAni puSpAdIni yena sa tathA 'varakaDagatuDiyarthabhiyabhUe' varakaTakatuTikaiH--pradhAnahastAbharaNabAhvAbharaNavizeSairbahutvAtteSAM taiH stambhitAviva stambhitau bhujo yasya sa tathA, 'ahiyarUvasassirIe' adhikarUpeNa sazrIkaH--sazobho yaH sa tathA, 'mudrikApiGgalAGgulIka' iti kvacidRzyate, 'kuNDalodyotitAnano mukuTadIptaziraskaH' iti pratItaM, 'hArotthAsukagaraiyavacche' hArAvastRtena-hArAvacchAdanena suSThu kRtaratika vakSa-uro yasya sa 'tathA, 'pAlaMbapalabamANapaDasukayauttarijje' pralambena-dIrghaNa pralambamAnena ca-jhumbamAnena (lambamAnena) paTena suSThu kRtamuttarIyama-uttarAsaGgo yena sa tathA, 'NANAmaNikaNagarayaNavimalamahariha-NiuNoviyamisimisaMta-viraiyasusiliTThavisiTUlaTU-AviddhavI-13 ravalae' nAnAmaNikanakaratne-vimalairmahAha~nipuNena zilpinA oviyatti-parikamitaiH misimisaMtatti-dedIpyamAnaviracitAni nimitAni suzli PA||106 // STAni-susandhIni viziSTAni anyebhyo vizeSavanti laSTAni-(laSitAni) manoharANi AviddhAni-parihitAni vIravalayAni varavalayAni ol vA yena sa tathA, subhaTo hi yadi kvacidanyo'pyasti vIrastadA'sau mAM vijityA'mocayatvetAni valayAnIti sparddhayan yAni kaTakAni 0 paridadhAti tAni vIravalayAnItyucyante 1 / ki bahuNA ? kapparukkhae caiva alaMkiya-vibhUsie NarabaI sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM (abbhapaDala-piMgalujjaleNaM * avirala-samasahiya-caMda-maMDala-samappabheNaM maMgala-saya-bhatticcheya-vicittiya-khikhiNi-maNihama-jAla-viraiya-parigaya-paraMta-kaNaga-ghaMTiyA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 107 / / paryAlaya-kiNakiNata - suisuha-sumahara- saddAlasohieNaM sappayara - vara-muttadAma-laMbaMta- mUsaNeNaM narida - vAmapyamANaruMdaparimaMDaleNaM sIyAyavavAya- varisa - visadosanAsaNeNaM tamaraya-malabahula- paDala - dhADaNaprabhAkareNaM uusuha-siva- cchAya- samaNubaddheNaM veruliya- daMDasajjieNaM vairAmayavasthiniuNa - joiya- aTThasahassa- varakaMcaNa- salAganimmieNaM summila - rayaya - succhaeNaM niuNoviya - misimisaMta- maNirayaNa - sUramaMDalavitimirakara - niggayagga-paDihaya-puNaravi-paJcAyaDaMta caMcala - miriikavayaM viNi-muyaMteNaM sapaDidaMDeNaM dharijjamANeNaM AyavatteNaM virAyaMte ) cauccAmaravAlavIjiyAMge (cauhi-ya ( tAhia ) - pavaragiri-kuhara- vivaraNa - samuiya - niruvahaya- camara- pacchima - sarIra-saMjAyasaMga yAhi amaliya- siyakamala -vimalujjaliya-rayayagiri - sihara - vimala-sasikiraNa- sarisa - kaladhoya-nimmalAhi pavaNAhaya - cavala- laliya- taraGga - hattha-naccaMta - bIDa- pasariya - khIrodaga - pavara-sAgaruppUracaMcalAhi mANasasara - parisara - pariciyAvAsa - visayavesAhi kaNagagiri - sihara - saMsiyAhi ovaiya- uppaiya- turIyacavala-jaiNa-sigghavegAhiM haMsavadhUyAhiM caiva kalie NANAmaNi- kaNaga-rayaNa-vimala - mahariha- tavaNijjujjala-vicitta-daNDAhiM villiyAhi naravaisirisamudaya-pagAsaNakarIhi varapaTTaNuggayAhi samiddha-rAyakula- seviyAhi kAlAguru-pavara- kundurukka- varavaNNa-vAsa- gandhuSyAbhirAmAhiM salaliyA ha ubhapApa - ukkhimANAhiM cAmarAhi kalie suhasIyala - vAyavIiyaMge ) maMgala - jayasaddakayAloe majjaNagharAo pahinikkhamai majjaNagharAu - paDiNikkhamittA aNegagaNanAyaga-daMDanAyaga-rAIsara-talavara - mADaMbiya - koDuMbiya - inbha-seTThi- seNAvai - satthavAha - dUasaMdhivAlasaddha saMparivuDe dhavalamahAmehaNiggae iva gaha gaNadippaMta- rikkha-tArAgaNANa majjhe sasidhva piadaMsaNe NaravaI jeNeva bAhiriA uvaTTANasAlA jeNeva abhiseka ke hattharayaNe teNeva uvAgacchai uvAgacchitA aMjaNagiri - kUDasaNNibhaM gayavaI NaravaI dUrUDhe 2 / 'errear ce 'ti kalpavRkSa iva 'alaMkiyavibhUsie' tti alaGkRto mukuTAdibhiH vibhUSito vastrAdibhiriti, 'sakoraMTamalla dAmeNaM' ti koraNTAni - koraNTakAbhidhAna kusumastabakavanti mAlyadAmAni - pRSpasajo yatra tattathA tena / vAcanAntare punazchatravarNaka evaM dRzyate - ' abbhapaDalapiMgalujjaleNa' abhrapaTalamiva - meghavRndamiva bRhacchAyAhetutvAt abhrapaTalaM piGgalaM // 107 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca-kapizaM suvarNakambikAnirmitatvAdujjvalaM-nirmalaM yattattathA, athavA abhram-abhrakaM pRthivIkAyaparigAmavizeSastatpaTalamiva piGgalaM ca koNika aupapAti-2 ujjvalaM ca yattattathA tena, 'aviralasapasahiyacaMdamaMDalasamappameNaM' aviralaM ghanazalAkAvattvena samaM tulyazalAkAyogena sahiyatti-saMhatama-101 PM nimnonnatazalAkAyogAt candramaNDalasamaprabhaM ca yaddoptyA tattathA tena, maMgalasayabhatticheya-vicittiyakhikhiNimaNihemajAlaviraiya-parigayaperata kaNagaghaMTiyApaliya-kiNikiNitasuisuha-sumahurasaddAlasohieNaM' maGgalAbhi.-mAGgalyAbhiH zatabhaktibhiH-zatasaGkhyAvicchittibhiH chekena x | nipuNena zilpinA vicitritaM yattattathA, kiGkiNIbhi:-kSudraghaNTikAbhiH maNihemajAlena ca ratnakanakajAlakena viracitena kRtena viziSTaratidena vA ra parigataM-pariveSTitaM yattattathA, paryanteSu-prAnteSu kanakaghaNTikAbhiHpracavitAbhiH kiNikiNAyamAnAbhi zrutisukhasumadhurazabdavatIbhizna, Alapratyayasya matvarthIyatvAt, zobhitaM yattattathA, tataH padatrayasya karmadhArayo'tastena, 'sappayaravaramuttadAmalaMbatabhUsaNeNa' sapratarANi-AbharaNavizeSayuktAni yAni varamuktAdAmAni-pravaramuktAphalamAlAH laMbaMtatti-pralambamAnAni tAni bhUSaNAni yasya tattathA tena, 'nariMdavAmappamANaru parimaMDaleNaM' narendrasyatasyaiva rAjJo vAmapramANena-prasAritabhujayugalamAnena rundaM-vistIrNa parimaNDalaM-vRttabhAvo yasya sa tattathA tena, 'sIyAyavavAyavarisavisado sanANeNaM' zItAtapavAtavRSTiviSajanyadoSANAM zItAdilakSaNadoSANAM vA vinAzanaM yattattathA tena, 'tamarayamalabahalapaDaNadhADaNappabhAkareNa' tmH||108|| andhakAraM rajo-reNurmala:-pratItaH eSAM bahalaM-dhanaM yatpaTalaM-vRndaM tasya dhADanI (dhvaMsinI)-nAzanI yA prabhA-kAntistatkaraNazIlaM yattattathA tena, athavA-rajomalatamobahalapaTalasya dhADane prabhAkara iva-divAkara iva yattattathA, 'u usuhasivacchAgasamaNubaddheNaM' RtI-kAlavizeSe sukhA -sukhahetuH RtusukhA zivA-nirupadravA yA chAyA-AtapavAraNalakSaNA tayA samanubaddham-anavacchinnaM yattattathA tena, 'veruliyAdaMDasajjieNa' ti vaiDUryamayadaNDe sajjitaM-vitAnitaM yattattathA tena 'vairAmagavatthiniuNa-joiyaaTusahassa-varakaMcaNasalAganimmieNaM' vajramayyAM varatI zalAkAnivezanasthAne nipuNena zilpinA yojitAH-sambandhitAH asahassatti-aTottarasahasrasaGkhyAH yA varakAJcanazalAkAstAbhinimitaM yattattathA tena, 'sunimmalarayayasucchaeNaM'ti sunirmalA rajatasya sambandhI succhadaH-zobhanapracchAdanapaToM yatra tattatathA tena, // 108 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'niuNoviyamisimisiMta-maNirayaNasUramaMDalavitimirakara-niggayaggapaDihayapuNaravipaJcAgaData-caMcalamiriikavarga viNimuyaMteNaM' nipuNena // 109 // zilpinA 'nipuNaM vA yathA bhavati evaM uviyatti-parikamitAni misimisiMtatti-dedIpyamAnAni yAni maNiratnAni tAni l K tathA sUramaNDalAd-AdityabimbAt ye vitimirA-hatAndhakArAH karA:-kiraNA nirgatAsteSAM yAnyagrANi tAni (pratihatAni)-nirAkRtAni punarapi pratyApatanti ca-prativartamAnAni yasmAJcaJcalamarIcikavacAttattathA, athavA sUramaNDalAd vitimirakarANAM nirgatAnAmagraiH pratihataM punarapi * pratyApatacca tacca taccaJcalamarIcikavacaM ca-capalarazmiparikara iti samAsaH, nipuNopitamisimisAyamAnamaNiratnAnAM yatsUramaNDalavitimiraToll karanirgatAgrapratihataM punarapi pratyApataccaJcalamarIcikavacaM yattattathA tadvinirmuJcatA-visRjatA, 'sapaDidaMDeNaM, atibhArikatayA ekadaNDena durva-za hatvAtsapratidaNDena, 'dharijjamANeNaM AgavatteNaM virAyate' iti vyaktam / adhikRtavAcanAyAM tu catuzcAmaravAlavIjitAGga iti vyaktaM / vAcAnAntare tu 'cauhi ya pavaragirikuharavicaraNa-sumuiyaniruvahayacamara-pacchimasarIrasaMjAyasaMgayAhiM' cauhiyatti-catasRbhiH, 'tAhiya'tti kvacit tatra tAbhizca tathAvidhAbhirvarNakavarNitasvarUpAbhiH cAmarAbhiH kalita iti yogaH, iha ca cAmarazabdasya napuMsakaliGgatve'pi strIliGganirdezo lokarUDheH chAndasatvAdvA na duSTaH, pravaraM yagirikuharaM-parvatanikuJjastatra yadvicaraNaM-saJcaraNaM tena sumuditA-atihRSTA nirupahatAzca upaghAtarahitA ye camarA: ATavyagovizeSAsteSAM yatpazcimazarIraM-dehasya pazcimo bhAgastatra yA saJjAtA-utpannAH saGgatAzca-anavadyAstA- |109 // stathA tAbhiH, 'amaliyasiyakamalavimalujjaliya-rayayagirisihara-vimalasasikiraNasarisa-kaladhoyanimmalAhiM' amalItam-amaditaM yatsitakamalaMpuNDarika tathA vimala-nirmalaM ujjvalitam-uddIptaM yadrajatagirizikharaM-vaitADhyagirikuTa tathA vimalA ye zazikiraNAstatsadRzyo yAstAstathA tAzca tAH kaladhautanirmalAzva-rUpyavadujjvalA iti samAso'tastAbhiH, 'pavaNAhayacavalalaliyataraMgahatthanaccata-vIipasariyakhIrodagapavarasAgaruppUracaMcalAhiM' pavanAhatAH-vAyupreritAzcapalA:-taralA lalitA-manoharAstaraGgahastAH-pratanukalolapANayastaiH nRtyanniva nRtyan yaH sa
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ XX kam aupapAti tathA vIcayo - mahAkallolAstaiH prasRtazca vistAramupagataH sa cAsau kSIrodakazca - kSIrAkArajalaH sa cAsau pravarasAgarazceti karmadhArayastasya ya utpUraH-prakRSTaH pravAhaH sa tathA tadvacaJcalA yAstAstathA tAbhi:, 'mANasasaraparisara- pariciyAvAsavisayavesAhi' iha haMsavadhUbhiriva kalita ityanena sambandha:, mAnasAbhidhAnasarasaH parisare prAnte paricitaH punaH punaH kRta AvAso - nivAso yakAbhistAstathA tAzca tA vizadaveSAzca-dhavalAkArA iti karmadhArayo'tastAbhiH, 'kaNagagirisiharasaMsiyAhi' kanakagireH - meroranyasya vA yacchikharaM tatsaMsRtA yAstAstathA tAbhiH, 'ovaiyauppaiyaturiya - cavalajaiNasigdyavegAhiM' avapatitotpatitayoH - nipatanotpatanayostvaritacapalaH - atyantacapalaH javinaH - zIghro vegavaMtA madhye'tizighra vego - gativizeSo yAsAM tAstathA tAbhi:, 'haMsavadhUyAhi caiva kalie' haMsikAbhiriva yuktaH, iha ca haMsikAbhizcAmarANAM dhavalatvena | daNDo parivartitvena capalatvena ca sAdharmyamiti, tathA 'NANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihata vaNijujjalavicittadaMDAha' nAnAmaNikanakaratnAnAM sambandhino nirmalA maharihatti - mahArghAstapanIyojjvalAH- raktavarNa suvarNadIprAH vicitrA - vividhacitrA daNDA yAsAM tAstathA, 'ciliyAhi' dIpyamAnAbhinAbhirvA naravaisirisamudayapagAsaNaka rohi' ti vyaktaM, 'varapaTTaNuggayAhi' pradhAnapattanasamudbhavAbhiH varapattane hi varAH zilpino bhavantIti tatparikarmitAH pradhAnA bhavantIti varapattanodgatAbhirityuktam athavA varapaTTanAt pradhAnAcchAdanakozakAdudgatA - niSkAzitA yAstAstAbhiH, 'samiddharAyakulaseviyAhi ti vyaktaM, 'kAlAguru- pavarakuMdurukka - turukka - varavaNNavAsagaMdhuddha yAbhirAmAhi' kAlAguruH- kRSNAguruH pravarakundurukka - saccIDA-turukkaM - silhakaM karavarNa -pradhAnacandanaM etairyo vAso - vAsanaM tasmAdyo gandhaH -saurabhyam udbhUta-udbhUtastenAbhirAmA-ramyA yAstAstathA tAbhiH 'salaliyAhi 'ti vyaktam, 'ubhao pAsaMvitti ubhayorapi pArzvayorityarthaH, 'ukkhipyamANAhi cAmarAhi' ti vyaktaM kalita iti vartate, suhasIyalavAyavIiyaMge' ti samutkSipyamANacAmarANAmeva yaH zubhaH zItalazca vAtastena vIjitamaGga yasya sa tatheti / OM pravarazvAsau kandaH tasya ruk iva ruk yasya pravarakundaruk sa eva pravarakundarabakaH tam cIDA iti bhASAyAma, turUvakaM turukkamiti ruDhaH // 110 // koNika 0 sU0 31 / / 110 / /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 11 ito'dhikRtavAcanA-'maMgalajayasahakayAloe' maGgalAya jayazabda: kRto janenAloke-darzane yasya sa tathA, 'aNegagaNanAyage'tyAdi pUrvavat 2 / tae NaM tassa kUNiyassa raNNo bhaMbhasAraputtassa Abhisikka hatthirayaNaM durUDhassa samANassa tappaDhamayAe ibhe aTThaTThamaMgalayA purao ahANuputvIe & saMpar3hiA, taMjahA-sovatthiya-sirivaccha-NaMdiAvata-vaddhamANakabhaddAsaNa-kalasa-maccha-dappaNA, tayA'NaMtaraM ca Na puNNakalasabhigAraM divvA ya chattapaDAgA sacAmarA saNaraia-Aloa-darisaNijjA vAuddhya-vijayavejayaMtIya ussiA gagaNatala-maNulihaMtI purao ahANupuvIe saMpaTuiA, tayA'NaMtaraM ca NaM veruliya-bhisaMta-vimaladaMDa palaMba-koraMTa-malladAmovaseAbhiyaM caMdamaDalaNibhaM samUsiavimalaM AyavattapavaraM sohAsaNaM vara-maNirayaNa-pAdapoDhaM sapAuAjoya-samAuttaM bahukiMkara (dAsIdAsa-kikara)-kammakara-parisa-pAyattaparikkhittaM purao ahANupuvIe saMpaTThiyaM 3 / tayA'NaMtaraM ca Na bahave laTThiggAhA(asilaTThiggAhA) kuMtaggAhA cAvaggAhA cAmaraggAhA pAsaggAhA potthayaggAhA phalakaggAhA pIDhaggAhA vINaggAhA kUyaggAhA haDapphaggAhA purao ahANupuvvIe saMpaTuiA / tayA'NaMtaraM ca NaM bahave iMDiNo muMDiNo sihaMDiNo jaDiNo pichiNo hAsakarA DamarakarA cATukarAvAdakarA kaMdappakarA dabakarA kokakuiA kiTTikarA vAyaMtA gAyaMtA hasaMtA NaccaMtA bhAsaMtA sAveMtA rakkhaMtA rAvitA AloaM ca karemANA jaya 2 saI pauMjamANA purao ahANupuvIe saMpaTThiA (asilaTThikuMtacAve cAmarapAse ya phalagapotthe ya / vINAkUyaggAhe tatto ya haDapphagAhe ya // 1 // daMDI muMDI sihaMDI picchI jaDigo ya hAsakiDDA ya dabakArA caDukArA kaMdappiyakukakuIgA ya gAhA / / 2 / / gAyaMtA vAyaMtA naccaMtA taha hasaMta hAsitA / sAtA rAvetA Aloya jayaM pauMjaMtA // 3 // ) 4 / 'puNNakalasabhiMgArati jalaparipUNoM ghaTabhRGgArAvityarthaH / "divyA ya chattapaDAgA' divyeva divyA-zobhanA sA ca chatreNa saha patAkA chatrapatAkA, 'sacAmara'tti cAmarayuktA, 'vaMsaNaraiyaAloyadarisaNijjA' darzane-rAjJo dRSTimArge racitA-vihitA darzanaracitA darzane vA sati // 111 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNika kam sU0 31 aupapAti ratidA-sukhapradA darzana-ratidA Aloka-dRSTipathaM yAvadRzyate atyuccastvena yA sA AlokadarzanIyA tataH karmadhArayaH, 'vAuddhayavijayavejayaMtI' vAtenodhUtA-utkampitA vijayasUcikA vaijayantI pArzvato laghupatAkikAdvayayutaH patAkAvizeSa eva, 'ussiya'tti utsRtA-U/kRtA 'sapAuyAjoyasamAutta'ti svaH svakIyo rAjasatka ityartho yaH pAdukAyogaH-pAdukAyugaM tena samAyuktaM yattattathA, 'bahukiMkarakammakarapurisapA yattaparikkhittaM' bahavo ye kiGkarA:-pratikarma prabhoH pRcchApUrvakAriNaH karmakarAzca-tadanyavidhAste ca te puruSAzceti samAsaH, paadaatN-pdaa||112|| tisamUhastaiH parikSiptaM yattattathA, kvacit 'dAsIdAsakikarakammakarapurisapAyattaparikhita'miti dRzyate, tatra dAsyazca-ceTayo dAsAzca ceTakAH 3 / 'laDhiggAha'tti kASThikAH, kvacidRzyate 'asilaDhiggAhA' tatra asiH-khaDgaH sa eva yaSTi -daNDo'siyaSTiH, athavA asizca yaSTi zceti dvandvaH, kuntacAmarANi pratItAni, pAzA-bUtopakaraNaM uttramtAzvAdibandhanAni vA cApa-dhanuH pustakAni-AyavyayaparijJAnahetulekhakaPol sthAnAni paNDitopakaraNAni vA phalakAni-sampuTa phala kAni-kheTakAni vA avaSTambhanAni vA dyUtopakaraNAni vA pIThakAni-AsanavizeSA vINA:-pratItAH kutupaH-pakvatailAdibhAjanaM haDappho-drammAdibhAjanaM tAmbUlArthe pUgaphalAdibhAjanaM vA 'sihaMDiNo'tti zikhAdhAriNaH 'piJchaNo'tti mayUrAdipicchavAhinaH 'Damarakara'tti kDvirakAriNa: 'davakara'tti parihAsakAriNaH 'cATakara'tti priyavAdinaH 'kaMdappiya'tti kAmapradhAnakelikAriNaH 'kokakuiya'tti bhANDA bhANDaprAyA vA 'sAsitA ya'tti zikSayantaH 'sAvetatti idaM cedaM ca parutparAri vA bhaviSyati ityevambhUtavacAMsi zrAvayantaH zapanto vA 'rakkhaMta'tti anyAyaM rakSantaH, 'kvacid rAvitA yatti rAvayantaH zabdAn kArayanto rAmayanto vA Aloga' ti avalokanaM rAjAdeH kurvantaH, iha game kAnicit padAni na spRSTAni spaSTatvAt, saGgrahagAthAzcAsya gamasya kvacidRzyante tadyathA'asilaTikuMtacAve cAmarapAse ya phalaga pAtthe ya / vINAkUyaggAhe tatto ya haDapphagAhe yaM // 1 // daMDI muMDI sihaMDI picchI jaDiNo ya hAsakiDDA ya / davakArA caTukArA kaMdappiya kokkuiyagAhA / 2 / / gAgaMtA vAyaMtA naccatA taha hasata hAsitA / sAtA rAvetA Aloya jayaM pauMjatA // 3 // 112 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 113 / / tayA'NataraM ca NaM jaccANaM taramallihAyaNANaM (varamallibhAsaNANaM) harimelA-maula-malliyacchANaM cucucciya-lalia-puliya-calacavala-caMcalagaINaM laMghaNa-vaggaNa-dhAvaNa-dhoraNa-tivaI-jaiNa-sikkhiagaINaM lalaMtalAma-galalAya-varabhUsaNANaM muhabhaMDaga-ocUlagathAsagaahilANa-cAmara (milANacamarI) gaNDa-parimaMDiya-kaDINaM kiMkaravara-taruNa-pariggahiANaM aTThasayaM baraturagANaM purao ahANupuTavIe saMpadviyaM 5 / tayA'NaMtara ca NaM IsIdaMtANaM IsImattANaM IsI gANaM Iso-ucchaga-visAla-dhavaladatANaM kaMcaNa-koso-paviTThadaMtANaM kaMcaNamaNirayaNa-bhUsiyANaM (varapurisArohagasaMpauttANaM) aTThasayaM gayANaM purao ahANapuThavIe saMpaTThiyaM 6 / tayA'NaMtaraM ca NaM sacchattANaM sajmayANaM saghaMTANaM sapaDAgANaM satoraNavarANaM saNaMdighosANaM sakhikhiNI jAla-parikkhittANaM hemavaya-citta-tiNisa-kaNaka-NijjuttadAruANaM kAlAyasasukaya-NeminaMtakammANa susiliTu-vatta (susaMviddhacakka) maMDaladhurANaM AiNNa-varaturaga-susaMpauttANaM kusala-naracche a-sArahi-susaMpaggahiANaM (hemajAlagavakSa-jAlakhi khiNi-ghaMTAjAla-parivikhattANaM) battIsatoNa (toraNa) parimaMDiANaM sakaMkaDa-baDesaMkANaM sacAva-sara-paharaNAvaraNabhariajuddhasajjANaM aTThasayaM rahANaM purao ahANupuTavIe saMpaTTiyaM 7 / tayA'NaMtaraM ca NaM asi satti-kota-tomara- sUla-lauDa-bhiDimAladhaNapANisajjaM pAettANIyaM purao ahANupuvvIe saMpaTThiaM (sannaddha-baddha-vammiyakavayANaM-utpIliya-sarAsaNavaTTiyANaM pinaddhagevejjavimalavara-baddhaciMdhapaTTANaM gahiyAuhappaharaNANaM) 8 / 'taranihAyaNANati taro-vego balaM vA tathA 'mala malla dhAraNe' tatazva taromallo-tarodhAraka: vegAdikArako hAyanaH-saMvatsaro vartate yeSAM te taromallihAyanAH, yauvanavanta ityarthaH, atasteSAM varaturaGgANAmiti yogaH, 'vAcanAntare tvevamadhIyate-'varamallibhAsaNANaM' pradhAnamAlyavatAm, ata eva dIptimatAM cetyarthaH, 'harimelAmaulamalliyacchANaM' harimelA-vanaspativizeSastasyA mukulaM-kuDmalaM mallikA cavicakilastadvadakSiNI yeSAM te tathA teSAM, zuklAkSNAmityarthaH, 'caMcucciyalaliyapaliyacalacavalacaMcalagaINaM' caMcuciyaMti prAkRtatvena caJcuritaMkuTilagamanaM athavA caJcaH-zukacaJcustadvadvakratayetyarthaH, uccitam-uccatAkaraNaM pAdasya ucitaM vA-utpATanaM pAdasyaivaM caJcuccitaM tacca lalitaM // 113 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNika pAca- vilAsavadgatiH pulitaM ca-gativizeSaH prasiddha eva evaMrUpA calAnAm-asthirANAM ca satAM capalebhyaH sakAzAccaJcalA atIva caTuletyathauM, kam gatiryeSAM te tathA teSAM, 'laMghaNavaggaNadhAvaNadhoraNativaIjaiNasikkhiyagaINaM' laGghanaM-gartAderatikramaNaM valganam-utkUInaM dhAvanaM-zIghramRjugamanaM al dhoraNaM-gaticAturya tripado-bhUmo padatrayanyAsaH jayinI ca-gamanAntarajayavatI javinI vA-vegavatI zikSitA-abhyastA gatiryaste tathA teSAM 'lalaMtalAmagalalAyavarabhUsaNANaM' lalanti-dolAyamAnAni lAmaMti-prAkRtatvAdramyANi galalAtAni-kaNThenA''ttAni varabhUSaNAni yeSAM te tathA teSAM, 'muhabhaMDagaocUlagathAsagamilANacamarIgaMDaparimaMDiyakaDINaM' mukhabhANDakaM-mukhAbharaNam avacUlA:-pralambamAnagucchAH sthAsakAzca-AdarzakAkArA yeSAM te tathA milANatti-paryANairathavA amlAna:-amalinaH camarogaNDai:-cAmaradaNDa: parimaNDitA kaTiryeSAM te tathA tataH karmadhArayo'tasteSAM, kiMkaravarataruNapariggahiyANa'ti vyaktam / athAdhikRtavAcanA'nuzrIyate-'thAsagaahilANacAmaragaNDaparimaMDiyakaDINaM' thAsagaahilANatti iha mavIyalApAt sthAsakAhilANavatAmityarthaH, ahilANaM ca-mukhasaMyamanaM, zeSaM prAgvat 5 / "IsidaMtANaM'ti ISat-manAga dantAnAm 'IsiucchaMgavisAladhavaladaMtANaM' utsaGga iva utsaGga:-'pRSThadeza ISadutsaGge vizAlA te ye yauvanArambhavatitvAtte tathA te ca dhavala. dantAzceti samAso'tasteSAM / 'kaMcaNakosIpaviThThadaMtANaM' kAJcanakozI-suvarNakholA (suvarNakhaDgapidhAnA) 'varapurisArohagasusaMpauttANaM'ti // 114 // | kvacidRzyate, tatrArohakAH-hastipakAH 6 / 'saMjhayANaM sapaDAgANa'mityatra dhvajo-garuDAdiyuktastaditarA tu patAkA, 'sanaMdighosANaMti | ta // 114 // Pel nandI-dvAdazatUryanirghoSaH, tadyathA-'bhaMbhA 1 mauMda 2 maddala 3 kaDaMba 4 jhallari 5 huDukka 6 kaMsAlA 7 / kAhala 8 talimA 9 baso 10 saMkho 11 paNavo 12 ya bArasamo // 1 // ' 'sakhikhiNIjAlaparikkhittANaM' saha kiGkiNIkAbhiH kSudraghaNTikAbhiH yajjAlaM-jAlaka tadAbharaNavizeSastena parikSiptA-parikaritA ye te tathA teSAM, 'hemavayacittateNisakaNagaNijjuttadAruyANaM' haimavatAni-himavadgirisambhavAni 1 prakaraNavasAt
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 115 / / citrANi-vividhAni tainizAni-tinizAbhidhAnatarusambandhIni kanakaniyuktAni- suvarNakhacitAni dArukANi- kASTAni yeSu te tathA teSAM, 'kAlAyasasukayanemijaMtakammANa'ti kAlAyasena- lohavizeSeNa suSThu kRtaM nemeH-cakragaNDadhArAyAH yatra karma-bandhanakriyA yeSAM te tathA teSAM, 'susiliTuvattamaMDaladhurANaM'ti suSTha zliSTA vRttamaNDalA-atyarthaM maNDalA dhUryeSAM te tathA teSAM, kvacidRzyate 'susaMviddhacakkamaMDaladhurANaM' susaMvidvAni-kRtasadvedhAni cakrANi-rathAGgAni yeSAM maNDalA ca-vRttA dhUryeSAM te tathA teSAm, 'AiNNavaraturagasusaMpauttANaM' AkIrNAH-jAtyAH, 'kusalanaraccheyasArahisusaMpaggahiANa' kuzalanarA-vijJapuruSAste ca te chekasArathayazca- AzukAriprAjitAra iti samAsaH, taiH suSTa saMpragRhItA ye te tathA teSAM, kvacitpaThyate 'hemajAlagavakkhajAlakhikhiNighaMTAjAlaparikkhittANaM' hemajAlaM-sauvarNa AbharaNavizeSaH gavAkSajAlaM-jAlakopetA gavAkSAH kiGkiNyaH-kSudraghaNTikAH ghaNTAstu-bRhadghaNTAstAsAM yajjAlaM-samUhastattathA, hemajAlAdibhiH parikSiptAH-parikaritA ye te tathA teSAM, 'battIsatoNaparimaMDiyANaM'ti dvAtriMzatA toNaiH-bhastraka: parimaNDitA ye te tathA teSAM, kvacitpaThacate 'battIsatoraNaparimaMDiyANaM'ti dvAtriMzadvibhAgaM yattoraNaM tena parimaNDitAnA, 'sakaMkaDavaDeMsagANaM' saha kaGkaTa:-kavacairavataMsakaizca-zekharakaiH zirastrANairvA ye te tathA teSAM, 'sacAbasarapaharaNAvaraNabhariyajuddhasajjANaM' saha cApazarai:-dhanurbANairyAni praharaNAni-khaDgAdInyAvaraNAni ca-sphurakAdIni teSAM bharitA-bhRtA ata eva yuddhasajjAH-raNaprahvA ye te tathA teSAm 7 / 'asisattikRtatomarasUlala ulabhiDimAladhaNupANisajja' asyAdIni prasiddhAni navaraMzaktivizUlaM zUlaM tvekazUlaM laulotti-lakuTa: bhiNDimAlaM-rUDhigamyaM, tataH asyAdIni pANI-haste yasya tattathA tacca tatsajjaM capraguNaM yuddhasyeti samAsaH, pAyattANIya'ti pAdAtAnIka-padAtikaTakaM (granthAnaM 2000) vAcanAntare punaH 'sannaddhabaddhavammiyakavayANaM' tatra baddhaM kazAbandhanAt varmitaM ca-varmIkRtaM tanuzANahetoH zarIre niyojanAta kavacam-aGgarakSako yaste tathA, sannaddhAzca te sannahanyA bandhanAbaddharmitakavacAzceti samAsasteSAm, uppIliyasarAsaNavaTTiyANaM' utpIDitA- AropitapratyaJcA zarAsanapaTTikA-dhanuryaSTiyaH, athavA ra utpIDitA-bAhI baddhA zarAsanapaTTikA-dhanurdaNDAkarSaNe bAhurakSArtha carmapaTTo yaiste tathA teSAM, "pinaddhagevejjavimalavarabaddhaciMdhapaTTANaM' pinaddhaM ) // 115 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 116 // parihitaM graiveyakaM - grIvAbharaNaM yaiste tathA, vimalo varo baddho zirasIti gamyaM cihnapaTTo vIratAsUcako netrAdivastramayaH paTTo yaiste tathA, tataH karmadhArayo'tasteSAM 'gahiyA uhappaharaNANaM gRhItAnyAyudhAni khaDgAdIni praharaNAya yaiste tathA teSAm athavA - AyudhAnyakSepyANi praharaNAni tu kSepyANIti vizeSaH 8 / taha Na se kUNie rAyA hArAtyayasu kayarayavacche kuMDalaujjoviANaNe mauDavittasirae NarasIhe NaravaI garide Naravasahe maNuarA - arred ambhahiarAyatealacchIe dippamANe hatyikbaMdha varagae sakAraMTamalladAmeNa chatteNaM dharijjamANeNaM seavaracAmarAhi uvvamANIha 2 vesamaNo caiva naravaIamaravaIsaNNibhAe iDDIe pahipakittI hayagaya rahapavarajeohakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe samaNugammamANamagge jeNeva gorat ase teNeva pahAristha gamaNAe, tae NaM tassa kUNiassa raNNo bhaMbhasAraputtassa purao mahaMAsA ArAdha ( va ) rA ubhao pAsi nAgA nAgadha ( va ) rA piTUo rahasaMgelli 9 / athAdhikRta vAcanAnuzrIyate - tae NaM se kUNie rAyA' ityAdi mahaMAsA' ityetadantaM sugamaM vyAkhyAtaprAyaM ca navaraM 'pahArettha gamaNAe 'ti sambandha:, 'narasIhe' zUratvAt naravaI svAmitvAt 'nArade' paramaizvaryayogAt 'naravasame' aGgIkRtakAryabharanirvAhakatvAt 'maNuyarAyavasaha kappe manujarAjAnAM nRpatInAM vRSabhA nAyakAzcakravartina ityarthaH, tatkalpaH tatsannibha uttarabharatArddhasyApi sAdhane pravRttatvAt evaM vivazva 'vesamaNe ceva' yakSarAja iva tathA 'naravaIamaravaIsannibhAe iDDIe pahiyakittI' narapatirasau kevalamamarapatisannibhayA RddhayA prathitakIrtiH - vizrutayazA isi, 'jeNeva puNNabhadde 'tti yasyAmeva dizi pUrNabhadraM caityaM 'teNeva 'tti tasyAmeva dizi pahArittha'tti pradhAritavAn - vikalpitavAn- pravRtta ityarthaH, 'gamaNAe' tti gamanAya gamanArthamiti / 'mahaMAsa tti mahAzvA- bRhatturaGgAH 'Asaghara' tti azvadhAraka puruSAH 'Asavara' ti pAThAntaraM natra kimbhUtA azvA ityAha- 'azvavarA' azvAnAM madhye pradhAnAH 'nAga' ti hastina: 'nAgadhara 'tti hastidhAraka puruSAH pAThAntaraM tathaiva, 'rahasaMgelli' tti rathasamudAyaH 9 / koNika sU0 31 / / 116 / /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 117 // tae NaM se kUNie rAyA bhabhasAraputte abhuggabhiMgAre paggahiyatAliyaMTe ucchiyaseacchatte pavIiabAlavIyaNIe saviDDhoe savvajuttIe savvabaleNaM savvasamudaeNaM savvAdareNaM savvavibhUIe samvavibhUsAe (pagaihiM nAyagehi tAlAyarehi sabvorohehi) savvasaMbhameNaM savvapuSphagaMdhavAsamallAlaMkAreNaM (savvapuppha-vatthagaMdha-mallAlaMkAravibhUsAe) savvatuDia-sahasaNNiNAeNaM mahayA iDDhIe mahayA juttIe mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDia-jamagasamaga-ppavAieNaM saMkha-paNava-paDaha-bheri-jhallaMri-kharamuhi-huDukka-mukhamurava-muaMga-daMdubhi-4 Nigghosa-NAiyaraveNaM caMpAe gayarIe majjha majheNaM Nigacchai 10 // sU0 31 // tae NaM se kUNie' ityAdi sugama, navaram asya nirgacchatItyanena sambandhaH, tathA 'anbhuggabhiMgAre'tti abhyudagataH-abhimukhamudgata -utpATito bhRGgAro yasya sa tathA, 'paggahiyatAliyaMTe' pragRhItaM tAlavantaM yaM prati sa tathA, 'ucchiyaseyacchatte' ucchitazvetacchatra 'pavIiyavAlavIyaNIe' pravIjitA vAlavyajanikA yasya sa tathA, 'saviDDhIe'tti samastayA''bharaNAdirUpayA lakSmyA, yukta iti gamyam, evamanyAnyapi padAni, navaraM 'juttIe'tti saMyogena parasparocitapadArthAnAM 'baleNaM ti sainyena 'samudaeNati parivArAdisamudAyena 'AdareNaM'ti prayatnena 'vibhUIe'tti vicchardaina 'vibhUsAe'tti ucitanepathyAdikaraNena 'saMbhameNaM'ti bhaktikRtautsukyena, 'kvacidida' padacatuSkamadhikaM dRzyate-'pagaIhi' kumbhakArAdizreNibhiH 'nAyagehiti nagarakaTakAdipradhAnaH 'tAlayarehiti tAlAdAnena prekSAkAribhiH daNDapAzikarvA 'savvorohehi'ti sarvAva rodhaH-samastAntaHpuraiH 'savvapupphagaMdhavAsamallAlaMkAreNaM ti puSpANi-agrathitAni vAsAH-pratItA: mAlyAni tu-grathitAni etAnyevAlaGkAro * mukuTAdirvA, samAsazca samAhAradvandvaH, 'kvaciha zyate'savvapupphavatthagaMdhamallAlaMkAravibhasAe'tti vyaktaM ca,'savvatuDiyasahasaNiNAeNati sarvatUryANAM / yaH zabdo-dhvani yazca saGgato ninAdaH-pratizabdaH sa tathA tena, pUrvoktAnAmRddhayAdipadArthAnAM sarvatve satyapi mahattvaM na syAdapItyata Aha'mahayA iDDIe' ityAdi mahaddharyA, yukta iti gamyam, evamanyAnyapi padAni, 'mahayA varaturiyajamagasamagapavAieNaM ti mahatA-bRhatA varatUryANAM yamakasamakaM-yugapat yatpravAditaM-dhvanitaM tattathA tena saMkhapaNavapaDahabherijhallarikharamuhihaDukkamuravamuiMgaduMdubhiNigghosaNAiyaraveNaM' ti // 117 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kam / / 118 / / zaGkhaH pratItaH paNavastu - bhANDapaDaho laghupaTaha ityanye, paTahastvetadviparItaH, bherI- mahAkAhalA jhallarI- valayAkArA ubhayato baddhA kharamuhIkAhalA huhukkA-pratItA murajo - mahAmardalo mRdaGgo - mardala: dundubhI- mahADhakA eSAM yo nirghoSaH - nAditarUpo ravaH sa tathA tena tatra nirghoSo - mahAdhvanirnAditaM tu - zabdAnusArI nAda iti 10 / / sU0 31 / / tae NaM tassa kUNiassa raNNo caMpAnagara majjha majjheNaM NiggacchamANassa bahave atthatthiyA kAmatthiA bhogatthiyA lAbhatthiyA bisi karoDio kAravAhiyA saMkhiA cakkiyA gaMgaliyA muhamaMgaliA baddhamANA pussamANavA khaMDiyagaNA tAhi iTThAhi kaMtAhi pihi maNNuNAhi maNAmAhiM maNobhirAmAhiM urAlAhi kallANAhi sivAha dhaNNAhi maMgallAhi sassirIyAhi hiyayagamaNijjAhi hiyapalhANijAhiM miyamahura gaMbhIragAhiyAhi aTThamaiyAhi apuNaruttAhi vaggUhiM jayavijayamaMgalasa ehi aNavarayaM abhinaMdaMtA ya abhithuNatA ya evaM vayAsI jaya 2 gaMdA ! jaya 2 bhaddA ! jaya 2 gaMdA ! bhaddaM te ajiyaM jiNAhi jia ca pAlehi jiamajjha vasAhi 1 | 'athatthiyA' dravyAthinaH 'kAmatthiyA' manojJazabdarUpArthinaH 'bhogatthiyA' manojJagandharasasparzArthinaH 'lAbhatthiyA' bhojanamAtrAdiprAptyarthinaH 'kibbisiyA kilbiSikAH paravidUSakatvena pApavyavahAriNo bhANDAdaya: 'kAroDikA' kApAlikAH tAmbUlasthagikAvAhakA vA 'kAravAhiyA' karapIDitA nRpAbhAvyavAhino vA 'saMkhiyA' zAGkhikA: candanagarbhazaGkhahastA mAGgalyakAriNaH zaGkhavAdakA vA 'cakkiyA' cAtrikA praharaNAH kumbhakAratailikAdayo vA 'naMgaliyA' galAvalambitasuvarNAdimayalAGgalAkAradhAriNo bhaTTavizeSAH karSakA vA 'muhamaMgaliyA' mukhe maGgalaM yeSAmasti te mukhamAGgalikA:- cATukAriNaH 'vaddhamANA' skandhAropitapuruSAH pUsamANavA' pUSyamAnavA mAgadhA: 'khaMDiagaNA' chAtra samudAyA: 'tAhi 'ti tAbhivivakSitAbhirityarthaH, vivakSitatvamevAha 'iTThAhi' iSyante sma itISTA- vAJchiAstAbhiH prayojanavazAdiSTamapi kizcitsvarUpataH kAntaM syAdakAntaM cetyata Aha- 'kaMtAhi' kamanIyazabdAbhiH 'piyAhi ti priyAthibhiH 'maNuSNAhi' manasA jJAyante sundaratayA yAstA manojJAH, bhAvataH sundarA ityarthastAbhiH 'maNAmAhi' manasA amyante - gamyante punaH punaryAH sundaratvAtizayAttA XXKO XCX Azirva sU0 31 / / 118 / /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 119 // mano'mAH 'maNobhirAmAhi' ti tatra mano'bhividhinA bahukAlaM yAvat ramayantIti mano'bhirAmA atastAbhiH, 'vAcanAntarAdhItamatha' prAyo vAgvizeSaNakadambakam 'urAlAhiM' udArAbhiH zabdato'rthatazca 'kallANAhi' kalyANAbhiH-zubhArthaprAptisUcikAbhiH 'sivAhi' upadravarahitAbhiH zabdArthadUSaNarahitAbhirityarthaH 'dhaNNAhi' dhanyAbhi:-dhanalambhikAbhiH 'maMgallAhi maGagale-anarthapratighAte sAdhvIbhiH 'sassirIyAhi' sazrIkAbhiH zobhAyuktAbhiH 'hiyayagamaNijjAhi' hRdayagamanIyAbhiH, subodhAbhirityarthaH, "hiyayapalhAyaNijjAhi' hRdayaprahlAdanIyAbhiH hRdayagatakopazokAdigrathivilayanakarIbhirityarthaH, 'miyamahuragaMbhIragAhigAhiM mitAH-parimitAkSarAH madhurA:-komalazabdAH gambhIrA-mahAdhvanayaH duravadhAyamapyarthaM zrotRna grAhayanti yAstA grAhikAH, tataH padacatuSTayasya karmadhArayo'tastAbhiH, 'aThusaiyAhiM' arthazatAni yAsu santi tA arthazatikAstAbhiH, athavA saI bahuphalatvamarthataH 'saiyAo aTusaiyAo tAhi 'apunaruktAbhi'riti vyakta', 'vagyUhi'ti vAgbhiH-gIbhiH ekAthikAni vA prAya iSTAdIni vAgvizeSaNAnIti, 'jayavijayamaMgalasahi' jayavijayetyAdibhirmaGgalAbhidhAyakavacanazatarityarthaH, aNavarayaM abhiNaMdatA ya' abhinandayantazca-rAjAnaM sama ddhi mantamAcakSANA: 'abhithuNaMtA ya' abhiSTuvantazca rAjAnameveti 'jaya jaya gaMdA !' jaya jayeti sambhrame dvivacanaM nandati-sama ddho bhavatIti nandastasyAmantraNamidama, iha ca dIrghatvaM prAkRtatvAt athavA jaya tvaM jagannanda-bhuvanasama ddhikAraka ! | 'jaya jaya bhaddA !' prAgvat navaraM bhadraH-kalyANavAna kalyANakArI vA 'jaya jaya nandA bhadra te' prAgvadeva, navaraM bhadraM te tava bhavatviti zeSaH, 'ajiya'mityAdItyAzaMsanAni vyaktAni 1 / | iMdo iva devANaM, camaro iva asurANaM, dharaNo iva nAgANaM, caMdo iva tArANaM, bharaho iva maNuANaM, bahUI vAsAI bahUI vAsasaAI bahUI vAsasahassAI bahUI vAsasayasahassAI aNahasamaggo haTatuTTho paramAu pAlayAhi iTThajaNasaMparivuDo capAe NayarIe aNNesi ca bahUNaM gAmAgara-Nayara-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNa-Asama-nigama-saMvAha-saMnivesANaM Ahebacca porevaccaM sAmittaM bhaTTittaM mahattaragattaM o ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe-mahayA''haya-NaTTagIya-vAiya-taMtItala-tAla-tuDiya-ghaNa-muaMga-paDuppavAiaraveNaM viulAI bhogabhogAI 119 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti-18 PM Azirva bhuMjamANe viharAhittikaTu jaya 2 sadaM pauMjaMti 2 / kam se . 'iMdo ivetyAdi viharAhi'tti etadantaM vAcanAdvaye'pi vyaktaM, navaram-'aNahasamaggotti anagho-nirdoSa: samagra:-parivAraH 'hadvaturtuti atIva tuSTa: 'paramAuM pAlayAhitti tatkAlApekSayA yadutkRSTamAyustat paramAyuH 'gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasaMnivesANaM grAmo-janapadAdhyAsitaH Akaro-lavaNAdyutpattibhUmiH nagaram -avidyamAnakaraM kheTa-dhUlIprakAraM karbaTa-kunagaraM mddmbm-avidymaanaa||120|| 18 sannanivezAntaraM droNamukhaM-jalapathasthalapathopetaM pattanaM-jalapathopetameva sthalapathopetameva vA, pattana ratnabhUmirityanye, Azrama:-tApasAdyAvAsaH saMvAhaH-parvatanitambAdidurge sthAnaM sannivezo-ghoSaprabhRtiriti 'Ahebacca"ti AdhipatyaM tadAzritalokebhya Adhikyena teSvavasthAyitvaM ,porevaccati / purovatitvam -agresaratvaM 'bhaTTittaMti bhartRtvaM poSakatvaM 'sAmittaMti svasvAmisambandhamAtraM 'mahayarattaM' mahattaratvaM tadAzritajanApekSayA mahattamatA 'ANAIsaraseNAvacca' AjJezvara-AjJApradhAno yaH senApatiH sainyanAyakaH tasya bhAvaH karma vA AjJezvarasenApatyaM 'kAremANe' tti anyaiH kArayana 'pAlemANe'tti svayameva pAlayanniti, 'mahayA'hayanaZgIyavAiyatItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppabAiyaraveNaM' mahatA raveNeti yogaH; Ayatti-AkhyAnakapratibaddha ahataM vA-avyavacchinnaM AhataM vA-AsphAlitaM yannATaya-nATakaM tatra yadgItaM ca-geyaM vAditaM ca | vAdyaM tattathA tathA tantrI ca-vINA talatAlAzca-hastAsphoTaravAH talA vA-hastAH tAlAH-kazikAH tuDiyatti-zeSatUryANi ca ghanamRdaGgazca panava // 120 / / meghadhvanirmaddala: paTupravAdito-dakSapuruSAsphAlita iti karmadhArayagarbho dvandvaH, tatazca eteSAM yo ravaH sa tathA tena 2 / tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte NayaNamAlAsahassehi pecchinnamANe 2 hiayamAlAsahassehi abhiNaMdijabhANe (unnaijamANe) 2maNorahamAlAsa hassehiM vicchippamANe 2 vayaNamAlAsahassehiM abhithuvvamANe 2 katisohaggaguNehiM patthijjamANe 2 bahUNaM NaraNArisahassANaM dAhiNahattheNaM aMjalimAlAsahassAI paDicchamANe 2 maMjumaMjuNA ghoseNaM paDipuccha (bujjha)mANe (apaDibujjhamANe) 2 bhavaNapatisahassAI samaicchamANe2 (taMtI-tala-tAlatur3iya-gIya-vAiyaraveNaM mahureNa maNahareNaM jayasaha gghosavisaeNaM maMjumaMjuNA ghoseNaM apaDibujjhamANe 2 kaMdara-girivivara-kuhara-girivara-pAsA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 12 // duddhaghaNabhavaNa-devakula-siMghADaga-tiga-caukka-caccara-ArAmujjANa-kANaNa-sabhApavApadesabhAge paDisadda (DisuyA) sayasahassasaMkulaM karate hayahesiya-hatthigulagulAiya-rahaghaNaghaNa-sahamIsaeNaM mahayA kalakalaraveNa ya jaNassa mahureNa pUrayaMte sugaMdhavara-kusumacuNNa-ubiddha-vAsareNukavilaM nabhaM kareMte kAlaguru-kuMdurukka-turukka-dhUvanivaheNa jIvalogamiva vAsayaMte samaMtao khabhiyacakkavAla paurajaNa-bAlavuDDa-pamuiya-turiyapahAviya-viulAula-bolabahulaM nabhaM karate) caMpAe NayarIe majjhamajjhaNaM Niggacchai 2 tA jeNeva pugNabhadde ceie teNeva uvAgacchai 2 tA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAIe titthayarAisese pAsai pAsittA Abhisekka hatthirayaNaM Thavei ThavittA AbhisekkAo hatthirayaNAoM paJcoruhai AbhisekkAo 2 tA avahaTTa paMca rAyakakuhAI, taMjahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo vAlavIaNaM, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchati, taMjahA-saccittANaM davvANaM viusaraNayAe 1 accittAgaM davvANaM aviusaraNayAe 2 egasADiyaM uttarAsaMgakaraNeNaM 3 cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM 4 | (hatthikhaMdhaviTThabhaNayAe) maNaso egattabhAvakaraNeNaM 5, samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karettA vaMdati Namasati vaMdittA NamaMsittA tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai, taMjahA-kAiyAe vAiyAe mANasiyAe, kAiyAe tAva saMkuiagnahatthapAe sussUsamANe NamasamANe abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsai, vAiyAe jaM jaM bhagavaM vAgarei evame bhaMte ! tahameyaM maMte ! avitahameyaM maMte ! asaMdiddhameaM bhaMte ! icchiameaM bhaMte ! paDicchiameaM bhaMte ! icchiyapaDicchiyame bhaMte ! se jaheyaM tumbhe vadaha apaDikUlamANe pajjuvAsati, mANasiyAe mahayA saMvegaM u.Na ittA tivvadhammANarAgaratto pajjuvAsai 3 / / sU0 32 // 'nayaNamAlAsahassehiti nayanamAlAH-zreNisthitajananetrapaGktayaH tAsAM yAni sahasrANi tAni tathA taiH 'hiyayamAlAsahassehiM abhinaMdijamANe' tti janamanaHsahasraH samRddhimupanIyamAno jaya jIva nandetyAdiparyAlocanAditi bhAvaH, 'unnaijamANe tti kvacidRzyate, tatra unnati kriyamANa-unnati prApyamANa iti 'maNorahamAlAsahassehi vicchippamANe' etasya vAse vatsyAma ityAdibhirjanavikalpaiH vizeSeNa spRzyamAna ityarthaH / kalararararala // 12 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryupAsa kam aupapAti 'vayaNaNAlAsahassehiM abhithuvvamANe'tti vyaktaM, 'katisobhaggaguNehi patthijamANe 2' kAntyAdiguNairhetubhUtaiH prArthyamAno-bhartRtayA svAmitayA li vA janenAbhilaSyamANaH maMjumaMjuNA ghoseNa paDipucchamANe' maJjamaJja nA-atikomalena ghoSeNa-svareNa pratipRcchan -praznayan praNamataH svaS rUpAdivA 'paDibujjamANotti pAThAntare pratibuddhadhamAno jAgrad, apracalAyamAna ityarthaH, 'apaDibujjhamANe'tti pAThAntaraM, tatrApratyUhyamAnaH IN -anapahriyamANamAnasa ItyarthaH, 'samaicchamANe'tti samatigacchannatikrAmannityarthaH, vAcanAntare tvevaM 'taMtotalatAlatuDiyagIyavAiyaraveNa' vya- 2 ktameva, kiMvidhena raveNetyAha-madhureNa, ata eva 'maNahareNaM' tathA 'jayasaha gghosavisaeNaM majamajaNA ghoseNaM'ti jayeti zabdasyAbhidhAnasya udghoSa:-udghoSaNaM vizadaM-spaSTaM yatra sa tathA tena, maJjamaJjanA-komalena ghoSeNa-dhvaninA 'apaDibujjhamANe tti prAgvat, 'kadaragirivivarakuharagirivarapAsAduddhaghaNabhavaNadevakulasiMghADagatigacaukkacaccaraArAmujjANakANaNasabhApavApadesadesabhAge' kandarANi-doM girINAM vivarakuharANi-guhAH parvatAnta rANi vA girivarA:-pradhAnaparvatAH prAsAdA:-saptabhUmikAdayaH UrdhvaghanabhavanAni-uccAviralagehAni devakulAnipratItAni zRGgATakatrikacatuSkacatvarANi prAgvata ArAmAH-puSpajAtipradhAnAH vanaSaNDAH, udyAnAni-puSpAdimavRkSayuktAni kAnanAni-naga rAd dUravartIni sabhA-AsthAyikAH prapA-jaladAnasthAnam eteSAM ye pradezadezarUpA bhAgAste tathA tAn , tatra pradezA-laghutarA bhAgA deshaa||122|| stu-mahattarAH, 'paDisadda (DisuA)sayasahassasaMkulaM karate' prAkRtatvena bahuvacanArthe ekavacanamatra, tataH pratizabdalakSasaGku lAn kurvana kUNiko nirgacchatoti sambandhaH tathA 'hayahesiyahatthigulugulAiyarahaghaNaghaNasaddamIsaeNaM mahayA kalakalaraveNaM jaNassa mahureNa pUrayate' ityatra nabha ityanena sambandhaH, pradezadezabhAgAna vetyanena, ' 'sugaMdhavarakusumacaNNaumviddhavAsareNukavilaM nabhaM karate' sugandhonAM varakusumAnAM cUrNAnAM ca uvviddhaH--urdhva gato yo vAsareNuH-vAsakaM rajaH-tena yatkapilaM tattathA 'nabhaMti nabha AkAzaM kurvan , 'kAlAgurukuMdurukcaturukkadhUvaniva heNa jIvalogamiva vAsayaMte' jIvalokaM vAsayanniva, zeSaM prAgvata 'samaMtao khubhiyacakkavAla' sarvataH kSubhitAni cakravAlAni-janamaNDalAni ra yatra nirgamane tattathA tadyathA bhavatItyavaM nirgacchatItyevaM sambandhaH, tathA 'paurajaNabAlavuDDhapamuiyaturiyapahAviyaviulAulabolabahulaM nabhaM // 122 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 123 / / karate' pracurajanAzca athavA paurajanAzca bAlavRddhAzca yaM pramuditAstvaritapradhAvitAzca zIghra gacchantasteSAM vyAkulAkulAnAm-ativyAkulAnAM yo bolaH sa bahulo yatra tattathA tadevambhUtaM nabhaH kurvaniti / athAdhikRtavAcanA'nuzrIyate-'adUrasAmaMte' anikaTAsanne ucite - deze ityarthaH, 'Thavei'tti sthirIkaroti 'avahaTUTu'tti apahRtya-parityajya 'rAyakakuhAIti nRpacihnAni 'upphesa'ti mukuTa 'bAlaviyaNiya'ti cAmaraM 'sacittANaM bavvANaM viusaraNayAe'tti puSpAdisacetanadravyatyAgena 'acittANaM damvANaM aviusaraNayAe'tti bakhAbharaNAdyacetanadravyANAmatyajanena 'cakkhaphAse'tti bhagavati dRSTipAte 'hatthikkhaMdhaviTThabhaNayAe tti vAcanAntaraM, tatra hastilakSaNo yaH skandhaH-pudgalasaJcayastasya yA viSTambhanA-sthApanA sA tathA tayA, 'tikkhutto'tti trikRtvaH trAna vArAnityarthaH 'AyAhiNaM payAhiNaM'ti AdakSiNAta -dakSiNapAzrvAdArabhya pradakSiNo-dakSiNapArzvavartI yaH sa AdakSiNapradakSiNastaM karoti, dakSiNapArzva takhirdhAmyatItyarthaH 'ba'daItyAdi prAgvata 3 // sU. 32 // tae NaM tAosubhaddA (dhAriNI)ppamuhAo devIo aMto ateuraMsi hAyAo jAva pAyacchittAo savvAlaMkAra-vibhUsiyAo | | (bAhuya-subhaga-sovatthiya-vaddhamANaga-pussamANava-jayavijaya-maMgalasaehi abhithavvamANIo kappAya-cheyAyariya-raiyasirasAo mahayA gaMdhaddhaNi 61 muyaMtIo bahUhi khujjAhi celAhiM vAmaNIhi vaDabhIhiM babvarIhiM payAusiyAhi joNiAhi paNhaviAhi isigiNiAhi vAsiiNiAhi lAsi yAhi lausiyAhi siMhalIhi damaulIhiM ArabIhiM pulaMdIhi pakkaNIhiM bahalIhi maru DIhi sabariyAhi pArasIhi NANAdesIhi videsaparima(pi) DiAhi iMgiya-citiya-patthiya (patNiyamaNogata)vijANiyAhiM sadesa-vattharagahiyavesAhiM ceDiyAcakkavAla-varisadhara-kaMcuija-mahattaravaMdaparikkhittAo) aMteurAo NiggacchaMti aMteurAo NiggacchittA jeNeva pADiekajANAI teNeva uvAgacchanti uvAgacchittA pADiekkapADiekkAI jattAbhimuhAI juttAI jANAI duruhaMti durUhittA NiagapariAlasaddhi saMparivaDAo caMpAe NayarIe majhamajjheNaM NiggacchaMti NiggacchittA / jeNeva puNNabhadde ceie teNeva uvAgacchati uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adarasAmaMte chattAdie titthayarAtisese pAsaMti // 123 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kam / / 124 / / pAsittA pAeikkaDiekAI jANAI ThavaMti ThavittA jANehato paJcoruhaMti jANehato pacce rUhitA bahUhi khujjAhiM jAva parikkhittAo jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchati, taMjahA - saccittANaM davvANaM visaraNayAe aJcittANaM davvANaM aviusaraNayAe viNaoNatAeM gAyalaTThIe cakkhupphAse aMjalipaggaheNaM maNaso egattakaraNeNa samarNa bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karenti 2 vaMdati NamaMsaMti vaidittA NamaMsittA kUNiyarAyaM purao kaTTu ThiiyAo ceva saparivArAo abhimuhAo viNaeNaM paMjaliuDAo pajjuvAsaMti / / sU0 33 / / devInirgaH sU0 33 'subhaddASpamuhAo'tti subhadrApramukhAH, dhAriNyAH subhadreti nAmAntaraM sambhAvyate, tenetthaM nirdezaH kvaciddhAriNIppamuhAo ityetadeva dRzyate, 'aMto aMtaurasi vhAyAo tti antaH madhye antaHpurasyetyarthaH, vAcanAntaraM punaH sugamameva, navaraM 'vAyasubhayasovatthiyabaddha mANapussa mANavajayavijaya maMgalasaha abhithuvvamANIo' vyAhRtaM subhagaM yeSAM te vyAhRtasubhagAste ca te sauvastikA - svastivAdakA iti samAsaH, te ca baddhamAnAH - kRtAbhimAnAH pUSyamAnavAzca mAgadhA iti dvandvasteSAM yAni jayavijayetyAdikAni maGgalazatAni tAni tathA taiH 'kappAyacheyAyariyaraiyasirasAo' kalpAkena - zirojabandhakalpajJena chekena - nipuNenA''cAryeNa - antaHpurocitazilpimA racitAni zirAMsi - upacArAt zirojabandhanAni yAsAM tAstathA, 'mahayA gaMdhaddhaNi muyaMtIo' mahatIM gandhadhANi muJcantyaH, athAdhikRtavAcanA 'khujjAhiM'ti kubjikAbhiH 'celAhi 'ti ceTikAbhiH anAryadezotpannAbhirvA yuktA iti gamyaM, 'vAmaNIhiM' atyanta hrasvadehAbhi: hrasvonnatahRdaya koSThAbhirvA 'vaDabhiyAhi 'ti vabhikAbhikrAdhaH kAyAbhiH 'babbarIhi 'ti' barbarAbhidhAnAnAryadezotpannAbhiH evamanyAnyapi SoDaza padAni, 'NANAdesIhi' nAnAjanapadajAtAbhiH 'videzaparimaMDiyAhi' videzaH parimaNDito yAbhistAstathA 'videsaparipiDiyAhi' ti vAcanAntaraM tatra videze paripiNDitA militA yAstA - stathA, tAbhiH 'iMgiyacatipatthiyaviyANiyAhi' iGgitena - ceSTitena cintitaM prArthitaM ca vastu jAnanti yAstAstathA, pAThAntare 'iMgiyacatipatthiyamaNogataviyANiyAhi iGgitena cintitaprArthite manogate - manasi vartamAne vacanAdinA'nupadezite vijAnanti yAstAstathA tAbhiH, | / / 124 / /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ IT'sadesaNevatthAhayavesAhi' svadezanepathyamiva gRhIto veSo yakAbhistAstathA tAbhiH, tathA 'ceDiyAcakkavAlavarisadharakaMcuijjamahattaravaMdapari khittAo' varSadharAH-vaddhitakAH kaJcukinastaditare ca ye mahattarA-antaHpurarakSakAsteSAM yadavandaM tena parikSiptA yAstAstathA, "NiyagaparigAla / / 125 / / saddhi saMparivuDAo'tti nijakaparivAreNa lupmatRtIyakavacanadarzanAt sA-dhaMsaha saMparivRtAH-tenaiva pariveSTitAH 'ThiyAu ceva'tti UrdhvasthitA eveti / / sU0 33 // tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kUNiassa raNo bhaMbhasAraputtassa subhaddAppamuhANaM devINaM tIse a mahatimahAliyAe parisAe isIparisAe muNiparisAe jaiparisAe devaparisAe aNeMgasayAe aNegasayavaMdAe aNegasayavaMdaparivArAe ohabale aibale mahabbale aparimiabala-dhoriya-teyamAhappatijutte sAraya-navaNiya-mahura-gaMbhIra-koMca-NigyosaduMdubhissare ure vitthaDAe kaMThe'vaTThiyAe sire samAiNNAe agaralAe amammaNAe (phuDavisaya-mahura-gaMbhIra-gAhiyAe) savvakkharasaNNivAiyAe puNNarattAe savvabhAsANugAmiNIe sarassaie joyaNaNIhAriNA sareNaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsati arihA dhamma parikahei 1 / - tIse ga mahaimahAliyAe' tasyAzca mahAtimahatyAH, gurukANAM madhye'tigurukAyA ityarthaH, 'isiparisAe'tti pazyantIti RSayasta eva pariSat-parivAraH RSipariSattasyA atizayajJAnisAdhUnAmityarthaH, dharma kathayatIti yogaH, 'muNiparisAe' maunavatsAdhUnAM vAcaMyamasAdhUnAmityarthaH, 'jaiparisAe'tti yatante cAritraM prati prayatA bhavantIti yatayastatpariSadazcaraNodyatasAdhUnAmityarthaH, 'aNegasayavaMdAe'tta anekAni pAna anekAni ||125 / / zatapramANAni vRndAni yasyAM sA tathA tasyAH, 'aNegasayavaMdapariyAlAe' anekazatamAnAni yAni vRndAni tAni parivAro yasyAH sA tathA tasyAH / kimbhUto bhagavAnityAha-'ohabale'tti avyavacchinnabala: 'aibale'tti atizAyibala:-mahabbateM'tti prazastabala: 'aparimiyabalavIriyateyamAhappatijutte' aparimitAni-anantAni yAni balAdIni tairyukto yaH sa tathA, tatra balaM-zArIra: prANaH vIrya-jIvaprabhavaM tejo-dIptiH mAhAtmyaM-mahAnubhAvatA kAntiH-kAmyatA, 'sArayanavatthaNiyamahuragaMbhIrakuMcanigyosaduMdubhissare' zArada-zaratkAlInaM yannavastanirta-meghadhvanitaM /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ devInirgaH ' aupapAti- tadiva madhuro gambhIrazca krauJcanirghoSavacca dundubheriva ca svaro yasya sa tathA, kimbhUtayA kathayA dharma kathayatotyAha-'ure vitthaDAra' urasi vistRtayA 'm l uraso vistIrNatvAt sarasvatyeti yogaH, 'kaMThe'vaThThiyAe' galavivarasya vartulatvAt sire samAiNNAe'mUrdhani saMkIrNayA AyAmasya mUrnA skhalitatvAt PM 'agaralAe'tti suvibhaktAkSaratayA 'amammaNAe'tti anapakhaJcayamAnatayA 'savvakkharasannivAiyAe' suvyaktaH akSarasannipAto-varNasaMyogo yasyAM sA tathA tayA 'puNNarattAe'tti pUrNA ca svarakalAbhiH raktA ca-geyarAgAnuraktA yA sA tathA tayA kvacididaM vishessnndvyN-phuddvisymhurgNbhiirgaa||126|| hiyAe'sphuTavizadA-atyantavyaktAkSarA sphuTaviSayA vA-sphuTArthA madhurA-komalA-gambhIrA-mahatI grAhikA-aklezenArthabodhikA, eteSAM karmadhArayo'stayA, 'savvakkharasaNNivAiyAe' sarvAkSarANAM sannipAtaH-avatAro yasyAmasti sarve vA'kSarasannipAtA:- saMyogAH santi yasyAM 5 sA sarvAkSarasannipAtikA tayA, 'sarassaie' vANyA 'joyaNaNIhAriNA' yojanAtikrAmiNA svareNa 'addhamAgahAe bhAsAe'tti rasolaMsau 'mAgadhyA'mityAdi yanmAgadhabhASAlakSaNaM tenAparipUrNA prAkRtabhASAlakSaNabahulA arddhamAgadhItyucyate 1 / / tesi samvesi AriyamaNAriyANaM agilAe dhammamAikkhai, sA'viya NaM addhamAgahA bhAsA tesi savvesi AriyamaNAriyANaM appaNo sabhAsAe pariNAmeNaM pariNamai, taMjahA-asthi loe atthi aloe evaM jIvA ajIvA baMdhe bhokkhe puNNe pAve Asave saMvare veyaNA NijjarA arihaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA narakA jeraiyA tirikkhajoNiA tirikkhajoNiNIo mAyA piyA risao devA devaloA siddhI siddhA | pariNivvA pariNivvuyA atthi pANAivAe musAvAe adiNNAdANe mehuNe pariggahe atthi kohe mANe mAyA lobhe jAva micchAdasaNasalle 2 / 'AriyamaNAriyANa'ti AryadezotpannataditaranarANAm 'appaNo sabhAsAe pariNAmeNaM pariNamaItti AryAdInAmAtmanastatsambandhijovasya svabhASAyA-nijabhASAyAH sambandhinA pariNAmena-svarUpeNa pariNamati-varnate / yAdRzaM dharma kathayati taddarzanArthamAha-'taMjahe'tyAdi, 'asthi loe ityAdi kallANapAvae' ityetadantaM, sugama, navaraM loka:-paJcAstikAyamayaH aloka:-kevalAkAzarUpaH, anayozvAstitvAbhidhAnaM 1 zrIsiddhahamazabdAnuzAsane tu 9-4-299 tamaM sUtra 'rasorlazau' iti, tatra mAgadhyAmityasyAnuvRttelAbhAt /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvavAdanirAsAsta, puNyameva copacAyatani zUnyavAdanirAsArtha, tannirAsopapattizca granthAntarAvagamyA, evaM prAyeNottaratrApi, 'asthi jIvA' astIti kriyAvacanapratirUpako nipAto // 127 // bahuvacanArtho draSTavyaH, idaM ca lokAyatamataniSedhArthamuktam 'asthi ajIva'tti purUSAdvaitAdivAdaniSedhArtham, 'atthi baMdha asthi mokkhe'tti bandha: karmaNA jIvasya mokSa:- sakalakarmaviyogaH tasyava, etacca dvayaM "saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRtireva nAtme"tyevaMvidhasAGkhayamataniSedhArthamiti, 'atthi puNNe atthi pAve'tti pApamevApacIyamAnamupacIyamAnaM ca sukhaduHkhanibandhanaM na puNyaM karmAsti, puNyameva copacIyamAnamapacIyamAnaM ca sukhaduHkhaheturna pApamastotyepaMvidhavAdanirAsArthamuktaM jagadvaicitryanibandhanakevalasvabhAvavAdanirAsArtha vA, 'asthi Asave asthi saMvare' karmabandhaheturAzravaH AzravanirodhaH saMvaraH, etacca bandhamokSayoniSkAraNatvapratiSedhArthaM vIryaprAdhAnyakhyApanArtha vA' 'atthi veyaNA asthi NijjarA' vedanA-karmaNo'nubhavanaM pIDA vA nirjarA-dezataH karmakSayaH, etacca 'nAmukta kSIyate karma' tyetatpratipAdanArtham ahaMdAdicatuSkana sattAbhidhAnaM tu tadbhuvanAtizAyitvamazraddadhatA tacchaddhotpAdanArthaM, narakanairayikAstitvapratipAdanaM ca pramANAgrAhyatvAtte na santIti mataniSedhArthaM tiryagAdyastitvapratipAdanaM tu pratyakSapramANasya bhrAntatvAt kuvAsanAjanyo'yaM tiryagAdipratibhAso na tatsattAnibandhana iti ye manyante A tanmataniSedhArtha, mAtApitRsattAbhidhAnaM tu ye manyante-yo'yaM mAtApitavyapadezaH sa janakatvakRto janakatvAcca yUkAkRmigaNDolakAdInapyAzritya sa syAt, na caivaM, tasmAnna vAstavo mAtApitavyavahAra iti, tanmatanirAsArtha, nirAsazca janakatve samAne'pyupakAritvakRtastadvayapadeza | iti, tathA ye manyante atIndriyArthadraSTAro na sambhavanti, rAgAdimattvAtpurUSANAm asmadAdivaditi tanmatanirAsArthamRSisattAbhidhAnaM, tannirAsazca candroparAgAdijJAnAnAmavisaMvAdadarzanAditi, devAdyastitAbhidhAnaM ca ye manyante-na santi devAdayo'pratyakSatvAt, tanmatavyudAsArtha, tatra siddhiH-ISatprAgbhArA niSThitArthatA vA siddhAstu-tadvantaH parinirvANaM-karmakRtasantApopazAntyA susthatvaM parinirvatAstu-tadvantaH, tathA ye manyante prANAtipAtAdayo na bandhamokSahetavo bhavanti, bandhanIyasya mocanIyasya ca jIvasyAbhAvAt, tanmataniSedhArtham 'atthi pANAivAe' ityAdyuktaM, kevalaPmatra sUtre bandhaheturiti vAkyazeSo dRzyaH, iha ca yAvatkaraNAdidaM dRzya-'pejje dose kalahe abbhakkhANe pesunne paraparivAe arairaI mAyAmose 911
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIrade. kam sU034 opapAti tti tatra pejjetti-premAnabhivyaktamAyAlobhavyaktikamabhiSvaGgamAtraM 'dose'tti dveSaH anabhivyaktakrodhamAnavyaktikamaprItimAtraM kalaho-rATi: abhyAkhyAnam -asaddoSAropaNaM paizunyaM-pracchannaM sadoSAviSkaraNaM paraparivAdo-viprakIrNaM pareSAM guNadoSavacanam 'arairai'tti arati:-aratimohanIyodayAccittodvegastatphalA ratiH-viSayeSu mohanIyodayAccittAbhirati: aratirati: 'mAyAmosi'tti tRtIyakaSAyadvitIyAzravayoH saMyogaH, anena ca sarvasaMyogA upalakSitAH, athavA veSAntarabhASAntarakaraNena yatparavaJcanaM tanmAyAmRSAvAda iti, 'micchAdasaNasalle'tti mithyAdarzanaM / / 128 // zalyamiva vividhavyathAnibandhanatbAt mithyAdarzanazalyama iti / 2 / ko asthi pANAivAyaveramaNe musAvAyaveramaNe adiNNAdANavaramaNe mehuNaveramaNe pariggahaveramaNe jAva micchAdasaNasallavivege, savvaM asthibhAvaM athitti vayati, savvaM NatthibhAvaM Natthiti vayati, suciNNA kammA suciNNaphalA bhavaMti, duciNNA kammA duciNNaphalA bhavaMti, phusai puNNapAve, paJcAyati jIvA, saphale kallANapAvae 3 / dhammamAikkhai-iNameva NiggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevalae saMsuddhe paDipuNNe NeAue sallakattaNe siddhimagge muttimagge NivvANamagge NijjANamagge avitahamavisaMdhi savvadukkhappahINamagge ihadviA jIvA sijhaMti bujhaMti mucaMti pariNivvAyaMti savvadukkhANamaMta karaMti 4 / / pANAivAyaveramaNe' ityAdau tu tatsattAbhidhAnam apramAdasya sarvathA kartumazakyanvena tadasambhava ityenanmataniSedhArtha, kiM bahunA ?- To 'savvamatthibhAvati astItikriyAyukto bhAvo'stibhAvastaM, nAstItivivakSAnibandhanabhUto bhAvo nAstibhAvo'tastaM, 'suciNNA kamma'tti suca ritAni tapaHprabhRtIni karmANi-kriyAH 'suciNNaphala'tti sucaritaM-sucaritahetukatvAt puNyakarmabandhanAdi tadeva phalaM yeSAM tAni tathA, zubhaphalAnItyarthaH, na niSphalAni nApyazubhaphalAnIti hRdayam, evaM viparyayavAkyamapi, tatazca 'phusai puSNapAve' badhnAti jIvaH zubhAzubhaM karma sucaritetarakriyAbhiH, tataH 'paJcAyati"tti jIvAH pratyAjAyante-utpadyante, na punaH 'bhasmIbhUtasya zAntasya, punarAgamanaM kutaH ?' ityetadeva nAstikavacanaM satyaM' tatazcotpattau satyAM 'saphale kallANapAvae' saubhAgyAdItaranibandhanatvAt 'phalabacchubhAzubhaM karmeti3 / prakArAntareNa 128 / /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavato dharmaprarUpaNAM darzayannAha-'dhammamAikkhai ityAdi paDirUve ityetadantama', idaM ca vyaktaM, navaram 'idameva' pratyakSaM 'NiggaMthe pAvayaNe' nairgranthaM pravacana-jinazAsanaM 'sacce' sadbhayo hitam 'aNuttare' netaH pradhAnataramanyadastItyarthaH 'kevale' advitIyaM kevalipratI (NI) taM anantaM vA-anantArthaviSayatvAt 'paDipuNNe' pratipUrNamalpagranthatvAdibhiH pravacanaguNaiH 'saMzuddha' kaSAdibhiH zuddhaM suvarNamiva nirdoSaM guNapUrNatvAt 'NeyAue' naiyAyika-nyAyAnugataM pramANAbAdhitamityarthaH, 'sallakattaNe mAyAdizalyakartanaM, tadbhAvitAnAM hi bhAvazalyAni vyavacchedamAyAntIti 'siddhimage' niSThitArthatvopAyaH 'muttimagge mukta:-sakalakarmaviyogasya hetuH athavA muktiH-nirlobhatA mArgo yasya prApteH tanmuktimArga 'NijjAmagge' niryANasya-anAvRttikagamanasya mArgo-hetuH, 'NivvANamagge' nirvANasya-sakalasantAparahitatvasya panthAH 'avitaha' sadbhUtArtha 'avisaMdhi' aviruddha-pUrvAparaghaTTanaM 'savvadukkhappahINamagge' sakaladuHkhaprakSayasya panthAH athavA sarvANi duHkhAni prahINAni yatra santi sa tathA sa mArgaH-zuddhiryatra tattathA, ata eva 'ihaTiyA jIvA sijhaMti' vizeSataH siddhigamanayAgyA bhavanti aNimAdimahAsiddhiprAptA vA bhavanti 'bujjhati' kevalajJAnaprAptyA 'muccaMti' bhavopagrAhikarmAMzApagamAt 'pariNivvAyaMti' karmakRtasakalasantApavirahAt, vimuktaM bhavatItyata Aha-'savvadukkhANamaMtaM kareMti' 4 / egaccA puNa ege bhayaMtAro puvvakammAvaseseNaM aNNayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, mahaDDIesu jAva mahAsukhesu dUragaiesu ciradiIesu, te NaM tatya devA bhavaMti mahaDDhoe jAva ciraTTiIA hAravirAiyavacchA jAva pabhAsamANA kappovagA gatikallANA AgamesibhaddA jAva paDirUvA 5 / tamAikkhai evaM khalu cahi ThANehiM jIvA jeraiattAe kammaM pakaraMti, jeraiattAe kammaM pakarettA raisu uvavajjaMti, taMjahA-mahAraMbhayAe mahApariggahayAe paMcidiyavaheNaM kuNimAhAreNaM, evaM eeNaM abhilAveNaM tirikkhajoNiesu mAillayAe giaDillayAe aliavayaNeNaM ukkaMcaNayAe vaMcaNayAe, maNussesu pagatibhaddayAe pagativiNItatAe sANukke sayAe amacchariyatAe, devesu sarAgasaMjameNaM saMjamAsajameNaM akAmaNijjarAe bAlatabokammeNaM 6 / tamAikkhai, // 129 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kama / / 130 / / jaha NaragA gammaMti je garagA jA ya veyaNA garae / sArIramANasAI dukhAiM tirikkhajoNIe || 1|| mANussaM ca aNicca vAhijarAmaraNaveyaNApauraM / deve a devaloe deviDDhi devasokkhA ||2|| ragaM tirikkhajoNi mANusabhAvaM ca devaloaM ca / siddhe a siddhavasaha chaJjIvaNiyaM parikahei ||3|| jaha jIvA bujjhati muccati jaha ya parikilissati / jaha dukkhANaM aMta karaMti keI apaviddhA || 4 | aTTA aTTiyacittA (aTTaniyaTTiyacittA) (aTTaduhaTTiyacittA) jaha jIvA dukkhasAgaramuviti / jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihADaMti // 5 // 7 / 'egA' ekAca - ekA arcA- manuSyatanurbhAvinI yeSAM te tathA, te punareke kecana 'bhayaMtAro'tti bhadantAH - kalyANinaH bhaktAro vAnairgranthapravacanasya sevayitAraH pUrvakarmAvazeSeNa 'aNNayaresu devaloesu' tti anyataradevAnAM madhya ityarthaH, 'mahaDDhiesu' iha yAvatkaraNAdidaM dRzya - 'mahajjuiesa mahAbalesu mahAyassasu mahANubhAgesu'tti, vyAkhyA ca prAgvat, 'dUraMgaiesu'tti acyutAntadevaloka gatikeSvityarthaH 'hAravirAiyavacchA' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'kaDayatuDiyathaM bhiya bhuyA aMgayakuMDalamaTTagaMDayala kaNNapIDhadhArI vicittahatyAbharaNA didhveNaM saMghAeNaM divveNaM saMThANeNa divvAe iDDhIe divvAe juIe divvAe pabhAe divvAe chAyAe divvAe accIe divveNaM teeNaM divdhvAe lesAe dasa disAo ujjobemANA' iti vyAkhyA cAsuravarNakavad dRzyA, 'kappovaga' tti kalpopagA-devalokajAH 'Agamesibhadda'tti AgamiSyad - anAgatakAlabhAvi bhadraMkalyANaM nirvANalakSaNaM yeSAM te tathA, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - pAsAIyA darisaNijjA abhiruva paDirUvatti vyAkhyA prAgvadeveti 5 / nirgranthapravacanaphalavaktavyatAM nigamayannAha - 'tamAikkhaiti tatpravacanaphalamiti / atha prakArAntareNa dharmamAha - ' evaM khalvityAdi bAlatavokammeNa ' mityetadantaM vyaktameva, navaraM 'eva' miti vakSyamANena prakAreNa, khalurvAkyAlaGkAre, 'kuNimAhAreNaM'ti kuNimaM -mAMsaM 'ukkaMcaNayAe vaMcaNayAe' tti utkaJcanatA mugdhavaJcanapravRttasya samIpavartividagdhacittarakSArthaM kSaNamavyApAratayA'vasthAnaM vaJcanatA - pratAraNaM 'pagaibhaTTyAe 'tti prakRtibhadrakatA EXOXOXO zrIvIrade. sU0 34 / / 130 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvata evAparopatApitA 'sANakosayAe'tti sAnukrozatA-sadayatA 'tamAikkhai'tti taM dharmamAkhyAtIti dharmakathAnigamanam 6 / athoktadharmadezanAmeva savizeSAM darzayannAha-'jaha jaragA gammantI'tyAdigAthApaJcakaM, vyaktaM, navaraM yathA narakA gamyante tathA parikathayatIti sarvatra kriyAyogaH, 'naragaM cetyAdi gAthA uktasaGagrAhiketi, tathA 'aTTA aTTiyacittA' iti ArtAH-zarIrato duHkhitA AtitacittAH-zokAdi pIDitA: ArtAdvA-dhyAnavizeSAdAticittA iti, 'aTTaNiyaTTiyacittatti pAThAntaraM, tatra Artena nitarAmaditam-anugataM cittaM yeSAM te tathA, RA Fol 'aTTaduhaTTiyacittetti vA Artena duHkhAditaM cittaM yeSAM te tathA 7 / jahA rAgeNa kaDANaM kammANaM pAvago phalavivAgo / jaha ya parihINakammA siddhA siddhAlayamuviti // 6 / / (eva khalu jIvA // 13 // nissIlA nivvayA NiguNA nimmerA NippaccakkhANa-posahovavAsA akkohA NikkohA choNakohA evaM mANamAyAlohA aNupuTveNaM aTTakamma payaDIo khavettA uppi loyaggapaiTThANA havaMti) tameva dhamma duvihaM Aikkhai, taMjahA-agAradhamma aNagAradhammaM ca, aNagAradhammo tAva IN iha khalu savvao savvattAe muDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvayai savAo pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adiNNA dANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo beramaNaM rAIbhoyaNAu beramaNaM, ayamAuso! aNagArasAmaie dhamme paNNatte, eassa dhammara ssa sikkhAe uvaTThie niggaMthe vA niggaMthI vA biharamANe ANAe ArAhae bhavati 8 / vAcanAntare gAthAH kramAntareNAdhIyante, tadante ca 'evaM khalu jIvA nissIle' tyAdyadhIyate, tatra zIla-mahAvratarUpaM samAdhAnamAtraM vA 'Nivvaya'tti vratAni-anubratAni 'NigguNa'tti guNA-guNavratAni 'nimmera tti nirmaryAdA maryAdA ca-gamyAgamyAdivyavasthA 'NippaJcakkhANaposahovavAsA' tatra pratyAkhyAnaM-pauruSyAdi pauSadhaH-aSTamyAdiparvadinaM tatropavasanaM pauSadhopavAsaH, 'akkoha'tti krodhodayAbhAvAt 'NikohA' udayaprAptakrodhasya viphalatAkaraNAta, ata eva 'choNakohA' kSapitakrodhAH evaM mAnAdyabhilApakA api 'aNapuveNaM' aNamicchamIsasamma'mityAdinA krameNa / 391
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIrade. aupapAti 'athAdhikRtavAcanA-'iha khalu' ihaiva martyaloke 'savvao savvattAe'tti sarvato dravyato bhAvatazcetyarthaH, sarvAtmanA sarvAn krodhAdInAtmapariNAmAnAzrityetyarthaH, ete ca muNDo bhUtvetyasya vizeSaNe anagAritAM pravajitasyetyetasya vA, 'ayamAuso'tti ayamAyuSman 'aNagArasAmaie'tti anagArANAM samaya-samAcAre siddhAnte vA bhavo anagArasAmAyika: anagArasAmAyika vA 'sikkhAe' zikSAyAm-abhyAse / 'ANAe'tti AjJayA viharan ArAdhako bhavati jJAnAdInAma, athavA AjJAyA-jinopadezasyArAdhako bhavatIti 8 / // 132 / / agAradhamma duvAlasavihaM Aikkhai, taMjahA-paMca aNuvvayAI tiNNi guNavayAiM cattAri sikkhAvayAI, paMca aNuvvayAI, taMjahAthUlAo pANAivAyAo beramaNaM thUlAo musAvAyAo veramaNaM thUlAo adinnAdANAo verabhaNaM sadArasaMtose icchAparimANe, tiNNi guNavvayAI taMjahA-aNatthadaMDaveramaNaM disidhvayaM upabhogaparibhogaparimANaM, cattAri sikkhAvayAI, taMjahA-samAiaM desAvagAsiyaM posahovavAse / atihisaMyaassa vibhAge (atihisaMvibhAge), apacchimA mAraNaMtiA salehaNAjUsaNArAhaNA ayamAuso! agArasAmaie dhamme paNNatte, eyassa dhammassa sikkhAe uvaTThie samaNovAsae samaNovAsiA vA viharamANe ANAi ArAhae bhavati 9 // sU0 34 / / 'apacchimA mAraNantiyA saMlehaNAjhasaNArAhaNA' apacchimatti-akArasyAmaGgalaparihArArthatvAtpazcimA-pazcAtkAlabhAvinI ata eva | mAraNAntiko maraNarUpe ante-avasAne bhavA mAraNAntikI saMlekhanA-kAyasya tapasA kRzIkaraNaM tasyAH jUSaNA-sevA saMlekhanAjUSaNA ArAdhanA-jJAnAdiguNAnAM bizeSatraH pAlanA 9 // sU0 34 // tae NaM sA mahatimahAliyA maNUsaparisA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtIe dhamma soccA Nisamma haTTatuTTha jAva hiayA uTThAe Pal udveti, uTThAe udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareirattA baMdati NamaMsati vaMdittA NamaMsittA atthegaiA muMDe bhavitA agArAo aNagAriyaM pavvaie, atthegaiA paMcANuSvaiyaM sattasikkhAvai duvAlasavihaM gihidhamma paDivaNNA, avasesA parisA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati NamaMsati baMdisA NamaMsittA evaM vayAsI-suakkhAe te bhate ! NiggaMthe pAvayaNe, evaM supaNNatte, subhAsie, // 132 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 133 // suviNoe, subhAvie aNuttare te bhaMte ! Niggathe pAvayaNe 1 / dhamma NaM AikkhamANA tumbhe uvasamaM Aikkhaha, uvasamaM AIkkhamANA vivega Aikkhaha, vivega AikkhamANA beramaNaM Aikkhaha, veramaNaM AikkhamANA akaraNaM pAvANaM kammANaM Aikkhaha, Natthi NaM aNNe X kei samaNe vA mAhaNe vA je erisaM dhammamAikkhittae, kimaMga puNaM itto uttarataraM ?, evaM vadittA jAmeva disaM pAunbhUA tAmeva disaM paDigayA / / sU0 35 // tae NaM kaNie rAyA bhaMbhasAraputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtIe dhamma socA Nisamma haTatuTTha jAva hiyae uTThAe udvei uDAe udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhatto AyAhiNaM payAhiNaM kareti 2 tA vaMdati NamaMsati baMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-su| akkhAe te bhaMte ! NiggaMthe pAvayaNe jAva kimaMga puNa etto uttarataraM ?, evaM vadittA jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disaM paDigae |suu0 36 / tae NaM tAo subhaddApamuhAo devIo samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtIe dhamma socA Nisamma haTTatuTTha jAva hiayAo uTThAe / udvittA samaNaM bhagavaM mahAbIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karenti 2 tA baMdaMti NamaMsati vaMdittA NamaMsittA evaM bayAsI-suakkhAe te bhaMte ! NiggaMthe pAvayaNe jAva kimaMga puNa itto uttarataraM ?, evaM vadittA jAmeva disi pAunbhUAo tAmeva disi paDigayAo / samosaraNaM sammattaM // sU0 37 / / 'mahaimahAliyA mahaccaparisa'tti mahAtimahatI-atigarIyasI mahatparSata (mahApariSad)-mahattvopetasabhA mahatAM samUha ityarthaH, 'maNasaparisa'tti tu byaktameva, 'socA nisamma'tti zrutvA-AkarNya nizamya-avadhAryeti "uTAe urdui'tti utthayA-kAyasyordhvabhavanena 'suyakkhAe' tti suSThu AkhyAtaM sAmAnyabhaNanataH 'supaNNatte' suSThu prajJaptaM vizeSabhaNanataH 'subhAsie' subhASitaM vacanavyaktitaH 'suviNIe' suvinItaM ziSyeSu & suSTu viniyojitaM 'subhAvie' suSThu bhAvitaM-tattvabhaNanAt, 'uvasamaM Aikkhaha'tti krodhAdinirodhamityarthaH, 'vivegaM'ti bAhyagranthatyAgamityarthaH, 'veramaNaM ti manaso nivRtti 'dharmam' upazamAdirUpaM brUtheti hRdayaM, 'natyi gati na prabhavati-na zakto bhavati 'Aikkhittae'tti AkhyAtuM,
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra kam aupapAti-ol 'kimaMga puNatti aGgatyAmantraNe, kiM punariti vizeSadyotanArthaH, 'uttaratara' pradhAnataraM 'jAmeva disaM pAunbhUyA' yasyA dizaH sakAzAt prakaTI- upapAta0 - bhUtA-AgatetyarthaH samavasaraNavarNakaH / / sU0 35 // sU0 36-37 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhaI nAma aNagAre goyamasagotteNaM sattussehe samacau raMsa-saMThANasaMThie bairosaha-nArAyasaMghayaNe kaNaga-pulaka-nigghasapamhagore uggatave dittatave tattatave mahAtave ghoratave urAle ghore ghoraguNe 4 // 134 // ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulatealesse samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte uDDhaMjANU ahosire jhANa0 koTovagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharati 1 / 'taNaM kAleNaM'mityAdi vyaktaM, navaraM 'sattussehe'tti saptahastocchyaH , vizeSaNadvagaM vAgamasiddha, 'kaNagapulaganigghasapamhagore' kanakasya- 101 PS suvarNasya pulako-lavastasya yo nikaSaH-kaSapaTTe rekhAlakSaNastathA pamhatti-padmagarbhastadvadgauro yaH sa tathA, vRddhavyAkhyA tu kanakasya na lohA dezaiH pulaka:-sAro varNAtizayastatpradhAno yo nikaSo-rekhA tasya yatpakSma-bahulatvaM tadvad yo gauraH sa tathA, 'uggatave ugram-apradhRSyaM / | tapo'syetyugratapA: 'dittatave' dIptahutAzana iva karmavanadAhakatvena jvalatteja: tapo yasya sa tathA, 'tattatave taptaM-tApitaM tapo yena sa taptatapAH evaM tena tattapastaptaM yena karmANi santApya tena tapasA svAtmA'pi taporUpaH santApito, yato'nyasyAspRzyamiva jAtamiti, 'mahAtave' mahAtapAH prazastatapAH bRhattapA vA 'orAle'tti bhImaH katham ?-atikaSTa tapaH kurvana pArzvavartinAmalpasattvAnAM bhayAnako bhavati, aparastvAha'orAle'tti udAraH-pradhAnaH 'ghora'tti ghoro-nighRNaH parISahendriyakaSAyAkhyAnAM ripUNAM vinAze kartavye, anye tvAtmanirapekSa ghoramAhaH, 'ghoragaNe' ghorA-anyairduranucarA guNA:-mUlaguNAdayo yasya sa tathA, 'ghoratabassI' ghoraistapobhistapasvI 'ghorabaMbhaceravAsI' ghoraM-dAruNamalpasattvairduranucaratvAdyad brahmacarya tatra vastuM zIlaM yasya sa tathA, 'ucchuDasarIre' ucchaDam-ujjhitamivojjhitaM zarIraM yena tatsaMskAratyAgAt sa tathA, 'saMkhittaviulateyalesse' saMkSiptA-zarIrAntalIMnA vipulA ca vistIrNA anekayojanapramANakSetrA''zritavastudahanasamarthatvAt tejolezyA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 135 / / viziSTatapojanyalabdhivizeSaprabhavA tejojvAlA yasya sa tathA, 'UDDhajANU' zuddhapRthivyAsanavarjanAt aupagrahikaniSadyAyA abhAvAcca utkuTukAsanaH sannapadizyate, UrdhvaM jAnunI yasya sa UrdhvajAnuH, 'ahosire' adhomukho nordhvaM tiryagvA nikSiptadRSTiriti bhAva:, 'jhANakoTTovagae' dhyAnameva koSTho dhyAna - koSThastamupagato yaH sa tathA yathA hi koSThake dhAnyaM prakSiptamaviprakIrNaM bhavatyevaM sa bhagavAn dharmadhyAnakoSThakamanupravizya - ndriyamanasyadhikRtya saMvRtAtmA bhavatIti bhAvaH 1 / tae NaM se bhagavaM goame jAyasaDDhe jAyasaMsae jAyakoUhalle uppaNNasaDDhe uppaNNasaMsae uppaNNakouhalle saMjAyasaDhe saMjAya saMsae saMjAyako halle samuppaNNasaDDhe samuppaNNasasae samuppaNNakoUhalle uThAe uTThei uThAe uTThittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati teNeva uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tivakhuttI AyAhiNaM payAhiNa kareti tivakhutto AyAhiNaM payAhiNaM karetA vaMdati NamaMsati vaMditA NamaMsittA NaJcAsaraNe phAidUre sussUsamANe NamaMsamANe abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsamANe evaM vayAsI 2 / 'jAyasaDhe' jAtA - pravRttA zraddhA- icchA'syeti jAtazraddhaH kva ? - vakSyamANAnAM padArthAnAM tattvaparijJAne, 'jAyasaMsae' jAtaH saMzayo'syeti jAtasaMzayaH, saMzayastvanirddhAritArthaM jJAnamubhayavastvaMzAvalambitayA pravRttaM sa tvevaM tasya bhagavato jAtaH, yathA - zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA prathamAGgaprathama zrutaskandhaprathamAdhyayane prathamoddezake Atmana upapAta uktaH, sa kimasata evAtmanaH uta sataH pariNAmAntarApattirUpa:, 'jAyakouhalle' jAtaM kutUhalaM kautukaM yasya sa tathA kIdRzamupapAtaM bhagavAnvakSyatItyevaMrUpajAtazravaNautsukya ityarthaH, 'uppanna - saDDhe' prAgabhUtA utpannA zraddhA yasya sa utpannazraddha:, athotpannazraddhatvasya jAtazraddhatvasya ca ko'rthabhedo ?, kavid, atha kimarthaM tatprayoga: ?, ucyate, hetutvapradarzanArthaH tathAhi utpannazraddhatvAjjAtazraddhaH pravRttazraddha ityarthaH, 'saMjAyasaDaDhe' ityAdau ca saMzabda: prakarSAdivacanaH, aparastvAha- jAtA zraddhA praSTuM yasya sa jAtazraddhaH kathaM jAtazraddho ?, yasmAjjAtasaMzayaH, kathaM saMzaya: ajani ? yasmAta prAkkutUhalaM - kiMvidho nAmAyamupapAto bhaviSyatItyevaMrUpamityeSa tAvadavagrahaH, evamutpanna sajjAtasamutpanna zraddhAdaya IhA pAyadhAraNAbhedena vAcyA na SOXOX | / / 135 / /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ upapAta sU038 aupapAtira iti upodghAtagrantho vyAkhyAtaH 2 / jIve NaM bhaMte ! asaMjae avirae appaDihaya-paccakkhAya-pAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte pAvakamma aNhAti ? haMtA aNhAti 1, 3 / jIve NaM bhaMte ! asaMjaa-aviraa-appaDihaya-paccakkhAya-pAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte mohaNijja pAvakamma aNhAti ?, haMtA aNhAti 2, 4 / jIve gaM bhaMte ! mohaNijja kammaM vedemANe kiM mohaNijja kamma baMdhai ? // 136 / / veaNijjaM kammaM baMdhai ?, goamA !, mohaNijjaMpi kammaM baMdhai veaNijjaMpi kammaM baMdhati, NaNNattha carimamohaNijja kamma vaidemANe veaNijjaM kammaM baMdhai No mohaNijja kammaM baMdhai 3, 5 / jove NaM bhaMte ! asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie 2 asaMkhuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte osaNNatasapANaghAtI kAlamAse kAlaM kiccA Niraiesu uvavajjati ?, haMtA uvavajjati 4,6 / jIve gaM bhaMte ! asaMjae avirae apaDihayapaccakkhAyapAvakamme io cue peccA deve siA ?, goamA ! atthegaiyA deve siyA atthegaiyA No deve siyA, se keNa?NaM bhaMte ! evaM buccai-atthegaiA deve siA atthegaiA No deve siA ? goyamA !, je ime jIvA gAmAgara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNAsama-saMbAhasaNNivesesu akAmataNhAe akAmachuhAe akAmabaMbhaceravAseNaM akAma-aNhANaka-sIyAyava-daMsamasaga-sea-jalla-malla-paMkaparitAreNa appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM parikilesaMti appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM parikilesittA kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresu vANamaMtaresu devaloesu devatAe ubavattAro bhavati, tahi tesi gatI tahi tesi ThitI tahi tesi uvavAe paNNatte 7 / / athAbhidhitsitopapAtasya karmabandhapUrvakatvAt karmabandhaprarUpaNAyAha-'jIve Na' mityAdi, 'asaMjayaavirayaappaDihayapaccakkhAyapAvakamme'asaMyata:-asaMyamavAna avirata:-tapasi na vizeSeNa rataH, athavA kasmAdasaMyato?,yasmAdavirato-viratijitaH, tathA na pratihatAni-samyaktvaprAptyA hasvIkRtAni pratyAkhyAtAni ca-sarvaviratipratipattitaH pratiSedhitAni pApakarmANi-jJAnAvaraNAdIni yena sa tathA, athavA pratihatAni atItakAla 6
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 137 // kRtAni nindAdvAreNa pratyAkhyAtAni anAgatakAlabhAvoni nivRttitaH pApakarmANi-prANAtipAtAdipApakriyA yena sa tathA, tanniSedhenApratihatapratyAkhyAtapApakarmA, tataH pUrvapadAbhyAM saha karmadhArayaH, ata eva 'sakirie' sakriyaH-kAyikyAdikriyAyukta: 'asaMvuDe' asaMvRtaH-aniruddhandriyaH 'egaMtadaMDe' ekAntenaiva-sarvathaiva daNDayatyAtmAnaM paraM vA pApapravRttito yaH sa ekAntadaNDaH, 'egaMtabAle' sarvathA mithyAdRSTiH, ata eva / 'egatasutte' sarvathA mithyAtvanidrayA prasuptaH 'pApakarma' jJAnAvaraNAdyazubhaM karma 'aNhAi' Anauti-Azravati badhnAtItyarthaH, hanteti komalAmantraNe pratyavadhAraNAoM vA, 'uNhAi'tti Anautyeva badhnAtyevetyuttaraM, na hyasaMyatAdivizeSaNo jIvaH kasyAzcidavasthAbAM karma na badhnAtIti 1, 3 / tRtIyasUtre 'NaNNattha carimamohaNijja kammaM vedemANe veaNijja kammaM baMdhai No mohaMNijjati nannatthatti-navaraM kevalamityarthaH, caramamohanIyaM sUkSmasamparAyaguNasthAnake lobhamohanIyasUkSmakiTTikArUpaM vedayan vedanIyaM badhnAti, ayogina eva vedanIyasyAbandhakatvAta na punarmohanIyaM badhnAti, sUkSmasamparAyasya mohanIyAyuSkavarjAnAM SaNNAmeva prakRtInAM bandhakatvAt yadAha--'sattavihabaMdhagA hoMti pANiNo AuvajjiyANaM tu / taha suhamasaMparAyA chavihabaMdhA viNiddiThThA // 1 // mohAuyavajjANaM payaDINaM te u baMdhagA bhaNiyA" 3, 5 / athAbhidhitsitopapAtanirUpaNAyAha-'jIve Na'mityAdi, vyaktaM, navaraM 'ussaNa ti bAhulyata: 'kAlamAse kAlaM kiccatti maraNAvasare maraNaM vidhAyetyarthaH 4, 6 / 'io cue peccati ita: sthAnAnmartyalokalakSaNAJcayuto-bhraSTa: 'pretya' 'janmAntare devaH syAta 'se keNa?Na ti atha kena kAraNenetyarthaH, 'je ime jIva'tti ya ime-pratyakSAsannAH jIvA:-paJcendriyatiryaGmanuSyalakSaNAH, grAmAgarAdayaH prAgvat, 'akAmataNhAe'tti akAmAnAM-nirjarAdyanabhilASiNAM satAM tRNNA-tRT akAmatRSNA tayA, evamanyatpadadvayam, 'akAma-aNhANaga-sIyAyava-daMsamasaga-seyajallamalla-paMkaparitAveNaM' iha sveda:-prasvedo yAti ca lagati ceti jallo-rajomAnaM malla:-kaThinIbhUtaH paGko-mala eva svedenA 1 saptavibandhakA bhavanti prANina AyurbAnAmeva / tathA sUkSmasamparAyAH SaDvidhavandhakA vinirdiSTAH / / 1 / / mohayurvAnAM prakRtInAM te tu bandhakA bhaNitAH /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ upapAta. sU038 opapAti TIbhUtaH agnAnAdayastu pratItAH asnAnAdibhiryaH paritApa: sa tathA tena, 'appataro vA bhujjataro vA kAlaM'ti prAkRtatvena vibhaktipariNAmAkam / dalpatadaM vA bhUyastaraM vA kAlaM yAvata aNNataresu'tti bahUnAM madhye ekatareSu 'vANamaMtaresutti vyantareSu-devalokeSu-devajaneSu madhye 'tahi tesi IN gai'tti 'tasmin' vAnamantaradevaloke 'teSAm'-asaMyatAdivizeSaNajIvAnAM 'gatiH' gamanaM 'Thii'tti avasthAnam 'uvavAo'tti devatayA bhavanam 7 / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevaiaM kAlaM ThiI paNNattA ?, goamA! dasavAsasahassAI ThiI papNatA 8 / asthi NaM bhaMte ! tesi devANaM iDDhI i vA juI i vA jase ti (uDhANe i vA kamme i vA) vA bale ti vA vIrie i vA purisakkAraparikkame i vA?, haMtA asthi 9 / te gaM bhaMte ! devA paralogassArAhagA ?, No tiNaTe sama? 5, 10 / se je ime gAmAgara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabbaDamaDaMba-doNamuha-paTTaNAsama-saMbAha-saNNivesesu maNuA bhavaMti, taMjahA-aMDabaddhakA NialabaddhakA haDibaddhakA cAragabaddhakA hatthacchinnakA pAyacchinnakA kaNNacchiNNakA NavakacchiNNakA ucchinnakA jinmacchinnakA sIsacchinnakA muravacchinnakA majjhachinnakA baikacchacchi| nnakA hiyauppADiyagA NayaNuppADiyagA dasaNuppADiyagA vasaNuppADiyagA gevacchiNNakA taMDulacchiNNakA kAgaNimaMsakkhAiyayA olaMbiyA laMbiayA ghaMsiayA dholiyA phADiayA (pIliayA) sUlAiayA sUlabhiSNakA khAravattiyA vajjhavattiyA sohapucchiyayA davaggidaDiDhagA paMkosaNNakA pake khuttakA valayamayakA vasaTTamayakA NiyANamayakA aMtosallamayakA giripaDiakA tarupaDiyakA maru (bhara)paDiyakA giripakvaMdoliyA tarupakkhaMdoliyA marupavakhaMdoliyA jalapavesikA jalaNapavesikA visabhavikhatakA satthovADitakA vehANasiA giddhapiTrakA PM katAramatakA dubhikkhamatakA asaMkiliTThapariNAmA te kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresu vANamaMtaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavati, tahi tesi gatI tahi tesi ThitI tahiM tesi uvavAe paNatte 11 / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevai kAlaM ThitI paNNatA ?, goamA!, bArasavAsasahassAI ThitI paNNattA 12 / asthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM iDaDhI i vA juI i vA jase i vA bale i vA borie i vA purisakkAraparikkame i vA ?, haMtA atthi 13 / te NaM bhaMte ! devA paralogassArAhagA ? No tiNaDhe samaDhe 6, 14 / / / 138 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 139 // iDDhI iva'tti Rddhi-parivArAdisampata 'juI iva'tti dyati:-zarIrAbharaNAdidIptiH, izabdo nipAto vAkyAlaGkArArthaH, itizabdo vA'yaM kRtasandhiprayoga upapradarzanArthaH, 'jase iva'tti yazaH-khyAtiH, vAzabdo vikalpArthaH, kvacitpaThyate-'uhANe i vA kamme / | i vatti tatrotthAnama -UrvIbhavanaM karma ca-utkSepaNAdikA kriyA 'bale iva'tti bale zArIraH prANaH 'bIrie ivA' vIrya-jIvaprabhavaH prANa eva 'purisakkAraparikkame i batti puruSakAra:-puruSAbhimAnaH sa eva niSpAditaphalaH parAkramaH, 'hate'tti evamevetyarthaH 'te NaM devA paralogassa ArAhaga'tti te akAmanirjarAlabdhadevabhavA vyantarAH 'paralokasya janmAntarasya nirvANasAdhanAnukalasya 'ArAdhakA' niSpAdakA iti praznaH ?, 'no iNadvetti nAyamarthaH 'samaDhe'tti samarthaH-saGgata ityuttaram, ayamabhiprAyo-ye hi samyagdarzanajJAnapUrvakAnuSThAnato devAH / syusta evAvazyaMtayA''nantaryeNa pAramparyeNa vA nirvANAnukalaM bhavAntaramAvarjayanti, tadanye tu bhAjyAH 5, 10 |'se je' ityAdisUzaM vyakta navaraM sezabdo'thazabdArthaH, athazabdazceha vAkyopakSepArtho, grAmAdayaH prAgvata , 'aMDubaddhaga'tti aNDUni andukAni kASThamayAni lohamayAni vA hastayoH pAdayorvA bandhanavizeSAH "niyalabaddhaga'tti nigaDAni-lohamayAni pAdayorbandhanAni 'haDibaddhaga'tti haDiH-khoTakaH 'cAragabaddhagatti cArako-guptiH 'muravacchinnaga'tti murajo-galaghaNTi kA 'majjhacchinnaga'tti madhya-udaradezaH 'vaikacchacchinnaga'tti uttarAsaGganyAyena vidAritA:, 'hiyauppADiyaga'tti utpATitahRdayA AkRSTakAleyakamAMsA ityarthaH, 'vasaNuppADiyaga'tti utpATitavRSaNA AkRSTANDA ityarthaH, 'taNDalacchinnagati taNDulapramANakhaNDaiH khaNDitAH 'kAgaNimaMsakhAiya'tti kAkaNImAMsAni taddehoddhatazlakSNamAMsakhaNDAni tAni khAditAH 'ullaMbiyagatti avalambitakA: rajjvA baddhA gartAdAvavatAritAH, ullambitaparyAyAstu naite bhavanti, ullambitAnAM vaihAyasikazabdena vakSyamANatvAditi, 'laMbiyaga'tti lambitakA:-taruzAkhAyAM bAhI baddhAH 'ghaMsiyaga'tti gharSitakAzcandanamiva dRSadi 'gholIyaya'tti gholitakA dadhighaTa iva paTa iba vA 'phAliyaya'tti sphAlitakAH kuThAreNa dAruvacchATakavadvA, pustakAntare 'pIliyaga'tti pIDitakA yantrarikSuvaditi 'sUlAiyaga'tti | zUlAcitakAH zUlikAprotA; 'sUlabhinnaga'tti mastakopari nirgatazUlikAH 'khAhavattiya'tti kSAreNa kSAre vA to (mo)kSakatarubhasmAdinirmita 9 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ tikam aupapA- I mahAkSAre vartitA-vRtti kAritAH tatra kSiptA ityarthaH, kSArapAtraM vA kRtAH-kSArapAtritAH taM bhojitAstasya vA''dhAratAM nItA ityarthaH, upapA0 'vajjhavattiya'tti vapreNa saha vRtti kAritAH varddhapAtritA vA-tena baddhA ityarthaH, utpATitabaddhA vA, 'sIhapucchiyaya'tti iha pucchazabdena mehanaM vivakSitam upacArAta tataH sohapucchaM kRtaM saJjAtaM vA yerSA te siMhapucchitAsta eva siMhapucchitakAH, siMhasya hi maithunAnnivRtta syAtyAkarSaNAta kadAcinmehanaM truTayati evaM ye kvacidaparAdhe rAjapuruSastroTitamehanAH kriyante te siMhapucchitakA vyapadizyanta iti, athavA // 14 // kRkATikAtaH putapradezaM yAvadyeSAM vadha utkartya sihapucchAkAraH kriyante te tathocyante iti, 'davaggidaDDiga'tti davAgniH-dAvAnalastena ye 6 dagdhAste tathoktA: 'paMkosannaga'tti paGke ye avasanna:-sarvathA nimagnAste paGkAvasannAH 'pake khuttaga'tti pake manAG magnAH kevalaM tata uttarotumazaktAH 'valayamayaga'tti valantaH-saMyamAd bhrazyanta: athavA bubhukSAdinA vellanto ye mRtAste valanmatakA: 'vasaTTamayaga'tti vazenaviSayapAratantryeNa RtAH-pIDitA vArtAH, vazaM vA-viSayaparatantratAM RtA-gatA vazAstei santo ye mRtAste vazArtamRtA vazartamRtA vA zabdAdiraktahariNAdivaditi "NiyANamayagati nidAnaM kRtvA bAlatapazcaraNAdimanto ye mRtAste tathA 'aMtosallamayaga'tti anuddhRtabhAvazalyA madhyavartibhallyAdizalyA vA santo ye matAH 'giripaDiyaga'tti gire:-parvatAtpatitA: girirvA-mahApASANa: patito yeSAmupari te tathA, evaM tarupatitakAH, 'marupaDiyaga'tti marau-nirjaladeze patitA ye te tathA, marorvA-nirjaladezAvayavavizeSAta sthalAdityarthaH patitA yo te tathA, 'bharapaDiyaga'tti kvacittatra bharAta -tRNakarpAsAdibharAtpatitA bharo vA patito yoSAmupari te tathA, 'giripakkhaMdolayA' giripakSe-parvatapArzva chinnaTaGkagirau vA''tmAnamandolayanti ye te tathA, teSAM ca tadandolanamandolakAtpAtenAtmano maraNArthama , evaM taru- // 14 // pakSAndolakAdayo'pIti, 'satthovADiyaga'tti zastreNAtmAnamavapATayanti-vidArayanti maraNArthaM ye te tathA, 'vehANasiga'tti vihAyasi-AkAze ra taruzAkhAdAvAtmana ullambanena yanmaraNaM bhavati tadvahAyasaM tadasti yeSAM te prAkRtazailIvazAt vehANasiyA, "giddhapaTTagati ye maraNArtha puruSakarikarabharAsabhAdikalevaramadhye nipatitAH santo gRdheH spRSTAstuNDai vidAritA mriyante te gaghnaspRSTakAH 'asaMkiliTThapariNAmatti, akliSTapariNAmA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 141 / / hi mahArta (mohAta) raudradhyAnAvezena devatvaM na labhanta iti bhAvaH 6, 11 / se je ime gAmAgara-Nayara-nigama - rAyahANi - kheDa - kabbaDa-maDaMba - doNamuha-paTTaNAsama-saMbAha- saMnivesesu maNuA bhavaMti, taMjahA - pagaibhaddagA pagaiuvasaMtA pagaipataNuko hamANamAyAlohA miumaddavasaMpaNNA alliNA ( bhaddagA) viNI ammApi ussUsakA ammApaNaM aNatikkamaNijavayaNA apicchA appAraMbhA apyapariggahA appeNaM AraMmeNa appeNaM samAraMbheNaM adhpeNaM AraMbha samAraMbheNaM vitti kappemANA bahUI basAI Aja pAlati pAlitA kAlamAse kAlaM kicA aNNataresu vANamaMtaresu devaloesu devattAe ubavattAro bhavati, tarhi tesi gatI taha tesa ThinI tahi tesi ubavAe paNNatte, tesi NaM bhaMte! devANaM kevaiaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA ! caudasavAsa sahassA 7, 15 / 'pagabhaga 'tti prakRtyA svabhAvata eva na parAnuvRttyAdinA bhadrakAH - paropakArakaraNazIlAH prakRtibhadrakAH 'pagaiuvasaMtA' ityatra upazAntAH - krodhodayAbhAvAt 'pagaitaNuko hamANamAyaloha'tti satyapi kaSAyodaye pratanukrodhAdibhAvA: 'miumaddavasaMpanna tti mRdu yanmArdavam - atyarthamahaGkRtijayaM ye sampannAH - prAptAste tathA 'AlINa' tti AlInA - gurumAzritAH, 'bhaddaga'tti kvacittatra bhadrakA: - anupatApakAH sevya (sadya ) zikSAguNAt, tata eva vinItAH, etadevAha - 'ammApiUNa sussUsagA' ambApitroH zuzrUSakAH - sevakAH, ata eva 'ammApiUNaM aNaikkamaNijjavayaNA' ihaivaM sambandhaH - ambApitroH satkamanatikramaNIyaM vacanaM yeSAM te tathA, tathA 'apicchA' amahecchA : 'appAraMbhA appapariggaha' tti ihArambhaH - pRthivyAdijIvopamardaH kRSyAdirUpaH parigrahastu dhanadhAnyAdisvIkAraH, etadeva vAkyAntareNAha - 'appeNa AraMbheNa' mityAdi, ihArambho - jIvAnAM vinAzaH samArambhaH - teSAmeva paritApakaraNaM, ArambhasamArambhastvetadvayaM vittiti vRtti - jIvikAM 'kappemANa'tti kalpayantaH kurvANAH 7, 15 / se jAo imAo gAmAgara-Nayara- Nigama - rAyahANi kheDa- kabbaDa - maDaMba - doNamuha-paTTaNAsama - saMbAhasaMnivesesu itthiyAo bhavaMti / / 141 / /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ upapAta sa038 aupapAti jahA-aMto aMteuriyAo gayapaiAo mayapaiAo bAlavihavAo chaDDitallitAo mAirakkhiAo piaravikhaAo bhAyaravikhaAo (pairavikhakam / MoyAo) kulaghararakkhiAo sasura-kula-rakkhiAo (mittanAi-niyaga-saMbaMdhi-rakkhiyAo) parUDha-Naha-kesa-kakkha (maMsu) romAo babagaya| puppha-gaMdha-mallAlakArAo aNhANaga-sea-jalla-mala-paMkaparitAviAo vavagayakhIra-dahi-NavaNIa-sappi-tella-gula-loNa-mahu-maja-masa-pari cattakayAhArAo appicchAo appAraMbhAo appapariggahAo appeNaM AraMbhaNaM appeNaM samAraMbheNaM appeNaM AraMbhasamAraMbheNaM vitti kppemaa||142|| jIo akAmabaMbhaceravAseNaM tameva paisejjaM NAikkamai, tAo NaM itthiAo eyArUveNaM vihAreNa viharamANIo bahUI vAsAI se taM ceva jAva cauTTi vAsasahassAI ThiI paNNattA 8, 16, / se jAo imAtotti atha yA etA aMto aMteuriyAo'tti antaH-madhye antaHpurasyeti gamyaM 'kulaghararakkhiyAotti kulagRha pitRgaha 'mittanAiniyayasaMbaMdhirakkhiyAo'tti vavacit, tatra mitrANi pitRpatyAdInA tAsAmeva vA suhRdaH evaM jJAtayo-mAtalAdisvajanA nijakA-gotrIyAH sambandhino-devarAdirUpAH 'parUDhaNahakesakakkharomAo'tti prarUDhA-vRddhimupagatAH viziSTasaMskArAbhAvAnnakhAdayo yAsAM tAstathA, pATha.ntare 'parUDhanahakesamaMsuromAotti iha zmazruNi-kUrcaromANi, tAni ca yadyapi strINAM na bhavanti tathApi kAsAJcidalpAni bhavantyapIti tadgrahaNam, 'aNhANaga-seyajallamalapaMkaparitAvAoM' asnAnakena hetunA svedAdibhiH paritApo yAsAM tAstathA, tatra svedaH-prasvedaH jallo-rajomAtraM mala:-kaThinIbhUtaM tadeva paGkaH-svedenArdIbhUtaM tadeva, 'vavagayakhIradahi-NavaNIya-sappitella-gulaloNa-mahumajjamaMsa-paricattakayAhArAo'tti vyapagatAni kSIrAdIni yatastathA parityaktAni madhvAdIni 3 yena sa evaMvidhaH kRtaH-abhyavahRta AhAro yakAbhistAstathA, 'tameva paisejaM nAikkamati' yA nidhuvanArthamAzrIyate tAmeva patizamyAM-bhartRzayanaM nAtikAmanti-upapatinA saha nA''zrayantIti 8, 16 / se je ime gAmAgara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNAsama-saMbAhasannivesesu maNuA bhavaMti, taMjahA-dagabiiyA dagataiyA dagasattamA dagasae kkArasamA goama-golbaia-gihidhamma-dhammacitaka-aviruddha-viruddha-vuDDasAvakappabhio tesi maNuANaM KI // 142 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ No kappai imAo nava rasavigaIo AhArittae, taMjahA-khIraM dahi NavaNIyaM sappi tellaM phANiya mahu~ majjaM maMsaM, NaNNattha ekAe sarasavavigaie. te NaM maNuA appicchA taM ceva savvaM NavaraM caurAsIi vAsasahassAI ThiI paNNattA 9, 17 / 'dagabIya'tti odanadravyApekSayA dakama-udakaM dvitIyaM bhojane yeSAM te dakadvitIyAH 'dagataiya'tti . odanAdidravyadvayApekSayA dakamudakaM tRtIyaM yeSAM te dakata tIyA 'dagasattama'tti odanAdIni SaT dravyANi dakaM ca saptamaM bhojane yeSAM te dakasaptamAH, evaM dagaekkArasamA etadapIti, 'gotamagovvaiya-gihidhammadhammacitaka-aviruddhaviruddhavuDDasAvagappabhivao'tti gautamo-hrasvo balIvardastena gRhiitpaadptnaadivi||143|| citrazikSaNa janacittAkSepadakSeNa bhikSAmaTanti ye te gautamAH, govvaiyati-govrataM yoSAmasti te gotratikAH, te hi goSu grAmAnirgacchantISu nirgacchanti carantISu caranti pibantISu pibanti AyAntISvAyAnti' zayAnAsu ca zerate iti, uktaM ca-gAvIhi samaMniggamapavesasayaNA saNAi pakareMti / bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vihAvitA // 1 // ' 'gRhadharmANo' gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandherdevAtithidAnAdi. IN rUpagRhasthadharmAnugatAH 'dharmacintakA' dharmazAstrapAThakAH sabhAsadA ityarthaH, 'aviruddhAH' vainayikAH uktaM ca-"aviruddho viNayakaro devAINa parAe~ bhttiie| jaha vesiyAyaNasuo evaM anne'vi nAyavvA // 1 // ' viruddhA-akriyAvAdinaH kecidAtmAdyanabhyupagamena bAhyAntaraviruddhatvAt, vRddhAH-tApasA vRddhakAla eva dIkSAbhyupagamAt, AdidevakAlotpannatvena ca sakalaliGginAmAdyatvAt, zrAvakA-dharmazAstrazravaNAd brAhmaNAH athavA vRddhazAvakA brAhmaNAH, ete prabhRti:-AdiyeSAM te 'tathA, 'NavaNIya'ti mrakSaNaM 'sappiti ghRtaM 'phANiya'ti guDaM 'NaNNattha ekkAe sarisavavigaIe tti na iti AhAraniSedhaH anyatra tAM varjayitvetyarthaH, ekasyAH sarSapavikRteH sarSapatailavikRtarityarthaH 9, 17 / se je ime gaMgAkulagA vAmapatthA tAbasA bhavaMti, taMjahA-hottiyA pottiyA kottiyA jaNNaI saDDaI ghAlaI huMpauTThA dattukkhaliyA 1 gobhiH samaM nirgamapravezazayanAzanAdi prakRrvanti / bhuJjate yathA gAvastiryagvAsaM vibhAvayantaH / / 1 // 2 avirUddho vinayakaro devIdAnAM parAyA bhaktyA / yathA vaizyAyanasutaH evamanye'pi jJAtavyA: / / 1 // 3 male avirUddhetyAditaH samAsaH / .
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti upapAta sa038 kam // 144 // ummajjakA sammajjakA nimajjakA saMpakkhAlA dakkhiNakUlakA uttarakUlakA saMkhadhamakA kuladhamakA migaluddhakA hatthitAvasA udaMDakA disApokikhaNo vAkavAsiNo aMbuvAsiNo bilavAsiNo ce (ve) lavAsiNo jalavAsiNo rukkhamaliA aMbubhakkhiNo vAubhakikhaNo sevAlabhakkhiNo mUlAhArA kaMdAhArA tayAhArA pattAhArA pupphAhArA bIyAhArA parisaDiya-kaMdamUla-taya-patta-puppha-phalAhArA jalAbhiseakaDhiNagAyA (gAyabhUyA) AyAvaNAhiM paMcaggitAvehi iMgAlasolliyaM kaDusolliyaM kaMDasolli yapiva appANaM karemANA bahUI vAsAI pariyAya pAuNaMti bahUI vAsAI pariyAya pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM joisiesu devasu devatAe uvavattAro bhavaMti. paliovama vAsasayasahassamanbhahiaM ThiI, ArAhagA?, No iNa? sama? 19, sesaM taM ceva 18 / ____ 'gaMgAkUlaga'tti gaGgAkUlAzitAH 'vAnappattha'tti vane-aTavyAM prasthA-prasthAnaM gamanamavasthAnaM vA vana prasthA sA asti yeSAM tasyAM vA bhavA vAnaprasthAH-brahmacArI gRhasthazca,vAnaprastho yatistathe' tyevaMbhUtatRtIyAzramavartinaH 'hottiyatti agnihotrikAH 'pottiya' vastradhAriNaH kottiyatti bhUmizAyina: 'jannaItti yajJayAjinaH 'saDDaiti thAddhAH 'thAlai'tti gRhItabhANDAH 'huMbauTu'tti kuNDikAzamaNAH 'daMtukkhaliya'tti phalabhojinaH 'ummajjaka'tti unmajjanamAtreNa ye snAnti 'saMmajagatti unmajjanasyavAsakRtkaraNena ye snAnti 'nimajjakatti snAnArthaM nimagnA eva ye kSaNaM tiSThanti 'saMpakkhAla'tti mRttikA digharSaNapUrvaka ro'Gga kSAlayanti 'dakkhiNakUlaga'tti gargaGgAyA dakSiNakUla eva vastavyam 'uttarakUlaga'tti uktaviparItAH 'saMkhadhamaga'tti zaGkhadhmAtvA ye jamanti (bhuJjanti ) yadyanyaH ko'pi nAgacchatIti 'kUladhamaga'tti ye kUle sthitvA zabdaM kRtvA bhuJjate 'miyaluddhaya'tti pratItA eba, 'hatthitAvasa'tti ye hastinaM mArayitvA tenaiva bahukAlaM bhojanato yApayanti 'uDuMDaga'ti UrtIkRtadaNDA ge saJcaranti 'disApekkhiNo'tti udakena dizaH prokSya ge phalapuSpAdi samuccinvanti 'vAkavAsiNotti valkalavAsasaH 'celavAsiNo tti vyakta 'pAThAntare velavAsiNo'tti samudravelAsannidhivAsinaH 'jalavAsiNo 'tti me jalanimagnA evAsate, zeSAH pratItAH, navaraM 'jalAbhiseya- | kaDhiNagAyA' iti yo asnAtvA na bhuJjate snAnAdvA pANDurIbhUtagAtrA iti baddhAH, pAThAntare jalAbhiSekakaThinaM gAtraM bhUtAH-prAptA ye te
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 145 / / tathA, 'iMgAlasolliya'tti aGgArairiva pakvaM 'kaMDusolliyaM' ti kandupakvamiveti 'paliovamaM vAsasayasahassamabhahiya'ti makArasya prAkRtaprabhavatvAdvarSazatasahasrAbhyadhikamityarthaH, athavA palyopamaM varSazatasahasramabhyadhikaM ca palyopamAdityovaM gamanikA 10, 18 / / se je ime jAva sannivesesu panvaiyA samaNA bhavaMti, taMjahA-kaMdappiyA kukkuiyA mohariyA gIyaraippiyA nacaNasIlA te NaM eeNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM sAmaNNapariyAyaM pAuNaMti bahUI vAsAI sAmaNNapariyAya pAuNittA larasa ThANassa aNAloiaappaDikatA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM sohamme kappe kaMdappiesu devesu devatAe uvavattAro bhavati, tahi tesi gatI hi tesi ThitI, sesaM taM ceva, NavaraM paliovamaM vAsasayasahassamanbhahiyaM ThitI 11, 19 / se je ime jAva sannivesesu parivvAyagA bhavaMti, taMjahA-saMkhA joI kavilA bhiuccA haMsA paramahaMsA bahuudayA kuDivvayA kaNhaparivvAyagA, tattha khalu ime aTTha mAhaNaparivvAyagA bhavaMti, taMjahA-kaNhe a karakaMDe ya aMbaDe ya parAsare / kaNhe dIvAyaNe ceva, devagutte a NArae // 1 / / tattha khalu ime aTTha khattiyaparivvAyayA bhavaMti, taMjahA solaI sasihAre (ya) NaggaI bhaggaI tia / videhe rAyArAyA rAyArAma baleti a||1|| te NaM parivAyagA riuvveda-jajuvveda-sAmaveya ahavvaNaveya-itihAsapaMcamANaM NigghaMTuchaTThANaM saMgovaMgANaM sarahassANaM cauNhaM veyANaM sAragA pAragA dhAragA (vAragA) saDaMgavI sadvitaMtavisArayA saMkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde Nirutte jotisAmayaNe aNNesu ya bahusu baMbhaNNaesu a satthesu(parivAyaesu ya naesu) supariNiTThiyA yAvi hutyA 20 / te gaM parivvAyagA dANaghammaM ca soadhammaM ca titthAbhiseaM ca AghavemANA paNNavemANA parUvemANA viharaMti, jaNNaM amhe kiMci asuI bhavati taNNaM udaeNa ya maTTiAe a pakkhAliaM suI bhavati, evaM khalu amhe cokkhA cokkhAyArA suI suisamAyArA bhavettA abhiseajalapUappANo aviggheNa saggaM gamissAmo, tesi NaM parivvAyagANaM No kappai agaDaM vA talAyaM vA NaiM vA vAvi vA pukkhariNI vA dohiyaM vA guMjAliyaM vA saraM vA (sarasiM vA) sAgaraM vA ogAhittae, NaNNattha addhANagamaNeNaM, No kappai sagaDaM vA jAva saMdamANiaM vA dUruhittA NaM gacchittae, tesi NaM parivvAyagANaM No kappai AsaM vA hatthi vA uTTa vA goNi vA mahisaM vA kharaM vA ||145 / /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ kam jAvIpa sU0 38 ApapAtita duruhittA gaM gamittae, (NaNattha balAbhiogeNaM) tesi NaM parivvAyagANaM No kappai naDapecchA i vA jAva mAgahapecchA i vA picchittae tesi parivvAyagANaM No kappai hariANaM lesaNayA vA ghaTTaNayA vA thaMbhaNayA vA lasaNayA vA uppADaNayA vA karittae, tesi parivvAyagANaM No kappai itthikahA i vA bhattakahA i vA desakahA i vA rAyakahA i vA corakahA i vA aNatthadaMDaM karittae, tesi Na pari svAyagANaM No kappai ayapAyAI vA tauapAyANi vA taMbapAyANi vA jasadapAyANi vA sIsagapAyANi vA ruppapAyANi vA suvaNNapAyANi vA // 146 // aNNayarANi vA bahumullANi vA dhArittae, NaNNattha lAupAeNa vA dArupAeNa vA maTTiApAeNa vA, tesiNaM parivvAyagANaM No kappar3a ayabaMdhaNANi vA tauabaMdhaNANi vA taMbabaMdhaNANi jAva bahumullANi dhArittae, tesi Na parivAyagANaM No kampai NANAvihavaNNarAgarattAI vatthAI dhArittae, NagNattha ekakAe dhAurattAe, tesi NaM parivvAyagANaM No kappai hAra vA addhahAraM vA ekAli vA muttAli vA kaNagAli vA rayaNAli vA muvi vA kaThamuravi vA pAlaMbaM vA tisarayaM vA kaDisuttaM vA dasamuddiANataka vA kaDiyANi vA tuDayANi vA aMgayANi vA keUrANi vA kuMDalANi vA mauDa vA cUlAmaNi vA piNaddhittae, NaNNattha ekeNaM taMbieNaM pavittaeNaM, tesi NaM parivAyagANaM No kappai gaMthimaveDhimapUrimasaMghAtime cauvihe malle dhArittae, NaNNattha egeNaM kaNNapUreNaM, tesi NaM parivvAyagANaM No kappai agalueNa vA caMdaNeNa vA kuMkumeNa vA gAyaM aNulipittae, NaNNattha ekkAe gaMgAmaTTiAe, tesi NaM kappai mAgahae patthae jalassa paDigAhittae, se'vi ya vahamANe No ceva NaM avahamANe, se'vi ya thimiodae No ceva NaM kaddamodae, se'vi ya bahupasaNNe No ceva NaM abahupasaNe, se'vi ya paripUe, No ceva aparipUe se'vi ya NaM diNNe no ceva NaM adiNNe, se'bi ya pibittae No ceva NaM hatthapAya-caruca| masapakkhAlaNaTThAe siNAittae vA, tesi NaM parivvAyagANaM kappai mAgahae addhADhae jalassa paDiggAhittae, se'vi ya bahamANe No ceva NaM avahamANe jAva No ceva NaM adiNNe, se'vi ya hatthapAyacarucamasapakkhAlaNaTTayAe No ceva NaM pibittae siNAittae vA, te NaM parivvAyagA eyAraveNaM bihAreNaM viharamANA bahaI vAsAI pariyAya pAuNaMti bahaI vAsAI pariyAya pAuNittA kAlamAse kAla kiccA SC ||146 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 14711 ukkoseNaM baMbhaloe kappe devattAe uvavattAro bhavaMti, tahi tesi gaI tahi tesi ThiI dasa sAgarovamAI ThiI paNNattA, sesaM taM ceva 12, 21 / / sU0 38 // 'pabbaiyA samaNa' tti nirgranthA ityarthaH, 'kaMdappiya' tti kAndapikAH-nAnAvidhahAsakAriNa: 'kukkuiya' tti kukucena-kutsitAvaspandena carantIti kaukucikAH, ye hi bhrUnayanavadanakaracaraNAdibhirbhANDA iva tathA ceSTante yathA svayamahasanta eva parAn hAsayantIti 'ma hariya' tti mukharA-nAnAvidhAsambaddhAbhidhAyinasta eva maukharikAH 'gIyaraipiya' ti gItena yA ratI-ramaNaM krIDA sA priyA yeSAM gItaratayo vA lokA priyA yeSAM te tathA 'sAmaNNapariyAgaM' ti zrAmaNyaparyAyaM sAdhutvamityarthaH 'pAuNati' ti prApayanti pUrayantItyarthaH 11, 19 / / 'parivvAyaga' tti maskariNa: 'saMkha' tti sAvadhAH buddhayahaGkArAdikAryagrAmavAdinaH prakRtIzvarayoH jagatkAraNatvamabhyupagatAH 'joI' tti yoginaH adhyAtmazAstrAnuSThAyina: 'kavila' tti kapilo devatA yeSAM te kApilAH, sAGkhyA eva nirIzvarA ityarthaH, 'bhiucca' tti bhRguH-lokaprasiddha RSivizeSastasyate ziSyA iti bhArgavAH, 'haMsA paramahaMsA bahuudagA kulivvayA' ityete catvAro'pi parivrAjakamate yativizeSAH, tatra haMsA ye parvatakuharapathAzramadevakulArAmavAsino bhikSArthaM ca grAmaM pravizanti, paramahaMsAstu ye nadIpulinasamAgamapradezeSu vasanti cIrakaupInakuzAMzca tyaktvA prANAn parityajanti, bahUdakAstu grAme ekarAtrikA nagare paJcarAtrikA: prAptabhogAMzca ye bhuJjanta iti, kuTIvratAH-kuTIcarAH, te ca gRhe vartamAnA vyapagatakrodhalobhamohAH ahaGkAraM varjayantIti, 'kaNhaparivAyaga' tti kRSNaparivrAjakA: parivrAjakavizeSA eva, nArAyaNabhaktikA iti kecit, kaNDvAdayaH SoDaza parivrAjakA lokato'va seyAH, 'riu vedajajuvvedasAmaveyaahavvaNaveda' tti iha SaSThIbahuvacanalopadarzanAt RgvedayajurvedasAmavedAtharvavedAnAmiti dRzyaM, 'itihAsapaMcamANaM'tti itihAsaH purANamucyate 'nigghaTuchaTTANaM' ti nighaNTu:-nAmakozaH 'saMgovaMgANaM ti aGgAni-zikSAdIni upAGgAni-taduktaprapaJcana parAH prabandhAH 'sarahassANaM' ti aidamparyayuktAnAmityarthaH 'cauNhaM veyANaM' ti vyaktaM 'sAraya' tti adhyApanadvAreNa pravartakAH smArakA vA anyeSAM vismRtasya smAraNAt 'pAraya' tti paryantagAminaH 'dhAraya' tti dhArayituM kSamAH 'saDaMgavI' tti // 147 / /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kam / / 148 / / SaDaGgavidaH- zikSAdivicArakA: 'saTThitaMtavisAraya' tti kApilIyatantrapaNDitAH 'saMkhANe' ti saGkhaghAne - gaNitaskandhe supariniSTitA iti yoga:, atha SaDaGgAni darzayannAha 'sikkhAkappe' tti zikSA ca- akSarasvarUpanirUpakaM zAstraM kalpazca - tathAvidhasamAcAranirUpakaM zAstrameveti zikSAkalpastatra, 'vAgaraNe' tti zabdalakSaNazAstre 'chaMde' tti padyavacanalakSaNazAstre 'nirute' tti zabdaniruktipratipAdake 'joisAmayaNe' tti jyotiSAmayane-jyotiHzAstre anyeSu ca bahuSu 'baMbhaNNaesu ya' tti brAhmaNakeSu ca vedavyAkhyAnarUpeSu brAhmaNasaMbandhiSu zAstreSvAgameSu vA vAcanAntare 'parivvAyaesa ya nasuti parivrAjaka sambandhiSu ca nayeSu - nyAyeSu 'supariniTThiyA yAvi hotya'tti suniSNAtAcApyabhUvanniti 20 / ' AghamAtti AkhyAyantaH - kathayantaH 'paNNavemANa' tti bodhayantaH 'parUvemANa'tti upapattibhiH sthApayantaH 'cokkhA cokkhA vAra'tti cokSA-vimaladehanepathyAH cokSAcArA - niravadyavyavahArAH kimuktaM bhavatItyAha - 'suI suIsamAyAra'tti, 'abhiseyajalapUyappANo tti abhiSekato jalena pUyattipavitrita AtmA yaiste tathA 'avigheNaM' vighnAbhAvena, 'agaDaM vatti avaTaM - kUpaM 'vAvi vatti vApi caturasra jalAzaya vizeSa: 'dukkhariNIM va' ti puSkariNI vartulaH sa eva puSkarayukto vA 'dIhiyaM vatti dIrghikA-sAraNI 'guMjAliyaM va'tti guJjAlikA - vakrasAraNI 'sarasi vatti kvacidRzyate tatra mahatsaraH sarasItyucyate, 'naNNattha addhANagamaNeNaM'ti na iti yo niSedhaH so'nyatrAdhvagamanAdityarthaH, 'sagaDaM vetyatra yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'rahaM vA jANaM vA juggaM vA gilli vA thilli vA pavahaNaM vA sIyaM veti etAni ca prAgiva gAkhyeyAnIti, 'hariyANaM lesaNayA vatti saMzleSaNatA 'ghaTTaNayA va'tti saGghaTTanaM 'thaMbhaNayA vatti stambhanam - UrdhvokaraNaM' 'lUsaNayA vatti kacittatra bhUSaNaM - hastAdinA panakAdeH sammArjanaM 'uppADaNayA vA' unmUlanaM, 'ayavAyANi vetyAdisUtre yAvatkaraNAt trapukasIsakarajatajAtarUpakAca veDantiyavRttalohakaMsalohArapuTakarItikA maNizaGkha danta carmace lazailazabdavizeSitAni pAtrANi dRzyAni 'aNNayarANi vA tahaSpagArANi mahaddhaNamollAI' iti ca dRzyaM tatrAyo - lAhaM rajataM-rUpyaM jAtarUpaM - suvarNa kAcaH - pASANavikAraH veDaMtiyatti - rUDhigamyaM vRttaleAhaM - trikuTIti yaducyate kAMsyaleAhaM - kAMsyameva 1 prakaraNavasAt parivrAja 0 [sU0 38 / / 148 / /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta-mAlyAni mAlAyAmA parima-pUraNanirvRttaM vaMzazalAyaka 'gathimaveDhimapUrimasaMghAimeti prAmudyiA na hArapuTakaM-muktAzuktipuTaM rItikA-pItalA abhyatarANi vA eSAM madhye ekatarANi etadvayatiriktAni vA tathAprakArANi bhojanAdikAryakaraNaIN samarthAni. mahat-prabhUtaM dhanaM-dravyaM mUlyaM-pratItaM yeSAM tAni tathA 'alAvupAeNaM ti alAbupAtrAt tumbakabhAjanAdityarthaH, tathA 'ayabandhaNANi tyatra yAvatkaraNAt trapukabandhanAdIni zailabandhanAntAni pAtrANi dRzyAni, 'aNNayarAiM tahappagArAiM mahaddhaNamullAI' ityetacca dRzyamiti, pustakAntare samagramidaM sUtradvayamastyeveti, 'NaNNattha egAe dhAurattAetti iha yugalikayeti zeSo dRzyaH, hArAdIni prAgvat navaraM 'dasamudyiANataya'ti rUDhazabdatvAdasya hastAGgulImudrikAdazakamityarthaH, 'pavittaekatti pavitrakam-aGgulIyakaM 'gaMthimaveDhimapUrimasaMghAimetti granthimaM granthanena nirvRttaM mAlArUpaM veSTimaM-mAlAveSTananirvRttaM puSpalambUsakAdi pUrimaM-pUraNanirvRttaM vaMzazalAkAjAlakapUraNamayamiti saGghAtima-saGghAtena nivRttam ||149 / / itaretarasya nAlapravezanena malletti-mAlyAni mAlAyAM sAdhUni tasyai hitAni veti puSpANItyarthaH 'kaNNapUraeNati karNapUrakaH-puSpamayaH karNAbharaNavizeSaH 'mAgahae patthae'tti / 'do asaIo pasaI dohiM pasahiM seiyA hoi / causeio u kulao caukulao patthao hoi & // 1 // caupatthamADhayaM taha cattAri ya ADhayA bhave doNo' ityAdimAnalakSaNalakSito mAgadhaprasthaH, 'se'vi ya vahamANae'tti tadapi ca jalaM vahamAnaM-nadyAdizrotobatti vyApriyamANaM vA, 'thimiodae'tti stimitodakaM yasyAdhaH kardamo nAsti 'bahupasanne'tti bahuprasannam-atisvacchaM 'paripUe'tti paripUtaM vastreNa gAlitaM 'pibittae'tti pAtuM 'carucamasa'tti cara:-sthAlIvizeSazcamaso-daviketi 12, 21, // sU0 38 / / / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ammaDassa parivvAyagassa satta aMtevAsisayAI gimhakAlasamayaMsi jeTTAmUlamAsaMsi gaMgAe mahAnaIe ubhaokUleNaM kaMpillapurAo jayarAo purimatAlaM jayaraM saMpaTTiyA vihArAe 1, tae gaM tesi parivvAyagANaM tIse agAmiyAe chinnAvAe (chiNNovAyAe) dohamaddhAe aDavIe kaMci desaMtaramaNupattANaM se puTabaggahie udae aNupubveNaM paribhuMjamANe jhoNe tae NaM te parivAyA 1Dhe asatiH dvAbhyAM prasUtibhyAM setikA bhavati / catu:setikasta kulavazcanuSkulava: prastho bhavati // 1 // catuSprasthamADhakaM tathA catvAri ADhakAni bhaved droNaH // // 149 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti // 150 // jhoNodagA samANA taNhAe pArambhamANA pAra 2 udagadAtAramapassamANA aNNamaSNaM saddAveti sahAvittA evaM vayAsI-evaM khala devANa ambaDa ppiyA! amha imIse agAmiAe jAva aDavIe kaMci desaMtaramaNupattANaM se udaya jAva jhINe ta seyaM khalu devANuppiyA! amha imose : agAmiyAe jAva aDavIe udagadAtArassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karittae tikaTu aNNamaNNassa aMtIe eamaTuM paDisuNaMti 2ttA tIse amAmiyAe jAva aDavIe udagadAtArassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karei karitA udagadAtAramalabhamANA dobaMpi aNNamaNNaM saddAventi saddAvettA evaM bayAsI-iha NaM devANuppiyA! udagadAtAro Natthi taM No khalu kappai amha adiNNaM gihittae (adinna bhuji tae adinnaM sAtijjittae), taM mA Na amhe iyANi AvaikAlaMpi adiNNaM givhAmo bhujAmo (adiNNaM bhuMjAmo adinnaM sAdijjAmo) mA NaM amhaM tavalove bhavissai, ta seyaM khalu amhaM devANuppiyA ! tidaMDayaM kuMDiyAo ya kaMcaNiyAo ya karoDiyAo ya bhisiyAo ya chaSNAlae ya aMkasae ya kesarIpAo ya pavittae ya gaNettiyAo ya chattae ya vAhaNAo ya pAuyAo ya dhAurattAo ya egate eDittA gaMga mahANaI ogAhittA vAluasaMthArae saMtharittA saMlehaNAjhosiyANa bhattapANapaDiyAikkhiyANaM pAAva yANaM kAlaM aNavakaMkhamANANaM viharittaettikaTu aNNamaNNassa atie eamaTuM paDisugaMti, aNNamaNNassa aMtie eamaTTha paDisuNittA tidaMDae ya jAba egate eDei 2 gaMga mahANaI ogAheti 2ttA vAluAsaMthArae saMtharati 2 vAluyAsaMthArae saMtharaMti2 vAluyAsaMthArayaM duhiti 2ttA puratthAbhimuhA saMpaliyaMkanisannA karayala jAva kaTTa evaM bayAsI-Namo'ttha NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM, namo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva saMpAviukAmassa, namo ||150 // 'tyu NaM ammaDassa parivvAyagassa amhaM dhammAyariyassa dhammovadesagassa, puci NaM amhe ammaDassa parivvAyagassa aMtie thUlagapANAivAe paJcakkhAe jAvajjIvAe musAvAe aNiNNAdANe paJcakkhAe jAvajjIvAe savve mehuNe paJcakkhAe jAvajjIvAe thUlae parigahe paJcakkhAe jAvajjIvAe, iyANi amhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie savvaM pANAivAyaM paccakkhAmo jAvajjIvAe evaM jAva savvaM pariggaha paJcakkhAmo jAvajjIvAe, savvaM kohaM mANaM mAyaM lohaM peja dosa kalahaM abhakkhANaM pesuNNaM paraparivAyaM arairaI mAyAmosa micchAdasaNa
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 151 // | sallaM akaraNijjaM jAgaM paJcakkhAmo jAvajjIvAe, sadhvaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM cauvvihaMpi AhAraM paJcakkhAmo jAvajjIvAe, japi ya imaM saroraM iTuM kata piyaM maNaNNaM maNAmaM pejja (thejja) vesAsiyaM saMmataM bahumataM aNumataM bhaMDakaraMDagasamANaM mA NaM sIyaM mA NaM uNhaM mA NaM khuhA mA NaM pivAsA mA NaM vAlA mA NaM corA mA NaM daMsA mA Na masagA mA vAtiya-sibhiya-pittiva-saMnivAiyavivihA rogAtaMkA parIsahovasaggA phusaMtutti kaTu eyapi NaM caramehi UsAsaNIsAsehi vosirAmittikaTu salehaNAjhUsaNAjhUsiyA (saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyA) bhattapANapaDiyAikkhiyA pAovagayA kAlaM aNavakakhamANA viharati, tae NaM te parivAyA bahUI bhattAI aNasaNAe cheda nti chedittA AloiapaDikkatA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA baMbhaloe kappe devattAe uvavaNNA, tahi tesi gaI dasasAgarovamAI ThiI paNattA, paralogassa ArAhagA, sesaM taM ceva 13, 2 / / sU0 39 / / atha ye carakaparivrAjakA brahmalokaM gatAstadupadarzanenAdhikRtArthaM samarthayannAha-'teNa' mityAdi vyaktaM, navaraM 'jeTThAmUlamAsaMsi'tti jyeSThAmUlaM vA nakSatraM paurNamAsyAM yatra syAt sa jyeSThAmUlo mAsaH, jyeSTha ityarthaH / 'agAmiyAe'tti avidyamAnagrAmAyA: 'chinnAvAe'tti chinnA-vyavacchinnAH ApAtA:-sArthagokulAdisampAtA yasyAM sA tathA tasyAH 'bIhamaddhAe'tti dIrghAvana dIrghAmArgAyA ityarthaH 1 / 'saddAviti'tti zabdayanti-sambhASante 'maggaNa gavesaNaM'ti mArgaNaM ca-anvayadhamaranveSaNaM gaveSaNaM ca-vyatirekadhamaranveSaNameveti mArgaNagaveSaNaM 'sAijjittae'tti svAdayituM-bhoktumityarthaH, kvacitta 'adinnaM bhuMjittae adinnaM sAijjittae'tti pAThaH tatra 'bhaMjittae'ti bhoktuM 'sAijittae'tti bhojayituM bhUcAnaM vA'numodayitumiti vyAkhyeyaM, "tidaMDae'tti trayANAM daNDakAnAM samAhAravidaNDakAni 'kaMDiyAo ya'tti kamaNDalavaH 'kaMcaNiyAo ya' tti kAJcanikA:-rudrAkSamayamAlikAH 'karoDiyAo ya'tti karoTikAH-mRNmayabhAjanavizeSAH 'bhisiyAo yatti vRSikA-upavezanapaTTaDikAH (paTTikA, darbhAsanam ) 'chaNNAlae yatti SaNnAlakAni trikASThikAH 'aMkusAe yatti akuzakAH-devArcanArtha vRkSapallavAkarSaNArtha aGkuzakAH 'kesariyAo ya'tti kezarikA:-pramArjanArthAni cIvarakhaNDAni 'pavittae yatti pavitrakANi-tAmramayAnyaGgulIyakAni 'gaNettiyAo yatti // 15
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 152 // aupapAti ambaDa0 gaNetrikA:-hastAbharaNavizeSaH chatrakANyupAnahazca pratItAH, 'dhAurattAo yatti dhAturaktA-garikoparaJjitAH zATikA iti gamyaM, 'paDisuNenti' kam tti pratizRNvanti-abhyupagacchanti, 'saMpaliyaMkanisannatti samparyaGka-padmAsanaM, prANAtipAtAdivyAkhyA pUrvavat, zarIravizeSaNavyAkhyA tvevam'iTThati vallabhaM 'kaMtati kAntaM kAmyatvAt 'piya'tti priyaM sadA premaviSayatvAt 'maNuNNa ti manojJaM-sundaramityarthaH, 'maNAma ti manasA amyateprApyate puna: puna: saMsmaraNato yattammano'maM 'pejati sarvapadArthAnAM madhye atizayena priyatvAt preyaH, prakarSeNa vA ijyA-pUjA'syeti prejyaM preyaM vA kAlAntaranayanAt, 'thejati kvacittatra sthairyam, asthire'pi mUDhaH sthaiyasamAropaNAt, 'besAsiya'ti vizvAsaH prayojanamasyeti vaizvAsikaM, parazarIrameva hi prAyeNAvizvAsaheturbhavatIti, 'samaya'ti sammataM tatkRtakAryANAM sammatatvAt 'bahumayaMti bahuzo bahUnAM vA madhye matam-iSTaM yattadvahumatam 'aNumaya'ti vaiguNyadarzanasyApi pazcAnmatamanumataM 'bhaMDakaraMDagasamANaM'ti AbharaNakaraNDakatulyamupAdeyamityarthaH, tathA 'mA gaM sIya' mityAdi vyaktaM, navaraM, mAzabdo niSedhArthaH, NaGkAro vAkyAlaGkArArthaH, iha ca spazatviti yathAyogaM yojanIyam, athavA 'mA NaM'ti mA AI etaccharIramiti vyAkhyeyaM, 'mA NaM vAla'tti vyAlA:-zvApadabhujagAH 'rogAyaka'tti rogAH-kAlamahAvyAdhayaH AtaGkAH-ta eva sadyoghAtinaH 'parIsahovasagga'tti parISahA:-kSudAdayo dvAviMzatiH upasargA-divyAdayaH 'phasaMtu' spRzantu 'itikaTTa'tti itikRtvA ityevamabhisandhAya yatpAlita| miti zeSaH, 'eyapi gaMti etadapi zarIraM 'vosirAmitti kaTu' ityatra tikaTutti-itikRtvA iti visarjana vidhAya viharantIti yogaH, 13 salehanAjhasiya'tti saMlekhanA-zarIrasya tapasA kRzIkaraNaM tAM tayA vA 'jhasia'tti juSTA vA sevitA ye te tathA 'salehaNajhUsaNAjhUsiya'tti 01 kvacit tatra saMlekhanAyAM-kaSAyazarIrakRzIkaraNe yA joSaNA-prItiH sevA vA 'juSI prItisevanayo' riti vacanAt sA tathA tayA tAM vA ye juSTA:sevitAste tathA saMlekhanAjoSaNAyA vA jhUsiyatti jhUSitAH kSINA ye te tathA, 'bhattapANapaDiyAivikhaya'tti pratyAkhyAtabhaktapAnAH 'pAovagayA' pAdapopagatA vRkSavanniSpandatayA'vasthitA ityarthaH 'kAlaM aNavakakhamANa'tti maraNamanavakAGkSantaH, AkAkSanti hi maraNamatikaSTaM gatAH kecaneti taniSedha uktaH 'aNasaNAe cheiMti'tti anazanena vyavacchindanti-pariharantItyarthaH, ete ca yadyapi dezaviratimantastathApi pahivAjaka
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 153 / / | kriyayA brahmalokaM gatA ityavaseyam, anyathaitadbhaNanaM vRthaiva syAd, dezaviratiphalaM tveSAM paralokArAdhakatvameveti, na ca brahmalokagamanaM parivrAjakakriyAphalameSAmebocyate, anyeSAmapi mithyAdRzAM kapilaprabhRtInAM tasyoktatvAditi 13, 2 / / sU0 39 // bahujaNe NaM bhaMte! aNNamaNNasta evamAikkhai evaM bhAsada evaM parUvei-evaM khalu aMbaDe parivAyae kaMpillapure Nayare gharasate AhAramAhare, gharasae vasahi uvei, se kahameyaM bhaMte ! evaM?, goyamA !, jaNNaM se bahujaNo aNNamaNNassa, evamAikkhar3a jAva evaM parUvei-evaM khalu ammaDe parivvAyae kaMpillapure jAva gharasae vasahi uvei, sacce NaM esama?, ahaMpi NaM goyamA ! evamAikkhAmi jAva evaM parUvemi evaM khalu ammaDe parivAyae jAva vasahi uvei 1 / se keNa? NaM bhaMte ! evaM vuccai-ammaDe parivAyae jAva vasahi uvei ?, goyamA !, ammaDassa parivvAyagassa pagaibhaddayAe jAva viNIyayAe chaTuMchaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM urlDa bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhassa AtAvaNabhabhIe AtAvemANassa subheNaM pariNAmeNaM pasatthehi ajjhavasAhiM passatyAhiM lesAhiM visujjhamANIhi annayA kayAi tadAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM IhAvhAmaggaNagavesaNaM karemANassa vIriyaladdhIe veusviyaladdhIe ohiNANaladdhI samuppaSNA, tae NaM se ammaDe paribvAyae tAe vIriyaladdhI e veubviyaladdhIe ohiNANaladdhIe samuppaNNAe jaNavimhAvaNaheuM kapillapure Nayare gharasae jAva vasahi uvei, se teNa?NaM goyamA ! evaM buccaI-ammaDe parivvAyae kaMpillapure Nayare gharasae jAva vasahi uvei 2 / pahU NaM bhaMte ? ammaDe parivvAyae devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae?, No iNaDhe sama?, goyamA! ammaDe NaM paribvAyae samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAva appANaM bhAvemANe viharai, NavaraM usiyaphalihe avaMguduvAre ciyattaMteuragharadArapavesI (cittagharateurapavesI) eyaM Na 'buccai ammaDassa NaM parivvAyagassa thUlae pANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe jAva pariggahe NavaraM save mehuNe paccakkhAe jAvajjIvAe, ammaDassa NaM parivvAyagassa No kappai akkhasotappamANamettaMpi jalaM sayarAhaM uttarittae NaSNattha addhANagaNeNaM, ammaDassa NaM No kappai sagaDaM evaM taM ceva bhANiyadhvaM jAva NaNNattha 1 nedaM pratyantare NavaramityAditaH.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti-8 A ammaDA kam / egAe gaMgAmaTTiyAe 3 / ammaDassa NaM parivvAyagassa No kappai AhAkammira vA uddesie vA mIsajAe i vA ajjhoarae i vA pUikamme sa040 ivA koyagaDe i vA pAmicce i vA aNisiTe i vA abhihaDe i vA Thaittae vA raie (raittae) vA katArabhate ivA duvibhakkabhatte i vA baddaliyAbhatte i vA gilANabhatte i vA pAhuNagabhatta i vA bhonae vA pAittae vA, ammaDassa NaM parivAyagassa No kappai mUlabhoyaNe vAjAva bIyabhoyaNe vA bhottae vA pAyae (pAittae)vA, amaDassa NaM parivvAyagassa cauvihe aNatthadaMDe paccakkhAe jAvajIvAe, taMjahA-avajjhANAyarie // 154|| pamAyAyarie hiMsappayANe pAvakammovaese, ammaDassa kappai mAgahae addhADhae jalassa paDiggAhittae se'vi ya vahamANae no ceva NaM avahamANae jAva se'vi ya paripUe no ceva NaM aparipUe se'vi ya sAvajjettikAUMNo ceva NaM aNavajje se'viya jIvA iti kaTu No ceva NaM ajIvA, se'vi ya diNNe No ceva NaM adiNNe, sevi ya daMta-hattha-pAya-caru-cama-sapavakhAlaNaTTayAe pibittae vA jo ceva NaM siNAittae, ammaDassa kappai mAgahae ya ADhae jalassa paDiggAhittae se'vi ya vahamANe jAva dinne no ceva Na aviSNe, se'vi ya siNAittae No ceva Na hatthapAya-carucama-sapakkhAlaNadvayAe pibittae vA, ammaDassa No kappai annautthiyA vA aNNautthiyadevayANi vA aNNautthiyaparigahiyANi vA ceiyAI vaMdittae vA NamaMsittae vA jAva pajjuvAsittae vA NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiyAI vA 4 / ammaDe NaM bhaMte ! parivAyae kAlamAse kAlaM kiccA kahi gacchihiti ? kahi uvavajihiti ?, goyamA ! | ammaDe Na paribvAyae uccAvahi sIlavvaya-guNavaramaNa-paccakkhANa-posahovavAhi appANaM bhAvemANe bahUI vAsAI samaNovAsaya pariyAya pAuNihiti 2 tA mAsiMyAe salehaNAe appANaM jhUsittA saTaii bhattAI aNasaNAe chedittA AloiyapaDikkate samAhipatte kAlamAse | kAlaM kiccA baMbhaloe kappe devattAe uvavajihiti, tatya NaM atthegaiyANaM devANaM dasa sAgarovamAI ThiI papNatA, tattha NaM ammaDassavi devassa dasa sAgaravomAiM ThiI 5 / se NaM bhaMte ! ammaDe deve tAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikukhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA kahiM gacchihiti kahiM ubavajjihiti ?, goyamA ! mahAvidehe vAse jAI kulAI bhavaMti aDDAiM dittAI vittAI vicchiNNa-viula // 154 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 155 / / bhavaNa-sayagAsaNa-jANavAhaNAI bahudhaNa-jAyasvarayayAI Aoga-paogasaMpauttAI vicchaDDiya-paura-bhattapANAI bahudAsI-dAsa-go-pahisagabelagappabhUyAI bahujaNassa aparibhUyAI tahappagAresu kulesu pumattAe paccAyAhiti 6 / tae Na tassa dAragassa gambhatthassa ceva samANassa ammApiINaM dhamme daDhA patiNNA bhavissai, se NaM tattha NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aTThamANa-rAiMdiyANaM vIikvatANaM sukumAlapANipAe jAva sasisomAkAre kaMte piyadaMsaNe surUve dArae payAhiti, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro paDhame divase ThiivaDiyaM kAhiti biiyadivase caMdasUradaMsaNiyaM kAhiti, chaTTe divase jAgariyaM kAhiti, ekkArasame divase votikkate Nibvitte asuijAyakammakaraNe saMpatte bArasAhe divase ammApiyaro imaM eyArUvaM goNaM guNaNipphaNNaM NAmadhejja kAhiti-jamhA NaM amhaM imaMsi dAragaMsi gambhatthaMsi ceva samANaMsi dhamme daDhapaiNNA taM hou NaM amhaM dArae daDhapaiNNe NAmeNaM, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro NAmadhejja karehiti daDhapaiNNetti 7 / tae NaM tassa baDhapaiNNassa ammApiyaro aNupubveNaM ThiivaDiyaM caMdasUradaMsaNiyaM jAgariyaM nAmadhejjakaraNaM paraMgamaNaM ca paMcakamaNagaM ca paJcakkhANagaM ca jemaNagaM ca piMDavaddhAvaNaM ca pazaMpAvaNaM ca kaSNavehaNagaM ca saMvaccharapaDilehaNagaM ca colovaNayaNaM ca uvaNayaNaM ca aNNANi ya bahUNi gabbhAdANa-jammaNamAiyAI kAuyAI mahayA iDDisakkArasamudaeNaM karissati tae NaM se daDhapaiNNe dArae paMcadhAiparikkhitte, taM jahA-khIradhAIe maMjaNadhAIe maMDaNadhAIe aMkadhAIe, kolAvaNadhAIe aNNAhi ya bahUhi khujjAhiM cilAiyAhi videsaparimaMDiyAhiM sadesanevacchagahiyavesAhi viNIyAhi iMgiyacitiyapatthiyavigaNiyAhi niuNakusalAhiM ceDiyAcakkavAla-varataruNivaMda-pariyAlasaMparibuDe varisavara-kaMcuijja-mahattaraga-vaMda-parikkhite hatthAo hatthaM sAharijjamANe 2 aMkAo aMkaM paribhujjamANe 2 uvanavijjamANe 2 uvagAijamANe 2 uvalAlijamANe 2 uvagahijamANe 2 avayAsijamANe 2 parivaMdijjamANe 2 paricubijjamANe 2 rammesu maNikuTTimatalesu paraMgijjamANe 2 girikaMdaramallINe vida caMpagavarapAyave nivvAyanibvAghAyaM suhaM suheNaM parivaDissai 8 / taM daDhapaiNNaM dAragaM ammApiyaro sAiregaTThavAsajAtagaM jANittA sobhaNasi tihikaraNaNakkhattamuhattaMsi kalAyariyassa uvaNehiti 9 / tae NaM se kalAyarie taM daDhapaiNNaM dAragaM lehAiyAo gaNiyappahANAo sauNarUyapajjavasANAo bAvattari kalAo suttato ya atthato 2 // 155 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ammaDA0 kam timaya karaNato ya sehAvihiti, sikkhAvihiti taMjahA-lehaM gaNitaM rUvaM gardai gIyaM vAiyaM saragayaM pukkharagayaM (dukkhavannAyaM) samatAlaM jUyaM jaNavAyaM pAsakaM aTThAvayaM porekaccaM dagamaTTiyaM aNNavihiM pANavihiM vatthavihiM vilevaNavihiM sayaNavihiM ajjaM paheliyaM mAgahiyaM gAhaM gIiyaM siloyaM hiraNNajuttI suvaNNajuttI gaMdhajuttI cuNNajuttI AbharaNavihiM taruNIpaDikamma itthilakkhaNaM purisalakkhaNaM hayalakkhaNaM gayalakkhaNaM gANalakSaNaM kukkuDalakkhaNaM cakkalakkhaNaM chatta lakkhaNaM cammalakkhaNaM daMDalakkhaNaM asilakkhaNaM maNilakkhaNaM kAkaNilakkhaNaM vatthuvijjaM khadhAramANaM nagaramANaM vatthunivesaNaM vaha // 156 // paDibUhaM cAraM paDicAraM ca cavaI gahalavUhaM sagaDavUha juddhaM nijuddhaM juddhAtijuddhaM muTTijuI bAhujuddhaM layAjuddhaM isatyaM charuppavAhaM dhaguvyeyaM hiraNNapAgaM suvaNNapAgaM vaTTa (panbha) kheDaM khuttAvejjhakheDDaM NAliyAkheDDaM pattacchejjaM kaDavacchejjaM sajIvaM nijjIva sauNarutamiti bAbattarikalAo sehAviti siktAvettA ampApiINaM uvahiti 10 / tae NaM tassa daDapaiNNassa dAragassa ammApiyaro taM kalAyariyaM vipuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthagaMghamallAlaMkAreNa ya sakkArehiti sammAhiti sakkArettA sammANettA vipulaM jIviyArihaM pIidANaM dalaissai, vipulaM 2 tA paDivisajjehitti 11 / tae NaM se daDhapaiNNe dArae bAvattarikalApaMDie(vinayapariNayamette) navaMgasuttapaDibohie aTThArasa-desIbhAsAvisArae gIyarato gaMdhavvaNaTTakusale hayajohI gayajohI rahajohI bAhujohI bAhuppamaddI viyAlacArI sAhasie alaM bhogasamatthe Avi bhavissai 12 / tae daDhapaiNNaM dAragaMammApiyaro bAvattarikalApaMDiyaM jAva alaM bhogasamatthaM viyANittA viulehi aNNabhogehi pANabhogehi leNabhogehi vatthabhogehi sayaNabhogehi kAmabhogehi uvaNimaMtehiti, tae NaM se daDhapaiNe dArae tehi viulehi aNNabhogehi jAva sayaNabhogehi No sajihiti No rajjihiti No gijjhihiti No ajjhovavajjihiti, se jahANAmae uppale i vA paume ivA kusume i vA naliNe i bA subhage i vA sugaMdhe i vA poMDaroe i vA mahApoMDarIe satapatte i vA sahassapatte i vA satasahassapatte i vA paMke jAe jale saMvaDhe NAvalippai paMkaraeNaM Nobalippai jalaraeNaM evameva daDhapaiNNevi KI dArae kAmehi jAe bhogehiM saMvuDDe Novalippihiti kAmaraeNaM Novalippihiti bhogaraeNaM Novalippihiti mittaNAi-Niyaga-sayaNa-saMbaMdhi parijaNeNaM, se NaM tahArUvANaM therANaM aMtie kevalaM bohiM bujjhihiti kevalabohi bujjhittA agArAo aNagAriyaM pabvaihiti 13 / se gaM / // 156 / /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 157 // bhavissai aNagAre bhagavaMte IriyAsamie jAva gutabaMbhayArI tassa gaM bhagavaMtassa eteNaM vihAreNaM viharamANassa aNaMte aNuttare NivvAdhAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaraNANadaMsaNe samuppajjihiti / tae Na se bhagavaM arahA jiNe kevalI bhavissai sadevamaNuyAsurassa logassa pariyAgaM jANihiti pAsihiti, taM jahA-AgaI gaI ThiI cavaNa uvavAyaM tavaM pacchAkaDaM purekaDaM maNo mANasiyaM khaiyaM bhuttaM kaDaM paDiseviyaM AbIkamma rahokamma arahA arahassa bhAgI taM taM kAlaM maNovayakAyajoge vaTTamANANa savvaloe savvajIvANaM savvabhAve jANamANe pAsamANe viharissihiti 14 / tae NaM se daDhapaiNNe kevalI bahUI vAsAI kevalipariyAgaM pAuNihiti, kevalipariyAgaM pAuNittA mAsiyAe salehaNAe appANaM asittA saDhi bhattAI aNasaNAe cheettA jassaTTAe korai jaggabhAve muMDabhAve aNhANae adaMtavaNae kesaloe baMbhaceravAse acchattakaM aNovAhaNaka bhUmisejjA phalahasejjA kaTusejjA paragharapaveso laddhAvaladdhaM (vittie mANAvamANaNAo) parehi holaNAo khisaNAo NidaNAo garahaNAo tAlaNAo tajjaNAo paribhavaNAo pabahaNAo uccAvayA gAmakaMTakA bAbIsaM parIsahovasaggA ahiyAsijjati tamaTThamArAhittA carimehi | ussAsaNissAsehi simihiti bujhihiti muJcihiti pariNivvAhiti savvadukkhANamaMtaM karehitti 14, 15 / / sU0 40 / / | ihaiva jhAtAntaramAhaM-'bahujaNeNa'mityAdi vyaktaM, navaraM 'pagaibhaddayAe'ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'pagaiuvasaMtayAe pagaitaNukohamANamAyAlohayAe miumaddavasaMpaNNayAe allINayAe bhaddayAe'tti byAkhyA prAgvat, ,anikkhitteNati avizrAntena 'pagijjhiya'tti pragRhya vidhAyetyarthaH, 'pariNAmeNaM ti jIvapariNatyA 'ajjhavasAhiti manovizeSaH lesAhiti tejolezyAdikAbhiH tadAbaraNijjANaM'ti vIryAntaravaikriyalabdhiprAptinimittAvadhijJAnAvaraNAnAmityarthaH, 'IhAvahamaggaNagavesaNaM'ti iha IhA-kimidamitthamutAnyathetyevaM sadAlocanAbhimukhA matiH ceSTA, vyUha-idamitthamevaMrUpo nizcayaH, mArgaNam-anvayadharmAlocanaM yathA sthANau nizcetavye iha vAtsarpaNAdayaH prAyaH sthANudharmA ghaTanta iti, gaveSaNaM-vyatirekadharmAlocanaM yathA sthANAveva nizcetavye iha ziraHkaNDuyanAdayaH prAya: purUSadharmA na ghaTanta iti, tata eSAM samAhAradvandvaH, 'voriyaladdhIe'tti vIryalandhyA saha 'veumbiyaladdhIe' tti vaikriyalabdhyA saha 'ohiNANaladdhitti avadhijJAnalabdhi: samutpannA, vIryalabdhyAdi // 157 // 16net.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU040 aupapAti IA ammaDA trayamutpannamityarthaH, vAcanAntare 'vIriyaladdhI veubviyaladdhI'tti paThyate, yatkvacit 'amma (mba) De parivvAyage'tti dRzyate tadayuktaM, ammaDe ityetasya ni kam / sthAnAGgAdipustakeSu darzanAt 2 / 'ahigayajIvAjIve' ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'uvaladdhapuNNapAve" AsavasaMvaranijjarakiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusale' AzravAH-prANAtipAtAdayaH saMvarA:-prANAtipAtaviramaNAdayaH nirjarA-karmaNo dezataH kSapaNaM kriyA:-kAyikyAdikAH adhikaraNAni-khaDgA nirvartanasaMyojanAni bandhamokSau-karmaviSayau, etena cAsya jJAnasampannatoktA, 'asahejja'tti avidyamAnasAhAyyaH kutIthikapreritaH san smyktvaa||158|| | vicalanaM prati na parasAhAyyamapekSata iti bhAvaH, ata evAha-'devAsuranAgasuvaNNajakkharakkhasakiNNarakiMpurisagarulagaMdhavamahoragAiehi niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijje' iti devA-vaimAnikAH asuranAgatti-asurakumArA nAgakumArAzceti bhavanapativizeSAH suvaNNatti-sadvarNA jyotiSkA ityarthaH, kvacidgaruDetti nAdhIyate, tataH suvaNNetti-suvarNakumArA bhavanapativizeSAH, yakSarAkSasakinnarakimpuruSAH vyantarabhedAH' garuDatti-garuDacihnAH suvarNakumArAH, gandharvamahoragAzca vyantarAH, 'iNamo nigganthe pAvayaNetti asminnirgranthe pravacane 'nissaMkiya'tti niHsandehaH 'nikkaMkhiya'tti muktadarzanAntarapakSapAta: niviimicche'tti nivicikitsaka: phalaM prati niHzaGkaH 'laddhaTTha'tti labdhArtho'rthazravaNataH 'gahiyaTe'tti gRhItArtho'vadhAraNataH pucchiya?'tti pRSTArthaH saMzaye sati 'ahigayaTe'tti adhigatArtho'bhigatArtho vA arthAvabodhAt 'viNicchiyaTTe'tti vinizcitArthaH 'aidamparyopalambhAt, ata eba 'advimijapemmANurAgaratte' asthIni ca-kIkasAni milA ca-tanmadhyavartI dhAtuvizeSa: asthimijAstAH premAnurAgeNa-sArvajJapravacanaol prItilakSaNakusumbhAdirAgeNa raktA iva raktA yasya sa tathA, kenollekhenetyAha-'ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aTTe ayaM paramaTTha sese aNa8'tti ayamiti-prAkRtatvAdidam 'Auso'tti AyuSmanniti putrAderAmantraNaM, kvacit 'iNamo nigganthe' iti dRzyate' 'sese'tti zeSa-dhanadhAnyaputrakalatramitrarAjyakupravacanAdikamiti, 'UsiyaphaliheM'tti ucchritam-unnataM sphaTikamiva skaTikaM cittaM yasya sa tathA, maunIndrapravacanAvAptyA paripuSTamanA ityarthaH, iti vRddhavyAkhyA, anye tvAhuH-ucchitaH-argalAsthAnAdapanIyorvIkRto na tirazvInaH, kapATapazcAdbhAgAdapanIta R ityarthaH, utsRto vA apagataH parighaH-argalA gahadvAre yasyAsau ucchitaparigha utsRtaparigho vA, audAryAtizayAdatizayadAnadAyitvena bhikSuka // 158 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 159 / / pravezArthamanargalitagRhadvAra ityarthaH, idaM ca kilAmmaDasya na sambhavati, svayameva tasya bhikSukatvAd, ata eva pustake likhitaM yathA 'Usiyaphalihe' tyAdivizeSaNatrayaM 'nocyate, avaMguyaduvAre, ti apAvRttadvAra:- kapATAdibhirasthagitagRhadvAraH, saharzanalAbhena na kuto'pi pASaNDikAvibheti, zobhanamArgaparigraheNodghATazirAstiSThatIti bhAva iti vRddhavyAkhyA, 'kecittvAhuH - bhikSuka pravezArthamaudAryAdasthagipagRhadvAra ityarthaH idaM cAmmaDasya na ghaTate, 'ciyattaaMteuragharadArapavesI'ti ciyattotti lokAnAM prItikara eva antaHpure vA gRhe vA dvAre vA pravezo yasya sa tathA, inpratyayazrcAtra samAsAntaH, atidhArmikatayA sarvatrAnAzaGkanIyo'sAviti bhAvaH anye tvAhuH - ciyattotti - nAprItikaro'nta puragRhe dvAreNa nApadvAreNa praveza :- ziSTajanapravezanaM yasya sa tathA, anIrSyAlutApratipAdanaparaM cetthamidaM vizeSaNaM na cAmmaDasyedaM ghaTate, antaHpurasyaivAbhAvAditi kvacidevaM dRzyate - 'ciyatagharaMte urapaMvesI 'ti ciyattetti- prItikAriNyeva gRhe vA'ntaHpure vA pravizatItyevaMzIlo yaH sa tathA tyakto vA gRhAntaH purorakasmAta pravezo yena sa tathA, cauddasa aTTamuTThipuNNamAsiNIsu tti uddiSTA - amAvAsyA 'paDipuNNaM posahaM aNupAlemANe tti AhAra pauSadhAdibhaMdAccatarUpamapIti, samaNe niggaMthe phAsuesa NijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggaha kambalapAyapucchaNeNaM atra ca paDiggahatti-pratigrahaH patagraho vA pAtra pAyapucchati pAdaprokSaNaM rajoharaNaM osaha me sajjeNaM, ti auSadham ekadravyAzrathaM bhaiSajyaM dravyasamudAyarUpamathavA auSadhaM triphalAdi bhaiSajyaM pRthyaM 'pADihArieNaM pIDhaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAhe mANe 'tti pratihAraH- pratyarpaNaM prayojanamasyeti prAtihArikaM tena pITham AsanaM phalakam - avaSTumbhanArthaH kASThavizeSaH zayyA vasatiH zayanaM vA yatra prasAritapAdaiH supyate saMstArako laghutaraM zayanameva 'sIlavvayaguNaveramaNapaccakkhANaposa hovavAsehi ahAparigahiehi tavokammehi appANaM bhAvemANe tti zIlavratAni - aNuvratAni guNA - guNavratAni viramaNAni - rAgAdiviratiprakArAH pratyAkhyAnAni - namaskArasahitAdIni pauSadhopavAsa:- aSTamyAdiparvadineSUpavasanam, AhArAdityAga ityarthaH, 'No kappai avakhasoyapyamANamettaMpi jalaM sayarAhaM 1 svAvAsasthAnApekSayA vA syAdapi, AgatasyANino yAcanApUrNakaraNAdvA, bhaktA vA tasyedRzAH syurye tannivAsasthAne satrazAlAM tathAvidhAM kuyuH, ullikhita sphaTikavadvA nirmalAntaHkaraNa iti vA, zeSapadadvaye tu na prathamavyAkhyAnapakSe doSale zAvakAza:. Xexe / / 159 / /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtikam // 16 // ammaDA. uttarittae' akSazrotaHpramANA-gantrIcakranAbhicchidrapramANA mAtrA yasya tattathA, sayarAha-akasmAt helayetyarthaH 3 / 'AhAkammie' ityAdi vyaktaM, fol sa0 40 navaraM 'raiya i batti racitam-auddazikabhedo yanmodakacUrNAdi punarmodakatayA kUradadhyAdikaM vA yatkarambakAditayA viracitaM tadacitamityucyate, iha cetizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe, 'kAntArabhatte i batti kAntAram-araNyaM tatra bhikSukANAM nirvAhaNArthaM yatsaMskriyate / tatkAntArabhaktamiti, 'dubhikkhabhatte i vati durbhikSabhaktaM yadbhikSukArthaM dubhikSe saMskriyate, auddezikAdibhedAzcaite, 'baddaliyAbhatte i vatti vardalikA-durdinaM (meghajaM tamaH) 'gilANabhatte i vatti glAnaH sannArogyAya yaddadAti tad glAnabhaktaM 'pAhuNagabhatte i vatti prAghUrNakaHko'pi kvacidgato yatpratisiddhaye saMskRtya dadAti prAghUrNakA vA-sAdhvAdaya ihAyAtA iti yaddApayati tatprAghUrNakabhaktaM 'mUlabhoyaNe i vatti mUlAni-dmAsi (padmasInA) TikAdInAM yAvatkaraNAdidaM padatrayaM dRzyaM 'kandabhoyaNe i vatti kandAH-sUraNakandAdayaH 'phalabhoyaNe i batti phalAni AmrAdInAM 'hariyabhoyaNe i vatti haritAni-madhuratRNakaTukabhANDAdIni 'bIyabhoyaNe i vatti bIjAni-zAlitilAdIni 'bhottae vatti bhoktuM vA 'pAyae vati pAtuM vA AdhAkarmakAdipAnakAdinIti 5 / 'avajjhANAyarie'tti apadhyAnena-ArtAdinA Acarita-Asevito yaH apadhyAnasya vA yadAcaritam-AsevanaM so'narthadaNDa iti, 'pamAdAyarie,tti pramAdena-ghRtaguDAdidravyANAM sthaganAdikaraNe AlasyalakSaNena ! Acarito yastasya vA yadAcaritaM so'narthadaNDa: pramAdAcaritaH pramAdAcaritaM veti hiMsappayANe'tti hiMsrasya-khaDgAdeH pradAnam-anyasyArpaNaM niSprayojanameveti hiMsrapradAnaM, 'pAvakammovaese'tti pApakarmopadeza:-kRSyAdhupadezaH prayojanaM vineti, sAvajjettikaTu'tti yadidaM jalasya parimANakaraNaM tajjalaM sAvadhamitikRtvA, sAvadyamapi kathamityAha-jIvatikaTTatti jIvA apkAyikA eta itikRtvA, athavA kasmAtparipUrta gRhRtItyata Aha-sAvadyamitikRtvA, etadeva kRta ityAha-jIvA itikRtvA, pUtarakAdijIvA iha santItikRtveti bhAvaH / 'aNNA .thae vatti anyayUthikA-arhatsavApekSayA anye zAkyAdaya: 'ceiyAItti arhaccaityAni-jinapratimA ityarthaH 'NaNNattha arahatehi vatti na kalpate, iha yo'yaM neti pratiSedhaH so'nyatrAhadabhyaH, arhato varjayitvetyarthaH, sa hi kila parivrAjakaveSadhArakaH ato'nyayUthikadevatAvandanAdiniSedhe arhatA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ To mapi vandanAdiniSedho mA bhUditikRtvA NaNNatthetyAdyadhItaM, 'uccAvarahiti uccAvacaiH-utkRSTAnutkRSTaH 4 / 'AukkhaeNa'ti AyuHkarmaNo // 16 // dalikanirjaraNena 'bhavakkhaeNati devabhavanibandhanabhUtakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNenetyarthaH, 'ThiikkhaeNati Ayu karmaNastadanyeSAM ca keSAJcit / | sthitervidalaneneti 'aNaMtaraM cayaM caitta'tti devabhavasambandhinaM cayaM-zarIraM tyaktvA-vimucya athavA 'cayaM caitta'tti cyavanaM citvA-kRtvetyarthaH, 5 / 'aDDAiMti paripUrNAni 'dittAItti hiptAni darpavanti 'vittAiti vittAni-vyAkhyAtAni zeSapadAni kUNikavarNakavad vyAkhyeyAni, 'tahappagAresu kulesu'tti iha kvacit kule ityayaM zeSo dRzyaH, 'pumattAe'tti puMstvatayA, puruSatayetyarthaH, 'paJcAyAhiti'tti 'pratyAjamiSyati utpatsyataH ityarthaH 6 / 'ThiivaDiyaM kAhiti'tti sthitipatitaM-kulakamAntarbhUtaM putrajanmocitama nuSThAnaM kariSyataH 'caMdasUradaMsaNiya'ti candrasUradarzanikAbhidhAnaM surajanmotsavavizeSaM 'jAgariyati rAtrijAgarikAM sutajanmotsavavizeSameva 'nivvatte asuijAyakammakaraNe'tti nivRtte-atikrAnte azucInAmazaucavatAM jAtakarmaNAM-prasavavyApArANAM yatkaraNaM-vidhAnaM tattathA, tatra 'bArasAhe divase'tti dvAdazAkhye divase ityarthaH, athavA dvAdazAnAmahAM samAhAro dvAdazAhaM tasya divaso yenAsau pUrNo bhavatIti dvAdazAhadivasastatra 'ammApiyarotti ambApitarau 'imati idaM vakSyamANam, ayamiti kvacidRzyate, tacca prAkRtazailIvazAt, 'eyArUvaMti etadeva rUpaM-svabhAvo yasya nAnyathArUpamityetadrUpaM 'goNati gauNaM, kimuktaM bhavatI yAha'guNanippaNa'ti gauNazabdo'pradhAne'pi vartata ityata uktaM guNaniSpannamiti, nAmadhejjati prazastaM nAmaiva nAmadheyam, / ____iha sthAne pustakAntare paMcavAipariggahie' ityAdi grantho dRzyate, sa ca prAgvad vyAkhyeyaH, kiJcicca tasya vyAkhyAyate-'hatthA hatthaM saMharijjamANe',tti hastAddhastAntaraM saMhriyamANo-nIyamAnaH, aGkAdakaM paribhujyamAnaH-utsaGgAdutsaGgAntaraM paribhojyamAnaH utsaGgasparzasukhamanubhAvyamAnaH, 'uvanacijjamANe'tti . upanaya'mAno nartana kAryamANa ityarthaH, upagIyamAnaH-tathAvidhabAlocitagItavizeSIyamAno gApyamAno vA 'uvalAlijjamANe'tti upalAlyamAnaH krIDAdilAlanayA 'uvagahijjamANe'tti upagUhyamAnaH AliGgayamAnaH 'avayAsijjamANe'tti 1'janak janane hvAdirayam' iti nyAyasaGgrahokterbhavati parasmaipade'pi prayogo jane: // 16 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama 2 sU040 ApapAti apatrAsyamAnaH apagatatrAsaH kriyamANaH, apayAsyamAno vA utkaNThAtirekAnnidayAliGganenApIDyamAnaH, aprayAsyamAno vA samIhitapUraNena | ammaDA0 prayAsamakAryamANaH, 'parivaMdijjamANe'tti parivandyamAnaH stUyamAnaH, paricumbyamAna iti vyaktaM, 'paraM gijjamANe'tti pa(pari) raGgayamANaH caD.krasyamANaH, eteSAM ca saMhiyamANAdipadAnAM dvivacanamAbhIkSNyavivakSayeti 'nivAghAya'ti nirvAtaM nirvyAghAtaM ca yadigarikandaraM tadAlIna iti 8 athAdhikRtavAcanA 'sAiregaTTavarisajAyagaM'tti sAtirekANyaSTau varSANi jAtasya yasya sa tathA taM 9 / 'atthau'tti arthato vyaakhyaa||162|| | nata: 'karaNao yatti karaNataH prayogata ityarthaH / 'sehAvehiti'tti sedhayiSyati niSpAdayiSyati 'sikkhAvehiti' zikSayiSyati-abhyAsa kArayiSyati 10 / 'vinayapariNayametta'tti kvacittatra vijJa eva vijJaka: sa cAsau pariNatamAtrazca-buddhayAdipariNAmavAneva vijJakapariNatamAtraH, iha mAtrAzabdo buddhadhAdipariNAmasyAbhinavatvasyApanaparaH, 'navaMgasuttapaDibohie'tti navAGgAni dve zrotre dve netre dve dhANe ekA ca jihvA tvagekA manazcaikamiti tAni suptAnIva suptAni bAlyAdabyaktacetanAni pratibodhitAni-yauvanena vyaktacetanAvanti kRtAni yasya sa tathA, | Aha ca vyavahArabhASye 'sottAiM nava suttAI' ityAdi, yajohI'tti hayena-azvena yudhyata iti yayodhI evaM rathayodhI bAhuyodhI ca, 'bAhupramardI'ti bAhubhyAM pramRdnAtI ta bAhupramardI 'viyAlacArI tti sAhasikatvAdvikAle'pi rAtrAvapi caratIti vikAlacArI, ata eva sAhasikaH-sAttvikaH 'alaM bhogasamatthe'tti atyarthaM bhogAnubhavanasamarthaH 12 / 'No sajjihiti'tti na saGga-sambandhaM kariSyati No No rajjihiti'ti na rAga-prema bhogasambandhahetuM kariSyati 'no gijjhihiti'tti nAprAptabhogeSvAkAGkSAM kariSyatIti 'No ajjhovavajji hiti'tti nAdhyupapatsyate-nAtyantaM tadekAnamanA bhaviSyatIti 'se jahANAmae'tti se iti athazabdArthe athazabdazca vAkyopakSepArthaH, nAmeti sambhAvanAyAm evaMzabdo vAkyAlaGkArArthaH, "uppaleti vA utpalamiti vA, utpalAdipadAnAM cArthabhedo varNAdibhirlokato'vaseyo, navaraM puNDarIka-sitapadma 'paMkaraeNa'ti paGka-kardamaH sa eva rajaH padmasvarUpoparaJjanAt zlakSNAvayavarUpatvena vA reNutulyatvAditi, 'kAmaraeNatti 1 zrotrAdIni nava suptAni.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 163 / / D kAmaH-zabdo rUpaM ca sa eva rajaH kAmarajastena bhogaraeNa'ti bhogo-gandho rasaH sparzazca mittaNAiNiyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNaM' ti mitrANi-suhRdaH jJAtayaH-sajAtIyAH nijakA-bhrAtaputrAdayaH svajanA-mAtulAdayaH sambandhina:-zvazurAdayaH parijano-dAsAdiparikara. 'kevalaM bohiM bujjihiitti vizuddhaM samyagdarzanamanubhaviSyati tallapsyata ityarthaH 'aNaMte'tyAdi, 'anantam- anantArthaviSayatvAt 'anuttaraM' sarvottamatvAt nirvyAghAtaM' kaTakuTayAdibhirapratihatatvAta "nirAvaraNaM' kSAyikatvAt 'kRtsnaM' sakalArtharAhakatvAt 'pratipUrNa sakalasvAMzasamanvitatvAt 'kevalavaraNANadaMsaNe'tti kevalam-asahAyaM ata eva varaM jJAnaM ca darzanaM ceti jJAnadarzanaM tataH prAkpadAbhyAM karmadhArayaH, tatra jJAnavizeSAvabodharUpamiti darzanaM-sAmAnyAvabodharUpamiti 14 / 'holaNAo'tti janmakarmamarmodghaTTanAni niMdaNAo'tti manasA kutsanAni 'khisaNAoM'tti tAnyeva lokasamakSaM 'garahaNAo'tti kutsanAnyava ca garhaNIyasamakSANi 'tajjaNAo'tti ziro'GgulyAdisphoraNato jJAsyasi re jAlmetyAdibhaNanAni 'tAlaNAo'tti tADanA:-capeTAdidAnAni 'paribhavaNAo'tti AbhAmyArthaparihAreNa nyakkayAH, 'pabvahaNAo'tti pravyavathanA-bhayotpAdanAni 'uccAvaya'tti utkRSTetarAH 'gAmakaMTaya'tti indriyagrAmapratikalA iti mijjhihii'tti sesyati-kRtakRtyo bhaviSyati 'bujjhihii'tti bhotsyate-samastArthAn / kevalajJAnena 'muccihiitti mokSyate sakalakarmAzaH 'pariNivvAhiitti parinirvAsyati karmakRtasantApAbhAvena zItIbhaviSyati, vimuktaM bhavavi ?-'savvadukkhANamaMtaM kAhiitti vyaktameveti 14, 15 / / sU0 40 / / se ime gAmAgara jAva saNNivesesu pavaiyA samaNA bhavaMti,taMjahA-AyariyapaDiNIyA uvajjhAyapaDiNIyA kulapaDiNIyA gaNapaDiNIyA Ayariya- uvajjhAyANaM ayasakAragA avaNNakAragA akitikAragA bahUhi asabbhAvubbhAvaNAhi micchattAbhiNivesehi ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANA vuppAemANA viharittA bahUI vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti 2 tassa ThANassa aNAloiyaapaDivakatA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM laMtae kappe devakibbisiesu devakibbisiyattAe uvavattAro bhavaMti, tahi tesi gatI terasasAgarovamAI ThitI aNArAhagA sesaM taM ceva 15, 1 / se je ime saNNi-paMJcidiya-tirikkhajoNiyA pajjattayA bhavaMti, taMjahA-jalayarA khahayarA thalayarA, tesi NaM atthegaiyANaM // 163 / /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 aupapAti kam // 164 // subheNaM pariNAmeNaM pasatyehi ajjhavasANehi lesAhiM visujjhamANAhi tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM IhAvahamaggaNagavesaNaM karemANANaM ammaDA. sa0 40 saNNIpuravajAIsaraNe samuppajjai / tae NaM te samuppaNNa-jAisarAsamANA sayameva paMcANuvvayAI paDibajjaMtittA paDivajji bahUhi solavvaya-guNaveramaNa-paccakkhANa-posahovavAhiM appANaM bhAvamANA bahUI vAsAI AuyaM pAleti pAlittA bhattaM paccakkhaMti bahUI bhattAI aNasaNAe cheyaMti 2 tA AloiyapaDikkatA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM sahassAre kappe devattAe uvavattAro bhavaMti, tahi tesi gatI aTThArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA, paralogassa ArAhagA sesaM taM caiva 16, 2 / se je ime gAmAgara jAva saMnivesesu AjIvikA bhavaMti, taMjahAdudharatariyA tigharatariyA sattagharatariyA uppalabeTiyA gharasamudANiyA vijjuaMtariyA uTTiyAsamaNA, te NaM eyAraveNaM vihAreNa viharamANA bahUI vAsAiM pariyAyaM pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe devattAe uvavattAro bhavati, tahi tesi gatI bAvIsaM sAgarovamAI ThitI, aNArAhagA, sesaM taM caiva 17, 3 / se je ime gAmAgara jAba saNNivesesu pabvaiyA samaNA bhavaMti, taMjahA attukkosiyA paraparivAiyA bhUikammiyA bhajjo 2 kouyakArakA, te NaM eyAraveNaM vihAreNaM viharamANA bahUiM vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyaapaDikkatA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe Abhiogiesu devesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tahi tesi gaI bAbIsaM sAgarobamAI ThiI paralogassa aNArAhagA, sesaM taM ceva 18, 4 / se je ime // 164 // gAmAgara jAva saNNivesesu NiNhagA bhavaMti, taMjahA-bahurayA 1 jIvapaesiyA 2 anvattiyA 3 sAmuccheiyA 4 dokiriyA 5 terAsiyA 6 abaddhiyA 7 iccete satta pavayaNaNiNhagA kevala (laM) cariyAliMgasAmaNNA micchaddiTThI bahUhi asabhAbanbhAvaNAhi micchattAbhi- 2 Nivesehi ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANA buppAemANA biharittA bahUI vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti 2 tassa ThANassa aNAloiya appaDikkatA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM uparimesu gevejjesu devattAe ubavattAro bhavaMti, tahi tesi gatI ekkattIsaM sAgarobamAI ThitI, paralogassa aNArAhagA, sesaM taM ceva 19, 5 / se je ime gAmAgara jAva saNNivesesu maNuyA bhavaMti, da
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 165 / / taMjahA-appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTThA dhammakhAI dhammappaloiyA dhammapalajjaNA dhammasamudAyArA dhammeNaM caiva vitti kappemANA susIlA subbayA suppaDiyANaMdA sAhUhi ekaccAo (egaiyAo) pANAivAyAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo apaDivirayA evaM jAva pariggahAo ekaccAo kohAo mANAo mAyAo lohAo penjAo kalahAo abbhavakhANAo pesuNNAo paraparivAyAo aratiratIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo apaDivirayA, ekaccAo AraMbhasamAraMbhAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo apaDivirayA, ekaccAo karaNa kArAvaNAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo apaDivirayA egaccAo payaNapayAvaNAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo payaNapayAvaNAo apaDivirayA, ekaccAo koTTaNapiTTaNatajjaNatAlaNavahabaMdhaparikilesAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo apaDivirayA, ekaccAo NhANamaddaNa-vaNNagavilevaNa-saddapharisa-rasarUvagaMdha-mallAlaMkArAo paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAo apaDivirayA, je yAvaNNe tahappagArA sAvajjajAgovahiyA (sAvannA abohiyA) kammatA parapANapariyAvaNakarA kajati tao paDivirayA jAvajjIvAe ekaccAovi apaDivirayA taMcahA-samaNovAsagA bhavaMti, abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA Asava-saMvara-nijjara-kiriyA-ahigaraNa-baMdha-mokkhakusalA asahAjjao devAsuraNAga-jakakha rakkhasa-kinnara-kiMpurisagarula-gaMdhavva-mahoragAiehi devagaNehaM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA, NiggaMthe pAvayaNe NissaMkiyA NikkhaMkhiyA nimvitigicchA laTThA gahiyaTThA pucchiyaThThA abhigayaTThA viNicchiyaTThA aTTimija-pemmANurAgaratA, ayamAuso! NiggaMthe pAvayaNe aTe ayaM parama8 sesesa aNa8, UsiyaphalihA avaMguyaduvArA ciyattaMteura-paragharadArappavesA cauddasaTumuddiTTa-puNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM samma aNupAlettA samaNe Niggathe phAsuesaNijjeNaM asaNapANa-khAimasAimeNaM vatthapaDiggaha-kaMbala-pApapuMchaNeNaM osahabhesajjeNaM paDihAraeNa ya pIDhaphalaga-sejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANA viharaMti, viharittA bhattaM paccakkhaMti, te bahUI bhattAI aNasaNAe chediti chedittA AloipapaDikvaMtA samAhipattA prativiratAprativiratvasUcanArthameSa dvika: // 165 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti- kam // 166 / / kAlamAse kAlaM kiccA ukkoNaM accue kappe devattAe uvavattAro bhavaMti, tahi tesiM gaI bAvIsaM sAgarovamAI ThiI ArAyA se taheva 20, 6 / se je ime gAmAgara jAva saNNivesesu maNuA bhavaMti, taMjahA-aNAraMbhA apariggahA dhammiyA jAva kappemANA susIlA suvvayA supaDiyANaMdA sAhU savvAo pANAivAAo paDivirayA jAva savvAo pariggahAo paDibirayA, savvAo kohAo mANAo mAyAo lobhAo jAva micchAdasaNasallAo paDivirayA, savvAo AraMbhasamAraMbhAo paDivirayA, savvAo karaNakArAvaNAo paDivirayA, savvAo payaNapayAvaNAo paDivirayA, savvAo kuTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-baha-baMdha-parikilesAo paDivirayA, savbAo pahANa-maddaNa vaSNaga-vilevaNa-sadda-pharisarasa-rUva-gaMdha-mallAlaMkArAo paDivirayA, je yAvaNNe tahappaggArA sAvajjogAvahiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA kajjati taovi paDivirayA, jAvajjIvAe se jahANAmae aNagArA bhavati-IriyAsamiyA bhAsAsamiyA jAva iNameva NiggathaM pAvayaNaM puraokAuM viharati tesi NaM, bhagavaMtANaM eeNaM vihAreNaM viharamANANaM atthegaiyANaM aNaMte jAva kevalavaraNANadasaNe samuppajai, te bahUI vAsAiM kevalipariyAgaM pAuNaMti jAva pAuNittA bhattaM paJcakkhaMti bhattaM2 bahUI bhattAI aNasaNAi chedenti 2ttA ussaTTAe korai NaggabhAve jAva aMta karaMti, jesipi ya NaM egaiyANaM No kevalavaranANadaMsaNa samuppaJjai te bahUI vAsAI chaumatthapariyAgaM pAuNanti2 AbAhe uppaNNe vA aNuppaNNe vA bhattaM paJcakkhaMti, te bahUI bhattAI aNasaNAe chedenti 2ttA jassaTTAe korai NaggabhAve jAva tamaTThamArAhittA carimehi usAsaNIsAsehi aNaMtaM aNuttaraM nivAghAyaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipuNNaM kevalavaraNANadasaNaM uppADiti, tao pacchA sijjhihinti' jAva aMtaM karehinti / egacA puNa ege bhagatAro puvvakammAvaseseNaM kAlamAse kAlaM kiccA ukloseNaM samvasiddha mahAvimANe devattAe uvavattAro bhaSaMti, tahi tesi gaI tettIsaM sAgaromAiMThiI ArAhagA, sesaM taM ceva 21, 7 / se je ime gAmAgAra jAva saNNivesesu maNuA bhavaMti, taMjahA-savvakAmavirayA savvarAgavirayA savvasaMgAtItA samvasiNehAtikkatA akohA NikkohA khINakkohA evaM mANamAyAlohA aNupuzveNaM aTTha kammapayaDIo khavettA uppi loyagapaiTThANA havaMti 22, 8 // sU0 41 / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 167 / / 'ayasakAraga'tti parAkramakRtA sarvadiggAminI vA prakhyAtiryazaH tatpratiSedhAdayazaH 'avaNNakAraya'tti abajJA-anAdaraH avarNoM vAvarNanAyA akaraNaM 'akittikAraga'tti dAnakRtA ekadiggAminI vA prasiddhiH kortistanniSedhAdakItiH 'asabhAvubbhAvaNAhiti asadbhAvAnAm -avidyamAnArthAnAmudbhAvanA-utprekSaNAni asadbhAvodbhAvanAstAbhiH 'micchattAbhinivesehi yatti mithyAtve-vastuviparyAse mithyAtvAdvA-mithyAdarzanAkhyakarmaNaH sakAzAd abhinivezA:-cittAvaSTambhA mithyAtvAbhinivezAstaiH 'buggAhemANa'tti vyudgrAhyamANAH-kugrahe yojayantaH 'buppAemANa' tti vyutpAdayamAnA:-asadbhAvodbhAvanAsu samarthIkurvanta ityarthaH, 'aNAloiyaapaDikta'tti gurUNAM samIpe akRtAlocanAstato doSAdanivRttAzcetyarthaH, eteSAM ca viziSTazrAmaNyajanyaM devatvaM pratyanIkatAjanyaM ca kilbiSikatvaM, te hi caNDAlaprAyA eva devamadhye bhavantIti 15, 1 / 'saNNopuvvajAIsaraNe'tti saMjinAM satAM yA pUrvajAti:-prAktano bhavastasyA yatsmaraNaM tattathA 16, 2 / AjIvikA-gozAlakamatAnuvartinaH 'dugharaMtariya'tti ekatra gRhe bhikSAM gRhItvA ye'bhigrahavizeSAd gRhadvayamatikramya punabhikSAM gRhNanti na nirantaramekAntaraM vA te dvigu hAntarikAH, dve guhe antaraM bhikSAgrahaNe yeSAmasti te dvigRhAntarikA iti nivacanam, evaM trigRhAntarikAH saptagRhAntarikAzca uppalabeMTiya'tti utpalavRntAni niyamavizeSAt grAhyatayA bhakSatvena yeSAM santi te utpalavRntikA: 'gharasamudANiyatti gRhasamudAna-pratigRhaM bhikSA yeSAM grAhyatayA'sti te gRhasamudAnikA: 'vijjuyaMtariya'tti vidyuti satyAM antaraM bhikSAgrahaNasya yeSAmasti te vidyudantarikAH, vidyutsampAte bhikSA nATantIti bhAvArthaH, 'uTTiyAsamaNa'tti' uSTrikA-mahAmRNyamayo bhAjanavizeSastatra praviSTA ye zrAmyanti-tapasyantItyuSTrikAzramaNAH, eSAMza tadasti ca padAnAmutprekSayA vyAkhyA kRtaMti 17, 3 / attukkosiya'tti AtmotkarSo'sti yeSAM te AtmotkarSikAH, 'paraparivAiya'tti pareSAM parivAdo-nindA'sti yeSAM te paraparivAdikAH 'bhUikammiya'tti bhUtikarma-jvaritAnAmupadravarakSArtha bhUtidAnaM | yeSAM te bhUtikamikAH, 'bhujjo bhujjo kougakAraga'tti bhUyo bhUyaH-punaH punaH kautuka-saubhAgyAdinimittaM pareSAM snapanAdi tatkartAraH kautukakArakAH 'Abhiogiesutti abhiyoge-AdezakarmaNi niyuktA abhiyogikA AdezakAriNa ityarthaH, eteSAM ca devatvaM cAritrAdAbhiyogi
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ kam aupapAtikatvaM cAtmotkarSAderiti 18, 4 / bahuSu samayeSu ratA-AsaktAH bahubhireva samayaiH: kArya niSpadyate naikasamayenetyevaMvidhavAdino bahuratAH / sU0 41 -jamAlimatAnupAtinaH, 'jIvapaesitti jIvaH pradeza egaiko yeSAM matena te jIvapradezAH, ekenApi pradezena nyUno jIvo na bhavatyato yenakena l pradezena pUrNaH san jIvo bhavati sa ekaH pradezo jIvo bhavatItyevaMvidhavAdinastiSyaguptAcAryamatAvisaMvAdinaH, 'avvattiya'tti avyaktaM sama stamidaM jagat sAdhvAdiviSaye zramaNo'yaM devo vA'yamityAdiviviktapratibhAsodayAbhAvAttatazcAvyaktaM vastviti matimasti yeSAM te avyatiktAH, // 168 // avidyamAnA vA sAdhvAdivyaktireSAbhityavyaktikA: aSADhAcAryaziSyamatAnta pAtinaH 'sAmuccheiya'tti nArakAdibhAvAnAM pratikSaNaM samuccheda kSayaM vadantIti sAmucchedikAH azvamitramatAnusAriNaH, 'dokiriyatti dve kriye-zItoSNe-zItavedanoSNavedanAdisvarUpe ekatra samaye jIvo'nubhavatItyevaM vadanti ye te dvaikriyA gaGgAcAryamatAnuvartinaH, 'terAsiyatti trIna rAzIna jIvAjovanoNIvarUpAna, vadanti ye te trairAzikAH | rohaguptamatAnusAriNaH, 'abaddhiya'tti abaddhaM satkarma kaJcukavatpArzvataH spRSTamAtraM jIvaM samanugacchantItyevaM vadantItyabaddhikAH / KI goSThAmAhilamatAvalambina' upalakSaNaM caitat sakriyAvartivyApanadarzanAnAmanyeSAmapIti, 'pavayaNaniNhaya'tti pravacana-jinAgamaM niha nuvate apalapantyanyathA tadekadezasyAbhyupagamAtte pravacananihnavakAH, kevalaM 'cariyAliMgasAmaNNA micchAdiTThI'tti mithyAdRSTayaste viparItabodhAH navaraM caryayA-bhikSATanAdikriyayA liGgena ca-rajAharaNAdinA sAmAnyA:-sAdhutulyA iti 19, 5 / 'dhammiya'tti dharmeNa-zrutacAritrarUpeNa caranti | ye te dhArmikAH, kuta etadevamityata A-'dhammANu'tti dharma-zru tarUpamanugacchanti anusaraMti ye te dharmAnugAH, kuta etadevamityata Aha IPS 'dhammiTuM'tti dharmaH | tarUpa eveSTo-vallabhaH pUjito vA yeSAM te dharmeSTAH dharmiNAM veSTA: dharmiSTAH athavA dharmo'sti yeSAM te dharmiNaH ta E eva cAnyebhyo'tizayavanto dharmiSThAH, ata eva 'dhammakkhAi'tti dharmamAkhyAnti bhavyAnAM pratipAdayantIti dharmAkhyAyinaH dharmAdvA khyAtiH| prasiddhi ryeSAM te dharmakhyAtayaH, 'dhammapaloiyatti dharma pralokayanti-upAdeyatayA prekSante pASaNDiSu vA gaveSayantIti dharmapralokinaH, dharmagaveSaNAnantaraM vA 'dhammapalajjaNa'tti dharma prarajyante-Asajyante ye te dharmaprarajyanAH, tatazca 'dharmasamudAcAra'tti dharmarUpacAritrAtmakaH samudAcAraH sadAcAraH
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapramodo vA''cAro yeSAM te dharmasamudAcArAH, ata eva 'dhammeNa ceva vitti kappemANa'tti dharmeNaiva-cAritrAvirodhena zru tAvirodhena vA vRtti // 169 // | -jIvikA kalpayantaH-kurvANA viharantIti yogaH, 'suvvaya'tti sadvatAH zobhanacittavRttivitaraNA vA, 'suppaDiyANaMdA sAhUhi'ti puSThu pratyA DH nanda:-cittAlAdo yeSAM te supratyAnandAH sAdhuSa-viSayabhUteSu athavA sAhahiti uttaravAkye sambadhyate, tatazca sAdhubhyaH sakAzAt sAdhva. ntike ityarthaH, egaccAo pANAivAyAo'tti ekasmAt na sarvasmAt pAThAntare egaiyAo'tti. tatra ekaka eva ekakikaH tasmAdekakikAt, ita idaM sUtraM prAyaH prAguktArtha navaraM 'micchAIsaNasallAo'ti iha mithyAdarzanaM-tajja(da)nyAnyathikavandanAdikA kriyA tato bhAvato viratAH rAjAbhiyogAdibhistvAkArairaviratA iti, 'kudraNapiTTaNatajjaNatAlaNavahabaMdhaparikilesAo'tti kudnaM-khadirAderiva chedavizeSakaraNaM piTTanaM-bastrAderiva mudagarAdinA hananaM tarjanaM-para prati jJAsyasi re jAlmetyAdibhaNanaM tADana-capeTAdinA hananaM tAlanaM vA gRhadvArAdestAlakena sthagana | badho-mAraNaM bandho-rajjvAdinA yantraNaM pariklezo-bAdhotpAdanaM 'sAvajjajogovahiya'tti sAvadyayogA aupadhikA-ma yAprayonAH kaSAya pratyayA ityartha upakaraNaprayojanA vA yete tathA 'kammata'tti vyApArAMzAH, vAcanAntare 'sAvajjA abAhiyA kammata'tti atra abodhikAH avidyamAnabodhikA veti, evaM sAmAnyenoktAnAM manuSyANAM vizeSanirdezArthamAha-'taMjaha'tti ta ete ityarthaH 'se jahAnAbhae'tti kvacittatrApyayameMvArthaH 20, 6 / 'AbAhe'tti rogAdibAdhAyA 'egaccA paNa ege bhayaMtAro'tti ekA-asAdhAraNagaNatvAd advitIyA manujabhavabhAvinI vA acA bondistanurveSAM te ekArcAH, punaH zabdaH pUrvoktArthApekSayA uttaravAlyArthasya vizeSadyotanArthaH, eke-kevalajJAnabhAjanebhyo'pare 'bhayaMtArotti XI bhaktAra:-anuSThAnavizeSasya sevayitAro bhayatrAtAro vA, anusvArastvalAkSaNikaH, 'pathvakammAvaseseNa' kSINavizeSakarmaNA devatayotpattAro bhavantiIti yoga: 21, 7 / 'savvakAmaviraya'tti sarvakAmebhyaH-samastazabdAdiviSayebhyo viratA-nivRttAsteSu vA virayA-vigatautsukyA ye te tathA, yataH 'samparAgaviraya'tti sanarAgAta-samastAdviSayAbhimukhyahetubhUtAtmapariNAma vizeSAdviratA-nivattA ye te tathA, 'savvasaMgAtIta'tti soramAtsaMGgAt-mAtApitrAdisambandhAdatItA:-apakrAntAH sarvasaGgAtItAH yataH 'savvasiNehAikta'tti sarvasneha-mAtrAdisambandhahetuM atikrAntAH-sya
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvopa | sU0 41 kam / aupapAti ktavanto ye te sarvasnehAtikrAntA: 'akkoha'tti krodhaviphalIkaraNAt 'nikkoha'tti udayAbhAvAt, etadeva kuta ityAha-'khoNakoha'tti kSINakrodhamohanIyakamANa ityarthaH, ekArthA caite zabdAH 22, 8 sU0 41 / / - aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA kevalisamugdhAeNaM samohaNittA kevalakappaM loyaM phusittA NaM ciTThai haMtA ciTThai 1 / se guNaM bhaMte ! kevala kappe loe tehi NijjarApoggalehi phuDe ?, hatA phuDe 2 / chaumatthe gaM bhaMte ! maNusse tesi NijjarApoggalANaM kiMci vaNeNaM vaNaM // 170 // * gaMdheNaM gaMghaM raseNaM rasaM phAseNaM phAsaM jANai pAsai ?, goyamA !, No iNaTe samaDhe 3 / se keNaTheNaM bhaMte ! evaM buccai-chaumatthe NaM maNusse tesi NijjarApoggalANaM No kiMci vaNeNaM vaNNaM jAva jANai pAsai ?, goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve 2 savvadIvasamusaNaM savvabhaMtarae savvakhuDDAe vaTTa telapUyasaMThANasaMThie paTTe rahacakkavAla-saMThANasaMThie vaTTe pukkharakaNNiyA-saMThANasaMThie vaTTe paDipuSNacaMda-saMThANasaMThie ekkaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhabheNaM tiNNi joyaNasayasahassAiM solasasahassAI doNNi ya sattAvIse joyaNasae tiNNi ya kose aThThAvIsaM ca dhaNusayaM terasa ya aMgulAI addhaMguliyAM ca kici bisesAhie parikkheveNa papNatte, deve NaM mahiDDIe mahajuie mahabbale mahAjase mahAsukkhe mahANabhAve sakleivaNaM gaMdhasamuggayaM giNhai 2taM avadAlei 2 jAva iNAmevattikaTu kevalakappaM jaMbuddIva tihi accharANivAehi tisattakhutto aNupariaTTittA NaM havvamAgacchejjA / , se NUNaM goyamA ! se kevala kappe jaMbUddIve 2 tehiM ghANapoggalehi phuDe ?, hatA | phuDe / , chaumatthe NaM goyamA ! maNusse tesiM ghANapoggalANaM kiMci vaNNeNaM vaNaM jAva jANati pAsaMti ?, bhagavaM ! No iNaTTe sama? / se teNaTuNaM goyamA ! evaM buccai-cha umatthe zaM maNusse teMsi NijjarApoggalANaM no kiMci vaNNeNaM vaNaM jAva jANai pAsai, esuhumA NaM te poggalA paNNattA, samaNAuso ! savvaloyaMpi ya te phusittA gaM ciTuMti 4 / kamhA NaM bhate / kevalI samohaNaMtti ? kamhA NaM kevalI samugghAyaM gacchaMti ?, goyamA ! kevalINaM cattAri kammaMsA apalikkhINA (aveiyA anijiNNA) bhavaMti, taMjahA-veyaNija AuyaM NAma guttaM, savvabahue se veyajijje kamme bhavai, savvatthove se Aue kamme bhavai, visamaM samaM karei baMdhaNehiM ThiIhi ya, visamasamakaraNayAe / / 170 / /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 171 / baMdhaNehi ThiIhi ya evaM khalu kevalI samohaNaMti evaM khalu kevalI samugdhAgaM gacchaMti, 5 / samvevi NaM bhaMte ! kevalI samugdhArga gacchaMti ?, No iNaDhe sama8, 'akittA NaM samugghAgaM, arNatA kevalI jiNA / jarAmaraNavippamukkA, siddhi varagaI gayA // 1 // ' kaisamae NaM bhaMte ! AujIkaraNe paNNatte, ? goyamA ! asaMkhejasamAe aMtomuhuttie paNa te 6 / kevalisamugdhAe NaM bhaMte ! kaisamaie pagNate ?, goyamA ! aTThasamaie paNNatte, taMjahA-paDhame samae daMDa karei biie samae kavADaM karei taIe samae maMthaM karei cautthe samae logaM pUrei paMcame samae loyaM paDisAharai cha8 samae maMthaM paDisAharai sattame samae kavADaM paDisAharai aTThame samae daDaM paDisAharai paDisAharittA tao pacchA sarIratthe bhavai 7 / seNaM bhaMte ! tahA samugdhAyaM gae ki maNajogaM jujai ? vayajogaM jujai ?, kAyayoga juMjai ?, goyamA ! No maNajogaM juMjai jo vayajogaM jujai kAyajogaM juMjai, kAyajogaM jujamANe ki orAliya-sarIrakAyajoga juMjai ? orAliya-missasarIrakAyajogaM jujai ? veuvviyasarIrakAyajogaM jujai ? deubviya-missasarIra-kAyajogaM jujai ? AhArasarIrakAyajogaM juMjai ? AhArasarIra-missa-kAyajogaM jujai ?, kammAsarIrakAyajogaM jujai ? goyamA ! orAliyasarIrakAyajogaM jujai, orAliya-missasarIrakAyajogapi jujai, No veubviyasarIrakAyajogaM jujai, go veubviya-missa-sarIrakAyajogaM juMjai, No AhAragasarIrakAyajogaM jujai, No AhAragamissarIrakAyajogaM jujai,kammasarIrakAyajogapi juMjai, paDhamaTThamesu samaesu orAliya-sarIrakAyajogaM jujai, biiyaichaTusattamesu samaesu orAliya-missa-sarIrakAyajogaM juMjai, taIyacautthapaMcamehi kammAsarIrakAyajogaM jujai 8 / se NaM bhaMte ! tahA samugdhAyagae sijjhihii bujjhihii muccihii parinivvAhii savvadukkhANamaMta karehii ?, No iNa? sama8, se NaM tao paDiniyattai tao paDiniyattittA ihamAgacchai 2 tA tao pacchA maNajogapi jUMja i vayajogapi juMjai kAyajogapi juMjai, maNajogaM jUMjamANe kiM saccamaNajogaM juMjai, No mosamaNajoga rAjuMjai, No saccAmosamaNajogaM juMjai, asaccAmosamaNajogaMpi juMjai, vaya jogaM juMjamANe ki saccavaijogaM jujai, mosavaijogaM juMja i, saccA mosavaijoga juMjai, asaccAmosavaijogaM jujai ?, goyamA ! saccavaijogaM jujai, No mosavaijogaM jujai, No saccAmosavaijogaM jujai, // 171 / / kakakakaka
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti jIvopa0 kam // 172 // asaccAmosavaijogapi jujai, kAyajogaM jujamANe Agacchejja vA ciTreja vA NisIeja vA tuyaTTeja vA ullaMghejja vA pallaMghejja vA | ukkhevaNaM vA avakkhevaNaM vA tiriyakkhevaNaM vA karejjA pADihAriyaM vA pIDha-phalahaga-sejasaMthAragaM paccappiNejA 23, 9 ||suu0 42 // tadevamukto vivakSitopapAtaH, adhunA'nantaroktasiddhopapAtasambandhena tatkAraNabhUtasamudghAtAdivaktavyatAM darzayannAha-'aNAgAre Na'mityAdi vyaktaM, navaraM kevalisamugghAeNaM'ti na kaSAyAdisamudghAtena 'samohae'tti samavahato-vikSiptapradeza: 'kevalakappati kevalajJAnakalpaM sampUrNamityarthaH, vRddhavyAkhyA tu kevala:-sampUrNaH kalpata iti kalpaH-svakAryakaraNasamarthaH vasturUpa itiyAvat, kevalazvAsau kalpazceti samAso'tastaM 1 / 'nijjarApoggalehiti nirjarApradhAnAH pudgalA nirjarApudgalAH, jIvenAkarmatAmApAditAH karmapradezA ityarthaH, atastainirjarApudgala: 'phuDe'tti spRSTo vyAptaH, 2 / 'chautthe gati chadmastho niratizayajJAnayukta iha pratipattavyo yataH chadmasthau'pi viziSTAvadhijJAnayukto nirjarApudgalAn jAnAtyeva 'rUvagayaM (ceva) lahaisavva'miti vacanAt 'vaSNeNa vaNNa'ti varNaNa-varNatayA yAthAtmyenetyarthaH varNa-kAlavarNAdikaM jAnAti vizeSataH pazyati sAmAnyataH, 'No iNaTTe'tti nAyamarthaH 'samaDe'tti samartha:-saGgataH, karmapudgalAnAM sAtizayajJAnagamyatvAt 3 / 'savvabhaMtarAe'tti sarvAbhyantarakaH 'sadhvakhuDDAe'tti sarvakSullakaH, dIrghatva cAtra prAkRtatvAt 'baTTe'tti vRttaH, vRttazca modakavad ghanavRtto'pi syAdatastadvayavacchedena prataravRttatAbhidhAnArthamAha-'tellApUyasaMThANasaMThie'tti upalakSaNatvAdasya ghatApapAderapyatra grahaH, 'rahacakkavAla'tti cakravAlaM-maNDalaM maNDalatvadharmayogAcca rathacakramapi rathacakravAlaM 'pukkharakaNNiya'tti padmabIjakoza:, 'jAva iNAmevattikaTTatti yAvaditi parimANArthastAvadityasya gamyamAnasya savyapekSaH, 'iNAmeva'tti idaM-gamanam, evamiti-cappuTikArUpazIghratvAvedakahastavyApAropadarzanaparaH, anusvArAzravaNaM ca prAkRtatvAta, dvivaMcanaM ca zIghratAtizayopadarzanaparam, itirUpapradarzanArthaH, kRtvA-vidhAya "tihiM accharAnivAehiti tisRbhizcappuTikAbhirityarthaH 'tissattakhutto'ti triguNAH sapta trisapta trisaptavArAstriHsaptakRtvaH ekaviMzativArA ityarthaH, 'havva'ti zIghra 'ghANapoggalehiti gandhapudgalaH, iha sthAne yAvadityasya savyapekSastAvadityayaMzabdo dRzyaH, "essuhumANaM'ti etatsUkSmAH, ko'rthaH ? evaM nAma sUkSmAste yathA / / 172 / /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ die tAMzchadmastho varNAdibhirna jAnAtIti 'samaNAusso'tti he zramaNa ! he AyuSman !, athavA zramaNazcAsAvAyuSmAMzceti samAsastasyAmantraNaM // 1739 he zramaNAyuSman ! yathA atisUkSmatvAdgandhapudgalApna jAnAtItyevaM nirjarApudgalAnapIti dRSTAntopanayaH 4 / 'kamhA gaM bhaMte ! kevalI samohaNaMti'tti pramavaghnanti-pradezAn dikSu prakSipanti, etadeva sukhapratipattaye vAkyAntareNAha-kamhA NaM kevalI samugghAyaM gacchaMti'ti apalikkhINe'tti sthiterakSayAt 'aveiyA anijjiSNa'tti kvacidRzyate, tatra aveditAstadrasasyAnanubhUtatvAta anijIrNAH-tatpradezAnAM jIvapradezebhyo'parizaTanAt 'bahue se veyaNijjetti se-tasya kevalino yaH samudghAtaM pratipadyate na punaH sarvasyaiva, keSAJcidakRtasamudghAtAnAmapi samabhAvasyeSTatvAt 'baMdhaNehi ti pradezabandhAnubhAgabandhAvAzrityeyarthaH, 'ThiIhi ya"tti sthitibandhavizeSAnAzrityetyarthaH, "visamasamakaraNayAe bandhaNehiM ThiIhi ya evaM khalu kevalI samohaNaMti' ihaivamakSa raghaTanA-evaM khalu viSamasamakaraNAya bandhanAdibhiH kevalinaH samudghAtayantIti 5 / 'AvajjIkaraNe tti AvarjIkaraNam-udIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpaM, tacca kevalisamadghAtaM pratipadyamAnaH prathamameva karoti 6 / 'paDhame samae daMDaM karei'tti prathamasamaya eva svadehaviSkambhamUrdhvamadhazcAyatamabhayato'pi lokAntagAminaM jIvapradezasaGghAtaM daNDasthAnIyaM kevalI jJAnAbhogataH karoti, "biie kavADaM karei'tti dvitIyasamaye tu tameva daNDaM pUrvAparadigdvayaprasAraNAtpAvato lokAntagAmikapATamiva kapATaM karoti, 'maya'ti tRtIye samaye tadeva kapATaM dakSiNottaradigdvayaprasAraNAnmathisadRzaM manthAnaM karoti lokAntaprApiNameva, 'logaM pUreitti caturthasamaye saha lokaniSkuTarmanthAntaraNi pUravati, tatazca sakalo lokaH pUrito bhavati, loyaM paDisAharai'tti paJcame samaye manthAntarAlapUrakatvena ye lokapUrakAH pradezAste lokazabdena ucyante, ato manthAntarAlapUrakAn pradezAn saMharati mathistho bhavatItiyAvat, 'maMthaM paDisAharaitti SaSTha samaye madhyAkAravyavasthApitapradezAn saMhRtya kapATastho bhavatItiyAvat, 'kavADa paDisAharai'tti saptasamaye kapATAkAradhArakapradezasaharaNAiNDastho bhavatItyarthaH, 'aTThame samae daMDa paDisAharai, sAharitA sarIratthe bhavai'tti, iha yadyapi saMhRtyetyanena saMharaNasya pUrvakAlatA zarIrasthabhavanasya ca pazcAtkAlatA zabdavRttyA pratIyate, tathA'pyarthavRttyA na kAlabhedo'sti dvayorapyaSTamasamayabhAvitvenoktatvAditi 7 / 'no maNajoga // 173 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ COM pAti- no vayajogaM jujai'tti prayojanAbhAvAt kAyayogacintAyAM saptavidha: kAyayogaH, tatra-orAliyasarIrakAyajoga'ti yogo-vyApAraH sa ca jAva kam bAgAdeharapyastIti kAyena vizeSitatvAkAyayogaH sa cAnekadheti audArikazarIreNa viziSyate, tatrodAraiH-zeSapudgalApekSayA sthUla: pudgalanirvRttamiyaudArikaM, tacca tajcharIraM ceti samAsastasya kAyayogaaudArikazarIrakAyayoga, 'orAliyamosasarIrakAyajogati audArikamizraka nAma / | yaccharIraM tasya yaH kAyayoga: sa yathA, sa ca kArmaNaudArikayoryugapadvyApArarUpa audArikazarIraNAmutpattikAle kevalisamudghAte vA, audaarik||174|| vaikriyayoraudArikAhArakayorvA yugapadvayApArarUpaH, audArikazarIriNAM vaikriyakaraNakAle AhArakakaraNakAle ceti, 'veubdiyasarIrakAyajogaM'ti Toll pUrvavannavaraM vikriyA prayojanamasyeti vaikriyaM-sUkSmataraviziSThakAryakaraNakSamapudgalanivRttamityarthaH, ayaM ca vaikriyalabdhimatAM bAdaravAyukAyika paJcendriyatiryagmanuSyANAM devanArakANAM ca syAditi / veuvvimissasarIrakApajoga'ti vaikriya sanmitraM yatkArmaNAdinA tadvakriyamithaM tacca taccharIraM ceti samAsastasya kAyayogo vaikriyamizrazarIrakAyayogaH, sa ca vaikriyakArmaNayoryugapadvayApArarUpaH, sa ca devanArakANAmutpattikAle | yAvat vaikriyamaparipUrNamiti, vaikriyalabdhimatAM vA tiryagmanuSyANAM vihitakriyazarIrANAM tattyAgenaudArika gaNatAmiti, 'AhAragasarIra- 1 kAyajogaM"ti prAgvat navaram-AhArakA-viziSTata (pTAnta) rapadgalAratanniSpannamAhArakam, ayaM ca caturdazapUrvadharasya samutpannaviziSTaprayojanasya kRtAhArakazarIrasya bhavatIti, 'AhAraganIsasarIrakAyajoga'ti AhAraka sanmiThAM yadaudArikeNa tadAhArakamiyAM tacca taccharoraM ceti, | zaSastathaiva, ayaM cAhArakaudArikayoryugapadvyApArarUpaH, sa ca kRtAhArakasya tattyAgenaudArikaM gRhmato bhavatIti, 'kamlagasarorakAyajogati | prAgvat, ayaM cApAntarAlagatau kevalisamudghAte vA syAditi 'paDhamaTTamesu samaesu' ityAderayamabhiprAya-jIvapradezAnAM daNDatayA prakSepe saMhAre ca prathamASTamasamayayoraudAriyAkAyabyApArAdaudArika kAyayoga eva dvitIyaSaSThasaptamasamayeSu punaH 2 pradezAnAM prakSepasaMhArayoraudArike tasmAcca / bahiH kAmeNa vIryaparispandAdaudArikakArmaNamizraH, tRtIyacarthapaJcameSa tu bahiraudArikAtkArmaNakAyavyApArAdasahAyaH kArmaNayoga eva, tanmAtraceSTanAd, iha ca yadyapi manthakaraNe kapATanyAyenaudArikasyApi vyApAra: sambhAvyate tathA'pIta eva vacanAdasau kathaJcinnAsta ti mantavyamiti YIn
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 175 / / 8 / 'saccamaNajogaM jujai, asaJcAmosAmaNajogapi juMjaitti manaHparyAyajJAninA anuttarasureNa vA manasA pRSTo manasaiva asti jIva-evaM kUvityAdikamuttaraM yacchan, 'saccavaijoya'ti jIvAdipadArthAn prarUpayana 'asaccAmosAvayajogaM'ti AmantraNAdiSviti, samadghAtAnnivattazcAntarmuhUrtena yoganirodhaM karoti 23, 9 // sU0 42 // | se NaM bhaMte ! tahA sajAgI sijjhihii jAba aMtaM karehie?, No iNa? samaDhe, se, NaM puvvAmeva, saMNNissa paMcidiyassa pajattagassa jahaNNajogassa heTThA asaMkhejaguNaparihINaM paDhama maNajogaM niraMbhai, tayANaMtaraM ca NaM bidiyassa pajattagassa jahaNNajogassa heThA asaMkhejaguNa-2 parihINaM vizyaM vaijogaM niraMbhai, tayANaMtaraM ca NaM suhamassa paNagajIvassa apajjattagassa jahaNNajogassa heTThA asaMkhejjaguNaparihINaM taIgaM kAyajogaM Nirubhai, se NaM eeNaM uvAeNaM paDhamamaNajogaM NiraMbhai maNajeAga NirubhittA vayajogaM NiruMbhai vayajogaM Niru bhittA kAyajogaM Niru bhai kAyajogaM nirubhittA joganirohaM karai, joganirohaM karettA ajAgataM pAuNati, ajogattaM pAuNittA isiMhassapaMcakkharauccAraNaddhAe asaMkhejjasamaiyaM aMtomuhuttiyaM selesi paDivajjai, puvaraiyaguNaseDhIyAM ca NaM kamma tose selesimadvAe asaMkhejjAhiM guNaseDhIhi aNaMte kammase khaveti veyaNijjAuyaNAmagutte, icce te cattAri kammase jugavaM khavei vedaNijjA 2 orAliyateyAkammAI savvAhi vippayahaNAhi vippajahai, orAliyateyAkammAI savvAhi vippayahaNAhiM vippayahitA ujjaseDhIpaDibanne aphusamANagaI uDDe ekkasamaeNaM aviggaheNaM gaMtA sAgArovautte sijjhihii 1 / . te NaM tattha siddhA havaMti sAdIyA apajjavasiyA asarIrA jIvaghaNA daMsaNanANovauttA niTTiyaTTA nirayaNA nIrayA NimmalA viti| mirA visuddhA sAsayamaNAgayaddhaM kAlaM ciTThati 2 / se keNaTuNaM bhaMte ! evaM buccai-te NaM tattha siddhA bhavaMti sAdIyA apaJjavasiyA jAva ciTuMti ?. goyamA ! se jahANAmae bIyANaM aggidaDDANaM puNaravi aMkuruppattI Na bhavai, evAmeva siddhANaM kammabIe daDDe puNaravi jammu| ppatto na bhavai, se teNaTeNaM goyamA! evaM buccai-te NaM tattha siddhA bhavaMti sAdIyA apajjavasiyA jAva ciTuMti 3 / jIvA gaM bhNte| SUI 1975 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti kam siddhAdhi0 sU. 43 ' // 176 // sijmamANA kayaraMmi saMghayaNe sijhaMti ?, goyamA! bairosabhaNArAyasaMghayaNe sijhaMti 4 / jIvA NaM bhaMte! sijjhamANA kayaraMmi saMThANe sijhaMti ?, goyamA! chohaM saMThANANaM aNNatare saMThANe sijhaMti 5 / jIvA NaM bhaMte! sijjhamANA kayarammi uccatte sijhaMti ? goyamA ! jahaNNeNaM sattarayaNoo ukkoseNaM paMcadhaNussae sijhaMti 6 / jIvA gaM bhaMte ! sijjhamANA kayarammi Aue sitaMti ?, goyamA! jahaNeNaM sAiregaTTavAsAue ukkoseNaM puvakoDiyAue sijhaMti 7 / atthi NaM bhaMte ! imose rayaNappahAe puDhavIe ahe siddhA parivati ?, jo iNaTe samaTe, evaM jAva ahe sanamAe asthi NaM bhaMte ! sohammassa kappassa ahe siddhA parivasaMti ?, jo imaTTha sama?, evaM savesi pucchA, IsANassa saNakumArassa jAva accuyassa gevijjavimANANaM aNuttaravimANANaM atthi NaM bhaMte ! IsIpambhArAe puDhavIe ahe siddhAparivasaMti ?, jo iNa? sama18 / se kahiM khAi NaM bhaMte ! siddhA parivasaMti ?, goyamA ! imose rayaNappahAe puDhavIe bahu samaramaNijjAo bhUmibhAgAo uDDhaM caMdima-sUriyaggaha-gaNa-Nakkhatta-tArAbhavaNAo bahUI joyaNasayAI bahUI joyaNasahassAI bahUI joyaNasayasahassAI bahUo joyaNakoDIo bahUo joyaNakoDAkoDIo uddhRtaraM uppaittA sohammIsANa-saNaMkumAra-mAhiMda-baMbha-laMtaga-mahAsukka-sahassAra-ANaya-pANaya AraNaccaya tiNi ya aTThAre gevijjavimANAvAsasae bIivaittA vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiya-savvadRsiddhassa ya mahAvimANassa savvauparillAo thUbhiyaggAo duvAlasajoyaNAI abAhAe ettha NaM IsIpabbhArA NAma puDhavI paNNatA paNayAlIsaM joyaNasayasahassAI AyAmapikkhaMbheNaM egA joyaNakoDI bAyAlIsa sayasahassAI tIsaM ca sahassAI doNNi ya auNApaNNe joyaNasae kiMci visesAhie pariraeNaM, IsipambhArA ya NaM puDhabIe bahumajjhadesabhAe aTThajoyaNie khette aTThajoyaNAI. bAhulleNaM, tayA'NaMtaraM ca NaM mAyAe 2 paDihAyamANo 2 savvesu carimaperaMtesu macchiyapattAo taNuyatarA aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM bAhulleNaM paNNattA / IsIpabbhArAe NaM puDhavIe duvAlasa NAmadhejjA paNNattA, taMjahA-IsI ivA isIpambhArA i vA taNU i vA taNUtaNU i vA siddhI i vA siddhAlae i vA muttI i vA muttAlae i vA loyagge i vA loyaggathUbhiyA i vA loyaggapaDibujhaNA i vA savvapANabhUyajIvasattasuhAvahA i vA 9 / IsIpabbhArA NaM puDhavI seyA AyaMsa
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 177 / / (saMkha)-tala-vimala-solliya-muNAla-dagaraya-tusAra-gokkhIrahAravaNNA uttANaya-chatta-saMThANasaMThiyA savvajjuNa-suvaNNayamaI acchA saNhA | laNhA ghaTTA maTThA NorayA NimmalA NippaMkA NikkaMDacchAyA samarIciyA suppabhA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA 10 / IsopanbhArAe NaM puDhavIe soyAe joyaNami logate, tassa joyaNassa je se uvarille gAue tassa NaM gAuassa je se uvarille chabhAnie tattha NaM siddhA bhagavaMto sAdIyA apajjavasiyA aNegajAi-jarA-maraNa-jANi-veyaNaM saMsArakalaMkalIbhAva-puNabbhava-gabbhavAsavasahIpavaMcasamaikA sAsayamaNAgayamaddha ciTuMti 11 // sU0 43 // . se NaM puvAmeva sannisse'tyAdi, asyAyamartha -sa-kevalI, NamityalaGkAre, 'pUrvameva' AdAveva yoganirodhAvasthAyAH saMjJino-manolabdhimataH paJcendriyasyeti svarUpavizeSaNaM, yataH saMjJI paJcendriya eva bhavati, 'pajattassa'tti manaHparyAptyA paryAptasya, tadanyasya manolabdhimato|'pi manaso'bhAva eveti paryAptasyetyuktaM, sa ca madhyamAdimanoyogo'pi syAdityAha-'jahaNNajogissa'tti jaghanyamanoyogavataH 'heTa'tti adho yo manoyoga iti gamyate, jaghanyamanoyogasamAno yo na bhavatItyarthaH, manoyogazca-manodravyANi tadvayApArazceti, jaghanyamanoyogAdhobhAgavatitvameva darzayannAha-'asaMkhejaguNaparihINa'ti-asaGkhyAtaguNena pariNINo yaH sa tathA taM jaghanyamanoyogasyAsaGghaya yabhAgamAtraM manoyogaM niruNaddhi, tataH krameNAnayA mAtrayA samaye samaye taM nirundhAnaH sarvamanoyogaM niruNaddhi, anutareNAcintyena akaraNavIryeNeti, etadevAha-paDhama maNajogaM niraMbhaiti prathama-zeSa vAgAdiyogApekSayA prAthamyena-Adito manoyogaM niruNaddhIti ukta ca-'pajattamettasannissa jattiyAiM jahannajogissa hoMti maNodavAI tavyAvAro ya jammatto / / 1 / / tadasaMkhaguNavihINaM samae samae niraMbhamANo so / maNaso savvanirohaM kareasaMkhejasamaehi | ||2||'ti, evamanyadapi sUtradvayaM neyam, 'ajogAM pAuNaitti ayogatAM prApnotIti, 'IsiMhassapaMcakkharuccAraNaddhAe'tti IsiMti-ISatspRSThAni // 177 // 1paryAptamAtrasaMjJino yAvanti jaghanyayoginaH / bhavanti manodravyANi tadvyApArazca yAvanmAtraH // 1 // tadasaGkhyaguNavihInaM samaye samaye nirandhan sH| manasaH sarvanirodhaM kuryAdasaGkhyasamayaM / / 2 / /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama aupapAti- hrasvAni yAni paJcAkSarANi teSAM yaduccAraNaM tasya yA'ddhA-kAlaH sA tathA tasyAm, idaM coccAraNaM na vilambitaM drutaM vA kintu madhyamameva siddhAdhi0 / gRhyate, yata Aha-"hassakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchai selesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 1 // ' zailezI-meru- sU0 43 stasyevasthiratAsAmyAdyA'vasthA sa zailezI athavA zolezaH-sarvasaMvararUpacAritraprabhustasyeyamavasthA yoganirodharUpeti zailezI tAM pratipadyate, AI tataH 'puvvaraiyaguNaseDhIgaM ca NaMti pUrva-zailezyavasthAyAH prAg racitA guNoNI-kSapaNopakramavizeSarUpA yasya tattathA, guNoNI caivN-saamaa||178|| nyataH kila karma bahvalpamalpataramalpatamaM cetyevaM nirjaraNAya racayati, yadA tu pariNAmavizeSAttatra tathaiva racite kAlAntavedyamalpaM bahu bahutaraM bahatamaM cetyevaM zIghratarakSapaNAya racayati tadA sA guNoNItyucyate, sthApanA caivaM 'kammati vedanIyAdikaM bhavopagrAhi, 'tIse selesimaddhAe'tti tasyAM zailezyaddhAyAM-zailezIkAle kSapayanniti yogaH, etadeva vizeSeNAha-'asaMkhejAhi guNaseDhIhi nti asaGkhacAtAbhirguNoNIbhiH zailezyavasthAyA asaGkhacAtasamayatvena guNopyapyasaGkhyAtasamayA tataH tasyAH pratisamayabhedakalpanayA asaGkhyAtA guNoNayo bhavanti, ato'saGkhacAtAbhiH guNazeNIbhirityuktam, asaGkhyAtasamayariti hRdayam 'aNaMte kammase khavayeto' tti anantapudgalarUpatvAdanantAstAn kAzAn-bhavopagrAhikarmabhedAn kSapayan nirjarayan 'veyaNijjAuyaNAmagoe'tti vedanIyaM sAtAdi Ayu:manuSyAyuSkaM nAma-manuSyagatyAdi gotrama -uccairgotram 'iccete'tti ityetAn 'cattAritti caturaH 'kammaMse'tti karmAMzAnmUlaprakRtI: 'jugavaM khavei'tti // 178 / / yogapadyena nirjarayatIti / etaccatA bhASyagAthA anuzritya vyAkhyAtaM, yaduta-"tadasaMkhejaguNAe seDhIe viraigaM purA kammaM / samae samae khavagaM kamma selesikAleNaM / / 1 / / savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMciduvarime samae / kiMcicca hoi carame selesIe taNaM vocchaM // 2 // maNayagaijAitasabAyaraM ca pajattasubhagamAejaM / annayarabeyaNijjaM narAumuccaM jasonAma / / 3 / / saMbhavao jiNanAma narANupuvI ya carimasamagaMmi / 1 hasvAkSarANi madhyena yena kAlena paJca bhaNyante / tiSThati zailezIgatastAvanmAtraM tataH kAlaM // 1 // 2 tadasaGkhayeyaguNayA zreNyA viracitaM purA karma / samaye samaye kSapayan karma zailezIkAlena // 1 // sarva kSapayati tatpunanirlepa kiJciduparitane samaye /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 179 / / sesA jiNasaMtAo ducarimasamayami niTTeti // 4 // tti 'savvA hi vippayahaNAhi ti sarvAbhiH - azeSAbhiH vizeSeNa - vividhaM prakarSato hAnayatyAgA viprANayo vyaktyapekSayA bahuvacanaM tAbhiH kimuktaM bhavati ! - sarvathA parizATanaM na tu yathA pUrvaM saGghAtaparizATAbhyAM dezatyAgataH 'vippajahitta'tti vizeSeNa prahAya - parityajya 'ujjU seDhipaDivale tti RjuH - abakrA zrazreNiH- AkAzapradeza paGktistAM RjuzreNi pratipanna: - AzritaH 'aphusamA gaI 'tti aspRzantI - siddhayantarAlapradezAn gatiryasya so'spRzadgatiH, antarAlapradezasparzane hi naikena samayena siddhi:, iSyate ca taka evaM samayaH ya eva, cAyuSkAdikarmaNAM kSayasamayaH saH eva nirvANasamaya:, ato'ntarAle samayAntarasyAbhAvAdantara (lapradezAnAmasaMsparzanamiti, sUkSmazcAyamarthaH kevaligamyo bhAvata iti, 'egeNaM samaeNaM'tti, kuta ityAha- 'aviggaheNaM' ti avigraheNa vakrarahitena, vakra eva hi samayAntaraM lagati pradezAntaraM ca spRzatIti, 'uDDuM gaMtA' UrdhvaM gatvA 'sAgArovauttaitti jJAnopayogavAn 'sidhyati' kRtakRtyatAM labhate iti 1 1 gatamAnuSaGgikamatha prakRtamAha kiM ca prakRtaM ?, "se je ime gAmAgara jAva sannivesesu maNuyA havaMti - savvakAmavirayA jAva aTTha kammapayaDIo khabattA uppi loyaggapaTTANA havaMtI 'tti lokAgra pratiSThAnAzca santo yAdRzAste bhavanti taddarzayitumAha- 'te NaM tattha siddhA havaMti''tti te pUrvoddiSTavizeSaNA manuSyAH 'tatra' lokAgre niSThitArthAH syuriti, anena ca yatkecana manyante yaduta - "rAgAdivAsanAmuktaM, cittameva nirAmayam / sadA'niyatadezasthaM, siddha ityabhidhIyate // 1 // yaccApare manyante - "guNasattvAntarajJAnAnnivRttaprakRtikriyAH / muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavattApajatAH || 1|| tadanena nirastaM yaccocyate - sazarIratAyAmapi siddhatvapratipAdanAya, yaduta - " aNimAdyaSTavidhaM prApyaMzvayaM kRtinaH sadA / modante nirvRtAtmAnastIrNAH paramadustaram ||1||' iti tadapAkaraNAyAha- 'azarIrA' avidyamAnapaJca prakArazarIrA:, tathA 'jIvadhaNa 'tti yoganirodhakAle randhrapUraNena tribhAgonA'vagAhanAH santo jIvadhanA iti, 'daMsaNanANovautta'tti jJAnaM sAkAraM kiJcicca bhavati carame zailezyAM tadvakSye ||2|| manujagatijAtitrasabAdaraM ca paryAptaM subhagamAdeyam / anyataravedanIyaM narAyuruccaiH yazonAma / / 3 / / sambhavato jinanAma naranupUrvI ca caramasamaye / zeSA jinasatkA dvicaramasamaye nistiSThanti (niSThAM yAnti ) ||4|| / / 179 / /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAtidarzanam anAkAraM tayoH krameNopayuktA ye te tathA, "nidviyadR'tti niSThitArthAH-samAptasamastaprayojanAH 'nirayaNa'tti nirejanAH-nizcalAH | IM siddhAdhi0 kam 'noraya'tti nIrajaso-badhyamAnakarmarahitA nIrayA vA-nirgatautsukyAH nimmala'tti nirmalAH pUrvabaddhakarmavinirmuktAH dravyamalavajitA vA 'vitimira'ti vigatAjJAnAH 'visuddha'tti karmavizuddhiprakarSamupagatAH 'sAsayamaNAgayaddhaM kAlaM ciTuMti' zAzvatIm-avinazvarI siddhatvasyAvinAzAd, ! anAgatAddhA-bhaviSyatkAlaM tiSThantIti 2 / 'jammuppattIti janmanA-karmakRtaprasUtyA utpattiryA sA tathA, janmagrahaNena prinnaamaantrruupaa||180|| tadutpattirbhavatItyAha, pratikSaNamutpAdadhyayadhrauvyayuktasvAtsadbhAvasyeti, 3 / 'jahaNNeNaM satta rayaNIe'tti saptahaste uccatve sidhyanti mahA vIravat, 'ukkoseNaM paMcadhaNussae'tti RSabhasvAmivad etacca dvayamapi tIrthaGkarApekSayoktam, ato dvihastapramANena kUrmAputreNa na vyabhi15 cAro na vA marudevyA sAtirekapaJcadhanuH zatapramANa yeti 6 / 'sAiregaTThavAsAue'tti sAtirekANyaSTau varSANi yatra tattathA tacca tadAyu zceti tatra sAtirekASTavarSAyuSi, tatra kilASTavarSavayAcaraNaM pratipadyate, tato varSe atigate kevalajJAnamutpAdya sidhyatIti, "ukkoseNaMpuvakoDAue'tti pUrvakoTaghAyunaraH pUrvakoTayA ante sidhyatIti na parataH 7 / 'te NaM tattha siddhA bhavatIti prAktanavacanAd yadyapi lokAgraM siddhAnAM sthAnamityavasIyate tathApi mugdhavineyasya kalpitavividhalokAgranirAsato nirupacaritalokAgrasvarUpavizeSAvabodhAya prazno- tarasUtramAha-asthi Na' mityAdi vyaktaM, navaraM yadidaM ratnaprabhA (yA) adhastadeva lokAgramiti tatra siddhAH, parivasantIti praznaH tatro- / / 180 // taraM-nAyamartha iti, evaM sarvatra 8 / 'se kahi khAi NaM bhaMte !'tti ityatra setti-tataH kahiti-kva deze khAi NaMti-dezabhASayA vAkyAlaGkAre 'bahusame'tyAdi bahusamatvena ramaNIyo yaH sa lathA tasmAt 'abAhAe'tti abAdhayA-antareNa 'IsiMpanbhAra'tti ISad-alpo na ratnaprabhAdipRthivyA iva mahAn prAgbhAro-mahattvaM yasyAH sA ISatprAgbhArA / nAmadheyAni vyaktAnyeva, navaraM Isitti vA-ISata- alpA pRthivyantarApekSayA, itizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe 'loyaggapaDibujmaNA i vatti lokAgramiti pratibudhyate-avasIyate yA lokAgraM vA pratibudhyate yayA sA tathA, 'savvapANabhUyajIvasattasuhAvaha'tti iha prANA-dvIndriyAdayaH bhUtA-vanaspatayaH jIvAH paJcendriyAH pRthivyAdayastu
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 1811. sattvAH eteSAM ca pRthivyAditayA tatrotpannAnAM sA sukhAvahA zItAdiduHkhahetUnAmabhAvAditi 9 / 'seya'tti zvetA, etadevAha-'AyasatavavimalasolliyamuNAladagarayatusAragoSakhIrahAravaSNa'tti vyaktameva, navaram AdarzatalaM darpaNatalaM kvaciccha satalamiti pAThaH, Adarzatalamiva vimalA yA sA tathA, 'solliya'tti kusumavizeSaH, 'savvajjuNasuvaNNamaI tti arjunasuvarNa-zvetakAzanaM acchA AkAzaskaTikamiva 'saNha'tti zlakSNaparamANuskandhaniSpannA zlakSNatantuniSpannapaTavat 'laNha'tti masRNA ghuNTitapaTavan, 'ghaTTa'tti ghRSTeva ghRSTA kharazAnayA pASANapratimAvat, 'maTTa'tti muSTeva mRSTA sukumArazAnayA pratimeva zodhitA vA pramArjanikayeva, ata eva 'NIraya'tti nIrajA:-rajorahitA 'NimmalA' kaThinamalarahitA 'NippaMka'tti niSpaGkA-ArdramalarahitA akalaGkA vA "NikkakaDacchAya'tti niSkaGkaTA-niSkavacA nirAvaraNetyarthaH chAyA-zobhA yasyAH sA tathA akalaGkazobhA vA, 'samarIciyatti samarIcikA-kiraNayuktA, ata eva 'suppabha'tti suSTha prakarSeNa ca bhAti-zobhate yA na sA suprabheti 'pAsAdIya'tti prasAdo-manaHpramodaH prayojanaM yasyAH sA prAsAdIyA 'darisaNijja'tti darzanAya-cakSurvyApArAya hitA darzanIyA, tAM pazyaccakSurna zrAmyatItyarthaH, abhirUba'tti abhimataM rUpaM yasyA sA abhirUpA, kamanIyetyarthaH, 'paDirUva'tti draSTAraM draSTAraM prati rUpaM yasyA sA pratirUpA 10 / 'joyaNami logaMteti iha yojanamutsedhAGgulayojanamavaseyaM, tadIyasyaiva hi krozaSaDbhAgasya satribhAgastrayastriMzadadhikadhanuH zatatrayIpramANatvAditi, 'aNegajAijarAmaraNajoNiveyaNaM' anekajAtijarAmaraNapradhAnayoniSu vedanA yatra sa tathA taM saMsArakalaMkalIbhAvapuNabbhavagabbhavAsavasahIpavaMcamaikkatA' saMsAre kalaGka-(granthA0 3000)lIbhAvena- asamanjasatvena ye punarbhavAH-paunaHpunyenotpAdA garbhavAsabasatayazca-garbhAzrayanivAsAstAsAM yaH prapaJco-vistaraH sa tathA tamatikrAntA-nistIrNAH, pAThAnta ramidam 'aNegajAijarAmaraNajoNisaMsArakalaMkalI-bhAvapuNabbhavagabbhavAsavasahipavaMcasamaikvaMtatti anekajAtijarAmaraNapradhAnA yonayo yatra sa tathA sa cAsau saMsArazceti samAsaH, tatra kalaGkalIbhAvena yaH punarbhavena- punaHpunarutpattyA garbhavAsavasatInAM prapaJcastaM samatikrAntA ye te tathA 11 // sU0 43 / / gAthA:-kahiM paDihayA siddhA?, kahiM siddhA paDiTTiyA? / kahiM boMdi caittA NaM, kattha gaMtUNa sijjhaI ? / / 1 / / 181 / /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ opapAti kam / / 182 // XXX aloge pasihayA siddhA, loyagge ya paDiTThiyA / ihaM bodi caitA NaM, tattha gaMtUNa sijjhaI ||2|| jaM saMThANaM tu ihaM bhavaM cayaM tassa carimasamayami / AsI ya paesaghaNaM taM saMThANaM tahi tassa ||3|| dohaM vA hassaM vA jaM carimabhave haveja saMThANaM / tatto tibhAgahINaM, siddhANogAhaNA bhaNiyA ||4|| tiSNi sayA tettIsA dhaNattibhAgo ya hoi boddhavvA / esA khalu siddhANaM, ukkosogAhaNA bhaNiyA ||5|| cattAri ya rayaNIo rayaNittibhAgUNiyA ya boddhavyA / esA khalu siddhANaM majjhimaogAhaNA bhaNiyA ||6|| ekkA ya hoi rayaNI sAhIyA aMgulAI aTTha bhave / esA khalu siddhANaM jahaNNaogAhaNA bhaNiyA ||7|| ogAhaNAeN siddhA bhavattibhAgeNa hoi parihINA / saMThANamaNitthaMthaM jarAmaraNa- vipyamukkANaM ||8|| jattha ya ego siddho tattha anaMtA bhavakkhayavimukkA / aNNoSNasamavagADhA puTThA savve ya logaMte // 9 // phusai aNate siddhe savvapaesehi niyamaso siddhA / tevi asaMkhejaguNA desapaesehi je puTThA ||10|| asarIrA jIva ghaNA uvauttA daMsaNe ya NANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhayaNameyaM tu siddhANaM / / 11 / / kevalaNANuvattA jANaMti savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevaladiTThI aNatAhi // 12 // Navi atthi mANusANa taM sokkhaM Naviya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM ||13|| jaM devANaM sokkhaM savvaddhApiDiyaM anaMtaguNaM / Na ya pAvai muttisuhaM NaMtAhi vaggaggUhi ||14|| siddhassa suho rAsI sambaddhApiDio jai havejjA / so'NaMtavagga bhaio savvAgAse Na mAejjA // 15 // jaha NAma koI miccho nagaraguNe bahuvihe viyANaMto / na caei parikaheuM uvamAe taha asaMtoe / / 16 / iya siddhANaM sokkhaM aNovamaM Natthi tassa ovammaM / kici viseseNetto ovammamiNaM suNaha vocchaM ||17|| 1) siddhasva 0 0 43 excxcxcxcxcxco / / 182 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 183 // jaha savvakAmaguNiyaM puriso bhottUNa bhoyaNaM koi / taNhAchahAvimukko acchejja jahA amiyatitto // 18 // iya samvakAlatittA atulaM nivANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAha ciTThati suhI suhaM pattA / / 19 / / siddhatti ya buddhatti ya pAragayatti ya paraMparagayatti / ummuktakammakavayA ajarA amarA asaMgA ya // 20 / / NicchiNNasavvadukkhA jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / avvAbAhaM sukkhaM aNuhoMti sAsayaM siddhA / / 21 / / atulasuhasAgaragayA anvAbAhaM aNovamaM pattA / savvamaNAgayamaddhaM ciTThati suhI suhaM pattA // 22 // // uvavAI uvaMga samattaM / / zubhaM bhavatu // granthAnaM 1600 / / sUtrANi tricatvAriMzat, gAthAH 25 |shrii|| // iti zrImadaupapAtikasUtraM AdyamupAGgam / / atha praznottaradvAreNa siddhAnAmeva vaktavyatAmAha-'kahi' ityAdizlokadvayaM, kva pratihatA:-kva praskhalitA: siddhAH-muktA: ?, tathA : kva siddhAH pratiSThitA-vyavasthitA ityarthaH ?, tathA kva bondi (vapu)-zarIraM tyaktvA ?, tathA kva gatvA sijjhaitti-prAkRtatvAt 'se hu cAitti vuccaI' 'tyAdivat sidhyantIti vyAkhyeyamiti // 1 / / aloke-'alokAkAzAstikAye pratihatAH-skhalitAH siddhA-muktAH, pratiskhalanaM cehAnantaryavRttimAtra, tathA lokAgre ca-paJcAstikAyAtmakalokamUrdhani ca pratiSThitA-apunarAgatyA vyavasthitA ityarthaH, tathA iha-manuSyAkSetre bondi (vapuH)-tanuM parityajya toti-lokAgre gatvA sijjhaItti-sidhyanti niSThitArthA bhavanti // 2 // kiJca 'jaM saMDhANaM' gAhA vyaktA, navaraM pradezaghanamiti tribhAgena randhrapUraNAditi, 'tahiti siddhikSetre 'tassa'tti siddhasyeti // 3 // tathA cAha-'dIha vA' gAhA, dIrgha vA-paJcadhanuHzatamAnaM hrasvaM vA-hastadvayamAnaM, vAzabdAnmadhyamaM vA, yaccaramabhave bhavetsaMsthAnaM 'tataH tasmAt saMsthAnAt tribhAgahInA 1 bahuvacanaprakrame'pyupasaMhAra ekavacanena yathA tatra 'je ya kante' ityAdinopakramya 'vuccai' iti kriyayopasaMhAra ekavacanena, vyAkhyAyAM tu bahuvacanaM kRtaM tathA'trApItibhAvaH 2 kevalAkAzAstikAye pra0 ||183 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhasva0 sU0 opapAti- tribhAgena zUSirapUraNAt siddhAnAmavagAhanA-avagAhante-asyAmavasthAyAmiti avagAhanA svAvasthaiveti bhAvaH, bhaNitA-uktA jinairiti kam // 4 / / athAvagAhanAmevotkRSTAdibhedata Aha-tiNi sayetyAdi, iyaM ca paJcadhanuHzatamAnAnA 'cattAri yetyAdi tu saptahastAnAm 'egA ye' tyAdi dvihastamAnAnAmiti / iyaM ca trividhA'pyUdhvaM mAnamAzrityAnyathA saptahastamAnAnAM ca upaviSTAnAM siddhayatAmanyathA'pi syAditi / AkSepaparihArau punarevamatra-nanu nAbhikulakaraH paJcaviMzatyadhikapaJcadhanuHzatamAnaH pratIta eva, tadbhAryA'pi marudevI tatpramANaiva, // 184 // "uccattaM ceva kulagarehi sama'miti vacanAt, atastadavagAhanA utkRSTAvagahanAto'dhikatarA prApnotIti kathaM na virodhaH?, atrocyate, yadyapyucca vaM kulakaratulyaM tadyoSitAmityuktaM, tathApi prAyikatvAdasya strINAM ca prAyeNa pumbhyo laghutaratvAt paJcava dhanuHzatAnyasAvabhavat, vRddhakAle vA sAGkocAt paJcadhanuHzatamAnA sA abhavad, upaviSTA vA'sau siddheti na virodhaH, athavA bAhulyApekSamidamutkRSTAvagAhanAmAnaM, marudevI tvAzcaryakalpetyevamapi na virodhaH, nanu jaghanyataH saptahastocchitAnAmeva siddhiH prAguktA, tatkathaM jaghanyAvagAhanA aSTAmulAdhikahastapramANA bhavatIti ?, atrocyate, saptahastocchiteSu siddhiriti tIrthaGkarApekSaM, tadanye tu dvihastA api kUrmaputrAdayaH siddhAH atasteSAM jaghanyA'vaseyA, anyetvAhuH-saptahastamAnasya saMvartitAGgopAGgasya siddhayato jaghanyAvagAhanA syAditi / / 7 / / 'ogAhaNAe' gAhA vyaktA, navaram 'aNitthaMthati ama prakAramApanamitthaM itthaM tiSThatIti itthaMsthaM na itthaMsthaM anitthaMsthaM-na kenacillaukikaprakAreNa sthitamiti / / 8 / / athaite ki dezabhedena sthitA utAnyathetyasyAmAzaGkAyAmAha-'jattha yagAhA, yatra ca-tatraiva deze ekaH siddho-nivuttastatra deze anantAH kim ?-'bhavakSayavimuktA' iti bhavakSayeNa vimuktA bhavakSayavimuktAH, anena svecchayA bhavA-vataraNazaktimatsiddhavyavacchedamAha / anyo'nyasamavagADhAH tathAvidhAcintyapariNAmatvAddharmAstikAyAdivaditi, spRSTAH-lagnAH sarve ca lokAnte, alokena pratiskhalitatvAd, ata eva 'loyagge ya payar3hiyA'ityuktamiti // 9 // tathA phusaI' gAhA, spRzatyanantAnsiddhAn sarvapradezarAtmasambandhibhiH 'Niyamaso'tti niyamena siddhaH, tathA te'pyasaGkhya yaguNA 1 uccatvaM caiva kulakaraiH samaM.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 185 / / vartantedezaiH pradezazca ye spRSTAH, kebhyaH ?-sarvapradezaspRSTebhyaH katham ?-sarvAtmapradezastAvadanantAH spRSTAH, ekasiddhAvagAhanAyAmanantAnAmavagADhatvAta, tathaikaikadezenApyanantA evamekakapradezenApyanantA eva, navaraM dezo-dvayAdipradezasamudAyaH, pradezastu-nivibhAgoM'za iti, siddhazcAsaGkhaye yadezapradezAtmakaH, tatazca mUlAnantakamasaGkhaya yardezAnantakairasaGkhaca reva ca pradezAnantakerguNitaM yathoktameva bhavatIti / sthApanA ceyaM // 10 // atha siddhAneva lakSaNata Aha-'asarIrA'gAhA, uktArthA, saGgraharUpatvAccAsyA na punaruktatvamiti // 11 // 'uvauttA daMsaNe ya NANe yatti yaduktaM, tatra jJAnadarzanayoH sarvaviSayatAmupadarzayannAha-'kevala gAhA, kevalajJAnopayuktAH santaH na tvantaHkaraNopayuktAH, bhAvatastadabhAvAt, jAnanti 'sarvabhAvaguNabhAvAn' samastavastuguNaparyAyAn, tatra guNA:-sahavartinaH paryAyAstu-kramavartina iti, tathA pazyanti 'sarvataH khalu' sarvata evetyarthaH kevaladRSTibhiranantAbhiH-kevaladarzanairanantarityarthaH, anantatvAt siddhAnAmanantaviSayatvAdvA darzanasya kevala dRSTibhiranantAbhirityuktam, iha cAdau jJAnagrahaNaM prathamatayA tadupayogasthAH sidhyantIti jJApanArthamiti // 12 // atha siddhAnAM nirupamasukhatAM darzayitumAha-'Navi atthi'gAhA vyaktA, navaram 'avvAbAhati vividhA AbAdhA vyAbAdhA taniSedhAdavyAbAdhA tAmupagatAnA-prAptAnAmiti / / 13 / / kasmAdevamityAha-jaM devANaM'gAhA 'yato'yasmAddevAnAm-anuttarasurAntAnAM 'saukhyaM' kAlikasukhaM sarvAddhayA-atItAnAgatavartamAnakAlena piNDitaM-guNitaM sarvAddhApiNDitaM, tathA'nantaguNamiti, tadevaMpramANaM kilAsadbhAvakalpanayakAkAzapradeze sthApyata ityevaM sakalalokAlokAkAzAnantapradezapUraNenAnantaM bhavati, na ca prApnoti muktisukhaM-naiva muktisukhasamAnatAM labhate, anantAnantatvAtsiddhasukhasya, kiMvidhaM devasukhamityAha-anantAbhirapi 'vargavargAbhiH' vargavargavagitamapi, tatra tadguNo vargo yathA-dvayorvargazcatvAraH tasyApi vargo vargavargo yathA SoDaza evamanantazo vagitamapi / cUrNikArastvAha-anantairapi vargavargaH-khaNDakhaNDaiH khaNDitaM siddhasukhaM tadIyAnantAnantatamakhaNDasamatAmapi na labhata ityarthaH, tato nAsti tanmAnuSAdInAM sukhaM yatsiddhAnAmiti pravRtam / / 14 / / siddhasukhasyaivotkarSaNAya bhaGgayantareNAha-siddhassa'gAhA, "siddhasya' muktasya sambandhI 'sukhaH' sukhAnAM satko 'rAziH' samUhaH sukhasaGghAtaH ityarthaH, 'sarvAdApiNDitaH' sarvakAlasamayaguNito yadi bhaved, anena cAsya kalpanAmAtratAmAha, so'nantavargabhakto // 185 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ oNpapAti- anantavargApavartitaH sansamIbhUta eveti bhAvArthaH, 'sarvAkAze' lokAlokarUpe na mAyAt, ayamatra bhAvArtha:-iha kila viziSTAhAdarUpaM sukhaM o siddhasva. / kam sU0 43 gRhyate, tatazca yata Arabhya ziSTAnAM sukhazabdapravRttistamAlAdamavadhIkRtya ekaikaguNavRddhitAratamyena tAvadasAbAhlAdo viziSyate yAvadanantaguNavRddhayA niratizayaniSThAM gataH, tatazcAsAvatyantopamAtItakAntikautsukyavinivRttirUpaH ritamitatamahodadhikalpazcaramAhlAda eva sadA siddhAnAM bhavati, tasmAccArAtprathamAccordhvamapAntarAlavatino ye tAratamyenAlAdavizeSAste sarvAkAzapradezarAzerapi bhUyAMso bhavantItyataH kiloktN-'svvaa11186|| gAse Na mAejja'tti, anyathA pratiniyatadezAvasthitiH kathaM teSAmiti sUrayo'bhidadhatIti // asya ca vRddhoktasyAdhikRtagAthAvivaraNasyAyaM bhAvArthaH-ya ete sukhabhedAste siddhasukhaparyAyatayA vyapadiSTAH, tadapekSayA tasya krameNotkRSyamANasyAnantatamasthAnavatitvenopacArAt, tadrAzizca kilAsadbhAbasthApanayA sahasra samayarAzistu zataM, sahasra ca zatena guNitaM jAtaM lakSaM, guNanaM ca kRtaM sarvasamayasambandhinA sukhaparyAyANAM mIlanArtha, tathA'nantarAzi: kila daza, tadvargazca zataM, tenApatitaM lakSaM jAtaM sahasrameva, ataH pajyairuktaM 'samIbhUta eveti bhAvArtha iti, yaha sukharAzerguNanamapavartanaM ca tadevaM sambhAvayAmaH yatra kilAnantarAzinA guNite'pi sati anantavargeNAnantAnantakarUpeNAtIva mahAsvarUpeNApatite kiJcidavaziSyate, sa rAziratimahAn , tatazca siddhasukharAzimahAniti buddhijananArtha ziSyasya tasyaiva vA gaNitamArge vyutpattikaraNArthamiti / anye punarimAM gAthAmevaM vyAkhyAnti-siddhasukhaparyAya rAziH nabhaHpradezAgraguNitanabhaHpradezAgrapramANaH, tatparimANatvAtsiddhasukhaparyAyANAM, sarvAddhApiNDitaH-sarvasamayasambandhI saGkalitaH sana , sa cAnantaiH anantazo ityarthaH, varga:-vargamUlabhaktaH-apavatiH atyantaM laghUkRta ityarthaH, yathA kila sarvasamayasambandhI siddhasukharAziH paJcaSaSTiH sahasrANi paJca zatAni SaTtriMzacceti (65536), sa ca vargaNApavartitaH sana jAte dve zate SaTpaJcAzadadhike (256) so'pi svavargApatito jAtAH SoDaza tatazcatvAraH tato dvAvityevamatilaghukRto'pi sarvAkAze na mAyAd etadevAha-'savvAgAse-'savvAgAse na mAeja'tti / / 15 / / atha siddhasukhasyAnupamatAM dRSTAntenAha-'jaha' gAhA, pUrvAdhaM vyaktaM 'na caei'tti na zaknoti parikathayituM nagaraguNAnaraNyamAgato'raNyavAsimlecchebhyaH, kRta ityAha-upamAyAM taka
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 187 // tvatra nagaraguNeSvaraNye vA'satyAmiti, kathAnakaM punarevam mlecchaH ko'pi mahAraNye, vasati sma nirAkulaH / anyadA tatra bhUpAlo, duSTAzvena pravezitaH / / 1 / / mlecchenAsau napo dRSTaH, satkRtazca yathocitam / prApitazca nijaM dezaM so'pi rAjJA nijaM puram // 2 // mamAyamupakArIti, kRto rAjJA'tigauravAt / viziSTabhogabhUtInAM bhAjanaM janapUjitaH / / 3 / / tataH prAsAdazRGgeSu, ramyeSu kAnaneSu ca / vRto vilAsinIsAthai kte bhogasukhAnyasau // 4 // anyadA prAvRSaH prAptau, meghADambaramaNDitam / vyoma dRSTvA dhvaniM zrutvA, meghAnAM sa manoharam // 5 // jAtotkaNTho dRDhaM jAto'raNyavAsagamaM prati / visarjitazca rAjJA'pi, prApto'raNyamasau tataH // 6 / / pRcchantyaraNyavAsAstaM, nagaraM tAta ! kIdRzam ? / sa svabhAvAn puraH sarvAn jAnAtyeva hi kevalam // 7 // na zazAka takA (tarAM) teSA, gadituM sa kRtodyamaH bane banecarANAM hi, nAsti siddhopamA yata: (tathA) // // 16 / atha dASTAntikamAha-'iya' gAhA, 'iti' evam-araNye nagaraguNa ivetyarthaH siddhAnAM saukhyamanupamaM vartate, kimityAha-yato nAsti tasyaupamyaM, tathApi bAlajanapratipattaye kiJcidvizeSeNAha 'eto'tti ArSatvAdasya siddhisukhasya ito vA'nantaram aupamyam-upamAnam 'idaM vakSyamANaM zRNuta | vakSye iti / / 17 / / 'jahagAhA, 'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH 'sarvakAmaguNitaM' saJjAtasamastakamanIyaguNaM, zeSa vyaktam, iha ca rasanendriyamevA- | dhikRtyeSTaviSayaprAptyA autsukyanivRttyA sukhapradarzanaM sakalendriyArthAvAptyA'zeSautsukyanivRttyupalakSaNArthama, anyathA bAdhAntarasambhavAt sukhA| rthAbhAva iti // 18 // 'iya' gAhA, 'iya' evaM sarvakAlatRptAH zazvadbhAvatvAt atulaM nirvANamupagatAH siddhAH, sarvadA sakalautsukyanivRtteH, yatazcaivamataH ,zAzvataM' 'sarvakAlabhAvi' 'avyAbAgha' vyAbAdhAvajitaM sukhaM prAptAH sukhinastiSThantIti yogaH sukha prAptA ityukte sukhina ityanakimiti cet, naivaM, duHkhAbhAvamAtramuktisukhanirAsena vAstavyasukhapratipAdanArthatvAdasya, tathAhi-azeSadoSakSayataH zAzvatamapyAbAdhasukhaM prAptAH sukhinaH santaH tiSThanti, na tu duHkhAbhAvamAtrAnvitA eveti // 19 // sAmprataM vastuta: siddhaparyAyazabdAna pratipAdayannAha-'siddhatti ya' gAhA, siddhA iti ca teSAM nAma kRtakRtyatvAd, evaM buddhA iti kevalajJAnena vizvAvabodhAta, pAragatA iti ca bhavArNavapAragamanAt paraMparagayatti 187 / /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupapAti sIddhasva0 sU0 4 // 188 // puNyabIjasamyaktvajJAnacaraNakramaprAptyupAyayuktatvAt paramparayA gatA paramparagatA ucyante, unmuktakarmakavacAH sakalakarmaviyuktatvAt, tathA ajarA vayaso'bhAvAd amarA AyuSo'bhAvAt asaGgAzca sakalaklezAbhAvAditi / / 20 / / 'nicchaNNa'gAhA 'atula'gAhA vyaktArtha eveti / / 21-22 / / iti zrIaupapAtikavRttiH samApteti // candrakulavipulabhUtalayugapravaravardhamAnakarUpataroH / kusumopamasya sUreH gaNasaurabhabharitabhavanasya // 1 // nissambandhavihArasya sarvadA zrIjinezvarAhvasya / ziSyeNAbhayadevAlyasUriNeyaM kRtA vRttiH // 2 // aNahilapATakanagare zrImadroNAkhyasUrimukhyena / paNDitaguNena guNavastriyeNa saMzodhitA ceyam / / 3 / / , granthAnam 3125 / / akSaragaNanayA sthApitamiti // // iti zrImadabhayadevasUrisUtritazrImadroNAcAryazodhitavRttiyutamaupapAtikamAdyamapAGgaM samAptam // // 188