Book Title: Anuyogdwar Churni
Author(s): Rushabhdevji Keshrimalji Shwetambar Samstha, 
Publisher: Rushabhdevji Keshrimalji Shwetambar Samstha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600289/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuyogadvArANAM cUNiH zrIharibhadrAcAryakRtA vRttizca. prasiddhatAkAriNI - ratalAma zrI RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara saMsthA. kAlIyAvADIvAstavyazreSThirAyacaMdra durlabhadAsa maganalAlanemacandrAbhyAM, zrImadvijayakamalasUrikRtopadezAt dattasAhAyyena. mudraNakRta indaura pIpalIbajAra zrIjainabandhuyantrAlayAdhipaH zAH juhAramala mizrIlAla pAlarecA. vikrama saMvat 1984 krAisTa 1928 pratayaH 500 vIra saMvat 2454 paNyaM 2-0-0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudrivapUrvA:prakaraNasamuccayaH / ahiNsaassttkaadyH|| pratyAkhyAnAdayaH 1 // mudrivaprAyAHpaMcAzakAdi (8) granthAH 3 jyotiSkaraMDaka // payaraNasaMdoho? mudrayiSyamANA:-. nanyA cUrNivRttizca (hA0) dazavaikAlikottarAdhyAyAvazyakAcArAMgasUtrakRtAMgacUrNayazca prAptisthAnaMindaura-jainaSandhu presa. zrIRSabhadevajI kezarImalajI ratalAma. zrIAgamodayasamiti gopIpurA surata. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4%A anuyogadvAracUrNiH XSEX anuyoga anujJA vidhiH ghRNoM // 1 // CHAOUCtO namo vItarAgAya // namo arihatANaM namo siddhANaM namo AyariyANaM namo uvajjhAyANaM namo loe savvasAhUNaM, eso paMcanamokAro, savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM, paDhama havai maMgalaM // 1 // kaMci paMcavihAyArajANataM tapparUvaNAe ujjuttaM tadvitaM ca guruM paNamiUNa jAtikularUvaviNatAdiguNasaMpaNNo ya sIso bhaNai-bhagavaM ! tumbhaMtie aNuyogaddArakarma |samotAraM tadatthaM ca NAtumicchAmi, tato gurU taM sIsaM viNayAdiguNasaMpaNNaM jANiUNa tadarihaM vA tato bhaNati-suNehi kahemi | te aNuogaddAratthaM takamaMca, jadhA ya savvajjhayaNesu samoyArijaMti, taM cakAukAmo gurU vigdhovasamaNimittaM AdIe maMgalapa| riggahaM karei, tacca maMgalaM cauvihaMpi NAmAdi NikkhiviyavvaM, tattha NAmaThavaNAdavyamagalasu vihiNA vakkhAtamu bhAvamaMgalAhigAre patte bhaNeti ' Namo ArahatANaM iccAdi, ahavA magalA gaMdI, sA caturvidhA-NAmAdi, ihaMpi NAmavaNAdabanaMdIvakkhANe kate bhAvanaMdIjasare patte bhaNati 'NANaM paMcavidha paNNattaM' iccAdisuttaM , (sU.1-1 patre) imassa sutassa jahA naMdicuNNIe Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anujJA anuyoga cUrNI M vidhiH // 2 // x vakkhANaM tahA ihapi vakkhANaM daTThavvaM, 'tattha 'tti NANapaMcake majjhayo ya 'cattAri NANAI' ti sutavajjAI tAI 'ThappAI-18 |ti asaMvavahAriyAIti vuttaM bhavati, jamhA ya tAI asaMvavahAriyAI tamhA tAI 'ThavaNijjAI' ti cihaMtu, Na tesiM havai uddesAdi, kiriyAo kajjaMtitti vuttaM bhavati, ahavA tAI appappaNo sarUvavannaNe Na ThappAI, evaMvidhasvarUpANItyevaM tAI ca gurUaNahINataNato idha aNuyogaddAradarisaNakame ya aNahigArataNato uddesaNAdikiriyAsu ya ThavaNijjAiMti bhaNitAI, ahavA | ThappAI ThavaNijjAiMti ete do'vi egaThitA padA / idANiM iha sutaNANassa adhikArattaNato sutaNANaM maNNai, taM ca padIvovva AyaparappagAsagaM parAhINaM ca, tassa saparAhINattaNao uddesaNAdikiArayAyA pavataMti, tA pagayaM ucyate, AyArassaMgassa uttara| jjhayaNAdikAliyasutakhaMdhassa ya ovAdiyAiukAlitauvaMgassa ya imA uddesaNavidhI-puvvaM sajjhAyaM pavettA tato sutaggAhI viNNarti kareti-icchAkAreNa amukaM me sutaM uddisaha, gurU icchAmotti bhaNati, tato sutaggAhI vaMdaNaM dei paDhama, tato gurU udvettA ThaMti, te vaMdai, tato vaMdiya puvvahito sutaggAhI vAmapAse ThavettA jogukkhevussaggaM paNuvIsussAsakAlitaM kareti, ussAritakaDDitacauvIsatthato tahahito ceva paMcaNamokAraM tao vAre uccArecA NANaM paMcavihaM paNNattaM iccAdi uddesaNaMdi kaDDai, tassaMte bhaNIta-imaM paTThavarNa paDucca imassa sAhussa.imaM aMgaM sutakhaMdhaM ajjhayaNaM ca uddissAmi, ahaMkAravajjaNatthaM bhaNai-khamAsamaNANaM hattheNaM sutrya attho tadubhataM va udiI, tato sIso icchAmotti bhaNittA vaMdaNaM deti, vitiyaM, tato uDhito bhaNAdi-saMdisaha kiM bhaNAmo? gurU bhaNAti-vaMdittA pavedesutti, tato icchAmotti bhaNittA baMdaNaM deti, tatiyaM, sIso puNuThito bhaNati-tubbhehiM me amurga sutamuddir3ha icchAmi aNusaddhiM, gurU bhaNati-jogaM karehitti, evaM saMdihro icchAmotti bhaNittA vaMdaNaM dei, cautthaM, etthaM + M // 2 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidhiH anuyoga 4 tare NamokAraparo guruM padakSiNettA purato ThiccA puNo bhaNAdi-tubbhehi me amugaM sutamuddiTTa. joga karehitti saudahro icchAmotti anuyoga bhaNittA ya vaMdittA ya padakSiNaM karoti, evaM taiyavArapi, ete tato'vi vaMdaNA ekaM vaMdaNaTThANaM, tatiyapadikkhaNaM19 te ya gurussa purato ciTThati, tAhe gurU NisIyati, NisaNNassa ya addhAvaNato bhaNAti-tumbhaM paveditaM saMdisaha sAhUNaM pavedayAmi, cUrNI anuyo mAthe: lagurU bhaNati-pavedehatti, icchAmotti bhaNittA paMcamaM deti vaMdaNaM, vaMdittA paccuhito kayapaMcaNamokAro chaTuM deti vaMdaNaM, puNo // 3 // 15 vaMditapaccudvito tubhaM paveditaM sAdhUrNa paveditaM saMdisaha karemi kAussaggaM, gurUM bhaNati-karehatti, tAhe vaMdaNaM deti sattama, ete sutapaccatA satta baMdaNA, tato vaMdiyapaccuTTito bhaNAdi-amugassa uddisAvaNaM karemi kAussaggaM aNNattha UsasitaNa jAMva vosirAmotti, sattAvIsussAsakAlaM ThiccA logassa ujjoyagaraM vA ciMtettA ussAreMto bhaNAdi-'Namo arahaMtANaM'ti, logassujjoagaraM kahittA sutasamattauddesakiriyattaNato aMte kedI baMdaNaM deti, je puNo vaMdaNayaM deti te Na sutapaccataM, gurUvakAritti viNayapaDivattito aTThamaM vaMdaNaM deMti, aMgAdisamuddesaNesuvi, NavaraM samuddese pavedite gurU bhaNati-thiraparijiyaM karehitti, NaMdI Na kaDDijjati Na ta padakkhiNaM tauvari kArijjati, jeNa NisaNNo gurU samuddisai, aMgAdiaNuNNAsu jadhA uddese || tahA savvaM kajjai, NavaraM pavedite gurU bhaNati-saMmaM dhAraya annesiM ca pavedayasutti, jogukkhavussaggo ya Na bhavati, AvassagAdisu painnaesu taMdulaveyAliyAdisu eseva vidhI, NavaraM sajjhAo Na paTTavijjai jogukkhevussaggo ya Na kIrai, sAmAiyAdisu ajjhayaNesu uddesagesu ya uddissamANesu citiyavaMdaNapadIkkhaNAdivisesakiriyavajjitAI satta thobhavaMdaNAI uvakkameNa bhavaMti / jayA puNa aNuyogo aNuNNavai tatA imo vidhI-pasatthesu tihikaraNaNakkhattamuhuttesu pasatthe ya khatta %%% % Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHESE anuyoga vidhiH anuyo A | jiNAyataNAdisu bhUmi pamajjittA do NisejjAto kajaMti, ekA guruNo bitiyA akkhANa, carimakAle ya pavedie NisajjAe anuyogaTa | NisaNNo gurU ahajAtovagaraNo ya purato Thito sIso, gurU sIso dovi muhapottiyaM paDilehaMti, tato tIe cUNoM sasIsobariyaM kArya paDilehaMti, tato sIso bArasAvattavaMdaNaM dAtuM bhaNAdi-saMdisaha sajjhAyaM paTavami, paTTavehatti, // 4 // | tato duvagAvi sajjhAyaM paveti, to paDhavite gurU NisItai, tato sIso bArasAvatteNaM vaMdei, tato dovi oDenti, aNuyoge paTThavite ya gurU NisIyati, tato sIso bArasAvateNaM vaMdai, vaMditA guruNA abhimaMtaNe kate gurU NisejjAto uDhei, NisejjaM purato kAuM adhItasutaM sIsa vAmapAse ThavettA cetie vaMdai, samatte cetiyavaMdaNe Thito NamokAraM kaDDittA gaMdI kaDDai, | va tassaMte bhaNai-imassa sAdhussa aNuorga aNujANAmi khamAsamaNANaM hattheNaM davvaguNapajjavahiM aNuNNAto, tato vaMdati sIso, so udvito bhaNAti-saMdisaha kiM bhaNAmo?, gurU bhaNati-pavehitti, tato vaMdati, udvito bhaNai-tubbhehiM me aNuogo aNuNNAto, |icchAmi aNusaDiM, gurU bhaNai-samaM dhAraya anvesi ca pavedaya, tato vaMdai, vaMdittA guruM padakkhiNei, evaM tao vArA, tAhe guruu| |NisejjAe NisIyai, tAhe sIso purato Thito bhaNati-tumbhaM pavedita, saMdisaha sAdhUrNa pavedayAmi, evaM sesaM pUrvavat, ussaggassaMte vaMdittA tato sIso guruM saha NisejjAe padakkhiNa kareti vaMdai ya, evaM tato vArA, tAhe udvittA gurussa dAhiNabhuyA sanne NisIyai, tato se gurUM guruparaMparAgate maMtapade kaheti tao vArA, tAhe vaDDhatIo tato akkhamuTThIto gaMdhasahitAto deti, pratAhe gurU NisejjAto uDei, sIso tattha NisIyai, tAhe saha guruNA ahAsannihiyA sAhavo vaMdaNaM deMti, tAhe so nisejja Thito aNuogI NANaM paMcavihaM paNNattaM iccAdi sutaM kaDDeti, kaDDittA jahAsattIe vakkhANaM kareti, vakkhAte sAdhavo vaMdaNa RCACAKA // 4 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI athavA aNu paga ityAdi supravartaneta // 5 // careCTRESEARCRA deMti, tAhe so udveti NisejjAe, puNo gurU tatthANasIyai, te ya aNuyogavisajjaNaM ussaga kareMti kAlassa ya paDikamati, AvazyakA OdhikAra: | aNuNNAyaaNuyogasAdhU ya niruddhaM pavedeti, ete uddesAiyA suttaNANassevetyavadhAritA, na matyAdInAM, jato bhaNita-sutapA-1 Nassa uddeso' ityAdi, tesuvi Na uddesAdisu ahikAro, puvamahItattaNato aNuyogaddArAhikArAto ya, anuyogenAtrAhikAraH, tassa NiruttaM ima--aNuyogaNamaNuyogo, nijena abhidheyenetyarthaH, ahavA jogotti vAdArA jo sutassa so ya'NurUvo aNukUlo vA, anuyoga ityarthaH, athavA aNu pacchA thovabhAveti, atthato jamhA suttaM thovaM pacchuppaNNaM ca, teNa saha atthassa jogo anuyoga ityarthaH, 'mataNANassa anuyoga' ityAdi suttaM (3-6) (4-6) (5-7) 'ima' ti vaTTamANakAlAsaNNakiriya paccakkhabhAve, aMgANaMgAdivisesaNo puNasaddo, paTTavaNaM prAraMbha:-pravattanetyarthaH, divAsi Nisi paDhamacarimAsu je paDhijjai taM 8 kAlitaM, jaM puNa kAlavelavaja paDhijjai ta ukkAliyaM, avassaM jaM ubhayasaMjhakAlaM kajjai ubhayasaMjhakAle vA jeNa kiriyA 8 kajjai taM AvassayaM, sesaM savvaM vairittaM 'AvassayagaM NaM' (6-9) ityAdi, Namiti vAkyAlaMkAre desIvayaNato vA, aMga aMgAI' ti iccAdi, aTTha pucchAto, tAsu NiNNayAvadha (dhAra) Ne tatiyAchaTThApucchAto AdeyA, sesA aNAdeyA, tyAjyA | ityarthaH, ettha codaka Aha-Avassagassa aMga aMgAinti pucchANa kAtabbA, jato naMdivakkhANe AvassagaM aNaMgapaviTTha vakkhANitaM, iha aNaMgapaviDhe ya ukkAlitAdikkameNa Avassagassa uddesAdiyA maNitA, evaM bhaNite kA saMkA', AcArya Aha-akate zaMdivakkhANe saMkA bhavati, kiha?, Na Niyamo avassaM gaMdI paDhamaM vakkhANetavvA, jato NANapaMcakAbhidhANamettameva maMgalAmiTuM, | ihapi aMgANaMgakAliukAliyAdikkamo jo darisito sovi kassa sutassa uddesA pavanaMta iti jANaNatthaM bhaNito, aNuyoga Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 6 // kahaNe puNa Na so laDo kamo ghosetavbo, jato gANapaMcake vakkhAte bhaNitaM ' etthaM puNa ahigAro ' gAhA, tatthavi ahikAro aNuyogeNa, tassa ya ime dvArA bhaNitANikkhevega Nirutti vihi pavittIya keNa vA kassa? / taddAra bheda lakkhaNa tadarihaparisA ya sucatthe // 1 // tIe se vakkhANaM jadhA kappapeDhe, ettha ya kassasi dAraM, tattha vattavaM Avassagassa, taM Ava0 kiM aMga kiM aMgAiti iccAdi, evaM aTThapucchAsaMbhavo, na doSa ityarthaH / khadho niyamAjjhayaNA ajjhayaNAci ya Na khaMdhavairittA / tamhA na dovi gajyA aNNataraM geNDa codeti // 1 // A0-saMdhoti suttaNAmaM tassa ya atthassa bhedA ajjhayaNA phuDabhiNNatthA, evaM doha maho bhaNpati, tA sUriH ' AvassagaM NikkhivissAmI ' tyAdi suttaM ( 7-10 ) jAva ' AvassagaMti NAmaM koI kassati jahicchatA kuNate / dIsaha loe kassai jaha sIhagadevadattAdI // 1 // ajjIvesuvi kesuvi AvAsa bhaNati egadavvaM tu / jaha accittadumamiNaM bhaNati sappassa AvAsaM || 2 || jIvANa brahaNa jadhA bhaNati agaNiti mUsaAvAsaM / ajjIvAvihu bahavo jaha AvAsaM tu sauNissa ||3|| ubhayaM jIvAjIvA taNNippaNNaM bhaNati AvAsaM / jaha rAINAvAsaM devAvAsaM vimANaM vA // 4 // samudAruNubhayANaM kappAvAsaM bhaNati iMdassa / nagaranivAsAvAsaM gAmAvAsaM ca bhiccAdi // 5 // ( ito'gre patitaH pAThaH kiyAn ) / golsAliyA muhamaMDaNaM vA kIrai, ete kIra adhirataNao Na gejjhA, ime gejjhA - saMkhadaNNe tuMbaTTAdipaTTitA varADayA ceya gejjhA, etesu egANegesu icchitAgAraNivvattaNA sambhAvaThavaNA, jA puNa icchitAkAravisuhA aNAgitI sA asanbhAvaThavaNA iti, 'NAmaThavaNANaM ko pativiseso ' ityAdi ( 11-13 ) sUtra, bhAvarahitaMmi dabve NAmaM ThavaNA ta doci avisiThThA / itaretaraM paccA kiha u viseso bhave tAsiM? // 1 // kAlako stha viseso NAmaM to dharati jAba AvazyakAdhikAraH // 6 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 7 // taM davvaM / ThavaNA dubheda itara AvakahA uttarA iNamo // 2 // iya jo ThavaNIdakato akkho so puNa Thavijjate rAyA / evittara AvakahA kalasAdI jaM vimANesu || 3 || ahava viseso bhaNNati abhihANaM vatthuNo girAkAraM / ThavaNA jo AgAro sovi ta NAmassa Niravekkho ||4|| 'se kiM taM davvAvassae' ityAdi (12-14) dehAgamakiriyA vA davvAvAsaM bhaNati samayaNNA / bhAvAbhAvattaNato davvajiyaM bhAvarahitaM vA / / 1 / / davvAvAsayaM kiM bhaNNati ?, ucyate, deho Agamo kriyA vA, tinivi bhAvasuNNA davvAvassataM, kahaM 1, ucyate ?, jadhA bhAvasumattaNato dabvajiyaM bhaNNati tathA AvassagabhAvasumattaNato davvAvasvayaM taM imaM 'jassa Avassaetti padaM sikgvinaM' ityAdi (13-14), jaM Adito Arambha par3hateNaM aMtaM gItaM taM sikkhitaM, taM caiva hitae avissaraNabhAvaThitaM ThitaM bhannati, jaM parAvattayato pareNa vA pucchitassa Adimajjhate savvaM vA sigghamAgacchati taM jitaM, jaM vaNNato tanuguruyabiMdumattAhi payasilogAdihi ya saMkhitaM taM mitaM bhaNNAte, jaM kameNa ukameNa u aNegadhA Agacchati taM parijiyaM, jadhA saNAmaM sikkhitaM ThitaM ca teNa samaM jaM taM NAmasamaM, ahavovadiTTaM gurUvadiTThe jaM sikkhitaM NAmasamaM svanAmavat, udAttAditA ghosA te jadhA gurUhiM uccAriyA tathA gahitaMti, ghosasamamiti egadugAdiakkharehiM koliyakayapAta socna paSNavijjamANe sute kAuM bruvato viccAmelitaM, diTThato koliyakayapAtasovva, evaM Na viccAmelitaM aviccAmeliyaM jahA gaNadharabdhaM svabhAvasthitamevetyarthaH, biMdumattAdiehiM jaM bUbai aNUNAtirittaM paDipuSNaM bhaSNati, jatovaiTuM vA chaMdeNa, lahuguruaMsehiM puNNaM udattAdiehiM vA ghosehiM uccarato puSNaM, guruNA avvattaM NubhAsataM bAlamUjabhaNitaM vA, kaI vA bhAsato gahiyaM? ucyate, kaMThe vaddhitaNe pariphuDauDavipyamukkeNa bhAsato gahiyaM, evaM gurusamIvAto veNAgataM, AvazyakA dhikAraH 116 11 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Na kaNNAheDita potthayAo vAaNa Na bhavati 'aNaccakkharaM" ti ahiyakkharaMti Na bhavati, avvAiddhaM avivacakkharaM padaM, AvazyakAanuyoga pAdasilomAdIhi ya uvalAkulabhUmIe jadhA halaM khalate tathA jaM parAvattayato khalate taM khalitaM Na kkhalitaM akkhalitaM, dhikAraH cUrNI aNNAnnasatthamissaM taM militaM, diluto asamANadhaNNamelocca, evaM jaNNa militaM, uccarato vA padapAdasilogAdIhi vA ami||8|| 18litaM, vicchiNNayatItyarthaH, egAto ceva satthAto je ekAdhikArisuttA te savve vINAuM egato kareti, evaM viccAmelitaM, 6 | ahavA samativikappite nassamANe sutte kAuM buvato viccAmelitaM didvaite dhAnaM, tameva Avassaetti sutapadaM ahijittA se NaM saH adhItasutaH 'tatthe ti Avassatasute aNuyogassa vAyaNAdI karejA, No aNupehAetti davvAvassataM na labbhati, jato | niyamA aNuppehA uvayogapuvviyA bhavati, para Aha-sesesu kamhA davvAvassayaM ?, ucyate, 'aNuvayogo davva'mitikaTTa, jaMDU vAyaNAdisu uvayogAnupayogAH bhavatItyarthaH / idANi jaM Agamato davvAvasmayaM taM gayehiM maggijjati-jato bhaNitaM-Negamassa ego aNuvauttoM ityAdi sUtraM (14-17) jAvaiyA aNuvauttA Agamato tatiyAI davyAvassayAI Negamassa, bhedapadhANataNatto bhedANusArittaNatotti, saMgahassa jaM Agamato davvAvassataM taM vibhAgaThitaMpi egaM caivataM, kaMThe sUtravat,AgamadavvAvassayassa ya Nicca caNato NiravayavacaNato avikiriyattaNato savvagatattaNato ya sAmannamettassa saMgahassa egaM dabbAvassayaM, vavahArassa jahA Negamassa, savvasaMvavahArAlaMbittaNato vavahArassa ya visesAhINataNato, ujjusutto ega AgamadavyAvassayaM AyatthaM vadRmANakAliyaM // 8 // va icchati, kajjakaraNattaNau ta svadhanavat, sesa Necchati payoyaNAbhAvA, paradhanavat, tiNhaM saddaNayANaM jANato aNuvautto | avatthu, kaha?, jati jANato aNuvautto Na bhavatti, aNuvautto jANatoNa bhavai, do'vi paropparaM ete viruddhA padA, zabdanayAzca SACASSACRECARE SARAN Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI vazyaka nizcitavastusvarUpagrAhakAH, asamaMjasa necchayantItyarthaH, gataM Agamato davAvassagaM / idANeM se kiM taM NoAgamato |davvAvasayaM' iccAdi suttaM (15-19), 'Agama savvaNisehI Nosaddo athava despddishii| savve jaha NasarIraM saccassa ya AgamAbhAvA // 1 // kiriyAgamuccarato AvAsaM kuNati bhAvasuNNo ya / kiriyAgamo Na hotI tassa Niseho bhave deso | // 2 // Avassaetti jaM padaM tassa jo attho so cevatthAhikAro bhagati, ahavA aNatagamapajjAyaM sutamitikAuM tattha je aNegavihA atthAhikArA taMjANagassa jaM sarIraMga taM, kiMvisiTTha 1, bhAi- 'vavagate ' tyAdi, (16-19 ) vavagataM sarIraM jIvAto jIvo vA sarIrAto, evaM tu tAvamAvi, pattaM jIvena-dehaM rakho dehema vA jIbo, jIveNa vipajaDhaM sarIraM jIvo kanimpajase sarIreNa, evaM ete egavitA vaMjaNabhedao, aNagaTThA imeNa vihiNA-cavagataMti pajjAyaMtarapattaM khIra va kameNaM jaM dahittaNa, taheva | teNa pajjAyA aceyaNattaM ca uvayaMti, cutamiti ThANabbhahU~, bhadveci devoba jaha vimANAto, jIvitaceyaNNAkiriyAdibhaTTha cutaM maNimo, cAitati cAviyaM taM jahu kappA saMgamo suriMdeNa taha jIvA cAito imo deho AukkhaeNaMti, ahaSA vavagayaM jaM taM caitaM 'iNa gatau dhAtu'tti gataM cutabhAvAto taM jIvAto caiyacattadehaMti desapANapariccattaM jamhA dehaM ThitaM vigamapakkhe tamhA samaya-10 vihInnU cattaM dehaM bhagati evaM jIvavippajaDhaMti vivihappamAreNa jaDhaM zarIraM jIveNetyarthaH, kahaM ?, ucyate, baMdhachedattaNato Ayukkhayato 4 ya jISavippajaDhaM tipagAreNaM jIvaNabhAvaTThito jIvo, ahavA egaDitA padA ete, sijjAdiyA pasiddhA, gataMti tatrasthaM kayaM ityarthaH, 'siddhasila'tti jattha silAtale sAhavo tavakammiyA sayameva gaMtuM bhavapariNigiNiM pAdavagamaNaM vA bahave pavaNNapuvA paDivajjaMti ya vattha ya khettaguNato ahAbhadiyadevatAguNeNa vA ArAhaNA siddhI ya jatthAvassaM bhavati sA siddhasilA, aho dainyavismayAmaMtraNeSu gaMtuM bhacapAmA ete, sijjAdiyA paricyate, baMdhachedattaNato AmhA samaya // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrI dravyA vazyaka anuyoga cUrNI // 10 // ASCRISHA triSvapi yujyate, anityaM sarIramiti dainye, Avazyaka sujAtamiti vismaye, anyaM pArzvasthamAmaMtrayato vA AmaMtaNe, gurusamIvAto AgamitaM ApavitaM, sissANaM kahaNe panAvita, sutte sute jahattheNasthanirUvaNaM jaM taM parUvitaM, AvassagapaDilehaNAdikiriyAovadaMsitaM, iyaM kriyA ebhirakSaraiH kartavyetyarthaH, sissapaDicchayANaM aNNANNANaM puNo puNo jo jadhA jAvaiyaM vA ghettuM samattho tassa tathA dasitaM uvadaMsitaM, utprAbalyArthaH, ahavA ApavitaM AkhyAtaM,-AvAsataM bhavassaM karANajjaM dhuvaNiggaho cisohI ya / | ajjhayaNachakka vaggo NAto ArAhaNA maggo // 1 // samaNeNa sAvaeNa ya avassa kAyavvayaM havati jmhaa| aMto aho Nisassa u tamhA AvassayaM NAma // 2 // AghavettA jaM bhedehi kahitaM taM paNNavitaM, jahA NAmaThavaNAdabvabhAvAvassayAmati, Apaviyabhedakahiyassa bhedANaM prati prati attharUvaNA parUvarNati bhannati, AdhaviyamedayatthaparUviyassa jaM udAharaNeNa daMsaNaM jaghA jaNassa murudayAdivelAsu muhadhovaNAdiavassakiriyAkaraNaM AvassayaM, dhijjAdiyANa vA Na (a)jjA( uvalevaNa ) vAsaNAdikaraNaM vA evaM dasiyaM, ApaviyaparUviyadaMsiyassa NidaMsaNaM uvasaMdhAreNaM jadhA tesi jaNavatANaM muhadhovaNAdikiriyA avassakaraNatAto AvassatANi bhaNNati tahA amhavi ubhayasaMjhAsu avassapaDikamaNabhAvAto jadhA jattha kAle paDilehaNAdi avassaM kajjati taM AvassagaM evaM NidaMsitaM uvadaMsitaM, ApavitaM AghavettA paNNavitaM paNNavettA parUviyaM parUvittA daMsitaM daMsicA nidaMsiyaM NidasittA uvadaMsitaM jadhAsatti savvaNaehiM atthagamapajjavA paMcAvayaveNa (dazA) vayavena vA evaM uvadasitaM, ahavA ete egaDitapadA, sIso pucchati-kahaM aceyaNaM sarIraM AgamakiritAtItaM davvAvassagaM bhaNNati ?, ettha jaghA ko divato?, AcArya Aha-atItamadhughRtaghaTaparyAye madhughRtaghaTAdivat, | 'bhavie'tti yogya, Avassagassa grahaNadhAraNavyAkhyAnAcca netyarthaH, joNI gambhAdhArasthAnaM tato savvahA pajjatto janmatvena // 10 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 11 // niSkrAntaH, Amagambhani kamaNapratiSedhArthamevamuktaM, AdattaM gRhItaM yo'yaM zarIrasamucchrayaH tattanmAnakAle, ahavA samucchraya iti pratisamayamucchrataM kurvANaM, pravarddhamAnenetyarthaH, jinena uvadiTTho jiNovaTTo teNa jiNovadidveNa bhAveNa, ko ta so bhAvo?, ucyate, kammakSapaNArthavidhinA, seyAle sikkhissati, sati sa bhavyaH AgAmini kAle manikA (AgAmini ) etesiM catuNDaM akkharANaM loveNa seyAleti bhaNitaM, sesaM kaMThyaM, 'jAva Isare' tyAdi, rAyatti cakkavaTTI vAsudevo baladevo mahAmaMDalIo vA, juvarAyA amaccAdiyA IsarA, ahavA Isaraviva aizvaryayukta IzvaraH, taccASTavidhaM aizvarya imaM aNimA laghimA mahimA prAptiprAMkAmya iti IsitvaM vasitvaM yatrakAmAvazAyitvaM, rAiNA tuTTeNa cAmIkarapaTTo rayaNakhaito sirasi baddho yassa so talabaro bhaNNati, je maMDaliyA rAI te koDaMbI, chinamaMDavAhivo maMDavI, ibho hatthI tappamANo hiraNNasuvaNNAdipuMjo jassa asthi adhikataro vA so inbho, abhiSicyamAnazrIveSTanakabaddhaH savvavaNiyAhivo seTTI, cauraMgiNIe seNAe adhivo seNAvaI, rAyANuSNAto catuvvihaM dabiNajAyaM gaNimadharimamejjapAricchejjaM ghetuM lAbhatthI visayaMtaragAmI satthavAho, 'kalla'miti zvaH prage vA tacca kalyamatikrAntamanAgataM vA etacca kalyagrahaNaM pannavarga paDucca, jao panavago vitiyajAme panaveti, pAduriti prakAsIkRtaM kena ?, prabhayA, kiM prakAsitaM ?, rayaNIe sesaM, kimuktaM bhavati 1, aruNodayAdArabhya yAvanodayate Aditya ityarthaH, taMsi pabhAti, pabhAtovalakkhaNaM ca imaM phullA uppabhA kamalA ya komalA ummilliyA addhavikasitA ya sobhanA, pabhAtaMpi tattullaM, aruNappabhAtassa, athetyanaMtaraM pAMDuramiti prabhAkhaci - tevva udite sUre bhavati, kiMviziSTe sUjje 1, ucyate, rattAsogAdi, pradhAnamuttamo vA iha samUhaH khaMDa ucyate, taMmi sUrite udite imaM AvassayaM kuvaMti 'muhadhAvaNe' tyAdi, agrathitAni puSpANi prathitAni mAlA, ahavA vigasiyANi puSpANi avigasitAni mAlyaM dravyAvazyaka // 11 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNa // 12 // miksarokAtuM kaNNabhikkhAdi goNa iva bhakkhayatA ahavA vatthAmaraNA mallaM, samA jattha bhArahAiyAikahAhiM jaNo acchatI, pavA jattha udagaM dijjati, ArAmo vividhaphalajAti-13 uvasobhito AramaMte vA jattha NaraNArIjaNA, ujjANaM vivihajagovasomitaM ahavA UsavaaNUsavesu vA maMDiyapasAhito jaNo asa- NAdi NetuM jattha jhuMjati taM ujjANaM / gataM loiyaM davAvassayaM, 'se kiM taM kuppAvayaNita (20-24) ityAdi, jaDAhi bhikkhaM hiMDaMti te caragA, cIraparihANA cIrapAuraNA cIramaMDovakaraNAvacIrIyA, cammaparihANA cambhapAuraNA cammamaMDovakaraNAya cammahiM-18 & DaMtA cammakhaNDitA vA, bhikkhaM uDeMti bhikSAbhojanA ityarthaH buddhasAsaNatthA vA sikhaMDI, paMDuraMgA sArakkhA, pAyavaDaNAdiviviha sikkhAi bahallaM sikkhAvaMto taM ceva puro kAtuM kaNNabhikkhAdi aDato gotamA, gAvIhiM samaM gacchaMti ciTThati vasaMti ya AhArime |ya kaMdamUlapattapupphaphale Ahariti saragavaragamAyaNesu ya diNNaM asaNAdi goNa iva bhakkhayaMto govvatiyA, savvasAdhAraNato gRhadharma eva zreyAn ato gRhadharme sthitA gRhadhammatthA, gautamayAjJavalkaprabhRtibhiH RSibhiryA dharmasaMhitA praNitA taM ciMtayaMtaH tAmiLavaharato dharmaciMtagA bhavaMti, te ca jane pratyAkhyAtAH dharmasaMhitApAThakAH, aviruddhA veNaiyA vA hatthiyArapAsaMDatthA jahA | vesiyAyaNaputto samvadevatANaM tiriyANa ya savvAvirodhapaNAmakArittaNato ya aviruddhadhammaThitA bhaNitA, viruddhA akiriyAvAyavitA sabakiriyAvAdI aNNANiyaveNaIehiM saha viruddhA, Na ya tesiM kovi devo pAsaMDo vA vijjati, tahavi keI dhijjIvitAikajjeNa devataM pAsaMDaM vA paDivannA viruddhadhammacintA bhaNiyA, ussaNNaM vuDDavate pavvayaMtitti'tAvasA vuDDA bhaNitA, sAvagadhammAto pasUyatti baMbhaNA bohagatti bhaNitA, aNNe bhaNaMti-vuDDA sAvagA baMbhaNA ityarthaH, skaMda:-kArtikeyaH muguMdo-baladevaH, durgAyAH pUrvarUpaM atra kUSmANDivat tadhAThitA ajjA bhannati, saiva mahiSavyApAdanakAlAtprabhRti tadpasthitA koDanyA bhaNNati, masahitA praNitA 12 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dravyA vazyaka anuyoga cUrNI SAHARSASAR sesA iMdAiyA kaMThA, tesu ime Avassae kareMti-uvalevarNa liMpaNaM, saMmajjaNaM voharaNa, AvarisaNaM udakaiNa, sesa kaMThyaM / kuppAvaNiyaM davvAvassataM gataM, 'se kiM taM loguttariyaM' ityAdi (21-26)jahA Te(phe)NagAdiNA ghaTTA sarIraM kesA vA udakAdiNA maTThA katA kesA sarIraM vA telleNa tuppitA-makkhitA jesiM te tuppoTThA tuppitA vA uTThA siddhakeNa jesiM te tuppoTThA, sesaM kaMvyaM, saddhAsaMvegarahitattaNato, davvAvassataM gataM / 'se kiM taM bhAvAvassayaM' ityAdi, (22-28) saMvegajaNitavisujjhamANabhAvassa sutamaNussarato tadA bhAvayogapariNayassa Agamato bhAvAvassagaM bhavati, NoAgamato bhAvAvassayaM NANupayogeNa kiriyaM karemANassa NANakiriyArUvasubhovayogapariNayassa NoAgamato bhAvAvassataM, taMtividhaM--tattha 'loiyaM puvaNhe bhArahaM' (25-28) ityAdi kaMThyaM, kuppAvaiNiyaM 'je ime caraga' ityAdi ijjatti vajjA mAyA majjA bhaNiyA devapUyA vA ijjA taM gAyatryA AdikriyayA ubhayassa sohaNA kareMti dovi karA naulasaMThiyA taM iTThadevatAe aMjali kareMti, aNNe bhaNaMti-ijjA iti mAtA tIe gabbhassa Niggacchato jo karatalANaM AgAro tArisa devatAe aMjaliM kareMti, ahavA mAupiyaM bhattA devayamiva maNNamANA aMjaliM kareMti, sA | ijjaMjalI, iTThadevayAe vA aMjali iTuMjalI, homa amihottiyANaM jaM paDhamao japaH, desIvayaNato uMDaM muhaM teNa rukaMti-saddakaraNaM, taM |ca vasabhaDhikiyAi, NamokAro jadhA Namo bhagavate AdityAya, evaM khaMdAdiyANadhi battavyaM, gataM kuppAvayaNINa bhAvAvassayaM / idANi 'se kiM taM loguttariyaM' ityAdi (27-30) taccittAdi payA egaTTitA, ahavA egasseva'tthassa tadaMsattA bhiNNatthA nai | bhavaMti ghaTagrIvAkukSyAdi, iha puNa imeNa vihiNA-NicchayaNayAbhippAeNa citta ityAtmA, taheva cittaM tamhi vA cittaM taccittaM, ahavA | matisutaNANabhAve cittaM, ahavA AvassayakaraNakAle cetra aNNoNNasuttatthakiriyAloyaNaM cittaM, tadeva manodravyoparaMjitaM manaH, 4 RA-RAS Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI vazyaka // 14 // tadeva cittaM dravyalezyoparaMjitaM lezyA, ete pariNAmavasA vartamAnabhiNNakAlA bhavaMti, kriyayA karomIti prAraMbhakAle, manasA'dhyava- bhAvAsitaM, tadevottarakAlaM saMtAnakriyApravRttasya pravarddhamAnazraddhasya tIbrAdhyavasitaM, pratisUtraM pratyartha pratikriyaM vA'rthe'sya sAkAropayogopayukto tadahovayutte, tassAhaNe jANi sarIrarajoharaNAdiyANi dayANi tANi kiriyAkaraNataNato appiyANi pratisamayAvalikAdi- dravyazrutaM ca | kAlavibhAga pratisUtrArtha pratikriya pratisaMdhyaM saMtANato tabbhAvaNAbhAvito bhavati, evaM aNannamaNassa upayogovayuttassa bhAvAbassataM bhavati, ettha pasattheNa louttarabhAvAvassaerNa adhikArI, tassa ya abhiNNatthA pajjAyavayaNA asaMmohaNatthaM bhaNitA, te ya NANAvaMjaNA NANAvaMjaNattaNato ceva NANAvihaghosA bhavaMti, te ya iye 'AvassagaM' gAhA (*2-30) AvassagaM avassakaraNijjaM jaM tamAvAsaM, ahavA guNANamAvAsattaNato, asA A majjAyAe vAsaM kareitti AvAsaM, ahavA jamhA taM avAsayaM jIvaM AvAsaM kareti daMsaNaNANacaraNaguNANa tamhA te AvAsaM, ahavA takaraNAto NANAdiyA guNA AvAsititti AvAsaM, ahavA Ara | majjAyAte pasatthabhAvaNAto AvAsaM, ahavA A majjAe vasa AcchAdane pasatthaguNehiM appANaM chAdetIti AvAsaM, ahavA suNNamappANaM taM pasatthabhAvehiM AvAsetIti AvAsaM, kammamaTTavihaM kasAyA iMdiyA vA dhuvA imeNa jamhA tesiM Niggaho kajjai tamhA dhuvaNiggaho, avassaM vANiggaho, kammamaliNo AtA visohijjatIti visohI, sAmAdikAdi gaNyamAnAni SaDadhyayanAni, samRhaH vaggo, NAyo yuktaH abhipretArthasiddhiH ArAdhaNA mokkhassa savapasatthabhAvANa vA, laddhINa paMthI mAge ityarthaH, 'samaNeNa' gaahaa| (*3-31) esA ahoNisatti diNarayaNImajjhe, Avassagetti gataM // 'se kiM taM sute' tyAdi (29-31) taM caturvidhaM NAmAdi, nAmaThavaNA kaMThayA, dabbasutaM Agamao NoAgamato ya, jaM Agamato taM aNuvayogato sutamuccArayaMtassa jaM taM, SHARESUts Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUNa / / 15 / / goAgamato taM tivihaM jANayasarIrAdi, jANayabhavvasarIrA davvasutA kaMkhyA, vaharitaM imaM - tAlima dipattalihitaM, te caiva tAli - mAdi pattA potthakatA tesu lihitaM catthe vA lihitaM, ahavA sutaM paMcavihaM- aMDayAdi, aMDAjjAtaM aMDajaM, taM ca haMsagandhaM, aMDamiti kosikArako haMsaganbho bhaNNati, haMso pakkhI so ta pataMgo tassa ganbho, evaM caDayasRttaM haMsagabbhaM bhaNNati, loge yappatItaM, caDayUsuttaM pataMgato taM bhannati, anne ya paMcidiyahaMsaganbhajaM bhagaMti, kIDayaM paMcavihaM ' paTTa ' ityAdi, jaMmi visaesa paTTo uppajjati tattha arane vaNaNiguMjaTThANe maMsaM cIDaM vA AmisaM puMjesu Tavijjai, tesiM puMjANa pAsao NiNNuNNatA saMtarA bahave khIlayA bhUmIe uddhA NihoDijjati, tattha varNatarAto padaMgakIDA Agacchati, taM taM maMsacIDAiyaM AmisaM caraMtA ito tato kIlaMtaresu saMcaraMtA lAla muyaMti esa paTTo, esa ya malayavisayavajjesu bhaNito, evaM malayavisayupaNNo malayapaTTo bhaNNati, evaM caiva cINavisayabahimuppaNNo aMsupaTTo cINavisayuppaNNo cIrNasuyapaTTo, evaM etesiM khettavisesato kITavisesA kITavisesato ya paTTaviseso bhavati, evaM maNuyAdiruhiraM ghettuM kiNAvi jogeNa juttaM bhAyaNasaMmi tavijjati, tattha kimI uppajjaMti, te vAtAbhilAsiNo chiddaniggatA ito tato ya AsaNNaM bhamaMti, tesi NIhAralAlA kimirAgapaTTo bhaNNati, so sapariNAmaM raMgaraMgito caiva bhavati, aNNe bhaNati - jahA ruhire uppannA kimito tattheva malettA kosa uttAretA tattha rase kiMpi jogaM pakkhivittA vatthaM rayaMti so kimirAgo bhaNNati aNuggAlI, vAlayaM paMcavidhaM ' uTTige' tyAdi, uSNoTTitA pasiddhA, mirahiMto lahutarA mRgAkRtayo bRhatpicchA tesi lomA miyalomA, kutavo uMDuraromesu, etesiM ceva uSNatAdINaM avaghaDo kisimahavA etesiM dugAdisaMjogajaM kiTTisaM, ahavA je aNNe sAgA (chagaNA) dayo romA te sacce kiTTisaM bhannati / 'se kiM taM bhAvasute' tyAdi (38-35) Agamovauttassa bhAvA vazyakaM dravyazrutaM ca / / 15 / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI 5% - mAvasutaM, jamhA sutovayutto tato aNaNNo labbhati NoAgamato bhAvasutetyAdi, iha codaka Aha-sutovayogovayuttassa Agamato mAvazrutaM | bhAvasutaM juttaM, NoAgamato kahaM bhAvasutaM bhavatIti, NogAro suyapaDisedhe, sudamAgamo Na bhavati, aha te Na suttapaDisahe to sutaM skandhaNoAgamo kahaM bhavati ? AcAryAha-aNegatthA nivAtA iti kAtuM bhaNNati caraNaguNasaMjuttassa sutovayuttassa NoAgamaM bhaNimo,* nikSepAca ettha caraNaguNA Agamo Na bhavati, tassa paDisehe eva Nosaddo desapaDisehe, taM ca NoAgamao bhAvasuttaM duviha-loiyaM louttaraM ca, micchaddiTippaNIyaM micchAsutaM, taM ca loiyaM bhArahAdi, sammaddiTThipaNItaM saMmasutaM,taM ca louttaraM AyArAdi, sesa jahA naMdIe vakkhAtaM zatadhA daTThavvaM / idANiM tassa egaDitA paMca NANAvaMjaNANANAghosA, te ya ime 'sutataMta' gAthA(*4-38)kaMThyA, ettha aNNe ime paDhaMti / 'suya sutta' gaahaa| ete atthapajjAyato aNegaTThiyA imeNa vihiNA-soiMdiyaladdhivisayamuvagataM sutaM bhaNNati, gurusamIvA vA savaNabhAve hai sutaM, gurUhi aNakkhAtaM jamhA No bujjhati tamhA pAsuttasamaM suttaM, vitigiNNapupphaThitA iva atthA, jamhA teNa gaMthiyA tamhA gaMtho, siddhamatthamaMtaM Nayatitti siddhaMto, annANamicchavisayakasAyaprabalabhAvAvadvitajIvANaM sAsaNeNa satthaM, ahavA kaDasAsaNa& miva sAsaNaM bhaNitabba, ANamaNaM ANA, tadbhAva ityarthaH, ANayaMti vA eyAe ANA, vAyate vayaNaM, vaijogeNa vA geNhati, jamhA vAyogavisayaM NaM bhaNNati, ihaparalogahiyapavattaNaahiyaNiyattaNauvadesappadANAto uvadeso bhaNNati, prati jIvAdibhedatattva4.sya paNNavaNataNato paNNavaNA, ahavA paNNA buddhI taM ca matiNANaM bhAvasutaNANa vA, tehuvaladdhe atthe vaNAiti saddakaraNa, teNa &Asaha yojayaMtassa paNNavaNA bhaNNati, sudhammAtA Arambha AyariyaparaMpareNAgatamiti Agamo, attassa vA vayaNaM aagmo| 'se| // 16 // kiM taM khaMdhe' ityAdi ( 44--38 ) khaMdho nAmAdicaturvidho . tattha NAmaTThavaNA kaMThA, dabvevi jAya vati-1 46 C Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga skandhanikSepAH cUNoM // 17 // ritte sacittAdi, tattha sacitte hayAI, acitte dupadesIdAi, mAse seNAe aggimakhaMdhAdI, ahavA eseva sacittAi | aNNAbhidhANeNa tiviho kasiNAdisaNNatti, tattha kasiNo jo cceva hatAdI sacitto bhaNito, socceva avisiDo, | akasiNovi dupadesAdI ceva avisiho, aNegadaviyadaviyakhaMdho puNa uvacito bhANitavyo, ahavA suttakAraNa visesadasaNatthameva bitito kasiNAdibhedo uvaNNattho, kiM cAnyata, abhidhANavisesato NiyamA ceva atthavisesato bhavati, so ta vakkhANato viseso lakkhijjati, tattha hayAdie saccitto, sacittagahaNAto jIvasamUhakhaMdho vivakkhito, dupadesAdiyANa acittattaNato acittakhaMdhattaNaM bhaNita, jiyAjiyadavvANa visissahitANa jAva samUhakappanA sa mIsakhaMdho, so ceva hayAdI sacittakhadheo kasiNo bhannati, kahaM ?, ucyate, jIvAjIvapadesesu taM je sarIrapariNayA davvA, eriso vivakkhiyapiMDa| samUho kasiNakhaMdho bhannati, akasiNavi dupadesatipadesAdie paDucca padesasaMkhayA akasiNo bhaNNati, evaM sesAvi bhANiyavvA, | jAva savvahA kasiNaM Na havati, aNegadaviyakhadho jIvapayogapariNAmiyA jIvapadesopaciyA ya je davvA te aNegavidhA, anne | tattheva jIvapayogapariNAmitA jIvapadesesu ta avacitA erisAvi davvA aNegavidhA, erisANaM uvaciyANNAvacayidavvANaM bahUNaM 4 samUho aNegadaviyakhaMdho bhaNNati, gato davvakhaMdho / se kiM taM bhAvakhaMdho ityAdi (54-42) khaMdhapadatthovayogapariNAmA jo so Agamato bhAvakhaMdho, NoAgamato bhAvakhaMdho NANakiriyAguNasamUhamato, so ta sAmAdiyAdi chahaM ajjhayaNANaM saMmelo, ettha | | kiriyA NoAgamonikAMu, Nosado mIsabhAve bhavati, tassa ya bhAvakhaMdhassa egaDiyA ime 'gaNakAya' gAthA (15-43) evesu | | atthadaMsagA udAharaNA ime-mallajanagaNavad gaNaH pRthivIsamastakAyajIvakAyavat kAyaH chajIvaNikAyavat nikAyaH nyAdiparamANu vaciyAvayogapariNAmA, etha // 17 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UCTECC EACH anuyoga cUrNI skandhanikSepAH // 18 // SSSSSOCIA skaMdhavat skaMdhaH govargavat vargaH mIlitadhAnyarAzivat rAziH, viprakIrNadhAnyapuMjIkRtapuMjavat puMjaH guDAdipiMDIkRtapiMDavat piMDaH, hiraNyAdidravyanikaravat nikaraH, tIrthAdiSu saMmilitajanasaMghAtavat saMghAtaH, rAjJo gRhAMgaNe janAkulavat AkulaH purAdijanasamUha| vat smuuhH| sIso pucchati-kaI chavvihaM AvassayaMti', bhaNNati, jato sAmAdiyAdiyANa sAvajjavajjaNAdi chavviho atthaNi baMdho, ime ya te atthA-'sAvajjajoga' gAthA (*6-43) paDhame sAmAdiyajjhayaNe pANAdivAyAdisavvasAvajjajogaviratI kAyavvA, | bitie darisaNavisohiNimittaM puNabodhilAbhatthaM ca kammakhavaNatthaM ca titthagaraNAmukittaNA katA, tatie caraNAdiguNasamUha|vato vaMdaNaNamasaNIdaroha paDivattI kAtavbA, cautthe mUluttarAvarAhakkhalaNAe kkhalito paJcAgatasaMvege visujjhamANabhAvo pamAtakaraNaM saMbharaMto appaNo jiMdaNagarahaNaM kareti, paMcame puNa sAdhU vaNovaNaeNa dasavihapacchitteNa caraNAdiyAiyAravaNasa tiIgacchaM kareti, chaDhe jahA mUluttaraguNapaDivattI niratiyAradhAraNaM ca jadhA tesiM bhavati tathA atthpruuvnnaa| idANiM ovassayassa jaM vakkhAtaM | tasya jJApanArtha jaM ca vyAkhyeyaM tasya ca jJApanArtha idamAha-'Avassagassa eso' gAthA ( *7-44 ) chaNhavi ajjhayaNANaM jo sAmaNattho .sa piMDattho bhaNNati, so ya pavaNito, idANiM ajjhayaNesu jo jahA patteyamatthi sa vahA savittharo vaNijjati, taMjadhA- 'sAmAdiyaM' ityAdi ( 59-44 ) sUtraM, tatthatti ajjhayaNachakkamajjhe jaM paDhama sAmAdiyati ajjhayaNaM,taM ca samabhAvalakkhaNaM savvacaraNAdiguNAdhAra vomaMpiva savvadavvANaM | savvavisesaladdhINa ya hetubhUtaM pAyaM pAvaaMkusadANaM, cauvIsatthavAiyA visesalakkhaNehi bhiNNA bhANitavvA, ahavA jato taM sAmAyikaM NANadasaNacaraNaguNamayaM, NANAdivairitto ya aNNo guNo Nasthi, sesajjhayaNAvi jato NANAdiguNAtiricA Na ERSACRACKERASE Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GA% A zrI anuyoga cUauM // 19 // ACCUSA bhavaMti ato te'vi tanbhedA eva dahavvA iti, tasya paDhamajjhayaNassa caturo anuyogadArA, tattha diTThato jahA mahApuraM akayahAraM apari AnupUrvyabhogattaNato aNagaramiva dahavaM, ahekaddAra tadhAvi hayagomahisarahasagaDAdiehiM jugavaM pavesaniggameNa jamhA dukkhasaMcAraM bhavati, dhikAra tamhA suhappavesaniggamayA catummUladAraM kataM, puNo itthIvAlauDamAiyANaM suhasaMcArayaraM bhavissaicikAuM aMtaraMtaresu paDiduvArA kayA, evametthaM ekatamajjhayaNattho aNuyogapuraM tassa aggaho akatadAre, dudhAbhigamattaNaM NAtuM, gurUhi uvakamAdicauduvAraM karta, suhAbhigammattaNato aMtaramaMtaraduvArasaritthA uvakkamassa u bhedA ya, Nayassa puNo uttaruttarabhedehiM aNegabhedaThitI katA, tattha uvakkamoti ajjhayaNassovakamA samIvakaraNaM Nikkhevassa esa bhAvasAhaNo, teNa vA uvakamijjaitti jogatthavarNaNa uvakkamo, esa karaNa| sAhaNo, tami vA uvakammijjaitti uvakkamo sIsassa savaNabhAve, esa ahikaraNasAhaNo, tato vA uvakkamijjaitti uvakkamo, sIso guruM viNaeNa ArAhettA ajjhayaNasambhAvaM kathAvento appaNo avAdANatthe vaTTai, esa avAdANasAhaNo, evaM uvakkameNa NikkhevasamIvamANiya ajjhayaNaM Nikkhippijjai, NiAkkhavaNaM Nikkhevo teNa vA karaNabhUteNa Nikkhippati tahiM vA Nikkhippai tato vA Nikkhippatiti Nikkhevo, Niyato Nicchito vA khevo Nikkhevo, attha-17 bhedanyAsa ityarthaH, Nikkhittassa ya aNugamaNamaNugamo teNa vA aNugammati tarhi vA aNugammati tato vA aNugammatitti aNugamo, aNu vA suttaM tassANugamaNabhAvAto aNugamo, atthAto suttaM aNu tassa aNurUvagamaNattAto aNugamo, suttAnugamo, sUtrasparzanAnugama-1* zvetyarthaH, nayanaM nayaH bhAvasAdhanaH ahavA nayatIti nayaH kartRsAdhanaH tena vastu svarUpaM nIyata iti nayaH tahiM vA tassa vA vatthuNo pajjAyasaMbhaveNa bahudhA nayanaM nato bhaNNati / etami uvakamAdidArakame kAraNaM ima-NAsamIvatthaM jato NikkhippAta ato abbhA na Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUNA // 20 // RSS455134 sakaraNatthaM AdAveva uvakkamo kato, jamhA ya aNikkhittaM NANugammati tamhA uvakamANataraM ca gayaM Nikkhevo, NikkhittaM ca NiyamA || AnupUrvyaNANatthamaNugammati NANaM ca atthapajjAyANusArI ya niyamA Nayato ato NayadArAto puvvaM NikkhevANaMtaraM vA aNugamo bhaNito, dhikAra: aNugamo ya Nayato NiyamA Nayavairitto ya aNugamo jato Natthi, kiM vA savvAbhidhANasavvapajjAyANugayA ya Nayatti kAuM aMte NayadAraM / idANiM jaM vuttaM vidho uvakamo, to gurU samIhitatthAya atthakate cha bhede daMseti, taMjadhA NAmaTThavaNA davakhettakAlabhAvovakkame ya, NAmaTThavaNA jadhA puvvaM, davve Agamato NoAgamato ya, tattha NoAgame jANayabhavvasarIrAtiritto tividho sanittacittamIsA, sacitte dupayacauppayApadesu, ekeko duhA-parikammaNe vatthuviNAse ya, khettakAlesu ya savittharaM bhANitavvaM, bhAvato imo NoAgame pasattho apasattho ya, appasatthe maruiNigaNiyAamaccadiDhato, pasatthe gurumAdibhAvovakkamo, etaM savvaM savitthara jadhA AvassagAdisu tathA bhANitavvaM, ahavA sutabhaNito uvakkamo chavidho imo ANupubvimAdI 'se kiM taM ANupuvvI' 12] | dasavidhe'tyAdi (71-51) AkArassa dIhatvaM anupUrvazabdasyAkArAditvAt anupUrvAdiSu pratyayAntarasya cAzravaNAt prAkRteSu / 'ete savvasamANA' iti dIrghahasvatvaM kvacit viSaye kriyata iti, jadhA aNaNugAmI aNANugAmI abhiNibodho AbhiNibodhiyaM, evaM *ANupuvvI, AyaNue aNujeTTha parivADittivuttaM bhavati, ahavA puvvuddiTTassa jaM pacchA uddiSTuM taM aNu bhaNNati taM aNupUrvatvaM 2 labhate jattha ta bhaNaMti ANupucI, tRtIyasya dvitIyaH pUrva ityarthaH, aNu pacchAbhAvo puvvaMti AdibhAvo atthato paDuppanna | majjhamAdo ya, etaM jattha'tthisUdho (bhAvo) sA hoti ANupuvI, ahavA paDhamAto paraM jattha aNupuvvaM ca atthi sa bhavati // 20 // ANupuvvI, esA ANupuvI dasavidhA NAmAdI, * se kiM taM NAme ' tyAdi kaMThyA, jAva uvaNidhiketyAdi, uvaNi Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | hiyatti dupayaM suttaM, idANaM etassattho--ima ajjhayaNaM guruvatijoge ANupuccIe uvayaMtitti vA pakkhatitti anuyoga AnupUrvyavA chubhatitti vA, ahavA imaM ajjhayaNaM ANupubbIe AtabhAveNa uvetitti vA uttaratitti vA avataratitti yA egahu~, cUrNI hA dhikAra ahavA NihitaMti vA Nihetitti vA Thavetitti vA egaTThA, evaM bahudhA payattho bhaNio, imassa ajjhayaNassa uvaNihi- // 21 // beNa dvitA jAva aNupucI sA uvaNihiyA bhavati, puDhataraM bhaNNati, jA aNupuvvI imaM ajjhayaNaM puvvANupubbIyAdIhi aNegadhA| bhavati, uvakameti pakkhivaitti vuttaM bhavati, jadhAsaMbhavapakkhite ya imaM ajjhayaNaM NihIkataM bhavati, evaM uvaNihiyA bhavati, sissA-18 | bhAve'vaNihitaM ityarthaH, imo samudAyattho uvakamAdhikAre joyejjA, sA uvaNihitA anayA adhikAraH ityarthaH, jA puNa aNegadhA atthaparUvaNAe pUrUvitAvi imassa ajjhayaNassa No yoiyA Na uvaNihiyabhAve daMsitA ANupubvI sA aNovaNihiyA adhyayana | anadhikAra ityarthaH, uvaNihiyA Thappatti ciTThatu tAva uvaNihiyA, aNovaNihiyaM tAva vakkhANeti, tassa piTThato uvANahiyA bhaNihiti, kiM puNa vakkamakaraNaM?, ucyate, aNovaNihiyA saha(visesa)tthA, tatthaM jo sAmaNNattho so parUvito ceva labbhatittikAuM ato ukkamo kato, sAya aNovaNihiyA dabaTThiyaNatamateNaM duvidhA, te ya NayA satta NegamAdI evaMbhUtapajjaMtA, te duvidhA katA-davya-10 Thito pajjavaThito ya, AdimA tiNNi davvaThito, sesA pajjavaThito, puNo davvaThito duvidho-avisuddho visuddho ya, avisuddho NegamavavahArA davamicchaMti kiNhAdiaNegavihaguNAvahitaM tikAlabhavaMti aNegabhedaThitaM NiccamaNiccaM ca tamhA te avisuddho davvaThito, etehiMto visuddhataro davvaThito saMgahaH, kahamucyate-jamhA saMgaho visesabhedaM paramANuAdiyaM egaM ceva davvamicchate, & kaNhAdiaNegaguNaparamANuttasAmaNNataNato, evamAdi saMgaho visuddhataro, ettha avisuddhadabvehi ya NegamavavahAramateNa aNovaNi-| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI ROSCCTO // 22 // | hiyA paMcavidhA 'atthapadaparUvaNe' tyAdi (*13-53 ) arthyata ityarthaH arthaH tena yuktaM padaM arthapadaM tassa parUvaNA kathitabve AnupUrvItyAdi, tesiM ceva atthapadANa vigappakaraNaM bhaMgo, tesiM jahAsaMbhavaM uccAraNA ukittaNA, bhaMgasamutkIrtaNe jo bhaMgo jeNa attha dhikAraH padeNa je'hiyA anapadehi bhavaMti tahA desaicibhagovadaMsaNA bhaNNati, aNupudvimAdiyANa payatthANa sahANaparaTThANAvatAragavesaNamaggo jo so samotAro, aNupudvimAdiyANa ceva davvANa saMtapadAdiehi aNegadhA jaM atthANusaraNaM taM aNugamotti, imA atthapadaparUvaNA, 'tipadesite aNupuvI' ityAdi, tipadeso khadho ANupuvvI jAtA, tassa aNutti-pacchAbhAgo puvvatti-AdibhAgo atthao majjhabhAgo ya, ahavA itisaddAto majjhabhAgo puvvaTTho, evaM cauppadesAdayovi uvaujja vattavvA, paramANuttaNato paramANU tassa kiNhAdimAvehiM pUraNagalaNataNato ya puggalatA, so aNANupuvI bhannati, jato tassa Na aNubhAgo puvvabhAgo vA aNNo paramANU teNa so aNANupuSvI, do padesA jassa khaMdhassa so dupadeso, atthapadaparUvaNAe avattavyo bhANitavyo, jato tassa puccabhAgo pacchabhAgo ya atthi, Na majjhabhAgo, so evaMviharUveNa Na ANupuvvIaNaNupubvilakkhaNesu avataratitti dvipradezikaH avaktavyatAM prAptaH, etadeva aNupusvimAdI tritayaM bahuvacanena vaktavyaM, anaMtadravvasaMbhavAt, codaka Aha-kiM ete atthapadA ukkameNaM katA, juttaM kamaNaM aNaNuputrI avvattavvataM aNupuvvI ya kAuM, AcAryAha-aNANupunvIvi vAkhAvaMgati Na doso, kiM cAnyat-AnupubbIdravyavahutvajJApanArtha sthAnabahutvajJApanArtha ca pUrvanirdezo, tato'lpataradravyajJApanAtha aNAnuputhvI tto'lptraavktvy-18||22|| jJApanArthamavaktavya ityadoSaH, gatA atthapadaparUvaNA / idANi bhaMgakittaNA-tattha tiNhaM atvapadANaM egavayaNeNa tini, aNupuvi aNANupuvIe ya caturbhago, ANupuci avattavva e ya caturbhago, aNANupubbI avattavvae ya caturbhago, ANupuci aNANupuvvI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnupUrvya dhikAraH zrI anuyoga cUrNI // 23 // avattavvae ya aTTha bhaMgA, evaM ete savve chanvIsaM bhaMgAH, syAd buddhiH-kimatthaM bhagotkIrtanaM ?, ucyate, vakturabhipretArtha , pratipa yaM nayamatapradarzanArtha ca, kiMca-asaMjuttaM saMjuttaM vA samANamasamANaM vA aNNadavvasaMjoga jaha ceva vattA davvavivakkhaM kareti taheva baiti NegamavavahAratti bhaMgasamuktittaNA katA / idANi bhaMgovadaMsapatti tipadesitteNaM ANupuvvItti bhaMgo, paramANupoggaleNaM aNANupugvitti bhaMgo, dupadesiteNaM avvattavyatti bhaMgo bhavati, evaM bahuvayaNeNavi tiNi bhaMgA bhAveccA, tadhA tipadesieNa paramANupoggaleNa ya ANupubviaNANupubbitti bhaMgo bhavati, evaM sabve saMjogabhaMgA bhAvetavvA, codaka Aha-naNu aTThapayaphrUvaNAe tripradezAtmikA AnupUrvItyAdi labdhaM bhaMgukittaNAe ya bhaNNati aNupubbItyAdi, ANupubvigrahaNe ya kate avagatameva bhavati jadhA tipa desie Na aNANupuvitti bhaMgo, kiM puNo bhaMgovadaMsaNAe bhaNAti jadhA tipadesitA ANupuvvItyAdi, AcArya Aha-suNehi jahA 3 saMhitAichavidhavyAkhyAnalakSaNe padatthaM bhANiUNaM puNo tamevatthaM savitthara muttaphAsiyAe samAsacAlaNApasiddhIhi maNatassa Na doso | tathA ihapi su(yatthe)padaparUvaNAe padatthamette uvadiTThA bhaMgasamukittaNe ya hetuvikale kate bhayocadaMsaNAe sahetubhaMgovadaMsaNe savitthare Na doso bhavati, sesaM kaThyaM, gatA bhNgovdNsnnaa| 'se kiMtaM samotAre' ityAdi, samyak avatAro samotAro arthAvirodhenetyarthaH, samasaMkhyAvatAro vA samotAro, jadhA egapadosito egapaesie dupadesito dupaesie tipaesio tipadesie evamAdi, samAbhidhANe vA utAro jadhA urAlattaNato orAliyadabvA savve orAliyavaggaNAte samoyaraMti, tahA aNupubbivvesu ceva uyaraMti, evaM sesA sahANe mANiyavvA, No parahANesutti, gato samotAro / iyANi 'se kiM taM aNugame tyAdi, arthAnugamanamanugamaH anurUpArthagamanaM vA anugamaH anurUpaM vA'ntasyAnugamanAdvA anugamaH sUtrArthAnukUlagamanaM vA anugamaH, evaM nayeSvapi vaktavyaM, saMta-vijjamAnaM padaM tassa tt|| 23 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyAga cUNauM / atthakahaNA parUvaNA sA saMtapadaparUvaNA bhannati, te ya aNupudvimAdiyA, tathA aNupubvimAdiyANa davvANaM pamANaM vattavvaM, tesiMAnupUrvyaceva khettakAlA phusaNA ya, tesiM cekadavvANaM tabbhAvaapariccAeNa ThitikAlo vottavyo, tadatyatteNa pucchaNayA aMtaraM, ANupunvi STMdhikAraH | davyA logassa katibhAe bhAve ya, sesAvi ta davvA kataraMmi bhAve, ANupubviaNANupuvvIavvattavvANa ya paropparaM appabahuttaNaM // 24 // | daTTavvaM, savitthara sutteNeva bhaNNati, 'ANupubvidavAI kiM asthi Nasthi' ti pucchA, panavaga Aha-kutaH saMzayaH1, bhaNNati| duhAbhihANaM satthamitaraM ghaDaM khapuSphAdI / dihamato ArekA kimatthi Natthitti pucchAe // 1 // natthitti gurUvayaNaM, abhihANaM | satthayaM jato savvaM / abhihANaM kharamAtiyata patthute, so u saddattho // 2 // tersi imaM dabvappamANaM, kiM saMkhejja' ityAdi (82-60) pucchA, uttaraM ca suttasiddhaM, tiNNivi aNatA jiNavayaNe didvattappamANAto kevalaNANivayaNayattaNao saMdiTThiyahetuto |NeyavvANi, tANi khettaogAhe 'logassa kiM saMkhejjatibhAgo' ityAdi (83-60) paMcavidhA pucchA suttasiddhA, uttaraM BAegaM davvaM paDucce' tyAdi, ANupuzvidavvavisesA pariNativisaseNa appattamahattaNato ya jadhAvibhattakhettabhAge pUreMti, |pucchAsamaM ceva uttaraM vAcyaM, kiM cAnyat-jamhA ekeke AgAsapadese suhamapariNAmapariNatA aNaMtaANupuvvidavyA saMti, NANAdavvamaggaNAe niyamA savvaloe, Na sesavibhAgesutti, aNANupuviegadabve paMca pucchA, uttaraM-logassa asaMkhejjaibhAge egapadesAvagAhaNattaNato, Na sesavibhAgesu, aNANupuzvidanve pUrvavat , evaM avvattavvagadavvAvi, NavaraM dupadesAvagAhaNataNato egapadesAvagAhaNataNato vA / idANiM phusaNA ' kiM saMkhejjatibhAge' ityAdi (84-62 ) savvaM suttasiddha, NavaraM avagAhaNANataraThite chadisi padese phusatitti bhAvetavvaM, 'kAlato kevacciraM' ityAdi [85-63 ] ANupubvidavvANa AnupUrvitvotpAdaprathamasama Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnupUrNadhikAra: zrI anuyoga cUrNI // 25 // yArambhaM saMtANato avvocchinnaM jahaNNukkosato kAlamaggaNA egANegadavvesu samayAdi yAvatparA asaMkhyaiva sthitiH, sesaM suttasiddha, aNANupuzviavvattavvesu evaM ceva, "kevatiyaM kAlaM aMtara' ityAdi [86-63 ] ANupuvvidavvANaM aMtaraMti jaM tipadesAdi | AdiDha puvvadavvattaNaM pAvissaMti, uttaraM suttasiddhaM, egAdisamayaMtara vissasapariNAmahetuto vAcyaM, aNaMtakAlaMtara puNa davvANegadu-15 padesigAdi jAva aNaMtapadesuttaro khaMdho tAva aNaMtaTThANahetuttaNato bhANiyavvaM, NANAdavvehi logassa asunnattaNato Natthi aMtaraM, aNANupuvvidavvANaM aMtaraM ukkosato asaMkhejaM kAlaM, kahaM ?, ucyate, aNANupuvvidavveNa avattavvagadavveNa vA ANupuvvidavveNa vA saha saMjuttaM ukkosaThitiM hotuM ThitiaMte tato bhiNNaM taM NiyamA paramANU ceva bhavati, aNNadavvANa cokhattaNato, evaM ukkoseNa asaMkhajo aMtarakAlo bhaNito, sesa suttasiddhaM, anvattavvataMdavvANavi aMtaraM ukkoseNa aMtara(aNaMta)kAlo, kahaM ? ucyate, jaM Adi8 avvattavvagadavvaM taM jayA taddavyattaNa vigataM tato tassa paramANavo aNNaavvattavvagadabvehi ANupugvidavvehiM aNANupubvidavvehiM saMjuttA jahaNNamajjhimukkosasIThatIhi ya aNatakAlaM paropparato visaMghayAhetuM puNo te ceva dovi AdiTThaavvattavvagadavvaparamANavo vissasApariNAmahetuto paropparaM saMbaddhA pubvasamaM ceva abbattavbagadavvattaM lamaMti, evaM tersi aMtaraM aNaMtakAlo diTTho, 'ANupubvidavvAiM sesagadavvANaM katibhAge' (87-65) ityAdi, sesagadavvAti-aNANupubbIdavvA avvattagadavvA ya dovi eko rAsI kato, tato pucchA cauro, ettha NidarisaNaM ima-saMkhajjatibhAgo paMca, paMcabhAge hai satassa vIsA bhavaMti, satassa asaMkhajjaibhAgo dasa, dasaMbhAga dasa ceva bhavaMti, satassa saMkhejjesu bhAgesu domAigesu paMcabhAge pubbuttA vIsAdI bhavaMti, satassa asaMkhajjesu bhAgesu aTTha dasabhAgesu asItI bhavati, codaka Aha-NaNu eteNa NirdasaNeNa sesagada Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga | AnupUrvya dhikAra cUrNI RA // 26 // 2655557 vvANajANupuvvidavvA thovayarA bhavaMti, jato sayassa asItI thovataratti, AcArya Aha-Na matA timitti tabbhAgasamA te davvA, taha gacchesu te samA mayA bhaNNaI, sesadavvA asaMkhejjabhAge eva bhavaMtItyarthaH, aNANupugvidanvA avvattavvagadavvA ya asaMkhejjatibhAge bhavaMti, sesaM suttasiddhaM, 'kataraMmi bhAve' ityAdi (88-66)bhavanaM bhUtirvA bhAvaH, audayikAdissa paMcadhA bhaNNati, kazca ettha ?, pariNatilakSaNo pAriNAmiko, so duvidho-sAdi aNAdI ya, abhidadhaNumAdiesu sAdi so, dhammAdIesu aNAdI, ANupunvi| mAdiyA tiNNivi davvavikappA sAtipariNAmite bhAve bhavaMti, sesA ussaNaM jIvasaMbhavA bhAvA teNa tesiM paDisedhA, sesa suttasiddhaM / idANiM ANupubvimAdiyANaM davvadRpadesaTTAdiehi appabahuyattaNaciMtA, tattha dabbayA egANegapuggaladavvesu jadhA| saMbhavato padesaguNapajjayAdhArayA jA sA davvaTThatA bhaNNati, padesaTThayA puNa tesu ceva davvesu pratipadesa guNapajjAyAdhArayA jA sA padesaTTayA, ubhatarUvA ubhataTThayA, etehiM ANupubvimAdiyANa davvANa appabahusaMkhA sA suttasiddhA, NavaraM avvattavvagadavvA davvato savvatthovA, kahaM ?, ucyate, saMghAtabhedA uppattihetuappattaNato, tehiMto aNANupubbidavyA visesAhiyA, kahaM ?, ucyate, bahutarAsayauppattihetuttaNato, tehiMto ANupubidavyA saMkhejjaguNA, kahaM ?, ucyate, tigAdiegapadesuttarakhuDidavvaThANabahutaNato saMghAtabhedadavvabahuttaNato, etthaM bhAvaNavihI imA-egaduticatupadeze ya ThavitA 1-2-3-4, ettha saMghAtabhedayo paMca avattavvagA davvA bhavaMti, dasa aNANupubbidavvA, bhedato bhavaMti saMghAtato vA, egakAle tini aNupugvidavyA bhavaMti, krameNa vA egadugAdisaMjogabhedato ettha caudasa ANupubbidavvA bhavaMti, evaM paMcapadesAdIsuvi bhAveyacaM, savvaNNavayaNayogA appAyahuyaciMtA saddhayatti, sesa | kaMThyaM, idANi padesaDhatAe appabahutvaM, tattha padesaDhatAe savatthovA aNANupubbidavvA, kahaM ', ucyate, tesiM aNANupubbidavvANaM // 26 // 545% Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cU // 27 // apade satAe- apadesahetuttaNattotti vRttaM bhavati, codaka Aha-paesaDatAe thovati bhaNiuM puNo apadesaTTayaM bhaNaha NaNu viruddhaM, AcArya Aha-jaM aNANupuvvidavvaM taM NiyamA ekapradezAtmakaM Na tassa aNNo davvarUvo padeso atthiti apadesaTTatA bhaNiyA, atra apaesaDayA padesatA ya Na tattha paropparaM viruddhatthA iti, avvattavvagadavvA aNANupuvvidavvehiMto padesatAeci pradezAdezAcceha sapradezahetuttaNato vA visiDA visesAhitA bhavaMti ettha udAharaNa-- buddhIe satametA avvattavvagadavvA katA, aNANupuvvidavvA puNa divasatamettA katA, evaM dravyatvena visiSTA vizeSAdhikA bhavaMti, padesatteNaM puNa aNANupuvvidavvA appaNo davbaTThatAe tullA ceva, apadesattaNato, avvattavvagadabbA duaNupadesattaNapadesattaNato visiTThA visesAdhikA idANiM dusatametA bhavati, tehiMto aNupuvvidavvA padesatAe anaMtaguNA bhaNitA, kahaM ?, ucyate, ANupuvvidavvANadvANabahutato tesiM ca saMkhAsaMkhamaNatapadesattaNato ya, idANi ubhataTThatA, suttasiddhA uvayujjiuM bhANitabbA, gatA gamavavahArANaM aNovaNihiyA davvANupubvI / idANiM saMgahaNayamaNaM aNovaNidhiyA davvANupubbI bhaNNati, sA paMcavidhA ' atthapadaparUvaNe ' tyAdi (90 - 69 ) saMgahitapiMDitatthaM saMgahaNato icchaittikAuM bhave tipadesA khaMdhA tipadesA visesattaNato ekA tipaesANupubbI, evaM cauppadesAdayovi bhANitavvA, puNe ANupubbI avi ekA savvA ticauppadesA diyA ekaavisiddhaaNupubvie ikaM icchAtte, aNANupucci avyattavvA tAiMpi, bhaMgasamukkittaNAbhaMgovadaMsaNAe vA satta bhaMgA kittiyA padasei ya, seso akkharattho jadhA NegamavavahArANaM tahA vattavvo, saMgahassa samoyAro sahANe pUrvavat kattavbo, codaka Aha-jaM sahANe samodaraMtitti bhaNaha kiM taM ?, AyabhAvo saGkANaM, to AtabhAvATThattaNe samoyAro bhavati, atha paradabbaM to aNupuvvidavvassA aNANupuvviavattavyagadavyAvi muttittavaNNA diehiM samabhAva ttaNato sadvANaM bhavi AnupUrvvadhikAraH // 27 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNAM / / 28 / / ssati, evaM codie gurU bhaNati savvadacvA AtabhAvesu vaNijjamANA AtabhAvasamoyArA bhavaMti jato jIvadavvA jIvabhAvesu samoyArejjati No ajIvabhAvesu, ajIvadavvA ajIvabhAvesu na jIvabhAvesvityarthaH paraM davvaMpi samappaMte samattaNataNato saGkANe gheppatitti Na doso, iha puNa adhikAre ANupuvvibhAvavisesattaNato ANupuvvitti davvapakkhe samotaratitti saTTANaM bhaNitaM, evaM aNANupuvviavvattavvesuvi saTTANe samotAro bhANitabbo iti / idANiM aNugame, saMtapadaparUvaNAdito aTThavidho, kahaM 1, ucyate ? bhAgaddArappabahuANa doNhavi egattaNato, tattha saMtapadaM pUrvavat, saMgahassa davvapyamANaM NiyamA ekko rAsI, codaka AhadavvapyamANe puDhe asiliTThamuttaraM, na, ko rAsitti pamANaM kathitaM, jato bahUNaM sAlibIyANaM ego rAsI bhaNNati, evaM bahUNaM ANupuvvidavyANaM eko rAsI bhavissati, bahU puNa davvA, AcArya Aha-ekarAzigahaNaNaM bahUsuvi ANupuvvidavve ega eva ANupuvvibhAvaM daMsiti jadhA bahusu kaThiNaguNatta, ahavA jadhA bahU paramANavo khaMdhabhAvapariNatA egakhaMdho bhaNNati evaM bahU ANupuvvidavvA ANupubvibhAvapariNatattAto egANupuvvitaM, egattaNato ya ego rAzitti bhaNitaM Na doso, saMgahakhettAvagAhamaggaNAra ANupuvvimAdidavyA sesadavvANaM niyamA vibhAgetti, codaka Aha-- gaNu AdIe avvattavvagarhito aNANuputhvI visesAhiyA tehiMto ANupubvi asaMkhejjaguNA, AcArya Aha-- taM NegamavavahArAbhippAyato, imaM saMgahAbhippAeNaM bhaNitaM, kiM cAnyat- jahA egassa ranno tayo puttA, tersi asse maggaMtANa ekassa eko Aso diNNo so cha sahassaM labhati, bitiyassa do AsA diNNA, te tiSNa tiNi sahasse labhIta, tatiyassa bArasa AsA diNNA, te paMca paMca sate labhaMti, visamAvi te mulabhAva paDucca tibhAge paMDitA bhavati, evaM aNupRbbiDiyA visamAvi davvA aNupuvvIaNANupubbI avva ttavvagattibhAgasamattaNato NiyamA tibhAgotti bhaNiyaM Na doso, AnupUrvyadhikAraH // 28 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI aupanidhikI dravyAnupUrvI. // 29 // sAtipariNAmite bhAve puvvavat, gatA aNAvaNihiyA davvANupuvvI / idANi uvaNihiyA davvANupuccI, sA tividhA 'puvvANupuvI yA puvANupuvA- (97-73) tyAdi, puvaMti paDhamaM tassa jaM vitiyaM taM aNu tapi tAtiyaM paDuccA puvvaM gaNijjamANaM pubvitti, ii evaM icchiyaThANesu | gaNaNA jA sA puvvANupunvI, ahavA paDhamAto ArambhA aNuparivADIe jaM bhaNijjati jAva carimaM taM puvvANupuvvI, jattha sA Na bhavati icchiyaThANesu omatthagaM gaNijjamANe pacchimati carimaM taM ceva puvvaM gaNijjai tato jaM biyaM taM aNu taMpi tati yaM paDucca puvvaM bhavati, evaM pacchANupubbI bhavati, ahavA carimA omatthaM gaman aNuparivADIe gaNijjamANaM pacchANupuvvI bhaNNatti, aNA| Nupubvitti jA gaNaNA aNutti pacchANuSuvvI Na bhavati puvitti puvvANupuvvI ya Na bhavati sA aNANupuvvI bhaNNati, etesiM tiNhapi atthapasAhakamA imaM suttAbhihitaM uhAharaNaM- 'dhammatthikAe' ityAdi, jIvapoggaladavvANa gatikiriyApariNayANa uvaggahakaraNattaNao dhammo, astIti dhrauvyaM Ayatti kAyaH utpAdavinAzo, asti cAsA kAyazca astikAyaH dharmazcAsAvastikAyazca dharmAstikAyaH, adharmAstikAyaH ThitihetuttaNato adhammo jIvapoggalANa ThitipariNatANa uvaggahakaraNA vA adhammoti, astikAyazabdaH pUrvavat adharmazcAsAvastikAyazca adharmAstikAyaH, savvadavyANa avakAsadANataNato AgAsa' kAra dIptau' sarvadravyasvabhAvasyAdIpanAdAkAsa svabhAvasthAnAdityavat Azabdo maryAdAbhividhivAcI maryAdayA svasvabhAvAdAkAze tiSThati bhAvA tatsaMyogepi svabhAvenaiva nAkAzAtmakatvaM yAMti, abhividhirapi sarvabhAvavyApanAtsarvasaMyogAt ityarthaH, jIvAstikAyaH yasmAjjIvi| tavAn jIvati jIviSyati ca tasmAjjIvaH, astIti vA pradezAH, astizabdo vAstitvaprasAdhakaH kAyastu samUhaH, pradezAnAM jIvAnAM vA ubhayathApyaviruddha ityato jIvAstikAyaH, pudgalAstikAyaH pUraNagalaNabhAvattaNato pudgalAH, ihApyastizabdaH pradezavA jIvAnA jIvati jIviSyatikazAtmakatvaM yAMti, Aza Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNau 11 30 11 cakosstitve vA kAyazabdo'pyatra samUhavacanaH samUhaH pradezAnAM so'vayavadravyasamUhavacano vA / addhAsamayetti addhA iti kAlaH samUhavacanataH tadvisesaH samayaM ahavA AdiccAdidhAvaNakiriyA caiva parimANavisiTTAvatthagatA addhA evaM kAla ubhayathAvi tassa samayo, so ya micchayaNatAbhippAyato eka eva varttamAnasamayaH tassa egattaNato khaMdhadesAdikAyakappaNA Natthi, tItANAgatA ya viNaTThANuppannattaNato abhAvo, codaka Aha--NaNu AvalikAdigrahaNaM, AcArya Aha-saMvavahArassa heu, tataH jahA jaiNNadavvANa khaMdhabhAvo taha kAlasya na bhavatItyarthaH / ziSya Aha-kiM kAraNaM savvasuttesu dhammAdio kamo 1, AcAryAha--savvakiriyAdhAratao maMgalAbhidhANato ya puvvaM dhammatthikAyaM, tavvipakkhattaNato tadaMte adhammo kio, te do'vi logAgAsakhettovalakkhaNaM sesamalogoti teNa tesaMte AgAsaM, kiM ca puggalajIvAdhAraNattaNato tesiM puvvamAgAsaM, AgAse NiyamA poggalA'ceyaNattaNato bahutaNato ya AgAsAmaMtaraM puggalA, savvatthikAyA jIve baddhA jato teNaMta jIvAtthikAyo, jIvAjIvapajjAyattaNato kAlassa NiyamA AheyattaNato ya aMte addhAsamaya iti, gatA puvvANupubbI / idANiM pacchANupubbI, ' addhAsamae' ityAdi sUtraM kaMThaM / idANi aNANupuvvI-' etesiM ceva ' ityAdi, etesiMti-dhammAdiyANaM casado atthavisesasamuccaye evasado avadhAraNe, eko Adi jAte gaNaNaseDhIe eko ya uttaraM jAe gaNaNaseDhIe tAe egAdiyAe eguttarAe paDhamAto bitie gaNaNaTThANe ekottaraM evaM citiyAto tatite ekottaraM tatiyAto cautthe ekko uttaraM cautthAto paMcame eko uttaraM paMcamAto chaTThe eko uttaraM, evaM eguttareNa tAva gatI jAva chako gacchotti-samUho seDhitti - sarisAviccayahaMtANa paMtI, eyAe chagacchagatAe seDhIe aNNoSNa bhAso-guNaNA puvvANupubbIe pacchANupuvIe vA aNANupubbIhi vA jaheba guNitaM taheva satta satA vIsAhIyA bhavaMti, te paDhamaMtimahaNA aTThArasuttarA satta anAnupUrvI bhedAH // 30 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI MsayA aNANupubbINa bhavati, tasiM ANaNovAyo imo-' puvvANupubdhiheTThA' tathA 'puvvANupubbi heTThA samayAmedeNa kuNa jahAjehU~ / anAnupUrvI anuyoga uvarimatullaM purao Nasejja puSpakamo sese // 1 // puvvANupuvvitti vyAkhyA pUrvavat, hevitti--paDhamAe puvvANughubbilatAe, aho maMgarayaNaM bitiyAdilatAsu, samayA iti iha aNANupuvibhaMgarayaNavyavasthA samayo taM abhiMdamANotti taM bhaMgarayaNaavasthaM aviNAse-4. // 31 // mANo, tassa ya viNAso jati sarisaMkaM egalatAe Thaveti, jati va tatiya lakSaNAto ucakameNaM paTThaveti tA bhiNNo samayo, taM bheda akuvvamANo, kuNasu 'jadhAjeTTha' ti jo jassa AdIe sa tassa jeTTho bhavati, jahA dugassa egoM jeTTho, aNujaTTho tigassa eko,18 jeTThANujeTTho jahA caukassa eko, ato paraM savve jeTThANujeTThA bhANitavyA, etesiM aNNatare Thavite puratotti-aggato uvarime ake ThavettA jehAti aMkato puncakameNa dvaveti, jo jassa aNaMtaro paraMparo vA pugyo akSo sa puvvaM Thavejja ato puvakamo bhaNatItyarthaH, ahavA aNANupubbINamAyaraNavidhI-puvvANupubbIicchita jati vaNNA te paropparabbhatthA / aMtahiyabhAgaladdhA boccatthaMkANa ThANate // 1 // Aditthesuvi evaM je jattha ThitA ya te tu bajjejjA / sesehi ya voccatthaM kamukamA pUra sarisehiM // 2 // bhAgAhitaladdhaThavaNA dugAdi eguttarehiM abbhatthA / sarisaMkarayaNaThANA tigAdiyANaM muNeyabvA // 3 // paDhamadugaTThANesu jehAditigeNa attadihU~to / aNulomaM paDilomaM pUre sesehi uvautto ||4|'ahvaa tivihA davANupuvI' tyAdi (98-77) paramANumAdisu tibihAvi suttasiddhA, sisso Aha-kiM patteyaM puraMgalesu tivihA uvaNihI daMsitA Na dhammAdiesu?, AcAryAha-dhammAdhammAgAsANa patteyamegadavyattaNato aNupubvimAdi Na ghaDati, jIvaTThikAevi savvajIvANa tullapadesattaNato egAdieguttaravuDDA Nasthitti, ahavA'vagAheNa viseso hojja, tatthavi ANupubbI ceva, No aNANupubbIavattavvagAI, ThitikAlassavi egasamayattaNattAbhAvato noktA ityarthaH, puggalesu | // 31 ASSAGACASS* Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga // 32 // egAdieguttaradavvaTThANamaNataM saMbhavaitti darzanArtha pratyekamuktA iti / gatA davvANupuccI, davAvagAthovalakkhitaM khettaM kSetrAnupUrvI | khettANupubbI, ahavA avagAhavagAhINa aNNoNNasiddhihetuttaNevi AgAsassa'vagAhalakkhaNataNato khettANupuvI bhaNNati, ahavA davvANa ceva khatvAvagAhamaragaNA khettANupuvvI, so ya avagAdho davvANa imeNa vihiNA-aNANuputvIdavvANa NiyamA egapadesAvagAho, avvattavvagadavvANaM puNa egapadesAvagAho dupaesAvagAho vA, tipadesAdIyA puNa jahannato egapadese ukkoseNaM puNa jo 8 khaMdho jattiehiM paramANUhi Nirupyate so tattiehiM ceva padesahi avagAhati, evaM jAva saMkhAsaMkhapadeso, aNaMtapadesA khaMdhA egapadesAraddhA egapadesuttaravuDDIe ukkosato jAva asaMkhejjapadesogADhA bhavaMti, logAgAsakhettAvagAhaNataNato, nAnantaprade| zAvagADhA ityarthaH, evaM khettANupuvvisamAsatthe daMsite idANiM saMtadArakhettANupuccI bhannati-duvidhA uvaNihI aNovaNihiketyAdi, etA dovi sabhedA jadhA davvANupubbIe tahA khettAbhilAveNa savvaM bhaNitavvaM, pamANe viseso, No saMkhejjA Na aNaMtA asaMkhajjA pratinivi bhANitabbA, davANa avagAhakhettAsaMkhejjataNato sarisAvagAhaNANa egattaNato, khettadAre suttaM-' egaM davvaM paDucca desUNe &AbA loe hojjatti, kahaM ?, ucyate, aNANupubbIpadeseNa avattavyapadesehi ya dohi UNo loo desUNo bhannati, sesakhettappadesogADhaM vA davvaM ukkosato khettANupubvI bhaNNati, codakaM Aha-jati davvANupuvIe egaM davvaM paDuccA savvalogAvagADha khettANupuvvIe 4 kaha desUNo logetti NaNu viruddhaM, atrocyate, uktaM pUrvamunibhiH- mahakhaMdhApunevI avvattavvagaaNaNupubbidavvAiM / jaMdesogADhAI taddehai seNa sa logUNo // 1 // kiM ca-acittamahAkhaMdheNa pUrievi loge desapadesAdidavvakaraNato desUNo bhaNNati, jahA ajIvapannavaNAe hai||32|| bhaNitaM 'dhammatthikAe dhammAtthikAyassa dese dhammatthikAyassa padese, evaM adhammAgAsapuggalesuvi' jadhA etesu desapadesaparikappa SUUSAAS Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tadNA divA, evaM vigAhaThitANavi etyAtagAsa heDillA je purilA / savvalogovagADhassapilAe aNupuSviaNA anuyoga cUrNI nidhi kI kSetrAnupUrvI // 33 // COMHRSSMSGAR *NAe dhammAdayo tadA divA, evaM vibhAgadabvAdesato accittamahAkhaMdhAvagAtho tauNotti desUNo logo, Na doso, ahavA ugga hotti vA avagAhotti vA egaDhuM, egAvagAhaThitANavi etthAvagAhakAlabhedayo appattarANubhAvattaNato vA uggahapAhaNNatA diTThA, jadhA uggahasute deviMdoggahAdiyANaM jAva sAdhammiuggaho, etosi heDillA je purillA te uvarillehiti-pacchimehiM bAhiyatti-pIDiyA pAhaNaMti-pradhAnaM avagrahAtmasvabhAvaM na bhajaMta ityarthaH, evaM acittamahAkhaMdhegadavvassa sabbalogovagADhassavi aNANupuvvIavvattavvAvagAhehiM bAhitotti tappadesesu pAhanaM Na labhatitti, taduNo desUNo bhaNNati, Na doso, kiM ca-khattANupuvvIe aNupuvviaNANupubviavvattavvagadamvavibhAgattaNato tesiM paropparamavagAho pariNatI vA tesiM khaMdhAbhAve avi, kathaM ?, ucyate, padesANa acala| bhAvattaNato apariNAmattaNato tesiM bhAvappamANaNiccattaNato, aNNoNNapariNAmattaNato khaMdhabhAvapariNAmattaNato ya, ato ega davvaM paDucca savvalogetti, bhaNitaM ca-"kaha Navi davie ceva khaMdhe savivakkhatA pihatteNaM / davvANupubbI tAi pariNamaI khaMdhabhAvaNaM hai||1|| aNNaM vA bAyarapariNAmesu ANupubvidavvapariNAmo bhavati No aNANupubbiavvattavvadavvatte, Na jato bAdarapariNAmo | akhaMghabhAve ceva bhavati, je puNa suhumA te tividhA atthi, kiM vA jadA acittamahAkhaMdhapIraNAmA bhavati tadA savve te suhumA AyabhAvapariNAma amuMcamANA tappariNatA bhavaMti, tassa suhumattaNato savvagatattaNato ya, kahamevaM ?, ucyate, chAyAtapodyotabAdarapudgalapariNAmavat agrisodhyavastrAgnipariNativat sphaTikakRSNAdivarNoparaMjitavat, sIso pucchati-davvANupuvIe egadavvaM savvalogAvagAdati, kahaM puNa emahaMtaM egadavvaM bhavati ?, ucyate, kevalisamugdhAtavat, uktaM ca-'kevaliugdhAto iva samayaTThakapUrae ya |tiylog| aciyattamahAkhaMdho velA iva atara niyato y||1||acittmhaakhNdho so logametto vIsasApariNAmato bhavati, tiriyamasaM AAMSAROSAROOR Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 34 // khejjajoyaNappamANo saMkhejjajoyaNappamANe vA aNiyatakAlothAI baTTo uDDaaghocodasarajjuppamANo suhumapoggalapariNAmapuriNato paDhamasamae daMDo bhavati, bitie kavADaM tatie matthaMkaraNe cautthe logapUraNaM, paMcamAdisamaesa paDilomasaMthAre aTThamae savvahA tassa khaMdhattaviNAso, esa jalanihibelA iva logApUraNasaMhArakaraNaThito logapuggalANubhAvo savvaNNuvayaNato saddheto iti, sesaM kaMThyaM / aNaNupunivvANa egaM davvaM pacca asaMkhejjatibhAge hojjatti egapadesAvagAhattaNato, evaM avyattavvagadavvANavi egadugapadesAvagAhattaNato, sesaM kaMThyaM / idANiM phusaNeti, khappadesANa phusaNAto aNupuvvimAdidavvatteNAdiTThapadesANa chaddisiyamaNaMtarapadesANa phusaNato NibaddhA, iha puNa suttAbhippAto khappadesAvagADhadavvassa phusaNA bhANitavvA, sA ta davvANupuvvisarisA / kAlo khappadesAvagAhaThi - tikAlo ciMtijjara, sovi davvANupuvvisariso ceva / khappadesANa aMtaraM natthi, aNAdikAlasabhAvaThiyaNiccattaNato, khappadesAvagADhadavvANaM puNa anaMtakAlamaMtaraM na bhANiyavvaM, kahaM?, jahA dabbANupubbIe, kahIM, ucyate, savvapoggalANa savvAvagAhakhettassa asaMkhejjattaNatovi ThiikAlAsaMkhejjattaNato ya, bhAve'vi jatA khappadesANupuvvImAdi ciMtijjaMti tayA panavagAbhippAyato appasamabahuvikappakaraNato bhAveyavvaM, avagAhidavvesu uNa jadhA davvANupubbIe tahA savvaM NivvisesaM bhANitavvaM, navaraM jattha aNaMtaguNaM tattha asaMkhejjaguNaM bhAvetabvaM, avagAhikhettassa asaMkhejjattaNato, gatA NegamavavahArANaM aNovaNihiyA khettANuputhvI / idANiM saMgahassa aNAvaNihitA khattANupubbI, sA ya jahA davvANupubbIe jo ya viseso so suttao caiva nAyavvo / iyANi uvaNihiyA, sA tivihA ahologe tyAdi ( 103 - 88 ), paMcatthikAyama tito logo, so ya AyAmato uDDamahaTThito, tassa tihA parikappaNA imeNavidhiNA-bahusamabhUmibhAga rayaNappabhAmajjhabhAge merumjje| aTThapadeso ruyago, tassra'dhopatarAvo ahe ya NaM nava joyaNasatANi jAvaM tA tiri aupanidhi kI kSetrAnupUrvI // 34 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI CASRASRASRAESAKA | yalogo, tato pareNa ahedvitacaNato ahologo sAhiyasattarajjuppamANo, rucatovaripatarAto uvarihatto navajoyaNasatANi jotisacakkassa adhastiryauvaritalo tAva tiriyalogo, tato uDvabhAgaThitattaNato uDDalogo desUNasattarajjuppamANo, ahauDDalogANa majjhe aTThArasajoyaNasatappamANo jagU lokAH tiriyabhAgaDhiyattaNato tiriyalogo, 'ahava aho pariNAma khettaNubhAveNa jeNa ussaNaM / asubho ahotti bhaNito davvANaM to aho logo ||1||tti (uDDeti uvarimaMti ya suhakhettaM khettao ya davaguNA / uppajjati ya bhAvA teNa ya so uDDalogottiA 'majjhaNubhAva khattaM jaM| taM tiriyaMti vayaNapajjayao / bhaNNati tiriya visAlaM ato ya taM tiriyalogotti // 3 // sesaM kaThyaM / idANi ahologakhevANu-15 puvIe rayaNappabhAsutaM, etAsi rayaNappabhAdANaM ime aNAdikAlasiddhA jadhAsaMkhaM NAmadhejjA bhavaMti-ghammA vaMsA selA aMjaNa riTThA maghA ya mAghavatI / ete anAdisiddhA NAmA rayaNappabhAdINaM // 1 / / etAsiM ceva.ghammAdiyANaM sattaNDaM imA gotrAkhyA, kaham ?,ucyate, iMdanIlAdibahuviharayaNasaMbhavao rayaNappabhAdIsu kvacit ratnaprabhAsanasaMbhavAdvA rayaNaprabhA rayaNakaMDapratibhAgakappitovalikhitA vATU rayaNaprabhA, narakavarjapradezeSu, sakkaropalasthitapaTalamadho'dhaH evaMvidhasvarUpeNa prabhAvyata iti sarkaraprabhA, evaM vAlukAtti vAlukArUpeNa prakhyAteti vAlukaprabhA, narakavajjeSveva, paMka ivAbhAti paMkaprabhA, dhUmAmA-dhUmaprabhA, kRSNa tamo ivAbhAti tama prabhA, atIvakRSNamahattama ivAbhAti mahAtamaHprabhA / idANiM 'tiriyalAMgattANupuvvI' tivihe tyAdi sUtra, jaMbuddIve lavaNasamudde dhAyatisaMDe dIve | kAlode samudde udgarase puSkaravare dIve pukkharode samudde udagarase varuNavare dIve varuNode samudde vAruNirase khIravare dIve khIrode samudde ghRtavare dIve ghatode samudde khAtavaradIvo khAtarase samudde, ato paraM sabve dIvasariNAmatA samuddA, te ya sabbe khoyarasA bhANitavvA, ime dovaNAmA-gaMdIssaravaradIvo aruNavaro dIvo aruNAvAso dIvo kuMDalo dIvo saMkhavaro dIvo syagavaro ee jaMbUdIvA NiraMtarA, CROSSASSAMRAKAR Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNAM // 36 // ato paraM asaMkhajje gaMtuM bhujagavare dIve, asaMkhajje gaMtuM kusavaro dIvo, evaM asaMkhejje asaMkhejje gaMtuM imesiM ekekaM NAmaM bhANiyavvaM koMcavaradIvo evaM AbharaNAdayo jAva aMte sayaMbhuramaNe dIve, sayaMbhuramaNe se aMte samudde udagarase iti // je aMtaraMtare dIvA tesiM iha je subhagA NAmA keha taNNAmANo te bhANitavvA, savvesiM imaM pamANaM- uddhArasAgarANaM aDDAijjANa jattiyA samayA / duguNAdu guNapavitra dIvodahI rajju evaiyA // 1 // idANiM uDDalogakhettANupuvvIsuttaM, tattha sodhammavaDeMsayaM NAma kappavimANaM taSNAmovalakkhito sohammAtta kappo mRnnati, evaM bArasavi kappA bhANitabbA, logapuruSasya grIvAvibhAge bhavAni vimAnAni graiveyakAni, na teSAM uttaramityanuttaravimAnAni irSaddhArAkrAntapuruSa iva natA aMteSu IsIppabhArA puDhavI, sesaM kaMThyaM // idANi kAlANupuvvIsutaM, tattha jassa egapadesAdiyassa davvassa davvatteNa tisamatAdI ThitI tippadesAvagAhakAlattaNeNa vA ThitI taM kAlato aNupuvI bhaNNati, evaM aNANupubvI avvattavvagAdi ettha savvaM kAlAbhilAveNa jahA khacANupuvvIe tahA suttasiddhaM bhANitavvaM jAva padesUNe vA loe hojjIta, kahaM?, ucyate, ego khaMdho sudumapariNAmo padebhrUNalogAvagADho socceva kAlato tisamayaThiti labbhati, saMkhA ya ANupuvvI, jaM puNa samastalogAgAsapadesAvagADhaM davvaM taM NiyamA cautthasamae samayaThitIya labbhati, tamhA tisamayAdiThitiyaM kAlANupuvvi NiyamA ya egapadeNe caiva loge labbhati, tisapayAdikAlANupuvvidavvaM jahaNato egapadese avagAhati, tatthavappadese egasamayaThitikAlayo aNANupuvvi davvaM avagAheti, tattheva padese dusamayaThitikAlagato avvattavvaM avagAhati, jamhA evaM tamhA acittamahAkhaMdhassa cautthapaMcamasamaesu kAlato ANupuvvidavvaM, tassa ya savvalogAgADhassa egapadesUNatA kajjati, kimiti ?, ucyate, je kAlato aNANuppuvvi avvattavvA te tassa egapadesAvagADhA, tassa ya taMmi padese apAhaNNacavvivakkhAto ato tappaebhrUNo logo kao, aNNa anaupa nidhi kI kAlAnupUrvI // 36 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlAnupUrvI cUrNI puNa AyariyA bhaNaMti- kAlapadeso samayo samayacautthammi havati jaM velaM / teNUNavattaNattA jaM logo kAlasamakhaMdho // 1 // anuyoga vivakSatatvAt aNANupunviavvattavvagA kAlato je te logassa asaMkhejjatibhAge hojjA, sesapucchA paDisehetavvA, ahavA suttassa pADhaMtaraSTriyassa bhAvaNatthaM bhaNNati-acittamahAkhaMdho daMDAvatthArUvadavyattaNaM mottuM kavADAvatthabharaNAMtaM aNNaM ceva davvaM bhavati, aNNA gArubbhavattaNato bahuyaraparamANusaMghAtattaNapadesabhavaNaM ca, evamatthakaraNA logApUraNasamayesuvi mahAskaMdhasya anyadravyabhavanaM, // 37 // | ato kAlANupuvvidavvaM sabvapucchAsu saMbhavatItyarthaH,avvattavvagadavvaM mahAkhaMdhavajjesu annadavvesu AdillacatupucchAsaMbhaveNa NeyavvaM | puvvasamaM cetyarthaH, sparzanApyevameva, kAlasuttaM kaMThaM, aMtarasuttaM paradravyasthitikAlo jaghanyotkRSTamaMtaraM vaktavyaM, bhAgA bhAvA appabahugaM Pca uvajujja jahA khettANupuncIe tahA asesaM vattavvA, idANiM uvaNihiyA kAlANupuvvI ' samayAdiThitI (114-98) suttaM kaMThyaM, 12 | ahavA saMvyavahArasthitakAlabhedaiH samayAvalikAdibhiH uvaNihi tivihA punvANupuvvamAdi bhaNNati, tatra sUryakriyAnivRttaH kAlaH tasya sarvapramANAnAmAdyaH paramasUkSmaH abhedyaH niravayava utpalazatapatravehAyudAharaNopalakSitaH samayaH, tesiM asaMkhejjANaM samudayasamitIe AvaliyA, saMkhejjAto AvaliyAo ANutti ussAso, saMkhejjAo AvaliyAjo NissAso, doNhavi kAlo ego pANU, | sattapANukAle ego thove, sattathovakAlo ego lo, sattasattari lavA ego muhutto, ahorattAdi kaMTyA, jAva vAsasayasahassA, icchiyamANeNa guNa paNasuNNaM caurAsItiguNitaM vA / kAUNa tattivArA puvvaMgAdINa muNa saMkhaM // 1 // puvvaMge parimANaM paNa suNNA caurAsItI ya, etaM egaM puvvaMga culasItIe sayasahassehiM guNitaM egaM puvvaM bhavati, tassima parimANaM-dasa suNNA chappaNNaM ca sahassA koDINaM sattari lakkhA ya 2 taM ega puvvaM culasItIe satasahassehiM guNitaM se egaM tuDiyaMge bhavati, tassimaM parimANa-paNNa COCKGRORSC vAsasayasahassA, haiN| sahassehiM gaNitaM egavyAdINa muNa saMkhaM // 1 COM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga - cUrNI // 38 // 3 MSRTC+ rasa suNNA tato cauro muNNaM saca doNava paMca ya ThAvejjA 3 evaM culasItisatasahassaguNA savvaTThANA kAyavvA, tato tuDiyA-gAvAgAdayA dAdayo bhavaMti, tesimaM jahAsaMkhaM parimANaM-taDie vIsaM suNNA tato cha ti ekko satta adra satta Nava cauro ya ThavejjA 4 addddNge| paNavIsa suNNA tato catu do catu Nava ekko ekko do aTTa ekko caturo ya ThavejjA 5 to aDaDe tIsaM suNNA tato cha ekko cha ekkAtti suNaM aTTha Nava do eko paNa tigaM ThavejjA 6 avavaMge paNatIsaM suNNA tato catu catu satta paNa paNa cha catu ti suNNaM Nava suNaM 15 paNa Nava do ya ThavejjA 7 avave cattAlIsaM suNNA tato cha Nava catu do aTTa suNNaM eko eko Nava aTTha paNa satta aTTa satta catu doya PThavejjAhi 8 huhuyaMge paNatAlIsaM suNNA tato cau cha cha Nava do Nava sunnaM ti paNa aTTha cau satta paMca ekko do aTTha suNNaM do 4Aya ThavejjA9, huhue paNNAsaM suNNA tato cha satta satta eko Nava suNNaM aTTha Nava paNa cha satta aTTa do do eko suNNaM Nava cau satta ekkaM va ThavejjA 10 uppalaMge paNapaNNa suNNaM tato cattu aTTa ekko Nava suNNaM satta Nava ti do cau ti chata ikko do ti suNNaM satta kA ekko Nava cha catu ekkaM ThavejjA 11 uppale sardvi suNNA tato cha paNa catu ekko satta paNa paNa ti ekko cha satta do satta ekko suNaM satta suNNaM ti suNNa eko catu ti do ekaM ca ThavejA 12 payumaMge paNasaTTi suNNA tato catu suNNa ti dusuNa suNaM aTTha aTThati paNa Nava ekko ekko paNa catu Nava aTTha satta paNa cha catu cha cha ti suNNa ekaM ca ThavejjA 13 payume sattari sunnA tato cha ti paNa | // 38 // jAti Naba eko do Nava paNa do eko catu suNNaM suNNaM Nava ti ekko ti cha do eko ti aDha satta suNNa satta aTTha ya ThavejjA 14Ama NaliNaMge paMcasatcariM suNNA tato catu dosuNNaM satta paNa do catu catu satta satta paNa cha cau ti cha satta cha ti suNNa ekko cha do aTTha satta paNa catu eko ti saca ya ThavejjA 15 naliNe asItaM suNNA tato cha eko suNaM suNNaM Nava paNa satta eko paNa suNNaM paNa do|| 554450 MSMS Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI // 39 // SHORRENAKALAX eko eko vi eko aTTha aTTa suNNaM saca do Nava ti saca paNa catu do catu cau eka cha ThavejjA 16 niuraMge paMcAsI suNNA caDa pUrvAgAcau ti eko cha paNa vi catu suNNa paNa catu eko suNNa ti suNNaM catu paNa satta aTTha Nava suNNa do catu cha cha eko eko cha eko paMca ya ThavejjA 17 atthaNIpure Nauti suNNA tato cha Nava aTTha do paNa ekko paNa ekko ekko do paNa cha ti aTTha ekko do ti paNa aTTha ti ti paNa Nava do cha ti Nava satta Nava satta ti paNa ti ti caturo ya ThavejjA18 autaMge paMcaNauti suNNA tato pahelikA catu cha do ti cau aTTha do satta cha satta satta satta cha do catu tiNi suNNaM satta cha ti catu aTTa suNaM aTTha aTTha catu cha cha dosuNNaM Nava eko satta eko catu cha tiNNi ya ThavejjA 19 aue suNNasataM tato cha satta ekko catu ti adRTTha eko paNa catu do ti Nava catu aTTha satta aTTha suNNaM ti aTTha cha aTTha suNNaM Nava Nava Nava catu aTTa ti do aTTha Nava ti catu suNNaM Nava paNa suNNaM tiNNi ya ThavejjA20 NautaMge suNNasataM paMcahiyaM tato catu aTTha satta suNNaM satta suNNaM satta suNNaM do aTTha paNa nava paNa do ti cau ti nava satta ti nava satta ti nava do ti do nava nava ti ti suNNa do paNa cau nava cha nava paNa cha paNa do ya ThavejjA 21 Naute suNNasataM dasAhiye tato cha paNa aTTha paNa catu Nava ti Nava aTTha catu sunnaM aTThati tiaTTa catu cha aTTha satta cha aThTha satta cha cha paNa paNa ti paNa paNa asuNNaM | sattaNava ti ti catu eko cha catu aTTha paNa eko doniya ThavejjA 22 pautaMge paNNarasuttaraM suNNasataM tato catu suNNa Nava eko paNa cau ekko Nava suNNaM eko eko cha Nava ti suNNaM cha catu cha suNNa suNNa Nava suNNa suNNa eko cha satta a Nava catute aTTa eko paNa paNa ti paNa catu suNNa cha satta suNNa ekko ti eko aTTha egaM ca ThavejjA 23 paute vIsuttaraM suNNasataM tato cha ti // 39 // | Nava Nava paNa Nava eko aTTha cha eko ti ti satta do ti satta cha do catu paNa cha paNa satta catu do Nava paNa Nava aTThati paNa paNa ti Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI // 40 // ESSAGERSONAL aTTha Nava suNNaM aTTha satta aTTha ti suNNa ekko suNNaM ti do paNa ekaM ca ThavejjA 24 cUliyaMge paNavIsuttaraM suNNasataM tato catu do cha / utkIrtanAcatu ti cha catu aTTha do eko cha aTTha paNa Nava catu paNa paNa catu aTTha paNa Nava catu paNa Nava satta cha satta paNa do satta do paNa | | dyAnupUvyaH | aTTa eko cha do suNNaM cha satta paNa do satta aTTa do tiNNi Nava satta do ekaM ca ThavejjA 25 cUliyAe tIsuttaraM suNNasataM tato cha eko catu aTTha suNNaM ti nava suNNaM Nava satta catu ti do paNa cha eko cha do suNNaM eko cha paNa eko do aTTha suNNaM paNa catu cha | Nava aTTha do cha paNa Nava Nava eko cha aTTha ti cha Nava do eko cha ti cha cau satta suNNa ekaM ca ThavejjA 26 sIsapaheliyaMge paNa-8 tIsuttaraM suNNasataM tato cau cau Nava cha suNNa Nava eko aTTha ti catu do do sata Nava satta aTTha satta Nava eko cha aTTha cha aTTha eko suNNaM Nava cha aTTa ekko suNNaM ti ti aTTa do ti. cha satta suNNaM cau catu cha Nava aTTha aTTha catu ti catu Nava cha do suNNaM Nava ya ThavejjA 27 sIsapaheliyAe cattAlaM suNNasayaM tato cha Nava do ti aTTha eko suNNa aTTa suNNa aTTha catu aTTha cha cha Nava aTTha | ekko do cha suNNaM catu cha Nava cha paNa satta Nava Nava cha paNa ti satta Nava satta paNa ekko ekko catu do suNNaM eko suNNaM ti | saca suNNaM ti paNa do ti cha do aTTha paNa satta ya ThavejjA 28 evaM sIsapaheliyAe catuNatuyaM ThANasayaM jAva tAva saMbavahArakAlo, jAva saMvavahArakAlo tAva saMvavahArakALavisae, teNa ya paDhamapuDhaviNeraiyANaM bhavaNavaMtarANa bharaheravatesu ya susamadUsamAe pacchime bhAge NaratiriyANaM AU uvamijaMti, kiM ca-sIsapaheliyAe ya parato atthi saMkhajjo kAlo so ya aNatisaINaM avavahAriutti- kaa||4 // kAuM ovammi pakkhitto, teNa sIsapaheliyAe parato palitovamAdi uvaNNatthA, sesaM kaMThyaM / ukkittaNApupuvvisutta-ukkittaNatti guNavato thutI jahatthaNAmukkittaNaM vA, taM ca jahAkameNuppaNNANa titthakarANa cakkibaladevavAsudevakulagaragaNadharANa ya therAvali--12 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUNoM saMhananA dyAnupUrvyaH nAma ca yAkameNa diTThavvaM, sesaM kaMThyaM / gaNaNANupuvisuttaM (116-101) gaNaNatti-paramANvAdirAzeH [parijJAne saMkhyAnaM gaNaNA, saMThAkaNANupuci suttaM (117-101) tattha saMThANaM duvihaM-jIvamajIvesu, jIvesu sarIrAgAraNivvatti, maNuyANaM jassa ussehe aTThasayaMgulu |vviddho tAvatiyaM ceva AyayapuhuttavicchiNNA taM caturaMsaM, ussannameva samA savvAvayavA, jassa NAbhIto uvariM samacaturaMsasI aMgovaMgA // 41 // neva aho taM naggohaparimaMDalaM, jaMmi ahosamA avayavA uvari visamA taM sAti, jassa bAhugrIvAziraMNAbhIe ya adho samacauraMsaM visamesu 5vA aMguvaMgesu paTThIhi tayaM atIva saMkhittaM suNNayaM ca taM ca khujjaM, savve aMguvaMgAvayavA atIva hassA jassataM vAmaNaM, asamagaM aMgovaMgA yaja dhuttapamANato iMsi adhiyA a UNA vA jassa taM huMDaM saMThANaM, ajIvasu saMThANANupuvI-parimaMDale ya vaTTe tase caturaMsamAyae ya, ete| | jahA viNayasute, saMghayaNANupunvIvi ettheva vattavyA, sAmAyAriyAANupuvvIsuttasarUvaM [118-102] se jahA Avassage tahA vattavyaM, bhAvANupubbisuttaM kaMThyaM, ANupuvvipadaM gataM / idANiM NAma, tassimaM NirutaM- vatthuNo'bhihANaM pajjavabhedANusAri taM | NAmaM / patibhetaM yaNNamate paDibhedaM jAti jaM bhaNitaM // 1 // taM ca dasavidhaM-eganAmAdi, tattha eganAma egarasa | bhAvo egattaM teNa Namate egaNAma, egaM vA davvaM guNaM pajjavaM NAmeti-ArAdhayatitti jaM taM eganAmaM, abhedabhAvapradarzanaM eganAma ityarthaH, ettha sutta gAhA 'NAmANi jANi' (*17-205 ) ityAdi, davvANa jahA jIvo, tassa guNo NANAdi pajjavo raigAi, ajIvadavvANa paramANumAdiNa guNo vannAdi pajjavo egaguNakAlakAdi, sesaM kaMThyaM / duNAma jahAbhedaM | uvaujjiya suttasiddhaM bhANitavvaM NAma, tattha codaka Aha-kiM dhammAdiyANa guNapajjavA Natthi jato puggalatthikAraNaM desei, Na | dhammAdiesu?, AcAryAha-savvadavyANa guNapajjavA asthi, kiM tate?, ucyate, gatiguNaM dhammadavaM ThitiguNo adhammo avagAhaguNamA SASURANUSA CRECRACREATRE Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 42 // CRACCURALAKARACHANA |gAsaM uvajogaguNA jIvA vattaNAguNo kAlo, aguruyalahuyapajjavA arNatA etesiM, iha poggalatthikAe iMdiyapaccakkhattaNato suha-1vavidhanAna panavaNagahaNatthaM / chAMdasattA ga doso NAmAbhihANaM taM pAyatasIlIe pAyayalakkhaNeNa vA imaM tihA bhaNNati,itthI purisoNapuMsagaM ca sesa ti-ni bhAvAH NAme kaMThyaM, cauNAmasuttaM, padyAni payAMsi atra 'Agama udanubandhaH svarAItyAtparaH AgacchatItyAgamaH, Agama ukArAnubaMdhaH svarAdaMtyAtparo bhavati, tataH siddhaM padmAnItyAdi, settaM AgameNa, lopanAdapi te'tra ityAdi, anayoH padayoH saMhitAnA ' edotparaH padAnte | | lopamakAraH' (kA. 115) padAMte yau ekAraukArau tayoH paraH akAro lopamApadyate, tataH siddhaM te'tra, paTotra, se taM lAvaNaM, se kitaM & kApayatIe ?, yathA anI etI ityAdi, eteSu padeSu 'dvivacanamanau' (kA.62) dvivacanamaukArAntaM yantra bhavati tallakSaNAMtareNa svare parataH prakRtyAdi, siddhaM agnI etau ityAdi, vikAre daMDasya agramityAdi 'samAnaH savarNe dIrgho bhavati parazca lopamApadyate' (kA. 24) | siddhaM daMDAgramityAdi, settaM vikAreNa / paMcanAmasuttaM kaMThaM / chavvihanAme suttaM, tattha udaiyatti udaye bhavaH audayikaH, aTThavihakammA 3|poggalA saMtAvatthAto udIraNAvaliyamatikrAntA appaNo vipAgeNa udayAvaliyAe vaTTamANA udinAotti udayabhAvo bhannati, udaya| NiphaNNo NAma udiNNeNa jeNa aNNo nipphAdito so udayaNiphaNNo, so duviho-jIvadavve ajIvadabve vA, tattha jIve kammodaeNa jo jIvassa bhAvo Nibbattito jahA Neraite ityAdi, ajIvesu jahA orAliyadavvavaggaNehito orAliyasarIrappayoge dabve ghettUNaM tehiM | orAliyasarIre Nivvattei Nivvattie vA taM udayaniSphaNNo bhAvo, orAliyasarIraM orAliyasarIraNAmakammodayAto bhavatItyarthaH, // 42 // |zarIrapayogapariNAmitaM vA davaM, esa ajIvodayaNiphaNNo bhAvo, evaM viuvviyA AharagA teyakammAvi dubhedA bhANiyavvA, ko puNa sarIrappayogapariNAmo ?, ucyate, vaNNagaMdharasabhAvaNibattikaraNaM, tahA ANApANabhAsamaNAdiyA ya NeyavvA, uvasami SACRAKAR Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kSAyikabhAva: anuyoga cUrNI // 43 // |e bauvasamikA, udayaabhAvo uvasamo, esa duviho suttaM, attha uvasamo uvasamaseDhipaDivanassa mohaNijjamaNaMtANubaMdhimAdikamma| uvasamakAle uvasamentassa upasamie vovasamito bhAvo bhavati, uvasamaNipphaNNo puNa sa evottarakAlaM uvasamikasammo uvasaMtakAMdhe ityAdi bhaNNati, sesaM kaMkhyaM, kammANa khayae va khAiyatti, jassa na raho saMbhavati arahA kammArijinaNAto jiNo NANasaMpuNNatta| Nato kevalI NegamavavahArAbhippAyato NANAvaraNakkhayavekkhattaNato takkhAito, aNAvaraNAdi cauro egaDiyA kiMci visesattha8 juttA vA imeNa vidhiNA kevalassa savvagatattaNato, AvaraNAbhAvaH sataH aNAvaraNe gaganavat, ahaMvA aNAvaraNe paduppaNNakAlaNaya-3 | vekvattaNao visuddhAMbare candrabimbavat AvaraNAto Niggato, AvaraNAto vA NiggayaM jassa sa NirAvaraNo sassibiMbaca rAhato, khINAvaraNetti khINaM khaviyaM viNaTuM viddhatthaM savvahA abhAve ya AvaraNaM jassevaM tamo va raviNo jahA udayato, saMgahAbhippAtAto, NANAvaraNaM kammaM visiTuM tato vimukko kaNagaM va kiTTAto ceva, atthaNusArA uppaNNadaMsaNAdiyA uvajujja vattavyA saMpuNNanANadaMsaNassa, kevaladaMsI savvaM sAmaNNayaM savvadhA savvAyappadesehiM savvaggeNaM savvaddhAhi pekkhaMto savvadaMsI, sesaM kaMvyaM / NAmakamme 'aNegayoM' ityAdi, aNegeti bahU boMdIto, tA ya jahaNNasaMjoge orAliyateyakammagasarIrA, tesu orAliyAiboMdIe vaMdaM-vRdaM, taM ca aMgANaM ubaMgANaM aMgovaMgANa ya, te ya kammagesuvi tavibhAgagatesu aMguvaMgA vattavA, ekkekke aMgovaMge aNaMtaparamANU, saMghAyAtta saMghAyA, etthamaNatasaMbhavevi saMvavahArato satagrahaNa kata, tato boMdivaMdasaMghAtAto visiDeNa pagAreNaM mukko vippamukko apunargrahaNenetyarthaH, sAmAdikAdicaraNakriyAsiddhatvAt siddhA, siddhatvAt prApaNAdvA siddhaH, subhAsubhasarvakriyApariniSThAnAsaddhatvAtsiddhaH, jIvAditattvaM budhyata iti bodhAtmakatvAt buddhA, bAhyAbhyantareNa graMthena baMdhanena muktatvAt sArIramA // 43 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 44 // pAriNAmikA sAnnipAtikaca ISAARISAIRAASISI nasaduHkhenAtitApitamAtmAnaM parinirvAtatvAt samaMtAt Nivvaviyadukkhe parinivvuDe, UrddhakSetralokAnte AtmasvarUpAvasthApanAt , antakaDe sarvasaMsAribhAvAnAM aMtakAritvAt aMtakaDe, uttarottaraM vA sarvasukhAnAM aMtaM prakarSa prApta iti aMtakaDe, sukhaduHkhAMtakAritvA| vA aMtakaDe, sarve dukhaHprakArAH pahiNA yasya sa bhavati savvaduHkhappahINo, caDaNhaM ghAtikammANa khayovasamakAlakaraNa eva ubhayasa| bhAvattaNato khaovasamite bhAve, khaovasamaNiphaNNe puNa uttarakAlaM 'AbhiNiyohiyanANaladdhI' tyAdi, sesa kaMvyaM, puri samaMtA | NAmo jaM jaM jIvaM poggalAdiyaM davvaM jaMja avatthaM pAvati taM aparicattasarUvameva tadhA pariNamati sA kiriyA pariNAmito bhAvo | bhaNNati, so ya sAdI aNAdI duviho, tattha sAdI 'juNNasure' tyAdI, iha pariNatIrUpaH pAriNAmikaH ahavA navA jIrNetarA surAbhAvaH sarvAsvavasthAsu pariNatA ityarthaH, ninAdolakSitA ghAta iva nirdhAtaH jUvao-amoho jakkhAlittA-agnipisAcA dhUmikA rUkSA praviralA sA dhUmAmA bhUmau patitaivopalakSyate mahiyA, rajakhalA so rayugdhAto, aDDAiyadIvasamuddesu caMdasUrANa jugavovarAgabhAvittaNao bahuvayaNaM, kavihasiyaM ambaratale sasaI lakkhijjati, jaliyaM vA, sAdipIraNAmabhAvo puggalANa cayAvacayattaNayo, sesaM kaMThyaM / idANi sannivAdito bhAvo'nyabhAvena saha nipAtyata iti saMnipAtikaH, avirodhena vA dvikAdinaikatra melakaH sannipAtikaH, dvikasaMyoge udayopazamau prathamasannipAtiko niSpannaH, evaM dvitricatuHpaMcakayogAH sarve paDviMzatibhaMgA uktAH / iyANi dugAdisaMjogabhaMgaparimANapradarzakaM sUtraM 'tattha NaM dasa dugasaMyogA' ityAdi, kaMThyaM / iyANiM apariNNAyadugAdisaMyogabhaMgabhAvuktittaNajJApanArtha sUtramAha-'tattha NaM je te dasa dugasaMjogAte NaM ime-atthi ege udaieuvasamANipphaNNe' ityAdi, savvaM suttasiddhaM, ato paraM sannipAtiyabhaMgovadaMsaNA savittharA kajjati, tattha sIso pucchati 'katare se NAme udaieuvasamaNipphaNNe?, AcAryA Aha-' udaetti " // 44 // * * Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | maNUse ' ityAdi, savvaM suttasiddhaM, kaMThyaM, evaM sannivAiyabhAvaparUvaNe kate codaka Aha--jati dugasaMyoge jIvassa kamhivi avatthA-1 svaraprakaraNa anuyoga | visese bhAvadugameva bhave to juttaM dugabhaMgo vottuM, jato ya dubhAvAbhAvo, saMsAriNo ya jIvassa NiyamA bhAvatigamatthi udaya-19 cUrNI | khaovasamapAriNAmiyA, tamhA dugabhaMgo pavattavyo, AcArya Aha-Na tumaM siddhatAbhippAyaM jANasi, vicitto suttattho bhagavatAM, // 45 // subhamaMgoti vikappo vividhakappaNAto vikappo seti kiMci atthavisesaNa niravekkhA Niravekkho jagheva vikappaM payacchati tadheva kajjate Na doso, gataM chavidhaM NAmaM / idANi sattaNAma, tattha 'sajja silogo (*25-120) kajjaM karaNAyattaM jIhA ya sarassa |tA asaMkhejjA / sarasaMkha asaMkhajjA karaNassa asaMkhayattAto // 1 // satta ya suttaNivadA kaha Na viroho gurU tato Aha / sattaNu-8 | vAI sabve bAdaragahaNaM'vagatavvaM // 2 // NAbhisamuttho a saro avikAro pampa jaM padesa tu| AbhogiyareNaM vA uvakArakaraM sarahANaM // 3 // 'sanaM ca' silogo 'NIsAte ' silogo (*27-129 ) jiyajIvaNissiyattANissAriya ahava NisiArayA tehiM / / jIvesu saNNivattI pajogakaraNaM ajIvesu // 1 // tattha jIyaNissitA 'sajjaM ravati' do siloyA (*-128) ajIvevi do silogA, gomuhI-kAhalA tIe gosiMgaM annaM vA muhe kajjati teNa gomuhI, gohAcammAvaNaddhA gohiyA sA ya daddarikA, ADamba-19 roci paDaho, 'saraphalamavyabhicAri vAodiTTha NimittamaMgesu / sari NivvattiraphalA te lakkhe saralakkhaNaM teNaM // 1 // 'sajeNa labhati vitta ' 'satta' silogaa| sajjAdi tidhA gAmo sasamUho mucchaNANa vineyo| tA satta ekkameke to sattasarANa igviisaa||1|| aNNoNNasaravisesA uppAyaMtassa mucchaNA bhaNiyA / kattA va mucchito iva kuNate mucchaM va soyatti // 2 // maMgimAdiyANaM igavIsamu-131 tAcchaNANaM saraviseso puvvagate sarapAhuDe bhaNito, tanviNiggatesu ta bharahavisAkhilAdisu viSNeyA iti, 'satta sarA kato' esa ACESSES SROSAROSAROTECHERRORESEX X Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNau // 46 // pucchAsilogo, (*43 - 130 ) ' sattasarA NAbhIto ' uttarasilogo (*44 - 141) gIyassa ime tiSNi AgArA 'Aimiu ' gAthA (*45-131) kiMcAnyat ' doso ' gAthA (46 - 131) ime chahosA vajjaNiyA 'bhItaduya' gAhA (*47-131) bhItaMuttatamAnasaM drutaM tvaritaM uppicchaM-zvAsayutaM tvaritaM vA pAThAntareNa hrasvasvaraM vA bhaNiyavvaM, utprAbalye atitAlaM vA uttAlaM zlakSNasvareNa kAkasvaraM sA'nunAsikamanunAsaM nAsAsvarakArItyarthaH / aTThaguNasaMpayuktaM getaM bhavati, te yeme- ' punnaM rattaM ca ' gAhA (*48-131) svarakalAbhiH pUrNageyarAgeNAnuraktasya raktaM aSNo'NNasaravisesaphuDA subhakaraNattaNato alaMkRtaM, akkharasaraphuDakaraNattaNao vyaktaM, visvaraM vikrozatIva vighuddhaM na vighuddhaM avighuDhaM, madhurasvareNa madhuraM kokilArutavat, tAlavaMsasarAdisamaNugataM samaM, lalitaM lalatIva svaragholanAprakAreNa soaiMdiyasaddaphusaNA suhuppAyaNattaNato vA sukumAlaM, ebhiraSTAbhirguNairyuktaM gItaM bhavati, anyathA vilambanA, kiMcAnyat'urakaMTa' gAhA (*49-131) jati ure saro vizAlA taM uravisuddhaM, kaMThe jati saro vaTTito aphuDitoya to kaMThavizuddhaM saraM patto, jati NANuNAsiko to siravisuddho, ahUvA urakaMThasiresu zleSmaNA avyAkulesa visuddhesu gIyate, kiMviziSTaM 1, ucyate, ' mauyaM ' mRdunA svareNa mArdavayuktena na niSThureNetyarthaH, sa ca svaraH akSareSu gholanAsvaravizeSeSu ca saMcaran raMgatIvairaMgitaH ribhitaH, rAyanibaddhaM padamevaM gIyate, vAlasareNa samaM samatAlaM - mukhakaMzikAdiAtojjANAhatANa jo dhaNipaDukkhevo paDikkhevo vA teNa va samaM nRtyato vA paDukkhevasamaM, erisa pasatthaM gijjati sattara sIbharaM va kajjati, ke ya te sattasarA sIbharasamA, ucyate, imaM 'akkharasama' gAhA (*50 - 131) dIhakkhare dIhaM saraM kareti hasse hassaM plute plutaM, daMtAdi aMgulIkozakaH tenAhatataM trisvaraprakAro layaH taM layamaNussarale geyaM layasamaM paDhamato vaMsataMtimAdie jo saro gahito tassamaM gejjamANaM gahasamaM, tehiM caiva vaMsataMtimAdiehiM jaM aMgularsa svaraprakaraNaM // 46 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyarasA: zrI anuyoga cUNoM TRA // 47 // SHISHISHAHANSAIRAUI*X cArasamaM gejjati se saMcArasamaM, sesa kaMThyaM / jo geyasuyaNibaMdho so imeriso-'NidosaM' silogo (51-131) hiMsAliyAdibattIsamuttadosavajjiya, NihosaM atthaNa juttaM sAravaM ca atthagamakakAraNajuttaM hetujuttaM, kavvAlaMkArehi juttaM alaMkiyaM. uvasaMthArovaNaehiM juyamuvaNIta, je aNirAbhidhANeNa aviruddhAlajjaNijjeNa ya bardU taM sovayAraM sotprAsaM vA, padapAdAkSarairmita nAparimitamityarthaH, mahuraMti tridhA zabde arthAbhidhAmadhuraM ca 'tiNNi ya vittAI' ti jaM vuttaM tasya vyAkhyA samaM addhasama' 4Asilogo (752-131) kaMThyaH, 'daNi ya bhaNitIo' ti asya vyAkhyA-'sakayA silogoM (*54-131) bhaNititti bhAsA, sesa kaMThyaM / itthI puriso kerisaM gAyatitti pucchA kesI' gAthA (*54-131) uttaraM-'gorI' gAhA, (*55-132) imo saramaMDalasaMkSepArthaH, 'satta sarA tato gAmA' gAthA (*56-132) taMtItAnA tANo bhannati sajjAdisaresu ekeke satta tANatti auNapatrAsaM, ete vINAe sattataMtIe saMbhavaMti, sajjo saro sattahA taMtINa sareNa gijjatiti sajje sattatANatA, evaM sesesuvi te ceva, egataMtIe kaMThaNa vAvi gijjamANe auNapatrAsaM tANA bhavaMti / gataM satta NAma / idANi aTTavihaM NAma, tatthaTThavihe vayaNavibhattI 'Niddese paDhamA' ityAdi (*15-133) do silogA, ( ) etesiM udAharaNamAtra gAthAsiddhaM, vittharo siM | saddapAhuDAto NAyavyo puvaNiggatesu vA vAgaraNAdisu, gataM aTThavidhaM NAmaM / iMdANiM NavavidhaM NAma, tattha Nava kavvarasA-'miu mhurribhiysubhyrnniitinnihosbhuusnnaannugto| suhaduhakammasamA iva kamma(ca)ssa rasA bhavaMti teNaM ||1||'viiro siMgAro' | ityAdi, (*63-135) imaM vIrarasalakkhaNaM-'tattha pariccAga' gAthA (*64-136) pareNa kopakAraNe udIrite anurAyaM Na | karoti, sesaM kaMThyaM / vIrarase udAharaNa 'so NAma' gAhA (*65--136 ) kaMThyA, imaM siMgArarasalakkhaNaM 'siMgAroM' gAthA Tra Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 13(*66-136 ) kaMThyA, siMgAre rase udAharaNaM 'madhura' gAthA (67-136) abbhute rase lakkhaNaM 'vimhaya' gAhA (*68-136)13 kA anuyoga abbhuta rase udAharaNaM 'abbhutara' gAhA (*69-136 ) rodde rase lakkhaNaM 'bhayajaNaNa' gAhA (*70-137) bhayuppAyaka rUvaM | | dRSTvA bhauma vA mahAMta zabdaM zrutvA atyaMdhakAro vA grAmAdidApaciMtA vA maraNAdhyavasAyaciMtA vA parataH kathAM vA raudrAM zrutvA saMmo hAdi uppajjati, ahavA dehasya raudrAkArotpadyate / raudre AkArarase udAharaNaM 'bhikuDI' gAhA (*71-137) rUpitena darzaneSu | saMdaSToSTa iti grastaH oSTha iti ityevaM gato raudrAkAra, sesa kaMTyaM / velaNarasalakSaNaM 'viNayovayAra' gAhA (*72--137 ) velaNarase udAharaNaM 'kiM loiya' gAhA (*73-137) sahINa purato vadhU bhaNati-ki kSepa lokikakaraNI kriyA ceSTA tato aNNaM lajjaNataraM?, Natthi, pAsaThitAvi amhe lajimmo, ime koi vArijjaMmi gurujaNo imaM me vasaNaM paMtijaNapurato parivaMdai lajjAmitti, kA esA vadhUputtI, bhaNNati-paDhame vAsahare bhattuNA joNibhee kate tacchoNiyeNa poMti kharaMDiyaM sUrudaye sayaNo se parituTTo paDalaka 8 taM taM poti gharaghareNa gurujaNapurato parivaMdai daMseti ya, Najjate ruhiradasaNAto akkhayajoNitti, bIbhatso-vikRtastasya lakSaNa F'asui' gAhA (*74-138 ) kuNimasvarUpAt asucisarIraM duIkSaM ca vikRtapradezatvAt tatra nirvedaM gacchati, kathaM?, ucyate, vikRtapradezatvAt yadvA gaMdhamAghrAya avihiMsakalakSaNaH, tatra udAharaNaM- asui' gAthA (*75-138 ) kaMkhyA, hAsarasalakSaNaM 'rUvavaya' gAhA (*76--138) rUvAdivivarIyakaraNato manaHpraharSakArI hAso uppajjai, pratyakSaliMgamityarthaH, tattha udA IP // 48 // hai haraNa ' pAsutta gAhA (*77-139) hItyetat hAsyAdau kaMdarpavacanaM, sesa kaMThyaM / idANi karuNarasalakSaNaM-'piyavippayo gAhA (*78-139) sogo mAnaso vilaviteti viyoge vilApaH amlANatti nistejaH, kaluNe udAharaNaM 'pajjhANakilAmi' AOSASSANCE ROCHA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dazanAmA| dhikAraH anuyoga cUrNI // 49 // CARICICROSONAMSADARS gAhA (*79-139) kilAmiyaya-vicchAyamAMsopacitaM pajjhANaM aticiMtApaviyasukatabhedenAMgataM ca prakarSeNa plutA acchI asupUrNA bahuvArA-bahuzaH tasyeti priyajanasya viyoge ityarthaH / idANiM pasaMtarasalakkhaNa 'Nidosa' gAhA (*80-139) hiMsAnRtAdi| dosarahitasya krodhAdityAgena prazAntasya iMdriyaviSayavinivRttasya svasthamanasaH hAsyAdivikAravarjitaH avikAralakSaNaH prazAnto | raso bhavati, prazAntarase udAharaNaM 'sambhAva' gAhA (*81-139) sabbhAva iti nirvikAratA dharmArtha na lokanimittaM niviyArasya vyAkSepAdivArjitaH iMdriyAdidosasu uvasaMto kodhAdisu pasaMto pasannamaNo citeto jo so sammadiTThI, hItyatyarthaM muneH prazAntabhAvAtizayapradarzane pIvarA mahatI zrI zobhA mahAzrIka ityarthaH, ' ete Nava kavvarasA' (*82-139 ) battIsaM je suttassa dosA te battIsasuttadosA jao battIsadosavaikareNa ete uppannA, kathaM ?, ucyate, jadhA vIro raso saMgAmAdisu hiMsAe bhavati taha tavasaMjamakaraNAdisuvi saMbhavaiti / evaM subhavaikareNa uppajjaMti, udAharaNagAthAsu ya jahAbhihiyA jANitavvA, suddhatti kazcidgAthAsUtrabaMdhaH anyatamarasenaiva suddhena pratibaMdhaH, kazcinmizraH dvikAdisaMyogena, gataM NavaNAma / idANiM dasaNAma-'se kiM taM dasanAme ?,' |dasaNAme paNNatte, dasavihe goNe ' ityAdi (130-140) guNAjjAtaM gauNaM, kSamate iti kSamaNa ityAdi, NogoNNo ayathArtha akuMtaH sakuMta ityAdi, AdipadamAdANidaM cUliketyAdi, viparItaH pakSaH pratipakSaH asivA sivA ityAdi, lavatIti lAvU AdAnArthena vA yuktaM lA AdAne iti lAvU taM alAvU bhaNNati, subhavarNakArI sobhayatIti suMbhakastathApi kuzuMbhakamityucyate, yathAvasthataM acalitabhASakaM viparItabhASakaM brUte asatyavAdinaM, ahavA atyartha lavanaM vibruvAnaM taM viparItabhASakaM brUte asatyavAdinamityarthaH, pradhAnabhAvaH prAdhAnyaM bahutve vA prAdhAnyaM 'asogavaNe' tyAdi, jo pitupitAmahanAmnatkSipta unnamita ucyate, // 49 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANAdhikAraH anuyoga cUrNI // 50 // | sarIraikadezena avayavanAma, saMyogo yuktibhAvaH, sa caturvidhaH dravyAdikaH, sacitte goNyAdi, acitte chatrAdi, mizre halAdikaH, khettakAlabhAvajogA jahA mutte iti // idANiM pamANaNAmaM caubvihaM NAmAdikaM, ThavaNapramANaM kaTThakammAdikaM, ahavA sanavihaNakkhattAdikaM, jIviyA NAma jassa jAyamittaM avaccaM marati sA taM jAyamittaM ceva avagarAdisu chaDDei taM caiva NAmaM kajjai tato jIvati, abhippAyaNAma Na kiMci guNamavekkhati kiMtu yadeva yatra janapade prasiddhaM tadeva tatra janapadAbhiprAyanAma, janapadasaMvavahAra itythe|, | sesA NakkhacAdiyA kaMThyA / idANi bhAvappamANaNAmaM caturvidha sAmAsikAdika, yeSAM padAnAM samyag parasparAzrayabhAvenAthe: AzrIyate sa samAsaH tato jAto attho sAmAsito, yo'rthaH yenopalakSyate sa tasya hetukaH taddhitamucyate, taddhitAto atthe jAte taddhitie, bhU sattAyAM ityAdi dhAtubhAvenArtho jAtaH dhAtue bhannati, abhidhANakkharANicchiyatthovaladdhippagAreNa uccarijjamANo NiruttAto attho jAto Neruttio, etaM cauvvihaMpi sabhedaM saudAharaNaM jahA sutte taheva kaMThyaM vattavvaM, NAmaMti mUladAraM gataM / idANiM pamANaMtidAraM (131--151) pramIyata iti pramANaM pramitirvA pramANaM pramIyate'neneti pramANaM, taM dabakhattakAlabhAvabhedato catuvvihaM, aNNoaNNaparimANasaMkhAe jaM ThitaM pramANaM taM padesaNipphaNNaM, viviho visiTTho vA bhaMgaH vibhaMgaH, maMgotti vikappo, jaM tato pamANaM NiSphaNNaM taM vibhAgANiSphaNaM, imaM mAgahaM dhaNNaMmANappamANaM-omatthahatthamiyaM jaM dhannappamANaM sA bhave asatI, jaM dhannappamANe asatiparichedayo asaI, muttolI-moTTA heDhuvarisaMkaDA Isi majjhe visAlA, koDitA muravo, dochappaNNapalasayaNIppajjamANaM, tIse causaTThibhAgo catusaTThiyA, te ya cauro palA, mANIe ceva battIsiyA, evaM solasiyAdayovi, karoDAgitI visAlamuhI jA kuMDI sA karoDI bhaNNati, addhakuMDI vA karoDI, sesaM kaMThyaM, tulApamANeNANumijjai ettiyamettaMti taM ca, Aha-'karisAdi' kaMThaM, mayaM | AAAAA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUNa / / 51 / / jaM te tahaTTiyameva jamdA atreNa daMDAiNA uttemi (omiNi) jjati tamhA taM daMDAiyaM omANaM bhaNNati taM ca, so ya cauhattho daMDo bhaNNati, khattaM khAtaM iTTagAdiNA, citaM karavatteNaM karakacitaM, sesaM kaMThyaM, gaNaNapyamANaM gaNaNA saMkhejjaM dabdhaM ca ubhayabhAvo vANa viroho, vivihe bhitiveyaNatthe atthasanbhAvA AyavvayaM nivvittatitti, jaM puvyaM taM AyavyayaM kareMtassa jaM saMsitA, davvAto Na NivvatilakkhaNaM bhavati, tulAroviyatadubhayadabvakameyassa paDirUvaM aNNaM mANaM paDimANaM, taM ca guMjAdi, ahavA guMjAdiNAmappamANAto jamhA meyassa pamANaM NiSphajjati tamhA taM meyaM paDimANapyamANaM, sapAdaguMjA kAkaNI mAsacaMtubbhAgo vA kAkaNI, evaM kamma - mAsako catuH kAkaNika ityarthaH, aDDayAlIsaM kAkiNIu maMDalato, saMkhappavAlANa uttarApahe parimANabohitANa kayavikayo silati gaMdhapajjagAtI, vakaMti vA rataMti vA egaI, taM kakkeyaNAdi rayaNaM iMdaNIlAdi sabbuttamaM / idANiM khettapyamANaM, khataM jeNa mijjai taM khattapamANaM tattha vibhaMgaNiSphaNNaM aNegavihaM aMgulAdi, do hatthA kucchI, seDhitti zreNiH, kA esA seDhI, ucyate, seDhI logAto NiSphajjati, soya logo codasarajjUsito hehA debhrUNasattarajjuvicchiNNo tiriyaloyamajjhe egaM baMbhaloyamajjhe paMca uvariM logante ekarajjuvicchiNNoM, rajju puNa sarvabhraramaNasamuddapuratthimapaccatthimaveiyaMtA, esa logo buddhipariccheteNa saMvaTTeuM ghaNo kIrati, kahaM 1, ucyate, NAliyAe dAhiNillamaholoyakhaMDa heTThAdebhrUNatirajju vicchiSNaM uvariM rajjuasaMkhejjabhAgavicchiNNaM atirittsattarajjUsitaM, etaM ghettuM omatthiyaM uttare pAse saMghAijjara, idANiM uDaloge do dAhiNillAI khaMDAI baMbhalo yabahumajjhadesabhAge birajjuvicchiSNAI sesaMtesu aMgulasahassadobhAgavicchiNNAI debhrUNaadhuTTharajjUsiyAI, etAI ghetuM vivariyAI saMghAijjaMti, evaM katesu kiM jAyaM ?, heDimaloga debhrUNacaturajjuvicchiNNaM sAtirittasattarajjUsitaM debhrUNasattarajjubAhalaM uvarillamarddhapi aMgulasahassa lokaghanIkaraNaM. // 51 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgula anuyoga cUrNI mAnAdi // 52 // SANSAR dobhAgahiyaM terajjuvicchiNNaM desUNasattarajjUsiyaM paMcarajjuvAhallaM, eyaM ghettuM heDillassa addhassa uttare pAse saMghAijjai, jaM taM ahekhaMDassa sattarajjuahiyaM uvari ghettuM uttarikhaMDassa jato bAhallaM tato uDDAyataM saMghAijjai, tahAvi sattarajjuto Na pUrati, tAhe jaM| dakkhiNillakhaMDaM tassa jamahigaM bAhalle to tassaddhaM chittA uttarato bAhalli saMghAijjA, evaM kiM jAyaM?, vitthArato AyAmao ya sattarajjubAhallato rajjute asaMkhabhAgeNAhiyAu charajjU, evaM esa logo vavahArato sattarajjughaNo diTTho, etthaM jaM UNAtirittaM taM buddhIe jadhA jujjai tahA saMghAtejjA, siddhaMte ya jattha jattha avisiTTe seDhIe gahaNaM tattha tattha etAte sattarajjuAyatAe avagaMtavvaM, payarassavi eyassa ceva sattarajjugahaNaM, lokassa payarIkate tassa tullapadesattaNao Na visesagahaNa kajjati, aloge atibhAvappamANa AkatittaNato alogappamANaM bhavati / 'se kiM taM aMgule' ityAdi, aNavaTThiyamAtaMgulaM, purisappamANANavaTThiyattaNato, | kaha ?, ucyate, jato hu samANavaTThIkAlavekkhattaNato, je jattha kAle purisA tesiM jaM aMgulaM taM AyaMgulaM, vavahAriyaparamANuusse dhAto jaNipphaNaM taM ussehaMgulaM, taM ca avaDiyamegaM, ussehaMgulAto kAgaNirayaNassa koDIppamANamANiyaM, tato koDIto baddhamA| NasAmissa addhaMgulappamANamANiyaM, tato u pamANAto jassaMgulassa pamANamANijjai taM pamANaMgulaM, aTThasayaaguleNa jaM pamANaM | NipphAIjjai taM teNappamANeNa NipphAiyajjattaNau ppamANajutte purise bhaNNati, doNIe jaladoNabharaNareyaNamANuvalaMbhAo mANajutte bhavati, vairamiva sArapoggalovaciyadehe tulArovite addhabhArummite omANajutte bhavati, cakkimAti uttamA te NiyamA tappamANajuttA bhavaMti, jato bhaNNaMti 'mANummANa gAdhA (*96-156) karAdisu saMkhAdiyA lakSaNA masatilagAdiyA vaJjaNA appakA| dhAdiyA guNA, sesaM kaMkhyaM / uttimajjhimAhamapurise dasayati-'hoti puNa' gAhA (*97--157) ekekabhedadaMsago puNasaddI, aTTha % A5% Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNau // 53 // sataMmulappamANato je' hINA vA ' gAthA ( 98- 157 ) saccameva sAraH sattvasAraH athavA dehe subhapoggalovacayatvaM sAraH evamA - dipurisANaM AyaMgulaM, bAvI caturassA, vRttA pukkharaNI puSkarasaMbhavAto vA, sAraNI riju dIhiyA sAraNI evaM vaMjhA guMjAliyA saramegaM tIe paMtiTTIyA do sarAto saraM kavADayeNa udagaM saMcaraiti sarapaMtI, vividhaM rukkhalatovasobhitaM kadalAdipacchaNNagharesu ya vIsaMbhiyANa ramaNaTTANaM ArAmo, pattapupphaphalachAyovagAdirukkhuvazobhitaM bahujaNa vidhihave suNNayamANassa bhoyaNaTThA jANaM ujjANaM, itthI purisANa vA ege pakkhe bhojjaM jaM taM kANaNaM, ahavA jassa parato pancayamaDavI vA savvavaNANa ya aMte vaNAMtaM kANaNaM, zIrNo vA egajAtiyarunakhehi varNa, aNegajAtIehi uttamehi ya vaNasaMDaM, egajAdiyaaNegajAtiyANa vA rukkhANa paMtI vaNarAI, aho saMkuDA uvari vizAlA pharihA samakhAtA khAiyA aMto pAgArANaM aMtaraM, aTThahattho rAyamaggo cariyA, duNhaM dubArANa aMtare gopuraM, tiko NAmAnAsabhUmi tipahasamAgamo, saMghADagaM tipahasamAgamo caiva tiyacaturaMsaM catuSpahasamAgamo ceva caccaraM chappahasamAgamaM vA evaM chaccaraM bhaNNati, deulaM catumuhaM, mahato rAyamaggo mahAppadhI itare pahA, sat sobhaNAvidu jaM bhayaMte potthagavAyaNaM vA jattha sAmannato vA maNuyANaM acchaNaTThANaM sabhA, jatthudakaM dijjati sA pavA, bAhirAliMdo sukidhI aliMdo vA saraNaM, giriguhA leNaM pavvayassega desalINaM vA layaNaM, kappaDiA vA jattha layaMti taM layaNaM, bhaMDa-bhAyaNaM taM ca mRnmayAdi mAtro mAtrAyukto so ya kaMsabhAyaNAdi bhoyaNabhaMDikA, uvakaraNaM puNa aNegavihaM kaDagapiDagasuppAdikaM, ahavA uvakaraNaM imaM sakaDarahAdiyaM, tattha rahotti jANaratho saMgAmaratho ya, saMgAmarahassa kaDippamANA phalayaveiyA bhavati, jANaM puNa gaMDimAIyaM, gollavisae jaMpANaM dvihatthamAtraM caturasaM savedikamupasobhitaM, juggayaM lADANaM thillI jugayaM, hastina upari kollaraM gilatIva mAnuSaM gilI lADANaM jaM aDapallANaM taM aNNa AtmAGgulaM // 53 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUNa // 54 // visasu gillI bhaNNati, uvariM kUDAgArachAdiyA sibiyA, dIho jaMpANaviseso purisassa svapramAMNAvagAsadANattaNao saMdamaNi, lohetti kavelI, lohakaDAhoti lohakaDillaM, ete AyaMguleNaM mavijjaMti, kiM ca-ajjakAliyAI ca joyaNAI taM tivihaM sUtimAdi, padezato appabahuttaM, sesaM kaMThyaM gataM AyaMgulaM / idANi ussehaMgulaM, taM aNegavihaMti bhaNato NaNu virodho, AcAryAha--no bhaNAmo ussehaMgulamaNegavidhaM, kiMtu ussehaMgulassa kAraNaM aNegavidhaM paNNattaM, jato bhaNNati 'paramANu' gAthA ( 99 - 160 ) se Thappetti svarUpakhyApane na sthApanIyaH, chedo dudhAkaraNaM, bhedo aNegadhA phuDaNaM, sUkSmatvAt na tatra zastraM kramate, pukkhalasaMvva gassa imA parUvaNA ' vaddhamANasAmiNo NivvANakAlAto tisaTThIe vAsasahassesu osappiNIe paMcamachaTTAragesu osappiNIe ya ekavIsAe vAsasahassesu vItikaMtemu ee paMca mahAmehA bhavissaMti, taMjahA - pukkhalasaMvaTTae udagarase citie khIrode tatie ghatode cautthe amItode paMcame rasode, tattha pokkhalasaMvaTTaie imassa bharahakhettassa asubhANubhAvaM pukkhalati saMbaddheti-ninAzayatitti puSkalasaMvaTTae bhannati, puSkalaM vA savvaM bharahakhettaM saMvaTTettA varisatitti puSkalasaMvaTTate, udaulleti-udagena ulle na bhavati, tadhA yAvi keNai ghAtiti tatra gacchato vighAto na jAyate, sotANukUlaM Na bhavati, pariyAvajjaNaM paryAyAntaragamanaM, Na ullAgamanAdi udagAvattAdiNA bhAveNa prazamatItyarthaH, aNatANaM suhumaparamANUNa samudAyo vavahArie paramANU bhavati, aNaMtANaM ca vavahAriyaparamANU ussedhato jA NiphphaNNA sA usaNhasahiyA bhavati, uvarimasaNDiyAhi ahekhato vA uppAbalato saNhA usaNhasahiyA, uddhareNumAdi ahekhato saNhasahiyA, uddhamahastiryak svataH parato vA pravarttata iti urddhareNuH purastadAdi vAyunA preritaH trasyati gacchatIti tasareNU, rahAhinA gacchatA udghAto yaH sa rathareNu, rayaNappabhAe jaM bhavadhAraNijjaM uttaraveubviyaM taM sakarapabhAdisu duguNaM utsedhAGgulaM. // 54 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI / / 55 / / NeyaM jAva mahAtamAe bhavadhAraNijjaM paMcadhaNusayA uttaraveubviyaM dhaNusahassaM, eyaM ukkorsa, jahaNaM puNa sandhe bhavadhAraNijjaM aMgula asaMkhabhAgo, uttaraveuccie aMgulassa saMkhejjaibhAgo, bhavaNavaI dasavihA ime ' asurANAkumArA ( suvaNA ) vijjU aggI ya dIva udahI y| disavAyathaNiyaNAmA bhavaNavaI dasavihA devA // 1 / / ' tesiM devANaM sarIrogAhaNA bhavadhAraNA uttarA ya, tattha asurakumArANaM bhavadhAraNA jaNA aMgula asaMkhabhAgo ukkoso satta rayaNI, uttaraveubviyA jahaNNA aMgulassa asaMkhejjatibhAgo ukkosA joyaNalakkhaM, evaM NAgAdiyANavi NavaNhaM, NavaraM uttaraveunviyA ukkosA joyaNasahassaM, garta ussehaMgulaM / iyANi pamANaMgulaM ' egassa NaM ' ityAdi, aNNoSNakAluSpaNNANavi cakkINaM kAgaNirayaNassa avaTThite gappamANadaMsaNattaNato egamegaggahaNaM, succannappamANaM imaM cattAri madhuratiNaphalA ego setasarisavo, te solasasarisavA dhannamAsaphalaM egaM, do dhanamAsaphalA egA guMjA, paMca guMjAto ego solasakammamAsago suvaNNo, aTThasovaNNiyaM kAkaNIrayaNaM, etaM suvaNNApramANaM jaM bharahakAle madhuratiNaphalAdipamANaM tato ANatavvaM, jato savvacakkavaTTINaM kAkaNIrayaNaM egappamANaMti, assiti vA koDitti vA egaDDA, tassa vikkhaMbhoti vitthAro, tassa ta samacaturaMsabhAvattaNato savvakoDINAyAmavikkhaMbhabhAvattaNato vikkhaMbho caiva bhaNito Na doso, taM ca ussehaMgulaM vIrassa arddhagulaMti, kahaM 1, ucyate, jato vIro AdesaMtarato AyaMguleNa culasItimaMguluviddho, ussehato puNa sattasaTTasataM bhavati, ato do ussehaMgulA vIrassa AtaMgulaM, evaM vIrassa AyaMgulAto addhaM ussehaMgulaM diI, jesiM puNa vIro AyaMguleNa aTThattaramaMgulasataM tesiM vIrassa AyaMgule egaM ussehaMgulaM ussehaMgulassa ya paMca NavabhAgA bhavaMti, jesiM puNa vIro AyaMguleNa vIsuttara kAkiNI mAnaM vIrAM gulaM ca / / / 55 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 8 maMgulasayaM tesi vIrassa AyaMguleNegamussehaMgulaM ussehaMgulassa ya do paMcabhAgA bhavaMti, evametaM savvaM terAziyakaraNeNa daTThavvaM, taM samayAdi anuyoga ceva ussehaMgulaM sahassaguNaM pamANaMgulaM bhavati, kahaM ?, ucyate, bharaho AyaMguleNa vIsuttaramaMgulasataM, taM ca sapAdaM dhaNuyaM ussehaMgula-1/ nirUpaNaM. cUrNI |mANeNa paMcadhaNusate labhAmi to egeNa dhaNuNA kiM labhissAmi ?, AgataM cattAri dhaNusatANi seDhIe, evaM sabve aMgulajoyaNAdayo | // 56 // daTThavyA / egaMmi seDhippamANaMgule cauro ussehaMgulasatA bhavaMti, taM ca pamANaMgulaM ussehaMgulappamANaaddhAtiyaMgulavitthaDaM aMto seDhIe cauro satA aTThAiyaMgulaguNitA sahassamussehaMgulANa, taM evaM sahassaguNaM bhavati, je yappamANamaMgulAto puDhavAdippamANA ANijjati te paramANaMgulaviSkaMbheNaM ANeyanvA, Na sUiyaMguleNa, rayaNakaMDAiyA kaMDA bhavaNappatthaDANi rayaNapatthaDaMtare, sesaM kaMvyaM / "se kiM taM kAlappamANe' tyAdi (134-175) pradeza iti kAlapradezaH, sa ca samayaH, tesiM pamANaM padesaNiphaNNaM kAlappamANaM bhaNNati, egasamayaThiiAdikaM, vividho visiTTho vA bhAgo vikappo tassa pamANaM vibhAgaNipphaNaM kAlappamANaM, taM ca samayAvalikAdikaM, jato savve hai| kAlappamANA samayAdiyA ato samayaparUvaNaM kareti-'se kiM taM samae' ityAdi (137-175) yad dravyaM varNAdiguNopacitaM abhinavavataM taruNaM balaM ca-sAmarthya sa yasyAsti sa bhavati balavaM yauvanasthaH yugavaM yauvanastho'hamityAtmAnaM manyate yaH bhavati juvANo saka| rAhaMti-sakRt ahavA sakarAhaMti-saMvavahArAt yugapat syAd bhavetetyarthaH, athavA sa paTTaH paTasATako vA tena tunAgadArakena karAbhyAM || osAreti pATayati sphATayatItyarthaH, kahaM ?, bhannati, paramANUNamaNaMtANaM paropparasiNehaguNapaDibaddhANaM saMghAto bhaNNati, saMghAtaH kaa||56|| samiti samAgama ete egaTThA, ahavA imo visaso-tesiNaM aNatANaM saMghAyANaM jogo so samudAyo, jamhA samudAyiNo aNNoNNANugatA tamhA aNNoNNANugatattovaMhaNatthaM samitI bhaNNati, egadavvaM paDucca samAnena savve pariNamaMtIti samItI, evaM egadavyANa TESANCSCR Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palyopama anuyoga ra tuDiyAdiyAcca gatiriyANa AyA tehattA, se kina gaNite jAto aguNapannA AvalivavadesattAmA *vvattisamAgameNa vA bhaNiyabbaMti, samayassa suhumattaNato jahA kriyAviseso se Natthi koI, esaddhe, no, kamhA ?, bhaNNati-ettopalyopama suhumatarAe samaeti, asaMkhejjasamayasamudayo ceva AvaliyappamANaM aNurUvasamititti bhaNNati, te ceva AvalivavadesattA samA- sAgarApama cUrNI gamo bhaNNati, sasaM pUrvavat, thove sattussAsA satta thovA ya lave lavo sattathoveNa guNite jAto aguNapannAsA muhutte sattattari lavA // 57 // te auNapaNNAseNa guNiyA jAtaM ima-tini sahassA satta sayA tehattA, 'se kiMtaM uvamite' ityAdi, aMtomuhuttAdiyA jAva puvvakoDIetti, etAni dhammacaraNakAlaM paDucca NaratiriyANa AuparimANakaraNe uvajujjaMti, NAragabhavaNavaMtarANaM dasavarisasahassAdi uvajujyaMti, AuyaciMtAe tuDiyAdiyA sIsapaheliyaMtA ete prAyaso puvvagatesu javiesu AuyaseDhIe uvaujjati, anyatra yadRcchAtaH etAva tAva gaNiyaM aMkaTThavaAe, bitiyaNAgAro suhamuhuccAraNatthaM, jANa jJAnaviSayo'pi, ahavA etAvatti ya aMkaTThavaNA jAvayaM 81 aMkaTThavaNaTThANA diTThA tAva gaNitajJAnamapi dRSTaM tuDigAdi sIsapaheliyaMta, uvamANaM jaM kAlappamANaM Na sakkai ghettuM taM uvamiyaM bhavati, dhaNNapalla iva teNa uvamA jassa taM pallovamaM bhaNNati, aha dasa pallakakoDAkoDIto egaM sAgarovamaM, tassa paliyassa bhAgo palita bhaNNati teNa uvamA palitovama, sAgaro iva jaM mahApramANaM taM sAgarovama, vAlaggANa vAlakhaMDANa vA uddhArattaNato uddhArapalitaM bhaNNati, addhA iti kAlaH so ya parimANato vAsasayaM vAlaggANa khaMDANa vA samuddharaNato addhApalitovamaM bhaNNati, ahavA addhA iti AuddhA sA imAto raiyANa ANijjati ato addhApalitovama, aNusamayakhettapallapadesAvahArattaNato khettapalitovama, mAse kiM taM uddhArapalitovame' tyAdi (138-180) vAlaggANa suhamakhaMDakaraNattato suhumaM, bAdaravAlaggavavahArattaNato // 57 // | vyavahAriyaM, vavahAramettattaNato vA vavahAriyaM, Na teNa prayojanamityarthaH, se Thappetti ciTThatu tANa parUvissaM, pariveNaM tiNi joyaNA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 8 satibhAgA, samadveti kaNNasamaM bharitaM sannicitetti atIva saMghaNaNopacatamitA ityarthaH, kutthejjeti No kutthejjA 8 palyopama anuyoga NissArIbhavejjattivuttaM bhavati, udageNa vA No kuthijjA, vissasApariNAmaNa prakarSeNa sphuTaM pratividhvaMsaNaM, Noda sAgaropame cUrNI pratiSadhe, pUtiH-durgandhaH deheti vAlAgrasyAtmabhAvaH taM vAlaggaM pUtidehatvena havvaM bhave, evaM bhaNitappagArahiM taM // 58 // vAlaggaM No AgacchejjA ityarthaH, - vINe ' ityAdi egaTThiyA, ahavA thovAbasesesu vAlaggesu khINetti bhaNNati, tesuvi uddhitesu NIrae bhaNNati, suhumavAlaggAvayavesu viutesu Nilleve bhannati, evaM tihiM pagArehiM nihite bhaNNati, evaM rasavatidiTuMtaM sAmatthato bhAveyavvaM, 'te NaM vAlaggA' ityAdi, te vAlaggA asaMkhakhaMDIkatA, kiMpamANA bhavaMti ?, ucyate, jattha" poggaladavve chaumatthassa visuddhacakkhudaMsaNadiTThI avagAhati tassa dabassa asaMkhabhAgakhaMDIkatassa asaMkhejjatimakhaMDapramANA bhavaMti, ahavA tesi vAlakhaMDANa khettogAhaNAto pamANamANijjati-suhamapaNagajIvassa jaM sarIrogAhaNakhettaM taM asaMkhejjaguNaM jattiyaM bhavati tattiyakhette egaM vAlaggakhaMDaM ogAhati, erisA te vAlaggakhaMDA, pamANetti bAyarapuDhavikkAiyapajjattasarIrapramANA ityarthaH, 'uddhArasamaya'tti pratisamayaM vAlaggakhaDuddharaNehiM pallovamamANitaM, tehivi sAgarovamaM, tesu addhAtijjesu sAgarovamesu jatiyA uddhArasamayA tattiyA savvaggeNaM duguNaduguNavittharA dIvodahiNo bhavaMti, tattha codaka Aha-NaNu vAlaggA asaMkhakhaMDapramANA // 58 // eva dIvodahiNo, jato vAlakhaMDehiM ceva samayappamANamANitaM kiM uddhArasamayaggahaNaNaM ?, AcArya Aha-egAhasaMvaTTiyavAlaggakhaMDadikatappamANA sacce dugAdiyA vAlaggA kAriyA te puNa aNaMtapadesA khaMDA vAlaggakhaMDaNeNa vibhAgattaNato anizcitaM pramANaM bhavati, samayANaM puNa avibhAgattaNato nizcitaM pramANaM, samayagrahaNaM anyo'nyasiddhipradarzanArtha vA, 'se kiM taM addhApalitovame' SALAAMAASANSAR AAACARSA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNau / / 59 / / ajIva ityAdi, jogeNa kammapoggalANa gahiyANaM NANAvaraNAdisarUveNa ca pariNAmiyANaM jaM avatthANaM sA ThitI, tahAvi AukammapoggalANubhavaNaM jIvaNamitikAuM AukammudayAto jA ThitI sA iha adhikatA iti, ' appajjattA Nerai ' tyAdi, NAragA karaNapa- OM dravyANi. jjattIe appajjattA bhANiyavvA, te ya aMtamuhuttaM bhavati, laddhi paDucca NiyamA te pajjattA eva, apajjattakAlo aMtamuddattaM taM savvAUto avaNIyaM, sesaTTitI jA sA pajjattakAlo savvo bhANeyavvo, sabbe NAragadevA karaNapajjattIe apajjattA bhANiyavvA, jamhA lA paDucca niyamA pajjattA, evaM ganbhavakkaMtiyapaMcidiyatiriyamaNuyA ya je asaMkhejjavAsAuA te'vi karaNapajjattIe apajjattA daTThabbA, sesA je tiriyamaNuyA te laddhi paDucca pajjattA apajjattA ya bhANiyavvA, zeSaM mANummANasUtre sphuTaM tasmAdevAnusaraNIyamiti, 'se kiM taM khettapaliovame' tyAdi, bavahAriyaM khettapaliovamaM kaMThyaM, 'se kiM taM suhamaskhettapaliovame'tyAdi, etaMpi khattasarUveNa kaMThyaM vattavyaM, jAvaitehiM vAlaggehiM apphaNNA vA apphuNNAvA, apphuNNatti vyAptA AkrAntA ityarthaH, iyare aNaphuNNA, joyaNappamANe vaTTe khette sabve padesA ghettavvA, evaM parUvite tattha codae paNNa ityAdi, kahaM 1, jAva egassa bhave parimANaM' punarapi codaka Aha-jati joyaNappamANe khettapalle savvAgAsapadesaggahaNaM, tappadesANa ya saGkANe samayAvahAreNa khettapalitoyamANato kiM sumakhattapalitovamassa vAlaggehiM NiratthayaM parUvaNA katA ?, AcArya Aha-- vRttaM diTTivAte khettapalitovamasAgarovamehiM davvapyamANamANijjaitti, kiM ca-je vAlakhaMDehiM padesA aSphuNNA aNuSNA vA tehiMvi patteyaM davvapyamANamANijjaitti ato vAlaggaparUvaNA katA, Na doso, 'kativihA NaM bhaMte! davvA paNNattA' ityAdi ( 141 - 193 ) raiyA bhavaNavAsI vANamaMtara puDhaviAuteuvAu patteyaM vigalatiyaM asaNi saSNi paMciMdiyA saha saMmucchimehiM maNuyA jotisiyA bemANiyA ete sacce / / 59 / / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI // 6 // -SCRECORDING asaMkhajjA bhANiyavvA, vaNassai bAdarA suhumA NiyotIyA aNaMtA siddhA bhANiyavvA, ' ajIvadavvA NaM bhaMte!' ityAdi kaMvyaM || zarIrANi jAva dhammatthikAya, ityAdi, kaMThya, jAva dhammatthikAe ityetata, para Aha-kimegaM dhammadavyaMti dhammatthikAeNa uvacariyaM', ucyate | NayAbhippAyato, Negamo saMgahito saMgahaM paviTTho asaMgaho vavahAraM ato saMgahaNayAbhippAraNa 'ega NiccaM Niravayaya' gAhA, dhammatthikAtetyanena savvamevAvayavi davvaM egavayaNeNa niddiTTha, vivahAraNatAbhippAyato dhammatthikAyassa deze ityetat, dubhAgatibhAgAdiyA buddhibhedato gahiyA, jamhA dubhAgAdIhiM dhammadezehiM davvA gatibhAvAdiTThA tamhA dhammassa deso davvaM bhANitavvaM, Na doso, dINA| radugabhAgAdididvaMtasAmatthato ya etaM bhAvetavvaM, rijusuttaNayAbhippAyato dhammatthikAyassa padesA ityetata, vikappijjamANavaya| vidavvassa NibbhijjasarUvopadeso davvANa appaNo samatthattaNeNa gatimAdipajjayappadANatovva taeva davvattaNamicchati, evama-18 dhammatthikAyAkAse'vi bhANitavvA, aNNaM cAtra avayavAvayavINaM aNNaNNabhAvo daMsito bhavatItyarthaH, 'addhA' iti kAlAbhidhANaM | tassa samayo addhAsamayo, so ya Nicchayato ega eva vaTTamANo, tassa ya egattaNato kAyatA natthi, ato tassa desapadesabhAvakappa| NAvi Natthi, 'se kiM taM rUviyajIva' ityAdi tattha puggalAdINa bahuvayaNaNiddeso kamhA ?, poggalasthikAe aNaMtA khadhadabvA khaMdhadesANaM va saMkhayAsaMkheyANaMtasabbhAvato bahuvayaNaNiise kato, jesiM khaMdhattapariNayANameva buddhIe NiravayavakappaNA kappijjati te padesA bhANitavvA, je puNa khaMdhatteNa abaddhA pratyekabhAvaThitA te paramANU poggaletti bhaNitA, sesaM kaMThyaM ||'kti NaM bhaMte sarIrA ityAdi (142-195)'orAlito' ityAdi, zaryata iti zarIraM, tattha tAva udAraM orAlaM orAliyaM vA orAliyaM, tittha // 6 // karagaNadharazarIrAiM paDucca udAraM vuccati, na tato udArataramaNNamatthitti kAuM udAraM, udAraM NAma pradhAnaM, orAlaM NAma vistarAlaM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga audArika bhedAH cUrNI ROSAROGRA // 61 // - vizAlaMti vA jaM bhaNitaM hoti, kahaM ?, sAtiregajAyaNasahassamavaDiyappamANamorAliyaM aNNamehahameta Nasthi, veuvviyaM hojja lakkhamahiyaM, avaTThiyaM paMcadhaNusataM, imaM puNa avaDiyappamANaM atiregajoyaNasahassaM vaNaspatyAdInAmiti, orAlaM nAma svalpapadezo-12 pacitatvAt bhiNDavat, orAliyaM nAma mAMsAsthisnAyvAdyavayavabaddhatvAta, vaikriya vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA vikriyAyAM bhavaM vaikriya, vividhaM viziSTaM vA kurvan taditi vaikurvika, Ahiyate ityAhArakaM gRhyata ityarthaH, kAryaparisamAptezca punarmucyate yAcitopa| karaNavat, tAni ca kAryANyamUni-pANidayariddhisaMdarisaNatthamatthAvagahaNahetuM vA saMsayavoccheyatthaM gamaNaM jiNapAdamUlaMmi // 1 // tyaktavyAnyetAni, tejobhAvastejasaM ' savvassa upahasiddhaM rasAdiAhArapAgajaNaNaM vaa| teyagaladdhinimittaM va teyagaM hoti NAyavvaM // 1 // karmaNo vikAraH kArmaNaM, atrAha-kiM pumarayamaudArikAdiH kramaH ?, atrocyate, paraM 2 pradezasUkSmatvAt paraM paraM pradezabAhulyAt paraM paraM pramANopalabdhitvAt prathita evaudArikAdikramaH, 'kevaiyANaM bhaMte! orAliyasarIrA paNNattA' ityAdi, tANi ya sarIrANi jIvANaM baddhamukkAI davyakhettakAlabhAvahiM sAhijjati, dravye parimANaM vakSyatyabhanyAdibhiH kSetraNa | zreNipratarAdinA kAlenAvalikAdinA, bhAvo dravyAntargatatvAt na sUtreNoktaH, sAmAnyalakSaNatvAdvarNAdInAM anyatra coktatvAt, 'orAliyA baddhA ya mukkellayA' ya, baddhaM-gRhItamupAttamityanAntaraM, muktaM tyaktaM kSiptaM ujjhitaM nirastamityanAMtaraM, 'tatthaNaM je te baddhellagA' ityAdi sUtram, idAnImarthaH, Na saMkhejjA asaMkhejjA, Na tIraMti saMkhAtuM-gaNituM jahA ettiyA NAma koDippibhiti tatovi kAlA-18 dIhiM sAhijjati, kAlato vA te samae 2 ekkakaM sarIramavahIramANamasaMkhajjAhiM ussappiNiosappiNNIhiM avahIratitti jaM bhaNitaM, asaMkhejjANa ussappiNiosappiNINa jAvaiyA samayA evaiyA orAliyasarIrA baddhellayA, khettato parisaMkhANaM asaMkhejjA - - - - MROSAROO OM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI / / 62 // logA bhavaMti, appaNappaNiyAhiM ogAhaNiyAhi ThavijjatehiM, jaivi ekeke padese sarIramekekaM ThAvijjati to'viya asaMkhAM logA 3 audArika | bharenti, kiMtu avasiddhaMtadosapariharaNatthaM appaNappaNiyAhiM ogAhaNAhiM Thavijjati, Aha-kahamaNaMtANamorAlasarIrINaM asaMkhejjAI bhedAH | sarIrAI bhavaMti ?, Ayariya Aha-patteyasarIrA asaMkhajjA, tesiM sarIrAivi tAvaiyA ceva, ye puNa sAdhAraNA tesiM aNaMtANaM ekekaM sarIraMti kAuM asaMkhejjA zarIrA bhavaMti, evamorAliyA asaMkhejjA baddhellayA, mukkellayA aNaMtA, kAlasaMkhANaM aNatANaM ussappiNiosappiNINaM samayarAsippamANamittAI, khattaparisaMkhANaM aNaMtANaM logappamANamittANaM khaMDANaM padesarAsippamANamettAI, | davyato parisaMkhANaM abhavasiddhiyajIvarAsIto aNataguNAI, to kiM siddharAsippamANamettAI hojjA ?, bhaNNati-siddhANamaNatabhA| gamattAI, Aha-tA kiM parivaDiyasammaddihrirAsippamANAI hojjA?, tesiM doNhavi rAsINaM majjhe paDijjaMtitti kAuM bhannati-jati | tappamANAI hontAI tato tesiM ceva niddeso hoti, tamhA Na tappamANAI, to kiM tesiM heTThA hojjA?, bhaNNati-katAi heDhAI hoti | katAI uvari hoti kayAi tullAI, teNa savvayA aniyatattaNeNa NiccakAlaMNa tappamANAiMti tIrati vottuM, Aha-kahaM mukkAI aNantAI | bhavaMti orAliyAI, bhavaMti jadi orAliyAI mukkAI tAI jAva avikalAI tAva gheppaMti, tato tesiM aNaMtakAlAvatthANAbhAvAto aNaMtattaNaM Na pAvati, aha je jIvehiM poggalA orAliyatteNa ghettuM mukkA tItaddhAe tesiM gahaNaM, evaM sambapoggalA gahaNabhAvAvaNNA, evaM jaM taM bhaNNati abhavasiddhIehito aNaMtaguNA siddhANaM aNaMtabhAgotti taM virujjhati, evaM savvajIvahiMto bahuehiM guNehiM aNaMtaM ||62 // pAvati, Ayariya Aha-Na ya adhikalANameva gahaNaM, evaM Na ya orAliyagahaNamukANaM savvapoggalANaM, kiMtu je sarIramorAliya jIveNa mukaM hoti taM arNatabheyabhiNNaM hoti jAva te ya poggalA taM jIvaNivvattiyaM orAliyasarIrakAyappayogaM Na muyaMti Na jAva aNNa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUNa // 63 // pariNAmeNa pariNamaMti tAva tAI patteyaM tassarIrAI bhaNNaMti evamekekassa orAliyasarIrassa anaMtabhedabhiNNattaNato anaMtAI orAliya sarIrAI bhavaMti, tattha jAI davvAI tamorAliyasarIrappayogaM muIti tAtiM mot sesAI orAliyasarIrattaNatovacarijjaMti, kahaM ?, Ayariya Aha--lavaNAdivat yathA lavaNasya tulADhakakuDavAdiSvapi lavaNopacAraH yAvadekazarkarAyAmapi tathaiva lavaNAkhyA vidyate, kevalaM saMkhyAvizeSaH, evamihApi prANyaMgekadeze'pi prANyaMgopacAraH lavaNakuDavAdivat, evamanaMtAnyaudArikAdIni, AhakahaM punastAnyanaMtalokapradezapramANAnyekasminneva loke'vagAhaMta iti, atrocyate, yathaikapradIpArciSyapyekabhavanAvabhAsinyAmanyeSAmapyatibahUnAM pradIpAnAmarciSastathaivAnuvizaMti anyo'nyAvirodhAdevamaudArikAnyapIti, evaM sarvazarIreSvapyAyojyamiti, atrAha kimutkrameNa kAlAdibhirupasaMkhyAnaM kriyate ?, kasmAd dravyAdibhireva na kriyate?, atrocyate, kAlAntarAvasthAyitvena pudgalAnAM zarIro vacayAkRtimayAtkAlo garIyAn tasmAd tadAdibhirupasaMkhyAnamiti, orAliyAI samattAI duvidhAI api kahettA ohiyaorAliyAI, evaM saccesipi egiMdiyANaM bhANitavvAI, kiM kAraNaM ?, jaM ohiyaorAliyAIpi te caiva paDucca buccati / 'kevaiyA NaM bhaMte ! veubviyA' ityAdi, veubviyA bollayA asaMkhajjA asaMkhajjAhiM ussappiNI taheva khettato asaMkhajjAo seDhIto, Aha kA puNa esA seDhI ?, lokAto NiSphajjati, logo puNa cohasarajjussito hiTThAdesUNasattarajju vicchiSNo majjhe rajjuvicchiSNo evaM baMbhaloge paMca uvarilogate egarajjuvicchiNNo, rajjU puNa sayaMbhuramaNasamuddapura tthimapaccatthimaveiyaMtA, esa logo buddhipariccheteNaM saMvauM ghaNo kIraha, kahaM puNa ?, NAliyAe dAhiNilla mahologakhaMDa heDA deNatirajjuvicchiSNaM uvarirajjuasaMkhabhAgavicchiSNaM | atirittasattarajjussayaM, evaM ghettuM omatthiyaM uttare pAse saMghAijjati, uDaloge do dAhiNillAI khaMDAI baMbhaloyabahumajjhadesabhAge vaikriya zreNiprataraghanAH // // 63 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI R anuyoga cUrNI AhAratejasakAmaNAni. // 64 // SASSACROSSESSMS birajjuvicchiNNAI sesatesu aMgulasahassabhAgavicchiNNAI desuNaadhudurajjussitAiM ghettuM uttarapAse vivarIyAI saMghAijjaMti, evaM kaehiM kiM jAyaM?,heTellaM logaddhaM desUNacaturajjuvicchiSNa sAtirittasattarajjussitaM jAtaM desUNasattarajjubAhallaM, uvarillamaddhapi aMgulasahassadobhAgAhiyatirajjuvicchiNNaM desUNasattarajjUsitaM paMcarajjubAhallaM, evaM ghettuM heDillaaddhassa uttare pAse saMghAijjai, evaM kiM jAyaM?, sAtiregasattarajjuvicchiNNaM ghaNaM jAtaM, taM jaM taM uvariM sattarajjuabbhahiyaM taM ghettu uttare pAse uDDhAyataM saMghAtijjati, evaM esa loko sattarajjughaNo, jao UNAtirittaM jANiUNa tato buddhIe saMghAijjA, jattha jattha seDhiggahaNaM tattha tattha etAe sattarajjuAyatAe avagaMtavvaM, patarattevi etassa ceva sattarajjussiassa, evamaNeNa khettappamANeNa sarIrINaM ekamekkeNaM sarIrappamANeNaM veuvviyAI baddhella| mAI asaMkhejjasaDhIppadesarAsippamANamattAI, mokkAI jadhorAliyAI / 'kevaiyAI bhaMte ! AhAra' ityAdi, AhArayAI baddhAI siya | atthi siya Natthi, kiM kAraNaM ?, tassa aMtaraM, jahaNNeNaM ekaM samayaM ukkoseNaM chammAsA, teNa Na hotivi kayAI, jai hoMti jahaNNeNaM hai ekaM ca do'vi tiNNi va ukkoseNaM sahassapuhuttA, dohito ADhattaM puhuttasaNNA jAva Nava, mukkAI jadhorAliyamukkAI / 'kevaiyA NaM bhaMte ! teyAsarIrA paNNattA' ityAdi, teyAvaTThANaM aNaMtAI ussappiNIhiM 2 kAlaparisaMkhANaM khettato aNaMtA logA davvato | siddhehi aNataguNA savvajIvANaMtabhAgUNA, kiM kAraNamaNaMtAI ?, tassAmINamaNantattaNato, to Aha-orAliyANaMpi sAmiNo aNaMtA, Ayariya Aha-orAliyasarIramaNatANaM ega bhavati, sAdhAraNataNato, teyAkammAI puNa patteyaM savvasarIrINaM, teNa teyA| kammAI paDucca patteyaM ceva savvasarIriNo, tAI ca saMsArINaMti kAuM saMsArI siddhehiMto aNaMtaguNA hoMti, savvajIvaaNaMtabhAgUNA, | ke puNa te?, te puNa saMsArI siddhehiM UNA, siddhA savvajIvANaM aNaMtabhAge, teNa teNa UNA aNaMtabhAgUNA bhavaMti, mukkAI aNaMtAI | // 64 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga nArakavakriyamAnaM cUNoM % AA% -COCCASUALCOMMC400 aNaMtAhiM ussappiNIhiM khettato aNaMtA dovi pUrvavata, davyato savvajIvehiM aNaMtaguNA jIvavaggassa aNaMtabhAgo, kahaM ?, savvajIvAM aNataguNA jAti tAi teyAkammAI hojjA, Aha-ettiyaM Na pAvati, kiM kAraNaM , teyAkammAI tahevaNaMtabhedabhiNNAI asaMkhejjakAlAvatthAI jIvehiMto aNaMtaguNAI bhavaMti?, keNa puNANataeNa guNAI, taM ceva jIvANatayaM teNa jIvANaMtaeNa guNitaM jIvavaggo bhaNNati, etiyA ya hojjA, Aha-ettiyaM Na pAvati, kiM kAraNaM ?, asaMkhejjakAlAvatthAittaNato tesiM davvANaM, to kittiyAI puNa hojjA, jIvavaggassa aNaMtabhAgo, kahaM puNa tadeva ghettavyaM, Ayariya Aha-ThavaNArAsIhi, NidarisaNaM kIrai, savvajIvA dasasahassAI buddhie gheppaMti, tesiM vagge dasakoDato hoMti, sarIrAI puNa dasasatasahassAI buddhIe avadhArijjati, evaM kiM jAyaM?, sarIrayAI jIvahito sataguNAI jAtAI, jIvavaggassa satabhAge saMvuttAI, NidarisaNamettaM, iharahA sabbhAvato ete tiNNivi rAsI anaMtA daduvvA, evaM kammayAiMpi, tassa sahabhAvitaNao tattallasaMkhAI bhavaMti, evaM ohiyAI paMca sarIrAI bhnnitaaii| 'raiyANaM bhaMte !' ityAdi, visesiya NAragANaM veuvvagA baddhellayA jAvaiyA eva NAragA, te puNa asaMkhejjA asaMkhajjAhiM ussappiNIhi kAlappamANaM, khattao asaMkhajjAo seDhIo, tAsiM padesamittA NAragA, Aha-payaraMmi asaMkhajjAo seDhIo?, Ayariya Aha-sayalapayaraseDhIo tAva na bhavaMti, jadi hoMtio evaM ceva bhaNNaMti, Aha-to tAo kiM desUNapayaravattiNIo hojjA, tibhAgacaubhAgavattiNIo hojjA', bhaNNati, jo aNaM seDhIo patarassa asaMkhejjatibhAgo, eyaM visasiyaraM parisaMkhANaM kayaM hoti, ahavA idamaNaM visesitataraM vikkhaMbhasUIe eesiM saMkhANaM bhaNNai, 'tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlaM bitiyavaggamUleNa paDuppAiyaM tAvaiyaM jAva asaMkhejjAi samitassa' aMgulavikkhaMbhakhettavAttiNo seDhIrAsissa jaM paDhamaM vaggamUlaM taM vitieNa tyAdi visasiya mAgAsaDIo, tAsi padesamittA, Ahe-to tAo ki siyara parisaMkhANaM kara kAlamaTAo tAva na bhavaMti, jAdi gANaM seDhIo patarassa asaNasaDhINa vikhaMbhAI aMgulapagamalaM te bitieNa 81 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI kumArAdi RECER -SALA // 66 // vaggamUleNa paDuppAtijjati, evaiyAo seDhIo vikkhaMbharaI, ahavA iyamaNNeNappagAreNa pamANaM bhaNNai 'ahavA tamaMgulabitiyava- asura ggamUlaghaNappamANamecAo' tassevaMgulappamANakhettavattiNo seDhirAsissa jaM vitiyaM vaggamUlaM tassa jo ghaNo evatiyAo seDhIo vikkhaMbhamaI, tAsi NaM seDhiNaM paesarAsippamANamecA nAragA tassa sarIrAI ca, tesiM puNe ThavaNaMgule NidarisaNaM-do chappaNNAI mAnaM seDhIvaggAI aMgule buddhIe gheppaMti, tassa paDhamaM vaggamUlaM solasa vitiyaM cattAri taiyaM doNNi, taM paDhamaM solasayaM vitieNa caukaeNa vaggamUleNa guNiyaM causaTThI jAyA, bitiyavaggamUlassa caukkayassa ghaNA ceva causaTThI bhavati, ettha puNa gaNiyadhammo aNuvattito'tibahurya thoveNa guNijjati teNa do pagArA bhaNitA, iharA tiNNivi bhavaMti, imo tatiyapagAro-aMgulabitiyavaggamUlassa paDuppaNNaM bhAgahAra (paDhamavaggamUlapaTuppaNNaM SoDazaguNAzcatvAraH) ityarthaH, evaMpi sA ceva causaTThI bhaNNati, ete savve | rAsI sabbhAvato asaMkhA daduvvA, etAI NAragaveudhiyAI baddhAI, mukkAI jahA orAliyAI, evaM savvasarIrAI mukkAI bhANitavvAI, vaNassatitayAkammAI mottuM, devaNAragAI teyAkammAI duvihAivi saTThANaveubviyasarIrAI samANAI, sesANaM vaNassativajjANaM saTTANorAliyasarIrAI / iyANiM jaM jassa(na)bhaNitaM taM bhaNihAmo-'asurakumArANaM bhaMte!" ityAdi, asurANaM veubbiyA baddhillayA asaMkhejjAhiM ussappiNiosappiNIhiM kAlaMto taM ceva khettao asaMkhejjAo seDhIo patarassa asaMkhajjatibhAgo, tAsi Na | seDhINaM vikkhaMbhasUtI aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjabhAgo, tassa NaM aMgulavikkhaMbhakhettavattiNo seDhIrAsissa jaM taM paDhamavagga| mUlaM tattha jAto seDhIto tArsipi asaMkhejjatibhAge u savvaNeraiehito asaMkhajjaguNahINA viSkaMbhasUiyA bhavati, jamhA CIP // 66 // mahADaMDaevi asaMkhajjaguNahINA savvevi bhavaNavAsI rayaNappabhApuDhaviNeraiehiMtobi, kimaya savvehito, evaM jAva thaNiyakumA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 67 // NCC+ A rANaM, puDhaviAuteussa uvAuvajjakaMThA bhaNiyavvA / 'vAukAiyANaM bhaMte!' ityAdi, vAukkAiyANaM veudhviyA baddhillayA asaMkhajjA, vAyu samae samae avahIramANA palitovamassa asaMkhajjaibhAgametteNaM kAleNaM avahIti, No ceva NaM avahiyA sitA, sUtraM, kahaM puNa pali vanaspati tovamassa asaMkhajjaibhAgamettA bhavaMti', Ayariya Aha-cAukAiyA cauvvihA-muhumA pajjattA apajjattA, bAyarAvi pajjattA apa dvIndriyA dimAnaM jjattA, tattha tiNNi rAsI patteyaM asaMkhajjA logappamANappadesarAsipamANamettA, je puNa bAdarA pajjattA te patarAsaMkhajjatibhAgamettA, tattha tAva tiNhaM rAsINaM veubviyaladdhI ceva Natthi, bAyarapajjattANaMpi asaMkhejjaibhAgamettANaM laddhI atthi, jesipi laddhI asthi tatevi palitovamAsaMkhejjabhAgasamayamettA saMpadaM pucchAsamae veuvviyavattiNo, keI bhaNaMti-savve veuvviyA vAyaMti, aveubviyANaM vANaM ceva Na pavattati, taM Na jujjati, kiM kAraNaM ?, jeNa sabbesu ceva logAgAsAdisu calA vAyavo vijaMti, tamhA aveunvitAvi vAyaMtIti ghettavyaM, sabhAvo tesiM vAiyavvaM / 'vaNapphaikAdiyANaM' ityAdi kaMThyaM, 'beiMdiyANaM bhaMte !' ityAdi, beiMdiyorAliyA baddhellayA asaMkhejjAhiM ussappiNIavasappiNIhiM kAlappamANaM taM ceva khettato asaMkhejjAo seDhIo taheva payarassa asaMkhejjatibhAgo kevalaM vikkhaMbhasUyIe viseso, vikkhabhasUyI asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIotti visesitaM paraM parisaMkhANaM, ahavA idamanaM visesiyataraM-asaMkhajjaseDhIvaggamUlAI, kiM bhaNitaM hoti , ekkekAe seDhie jo padesarAsI tassa paDhamaM vaggamUlaM bitiyaM jAva asaMkhajjAI vaggamUlAI saMkaliyAI jo padesarAsI bhavati tappamANA vikkhaMbhasUyI 'beIdiyANaM nidarisaNaM d67|| seDhI paMcaTThi sahassAI paMca satAI chattIsANaM padesANaM, tIse paDhama vaggamUla bisatA chappaNNA bitiyaM solasa tatiyaM cattAri cautthaM | doNNi evametAI vaggamUlAI do satA aTTa sattarA bhavaMti, evaiyA padesA tAsi seDhINaM vikkhaMbhasUyI, etevi sambhAvao asaM PRACHCCCCALCHEM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI manuSya anuyoga cUrNI pramANaM // 68 // khejjA vaggamUlarAsI patteyaM 2 ghettavvA, imA maggaNA-kiM pamANAhiM puNa ogAhaNAhiM raijjamANA beiMdiyA payara pUrejjaMtu, tato imaM suttaM veiMdiyANaM orAliyabaddhallaehiM payaraM avahIraMti asaMkhajjAhiM ussappiNiosappiNIhiM kAlato taM puNa payaraM aMgulapatarAsaMkhejjatibhAgamettAhiM ogAhaNAhiM raijjaMtIhiM savvaM pUrijjati, taM puNa kevaieNaM kAleNaM raijjai pUrijjai vA? bhaNNati, asaMkhajjAhiM ussappiNIosappiNIhiM, kiM pamANeNa puNa khattakAlAvahAreNaM? bhaNNati, aMgulapatarassa AvaliyAe ya asaMkhejjaipalibhAgeNaM jo so aMgulapayarassa asaMkhejjaibhAgo evatiehiM palibhAgehiM avahIraMti, esa khettAvahArato, Aha-asaMkhejjatibhAgagahaNeNa ceva siddhaM kiM palibhAgagahaNeNaM? bhaNNati- ekkakaM beiMdiyaM pati jo bhAgo so palibhAgo, jaM bhaNiyaM avagAhotti, kAlapalibhAgo AvaliyAe asaMkhejjatibhAgo, eteNa AvaliyAe asaMkhejjatibhAgametteNaM kAlapalibhAgeNaM ekeko khettapalibhAgo sohijjamA hiM savvaM logappayaraM sohijjati khettao, kAlato asaMkhajjAhiM ussappiNiosappiNIhi, evaM beiMdiyorAliyANaM ubhayamabhihiyaM, |saMkhappamANaM ogAhaNApamANaM ca, evaM teiMdiyacauridiyapIMcadiyatirikkhajeNiyANavi bhANiyabvANi, paMciMdiyatirikkha veuvviyavaddhellayA asaMkhijjA 2 hiM usappiNiosappiNIhiM kAlato taheva khettato asaMkhejjAo seDhIo patarassa asaMkhijjati| bhAgo vikkhaMbhamUyI NavaraM aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjatibhAgo, sesaM jahA asurkumaaraannN| maNuyANaM orAliyA baddhelliyA hAsiya saMkhijjA siya asaMkhejjA, jahaNNapade maMkhejjA, jahaNNapadaM NAma jattha savvatthovA maNussA bhavaMti, Aha-ki eyaM samucchimANaM gahaNaM ahava tavirathiyANa?, Ayariya Aha-samucchimANaM gahaNaM, kiM kAraNaM? gabbhavakaMtiyA NiccakAlameva saMkhajjA, parimitakSetrava-18 patitvAt mahAkAyatvAta pratyekazarIratvAcca, tasmAtsetarANaM grahaNaM ukkosapade, jahaNNapade gambhavakaMtiyANaM cava gahaNaM, kiM kAraNaM?jeNa| // 68 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUNa / / 69 / / DimA unIhalA aMtaraM aMtotaM va ThitI, jaNNapade saMkhejjati bhaNite na Najjati kayaraMbhi saMkhejjae hojjA te?, eeNaM ghisesa kareti jahA saMkhejjAto koDIto, ahavA iNamaNNaM visasiyataraM parisaMkhANaM ThANaNiddesa paDucca bruccati, kathaM, ekkUNatIsa~ ThANa, tesi sAmayikIe saNNAe videsaM karoti jadhA tijamalapadssa ubAraM catujamalipadassa heTThA, kiM bhaNiyaM hoti ? aGkaNheM aTTahaM ThAgANaM amalapadati saNNA sAmayikI, timi jamalapadAI samudiyAI tijamalapadaM ahavA tatiyaM jamalapadaM 2tassa tijamalapadasse uvarimesu ThANesu pati, jaM bhaNiyaM - vaDavIsaha ThANANaM upari barhRti, yattAri jamalapadAI caujamalapadaM ahavA cautthaM jamalapadaM catujamalapadaM, kiM puttaM ? battIsaM ThANAI caDajamalapadaM, eyassa catuamalapadassa heTThA varddhati maNussA, aNNehiM tiDANehiM Na pAvati, jati puNa battIsaM ThANAti pUraMtAI to catujamalapadassa ubariM bhaNataM taM paNa pAvati, tamhA heDDA bhaNNaMti, ahacA doni baggA jamalapadaM bhaNNati, samudiyA tijamalapadaM, ahavA paMcamachaTTA baggA tatiyaM jamalapadaM, aTThavagaMgA cattAri jamalapadAI caujamalapadaM, ahavA sattaTTavagmA cautthaM jamalapadaM, jeNaM chaNha baramANaM ucariM vati sattadrumANaM ca hiDDA teNa tijamalapadassa uvariM catujamalapadassa heTTheti bhaNyaMti, saMkhejjAto koDIo ThANaviseseNANiyamiyAo / iyANi visesiyayaraM phuDaM saMkhANameva Nihisati, jadhA--' ahava chaTTo vaggo paMcama vaggaSaTuppaNNo, ' cha vagnA Thacijjati, taMjahA-ekassa vaggo eko esa guNavuDDIrahitotti kA vaggo ceva Na bhavati, teNa cinhaM baggI bacAri esa paDhamo vaggo, eyassa vaggo solasa esa bitio vaggo, eyassa vaggo do satA chappaNNA, esa savito vaggo, etassa vaggo paNNaDi sahassAI paMca sayAI chattIsAI, esa uttho vaggo, eyassa imo vaggo taMjahA- bacAri koDIsatA auNatIsaM va koDIto augAvaNNaM ca satasahassAI satahiM ca sahassAI do sayA chanautAI, imA ThevaNA garbhaja manuSya saMkhyA 14 // 69 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhaja zrI anuyoga cUrNI // 7 // saMkhyA $948* 3AASAASAS 4294967296 evaM paMcamo vaggo, eyassa gAhAo + cattAri ya koDisatA auNasiM ca hoti koddiio|31 auNAvaNNaM lakkhA sattahi ceva ya sahassA // 1 // do ya sayA chaNNauyA paMcama vaggo samAsato hoti / etassa kato manuSya vaggo chaTTho jo hoi taM vocchaM // 2 // tassa paMcamavaggassa imo vaggo hoti-eka koDAkoDI sayasahassaM caurAsIti koDAkoDI | sahassA cattAri ya koDisatA sattarlDi ceva koDIo cotAlIsaM ca koDisatasahassA satta ya koDisahassA tiNNi ya satarA koDIsatA paMcANauI satasahassA ekkAvaNaM ca sahassA chacca sayA solasuttarA, imA ThavaNA 18446744073709551616 esa chaTTho vaggo, etassa gAhAo-lakkhaM koDAkoDI caurAsItI bhave sahassAI / cattAri ya sattaTThA hoMti satA koDikoDINa // 1 // coyAlaM lakkhAI koDINaM satta ceva ya shssaa.| tini ya satA ya sattari koDINaM hoMti NAyavvA // 2 // paMcANauI lakkhA ekAvaNaM bhave sahassAI / cha solasuttara sayA ya esa chaTTho bhavati vaggo // 3 // ettha ya paMcamachaDehiM payoyaNaM, esa chaTTo vaggo paMcameNa vaggeNa paDuppAijjai, paDuppAie samANe jaM hoti evaiyA jahaNNapadiyA maNussA bhavaMti, te ya ime evaiyA 7922816 2514 2643 3759 3543 9503 36 evametAI auNatIsaM ThANAI evaiyA jahaNNapadiyA maNussA, cha tiNi 2 suNa paMcava ya Nava ya tiNNi ctvaari| paMceva tiNi nava paMca satta tinnnnev2||shaacu cha do cau eko paNa do chakkekagoya adveva / dodoNava satteva ya ThANAI uvari huNtaaii||2||ahvaa imo paDhamakkharasaMgaho-cha ttitti supaNa tica pati Na pa sa ttitti ca cha ghoca epabe cha / e aTTha viveNa sA paDhamakkharagahiyachaTThANA ||1||ete puNa NibhilappA koDIhiM vA koDAkoDIhi vatti kAuM teNa pubvapuvvaMgehiM parisaMkhANaM // 70 // | kIrati, caurAsItiM satasahassAI pucvaMga bhaNNati, etaM evatieNaM ceva guNitaM pubbaM bhaNNati, taM ca ima-sattari koDIsayasahassAI SACAROMOMOMOMOMOM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga % garbhaja manuSya saMkhyA cUrNI % // 71 // * chappannaM ca koDisahassAI. eteNa bhAgo hIrati, teNa tato idamAgataphalaM bhavati-ekkAra puvyakoDIkoDIto bAvIsaM ca puccakoDIsata| sahassAI caurAsItiM ca koDIsahassAI aTTha ya dasuttarA pucakoDIsayA ekkAsItiM ca puvvasatasahassAI paMcANauI ca pubbasaha ssAI tiNNi ya chappaNNA puvasatA, etaM bhAgaladdhaM bhavati, tato puvvehiM bhAgaM Na payacchatitti pucvaMgehiM bhAgo hIrati, hite | idamAgataphalaM bhavati-ekavIsaM puvaMgasatasahassAI sattariM ca puvvaMgasahassAI chacca ya ekkUNasaTThAI puvasatAI, tato imaNNaM vegalaM bhavati-tesIi maNuyasatasahassAI pannAsaM ca maNuyasahassAI tiNNi ya chattosA maNussasatA, esA jahaNNapadiyANaM maNussANaM pubasaMkhA, etesiM gAhAo taMjahA-'maNuyANa jahaNNapade ekArasa pubbakoDikoDIto / bAvIsa koDilakkhA koDisahassA ya culasIrti // 1 // adveva ya koDisatA puvvANa dasuttarA tato hoti / ekAsIti lakkhA paMcANauI sahassA ya // 2 // chappaNNA tiSNi satA puvvANaM puvvavaNiyA aNNe / etto pubvaMgAI imAI ahiyAI aNNAI // 3 // lakkhAI ekavIsa puvvaMgANa satcariM sahassA ya / chaccevegUNaTThA pubaMgANaM satA hoMti // 4 // tesIti satasahassA chappaNNA khalu bhave sahassA ya / tini sayA chattIsaM evaDhyA vegalA maNuyA // 5 // etaM ceva ya saMkhaM puNo aNNapagAreNa bhaNNati visesovalabhanimittaM, taM0-' ahavaNaM chaNNatutichedaNagadAI rAsI' chaNNauti chedaNANi jo deti rAsI so chaNNautichedaNagadAyI rAsI, kiM bhaNiyaM hoti ? jo rAsI do vArA chedeNaM chijjamANo chaNNautivAre chede deti sakalarUve pajjavasito tatiyA vA jahaNNapadiyA maNussA, tatiorAliyA vA baddhelyA, ko puNa rAsI chaNNauyichedaNagadAI hojjA ?, bhaNNati-esa ceva chaTTho vaggo paMcamavaggapaDappaNNo jatio bhaNito esa channautiM chedaNae deti, ko paccayo ?, bhaNNati-paDhamo vaggo chijjamANo do chedaNae deti vitito cattAri tatio aTTha cauttho solasa * * ** // 71 // * Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** zrI anuyoga cUrNI // 72 // *** paMcamI battIsaM chaTTho causaddhi, etesiM paMcamachaTThANa vaggANaM chedaNayA meliyA chaNNauti bhavaMti, kahaM puNa tANi ?, jahA jo vaggo vaikriyAdidAjeNa caggeNa guNijjati tesiM doNhavi tattha chedaNayA labhaMti, jahA vittiyavagmo paDhamaNa guNito chijjamANo cha chedaNae deti, saMkhyA citieNa tatito guNito bArasa, taieNa cauttho guNio cauvIsa, catutthaeNa paMcamo guNito aDayAlIsaM chedaNate deti, evaM paMcamaeNavi chaTThI guNito chaNNautiM chedaNate detitti esa paccayo, ahavA rUvaM ThaveUNa ta chaNNauti vAre duguNA duguNaM kIrati, kataM samANaM jati puyabhaNiyaM pamANa pAveti to chijjamANaMpi te ceva ya chayaNae dAhitti paccato, etaM jahaNNapadamabhihitaM / ukosapadamidANiM, tattha imaM suttaM 'ukosapade asaMkhejjAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIraMti kAlato khettato rUvapakkhittehi maNussehiM seDhIe avahIrati, kiM bhaNiyaM hoti ?, ukkosapade je maNUsA bhavaMti tesu ekami maNUsarUve pakkhitte samANe tehiM maNU*sehiM seDhIe avahIrati, tIse seDhIe kAlakhettehiM acahAro maggijjati, kAlao jAva asaMkhajjAhiM ussappiNiosappiNIhiM 8 khettato aMgulapaDhamavaggamUlaM tatiyavaggamUlapaDuppADitaM, kiM bhaNitaM hoti ? tIse seDhIe aMgulAyate khaMDi jo padesarAsI tassa: tAjaM paDhama vaggamUlaM taM tatiyaghaggamUlapadesarAsiNA paDuppAtijjati, paDuppADite jo rAsI bhavati evatiehi khaMDehiM sA seDhI abahIramANA 2 jAva NiTThAi tAva maNussAvi avahIramANA niTThati, Aha-kahamekA seDhI eddahamettehiM khaMDehiM avahIramANI asaM khejjAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIrati ?, Ayariya Aha-khettA aisuhumattaNato, sutte ya bhaNita-' suhumo ya hoti kAlo 80 // hai tatto suhamayarayaM bhavati khattaM / aMgulaseDhImette ussappiNIo asNkhejjaa||shviuvviyaa baddhillayA samae 2 abahIramANA saMkhenjeNaM hai | kAleNaM avahIrati, pAThasiddhaM 'AhAragANaM jahodhiyAI, 'vANamaMtara' ityAdi vANamaMtaraveuviyA asaMkhejjA 2 ussappiNiosappiNIhiM * ***** Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI vaimAnika saMkhyA // 73 // sakhajjA asaMkhejjayANaM saDhINa vivivasvabhAvibhAe uvejja ARSHASHA MEMBER | avahIrati taheva se jAto seDhIto taheva, viseso tAsiNaM seDhINaM viSkabhasUyI, kiM vaktavyamiti vAkyazeSaH, kiM kAraNaM, paMciMdiya| tiriyorAliyasiddhattaNato, jamhA mahAdaMDae paMciMdiyaNapuMsaehiMto asaMkhejjagaNahINA vANamaMtarA paDhijati, evaM viSkamasUyIvi tehiMto asaMkhejjaguNahINA ceva bhaNiyanvA, idANi palibhAgo-saMkhejjajoyaNasatavaggapalibhAgo padarassa, jaM bhaNiyaM-saMkhejja| joyaNasatavaggamette palibhAge ekkeke vANamaMtare Thavejjati pataraM pUrijjati, tamattapalibhAgeNa ceva avahIrativi / 'jotisiyANa' | mityAdi,jotisiyANaM veubviyA baddhellayA asaMkhejjA asaMkhejjAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIraMti kAlato khettato asaMkhe|jjAto seDhIo payarassa asaMkhejjatibhAgotti, taheva visasiyANaM seDhINaM viSkaMbhasUyI kiM vaktavyeti vAkyazeSaH, kiM vyAnaH (cAtaH) zrUyate jamhA vANamantarehiM jotisiyA saMkhejjaguNA paDhijjati tamhA vikkhaMbhasyIvi tesiM tehiMto saMkhejjaguNA ceva bhaNNati, NavaraM palibhAga viseso jahA ye chappaNNaMgulasate vaggapalibhAgo patarassa, evatie palibhAe ThavejjamANo ekekko jotisito savvehiM savvaM pataraM pUrijjati taheva sohijjativi, jotisiyANaM vANamaMtarehiMto saMkhejjaguNahINo palibhAgo saMkhejjaguNabhahiyA sUyI, 'vemANiya ' ityAdi, vaimANiyANa baddhillayA asaMkhejjA kAlato taheva khettato asaMkhejjAo seDhIo, tAo NaM seDhIto patarassa asaMkhejjatibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUyI bhavati aMgulabitiyavaggamUlaM tatiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavaNaM | aMgulatatiyavaggamUlaghaNamettAto seDhIto, taheva aMgulavikkhaMbhakhettavattiNo seDhirAsissa paDhamavaggamUlaM vitiyatatiyacauttha jAva asaMkhejjAiMti, tesipi jaM bitiyaM vaggamUlaM tatiyavaggamUlaM seDhippadesarAsiNo guNite jaM hoti tattiyAo seDhIo vikkhaMbhasUyI bhavati, tatiyassa vA vaggamUlassa jo ghaNo evaiyAto vA seDhIo vikkhaMbhasUyI, NidarisaNaM taheva bechappaNNasatamaMgulitassa paDha // 73 // AR. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAna anuyoga pramANa cUrNI // 74 // mavaggamUlaM solasa bitiyaM cattAri tatiyaM duNNi, tatiyaM bitieNa guNitaM aTTha bhavaMti, tatiyaM bitieNa guNiyaM, teca aTTha, tatiyassavi ghaNo, sovi te ceva aTTha eva, motta (eyA) sambhAvao asaMkhejjA rAsI daTThavvA, evameyaM vemANiyappamANaM NeraiyappamANAto asaMkhejjaguNahINaM bhavati, kiM kAraNaM, jeNa mahAdaMDae vemANiyA Neraiehito asaMkhejjaguNahINA ceva paDhijjati, etehiMto ya NeraiyA asaMkhejjaguNabbhahiyatti 'jamihaM samayaviruddhaM, baddhaM buddhivikaleNa hojjAhi / taM jiNavayaNavihaNNU khamiUNaM me pasohiMtu | // 1 // sarIrapadassa cuNNI jiNabhaddavamAsamaNakittiyA samattA / / ' se kiM taM bhAvappamANe' ityAdi (143--210) bhavanaM bhUtirbhAvaH, tatra brAnaM eva pramANaM tasya vA pramANaM jJAnapramANaM, 'guNapramANaM' ityAdi (144-210) guNanaM guNaH pramitiH pramANaM pramIyate vA'neneti pramANaM guNaH pramANaM guNapramANaM,guNena dravyaM pramIyate, jJAyate ityarthaH, ahavA dravye guNAH pramI| yaMta iti guNapramANaM, guNeSu vA jJAnaM guNapramANaM, guNapramANeneti etatprarUpaNetyarthaH, nItirnayaH nayeSu pramANaM nayapramANaM, nayeSu | jJAnamityarthaH, athavA naya eva pramANaM nayapramANaM, nayapramANaM nayajJAnamityarthaH, nayAnAM vA pramANaM nayapramANaM nayasaMkhyetyarthaH, saMkhyA karaNajJAnaM saMkhyA pramANaM saMkhyApramANaM / 'se kiM taM guNapramANe tyAdi kaMThyaM, jAva jIvAjIvaguNapramANaM saMmattaM ||'se kiM taM jIvaguNapramANe' tyAdi, NANaM jIvassa guNo tassa svaviSaye pramANaM bhedapramANasvarUpaM vaktavyamiti, nANaguNappamANetyAdi bhaNitaM, evaM daMsaNacaraNaguNevi bhANiyabvA, akSa ityAtmA iMdriyANi vA taM tAni ca prati vartate yat tatpratyakSaM, dhUmAdagnijJAnavadanumAna, yathA gaustathA gavaya ityaupamyaM, Agamo hyAptavacanaM, AyariyaparaMparAgato vA AgamaH, athaitad vyAcaSTe-atha kiM tat pratyakSaM, pratyakSa dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-indriyapratyakSaM ca noindriyapratyakSaM ca, tatrondrayaM zrotrAdi tannimittaM yadalaiGgika zabdAdijJAnaM tadindriyapratyakSaM vyAvahA 94-9ARACHAR // 74 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga // 75 // MANASALARSONG rikaM, noindriyapratyakSa yadAtmana evAlaiGgikamavadhyAdIti samAsArthaH, avikaladravyedriyadvArotpannamAtmano yajjAtamiMdriyapratyakSaM,#I anumAna sesaM kaMThyaM / 'se kiM taM aNumANe' ityAdi, jadhA dhaNavaMto atra matvarthaH tathA pUrvamastIti putvavaM bhaNNati, pUrvopalabdhenaiva | sAdharmya liMgeNa nANakaraNaM, pUrva avisaMvAdinI vRSTimaghonnateH evametadanumitI bhavati, pUrvavat upaladdhAto sesa aNNaMti vuttaM bhavati, taM ca vaidharmya ca uvaladdhe atthe avyabhicArasaMbaMdhena saMbaMdhattaNato uvalabhate dhUmAd vaDheranumAnaM, dRSTo'rtho dharmasamAnatayA anumito dRSTasAdhAnumAnaM nAma pramANaM bhavati, sesa kaMThyaM / 'tassa samAsato tivihaM gahaNaM' ityAdi, tasya tadanumAnaM parigRhyate, samAsatotti saMkhevato savvabhedesu vattavvaM bhavati, vAtubbhAmotti-uppAyatteNa payatthassa bhamaNaM vAtubbhAmo bhavati, ahavA pradakSaNaM dikSu vAtasya bhamaNaM vAtubhAmo, sesa kaMThyaM, 'se kiM taM uvamme' tyAdi, maMdarasarSapayoH mUrttatvAdisAdhAt samudragoSpadayoH sodakatvaM caMdrakuMdayoHzuklatvaM hastimazakayoH sariritvaM Adityakhadyotakayo AkAzagamanodyotanAdi, bahusamAnadharmatA gogavayayoHNavaraM gavayo vRttakaMTho gauHsakaMbala ityarthaH, devadattayajJadattayoH sarIrattaM, savvasAdhamme Natthi tavihaM kiMci tathAvi jaM sutte bhaNitaM taM daTTavvaM, ahavA jaMbudIpo AdityadravyAdivat sesa kaMThyaM // se kiM taM vedhammovaNIte ' tyAdi, sAbaleyabAhuleyayoH kiMcidvilakSaNaM tacca sabalatvaM janmAdi vA // 75 // zeSaM, pUrvasamAnalakSaNa ityarthaH, vAyasapAyasayoH samAnaM savatvaM (AyasavatvaM) lakSaNaM yayoH, zeSaM varNAdi sarva vilakSaNaM sarvavilakSaNaM / 'se kiM taM savvavaidhamme' tyAdi, sarvadravyaguNaparyAyANAM yad vijAtIyaM tattasya vilakSaNaM saMvyavahArAta, ato bhaNNati-sarvamanuSya| jAtibhyaH pANo vaidharmyasthAnaM nacAsau sarvathAvadharmayuktaH, siro'vayavAdisadRkSalakSaNatvAt ataH sarvavaidhAbhAvAt pANasaMvyavahai hArataH sarvavaidharmyastho vidharmastha evopagIyate pANeNa sarisaM, 'se taM' ityAdi, 'se kiM taM Agame' tyAdi sUtraM kaMThyaM / CCCCCCCCCCC Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritraM anuyoga prasthakA dinayazca cUrNI // 76 // 'se kiM taM dasaNaguNappamANe' tyAdi, bhAvacavikhadiyAvaraNIyassa kammuNo khayovasameNa davidivassa ya NiruvahayattaNato jIvassa cakkhudaMsaNaguNo uppajjati so ceva pramANaMti cakkhudaMsaNaguNappamANaM bhaNNati, evaM seseMdiesuvi acakkhudaMsaNaM bhaNitavyaM, cakkhudaMsaNaM cakkhudaMsaNissa ghaDAdie mutte davvabhAvidiyamapattamatthaM giNhaiti jJApitaM bhavati, acakkhudaMsaNaM AyabhAvotti davidiesu saddAdio jatA pattamattho tayA bhAviMdiyA, bhAce appaNo viNNANasattI uppajjatti, evaM sesiMdiyANi pattavisayANi jJApitaM bhavati, ohidaMsaNaM savvadavvesutti guruvayaNAo jANitavvaM, savve rUvidavvA, bhaNiyaM ca rUpiSvavadheH' (tattvA. a.1sU. 28) ahavA dhammAdiyANa savvadavvANaM rUvidavvANusArato jANati maNadavvaNusArato maNapajjavaNANivva, sesaM kaMThyaM / |'se kiM taM caraNaguNappamANe' ityAdi, sAmAdiyamittiriyaMti purimapacchimatitthakarANa NiyameNovaTThAvaNAsaMbhavato, majjhimANaM bAvIsAe titthakarANaM AvakadhiyaM uvaTThavaNAe abhAvattaNato, mUlatiyAraM pattassa ja chedovaTThAvaNaM se taM, sAtiyArassetyarthaH, jaM puNa sehassa paDhamatAe atiyArabajjiyassavi uvaTThANaM taM, NiraiyArassetyarthaH, parihAraM tavaM vahaMtA NivvisamANA parihAri tave NiviTThakAyA, uvasamagaseDhIe uvasamento suhumasaMparAgo visujjhamANo bhavati, so ceva parivaMDato saMkilissamANo bhavati, khavagaseDhIe saMkilissamANo Natthi, mohakhayakAle uppaNNakevalo jAva tAva chaumattho, khINadaMsaNaNANAvaraNakAle jAva bhavattho tAva ahakkhAyacarittakevalI, sesa kaMThyaM / NayANa ya vihANeNa aNegabhedabhiNNatA diTuMtabhedato tivihabhedatti, patthagadiTuMto gamavavahArANaM saMgahassa patthago bhavati, gamavavahArA doviegAbhippAyA, saMgahassavi, tAni jatA ghaNNAdiNA mijjati pUryata ityarthaH, mitotti sarvahA mejjassa pUrito, evaM mejjagaM samArUDho mejjaM vA patthae samArUDho jatA tatA saMgahassa ENGACANCHCHCOOLSPECIAL // 76 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga saMkhyA pramANaM cUrNI // 77 // SASSORSHASKAR patthato bhaNati, Na sesAvatthAsu, patthayakajjAbhAvattaNato, ujjusuttassa lihaNakAraNatacchaNAdiyAsu kriyAsu savvahA Nissavito patthauti NAmaMkito tato patthato bhaNNati, kiM ca-mitaM patthaeNa ya mitamijaMpi patthato bhaNNati, kahaM , ucyate, kajjakaraNANaM paropparasaMbaddhato ceva desattaNato, saddaNayANaM jANatetti, jato jANagovaogamaMtareNa patthao Na Nipphajjati ato jANagovaogocceva NicchaeNa patthago, jassa vA vaseNaMti kartuH kArayiturvA ityrthH| 'se kiMtaM vasahidiTTate' ityAdi(145-224)Negama| vavahArA kaMThyA, saMgahassa vasamANo vasatitti jatA saMthAragamArUDho bhavati tatA vasatitti vattavvaM, Na sesakAle, sesaM kaMThyaM // 'se kiM taM padesadiTThate' ityAdi, NegamasaMgahavavahAraRjusuttA ya suttasiddhA kaMkhyA, RjusuttovIra zabda Aha-siyasahassa aNegatthAbhihANataNato atiprasaktaH pradezaH prAmotItyarthaH, tasmAdRjumatinA vaktavyaM dhamme padesitti, dharmAtmakaH sa ca pradezaH, niyamAt | dharmAstikAya ityarthaH, evamahaMmAgAsesuvi, jIvAtmakaH pradezo bhavati sa ca pradezo NojIvotti bhiNNamaNegajIvadanvattaNato, evaM puggaladavvesuvi, zabdasyopari samabhirUDha Aha-dhammapadesetti idha vAkye samAsadvayasaMbhavo bhavati, ettha jati tappuriseNa bhaNasi |to bhaNa dhamme padeso dharmapradezo, yathA vane hastI vanahastI tIrthe kAkaH, aha karmadhAraeNa bhaNasi to jadhA zvetaH paTaH 2, evaM visesaMto bhaNehitti, evaMbhUya Aha-savvAdayo caturo egaTThA, ahavA savvasaddeNa savvaM, evaM dezapradezakalpanAvarjitaM kasiNaM bhaNNati, yadevAtmasvarUpeNa pratipUrNa bhavati tadevaikatvAt niravayavaM parigRhyate, egagahaNagahiyati egAbhidhAnenecchatyirthaH, sesaM kaMvyaM // "se | kiM taM saMkhappamANe' tyAdi (146-230) NAmAdi jAva gaNaNasaMkhatti tAva kaMThyA, 'se kiM taM gaNaNasaMkhe' tyAdi // aNubaddharAsiparimANassa parimANagaNaNaM gaNaNasaMkhA bhaNNati, gaNaNapajjAeNa vA dugAdirAsINaM saMkhatti pari parimANakaraNaM gaNaNa // 7 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 78 // saMkhA bhaNNati, ta saMkhAkaraNaM tidhA ima-saMkhamasaMkhamaNaMtaM ca, tattha saMkhejjagaM-jahaNNAdikaM tivihameva saMkhejjagaM, asaMkhejjakaM parittA-18 anavadikaM tihA kAtuM puNo ekkakaM jahaNNAditividhavikappeNa NavavidhaM bhavati, aNaMtakamavi evaM ceva, Navara aNaMtagANaMtagassa ukko-TAsthitAdi sagassa asaMbhavattaNato aTThavidhaM kAyavvaM, evaM bhede kAtuM tesimA parUvaNA kajjati-'jahaNNagaM saMkhejjagaMkettiyaM' ityAdi kaMThyaM, 'se jahA palyAH nAmae palle siyA' ityAdi, se palle buddhiparikappaNAkappie, palle pakkhevo bhaNNati, so ya heTThA joyaNasahassAvagADho rayaNakaMDaM joyaNasahassAvagADhaM bhettuM vairakaMDe paidvito, uvari puNa savedikaMto, vedikAto ya uvari sihAmayo kAyavvo, jato asatipasati savvaM bIyamijaM sihAmaya diTuM, sesaM sucasiddhaM / dIvasamuddANaM uddhAre gheppatitti, uddharaNamuddhAraH, tehi pallapramANehiM sarisavehiM dIvasamuddA uddharijjaMtIti tatpramANaM gRhyante ityarthaH, syAt uddharaNaM kimarthI, ucyate, aNavaDiyasalAgaparimANajJApanArtha, codakaH pucchati-jati | paDhamapalle ukkhitte pakkhitte Nihite ya salAgA Na pakkhippati to kiM parUvito?, ucyate, esa aNavaTThiyaparimANadaMsaNatthaM parUvito, idaM ca jJApitaM bhavati-paDhamattaNato paDhamapalle aNavaTThANabhAvo patthi, salAgApallo ya aNavaDhisalAgANa bhareyavyo jato mutte paDhamasalAgA paDhamaaNavaTThiyapallabhede daMsiyA iti, ' evaM aNavaTThiyapallaparaMparasalAgANa asaMlappA logA bhariyA' ityAdi, asaMlappatti-jaM saMkhejje asaMkhejje vA egatare vaktuM na zakyate taM asaMlappatti, kahaM ?, ucyate, ukkosagasaMkhejjaM atibahuttaNato suttanvavahArINa ya avvavahArittaNato asaMkhejjamiva lakkhijjati, jamhA ya jahaNNaparittAsaMkhejjayaM Na pAvati AgamapaccakkhavavahAriNo ya saMkhe // 78 // yavavahArittaNato'saMlappA iti bhaNitaM, logatti salAgApallA logA, ahavA jahA dugAdidasasatasahassalakkhakoDimAiehiM rAsIhiM abhilAvaNaM gaNaNasaMkhavavahArA kajjati Na tahA ukkosagasaMkhejjageNa, AdillagarAsIhi ya omatthagaparihANIe jA NEPALMANORESAROGRSS RESPONS Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga / anavasthitAdi palyAH cUrNI GI // 79 // sIsapaheliko paramarAsI etehiM gaNaNAbhilAvaNasaMvavahAre Na kajjaitti ato ete rAsI asaMllappA, evaiyaM kAraNamAsajja bhaNitaM asaMlappA logA bhariyA iti / ahavA aNavaDiyasalAgapaDisalAgamahAsalAgapallANaM sarUve guruNA [kae] bhaNite sIso pucchati-te kahaM bhareyavvA, gurU Aha-evaMvihasalAgANa asaMlappA logA bhariyA, saMlappa bhariyA NAma samaTThANasaMlappA, asaMlappA sasikhA ityarthaH, tathAvi ukkosagaM saMkhejjagaM Na pAvatici bhaNite sIso pucchaha, sIso pucchaikathaM ukkosasaMkhejjagasarUvaM jANiyavvaM 1, ucyate, se jahAnAmae maMce ityAdi uvasaMhAro-evaM aNavaTThiyasalAgAMhiM salAgApalle pakkhippamANIhi tatto ya paDisalAgApallaM tatovi mahAsalAgApalle hohiti sA salAgA jA taM ukkosagaM| saMkhejjagaM pAvihiti // idANi ukkosagasaMkhejjagaparUvaNatthaM phuDataraM imaM bhaNNati, jahA taMmi maMce AmalaehiM pakkhippamANehiM hohiti taM AmalayaM taM maMcaM bharehitti aNNaM AmalagaM Na paDicchaitti, evamukkosayaM saMkhejjayaM dahabba, tassa imA parUvaNA-jaMcudIvappamANamettA cattAri pallA-paDhamo aNavaTThiyapallo vitito salAgApallo taio paDisalAgApallo cauttho mahAsalAgApallo, ete cauropi rayaNappabhApuDhavIe paDhamaM rayaNakaMDaM joyaNasahassAvagADhaM bhittUNa bitie verakaMDe patiTThiyA heTThA, imA ThavaNA, ete ThaviyA ego gaNaNaM Noveti duppabhiti saMkhatti kAuM, tattha paDhame apavaTThiyapalle do sarisavA pakkhittA evaM jahaNaM saMkhejjataM, to eguttarabuDDIe tiNNi caturo paMca jAva so puNo aNNaM sarisavaM Na paDicchaitti tAhe asabbhAvapaTThavaNaM paDuccatti taM ko'vi devo dANavo vA ukkhittuM vAmakarayali kAuM te sarisave jaMbuddIvAdie dIve samudde pakkhivijjA jAva NiTThiyA tAhe salAgApalle ego siddhatthato chUDho, sA salAgA, tato jahiM dIve samudde vA siddhatthato nihito saha teNa AreNa je dIvasamuddA tehiM RecASAROSCALLO Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNAM 11 60 11 savvehiM tappamANo puNo aNNo pallo Ai (bhari ) jjai, sovi siddhatthANa bharite jaMmira NiTTito tato 2 parato dIvasamuddesu ekekaM pakkhivijjA jAva so'vi NiTThito tato salAgApalle bitito sarisavo chUDho, jattha jattha viNiTThito teNa saha atillehiM dIvasamuddehiM puNo aNNo pallo Aijjati, sovi sarisavANaM bharito, tato parayo ekkekaM dIvasamuddesu pakkhivaMteNaM NiTThavaMto (TThio) tato salAgapalle tatiyA salAgA pakkhittA, evaM eteNa aNavaTThiyapallakaraNakameNa salAgaggahaNaM kareMteNa salAgApallo salAgANa bharito, kramAgataH aNavaTThito salAgApallo ya salAgaM Na paDicchattikAtuM se caiva Nikkhitto, NiTThitaTThANA purato puvvakameNa pakkhitto giTTito ya, tato paDisalAgApalle paDhamA paDisalAgA chUDhA, tato aNavaTThito ukkhitto giTTiyaThANA parato puvvakameNa pakkhitto Nihito ya tato sulAgApalle salAgA pakkhittA, evaM aNNamantreNaM aNavaTThiteNa AyaraNikkharaM karaMteNa jAhe puNo salAgApallo bharito aNavaTThito ya tAhe puNo salagApallo ukkhitto pakkhitto NiTThito ya puvvakkameNa, tAhe paDisalAgApalle bitiyA paDisalAgA chUDhA, evaM AyaraNikkharakaraNeNa jAhe tinivi paDisalAgasalAgaaNavaTThiyapallA ya bharitA tAhe paDisalAgApallo ukkhito pakkhippamANo NiDio ya tAdhe mahAsalAgApalle paDhamA mahAsalAgA chUDhA, tAhe salAgApallo kkhitto pakkhippamANo NiTTito ya tAhe paDisalAgA pakkhittA, tAdhe aNavaTThito ukkhitto pakkhitto NiDio ya tAhe salAgApalle salAgA pakkhittA, evaM eteNa AyaraNikiraNakameNa tAva kAyavvaM jAva paraMpareNa mahAsalAgA paDisalAgA silAgA aNavaDiya catuvi bharitA tAhe ukkosamatitthiyaM, etthaM jAvatiyA aNavaTThiya| palle salAgApalle paDisalAgApalle mahAsalAgApalle ya dIvasamuddA uddharitA ye ya catupallaDiyA sarisavA esa savvovi etappamANo utkRSTa saMkhyAtaM asaMkhyAtaM ca // 80 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNo // 81 // rAsI egarUveNoNo ukkosayaM saMkhejjayaM bhavati, jahaSNukosayANa majjhe je ThANA te savve patteyaM ajahaNNamaNukosayA bhaNiyavvA,' siddhate jattha jattha saMkhejjayagahaNaM karta tattha savvaM 2 ajahaNNamaNukosayaM daTThavvaM, evaM saMkhejjage parUvite bhagavaM ! kimeteNaM aNavaTThiyapallasalAgapaDisalA gAdIhi ya dIvasamuddamuddhAragahaNeNa ya ukkosagasaMkhejjagaparUvaNA kajjati 1, gurU bhaNati - Natthi abho saMkhejjagassa phuDayaro parUvaNovAtotti, kiMcAnyat - asaMkhejjagamaNaMtarAsivikappANi etAo ceva AdhArAto rUvuttarakama vibuDDiyAto parUvaNA kajjatItyarthaH / uktaM trividhaM saMkhyeyakaM, idANiM NavavidhamasaMkhejjayaM bhaSNati- ' evAmeva ukkosae' ityAdi, suttaM, asaMkhejjage paruvijjamANe evameva aNavaTTiyAdipalladIbuddhAraeNa ukkosagasaMkhejjagamANite egaM sarisavarUvaM pakkhitaM tAhe jaghaNNagaM parittaasaMkhejjagaM bhavati, ' teNa paraM ityAdi suttaM evaM asaMkhejjagassa jahaNNamaNukosaDANANa ya jAva ityAdi sUtra, sIso pucchati' ukkosaga ' ityAdi suttaM, gurU Aha- jahannagaM parittaasaMkhejjagaM' ti asya vyAkhyAnaM - jahaNNagaM parittAsaMkhejjagaM viralliya Thavijjati, tassa viraliyaTTA vitassa ekeke sarisavaTThANe jahaNNaparimitta saMkhejjagametto rAsI dAyavvo, tato tesiM jahaNNaparittAsaMkhejjagANaM rAsINaM aNNamaNNabhAsoti guNaNA kajjati, guNite jo rAsI jAto so ruvUNoti, rUvaM pADijjati, taMmi pADite ukkosagaM parittAsaMkhejjagaM hoti, ettha diTThato- jahaNNaparittAsaMkhejjagaM buddhikappaNAe paMca rUvANi, te viralliyA, ime 55555, ekekassa jahaNNaparittA saMkhejjameto rAsI, ThavitA ime 55555, etesiM paMcagANaM aNNamaNNaM acbhAsotti guNiyA jAtA ekatIsaM satA paNuvIsA, ettha aNNamaNNavabhAsotti jaM bhaNitaM ettha'NNe AyariyA parUrveti-caraNayasaMvaggitaMti bhaNitaM, atrocyate, svapramANena rAsiNA rAsi guNijjasANo vaggiyaMti bhaNNati, so caiva vaddhamANo rAsI puvvila - asaMkhyAta bhedAH // 81 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNAM // 82 // guNakAreNa guNijjamANo saMvaggiyaMti bhaNNati, ato aNNamaNNanbhatthassa vaggiyasaMvaggiyassa nArthabheda ityarthaH, anyaH prakAraH, ahavA jahaNNagaM juttAsaMkhejjagaM jaM taM rUvUNaM kajjati, tato ukkosagaM parittAsaMkhejjagaM hoti / uktaM tiSidhaMpi parittAsaMkhejjagaM, idANiM tiviha juttAsaMkhejjagaM bhaNNati, tasse imo samotAro, sIso bhaNNati-bhagavaM ! jaM tubbhe jahaNNagaM juttAsaMkhejjagaM rUvUrNa kareha tamahaM Na yANe ato pucchA imA- jahaNNagaM juttAsakhejjagaM kettiyaM hoti 1, AcAryottaramAha-jahaNNagaM parittAsaMkhejjagaM ityAdi, sUtraM pUrvavatkaMThyaM, NavaraM paDipuNNeti guNite rUvaM Na pADejjati, anyaH prakAraH 'ahavA ukkosae' ityAdi suttaM kaMThyaM // jAvaito jahaNNajuttAsaMkhejjae sarisavarAsI egAvaliyAeva samayarAsI tattito ceva, jattha sute AvaliyAgahaNaM tattha jahaNNajuttAsaMkhajjaipa DipuNNappamANamettA samayA gaheyavvA, 'teNa paraM' ityAdi, jahaNNajuttAsaMkhejjattAto parato eguttaravaDDiyA asaMkhejjA ajahaNNamaNukosA juttAsaMkhejjagaTThANA gacchaMti, jAva ukkosa juttAsaMkhejjagaM Na pAvatItyarthaH, sIso pucchati - ukkosaM juttAsaMkhejjagaM kettiyaM hoti ?, AcArya Aha-jahaNNajuttAsaMkhejjagappamANametteNa rAsiNA AvaliyA samayarAsI guNito rUvUNo ukko juttAsaMkhejjayaM bhavati / anne AcAryA bhaNati - jahaNNajuttAsaMkhejjarAsissa vaggo kajjati, kimuktaM bhavati ? - AvaliyA AvaliyAe guNijjati, rUvUNito ukkosa juttAsaMkheyaM bhavati, anyaH prakAraH - 'ahavA jahaNNagaM' ityAdi suttaM kaMThyaM / sIso pucchati - 'jahaNNagaM asaMkhejjAsaMkhejjagaM' ityAdi, AcArya uttaramAha - 'jahaNNaeNa' ityAdi suttaM kaMThyaM, anyaH prakAraH 'ahavA ukkosaya' ityAdi suttaM kaMThyaM, 'teNa paraM' ityAdi suttaM kaMThyaM, jahapNagassa asaM khejjA saMkhejjagassa parato ajahaNNamaNukosA ityAdi suttaM kaMThyaM, ziSyaH pRcchet 'ukkosagaM ' ityAdi suttaM, AcAryottaramAha--' jahaNNaga' ityAdi suttaM kaMThyaM, anyaH prakAraH dazAsaMkhya prakSepAH / / 82 / / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI // 83 // ananta svarUpam SCRATAS AAAAAAAAAex 'ahavA jahanaga' ityAdi suttaM kaMThyaM, anne puNa AyariyA ukkosarga asaMkhejjaasaMkhejagaM imena prakAreNa panaveti-jahaNNagaasaMkhejjA| saMkhejjagarAsissa baggo kajjati, tassa vaggarAsissa puNo vaggo kajjati, tassa baggassa puNo baggo kajjati, evaM tiNNi vArA vaggiya saMvaggite ime dasa asaMkhayapakkhevayA pakkhippijjati 'logAgAsapadesA 1 dhammA 2 dhamme 3 gajIvadesA 4 ya / dabahiyA NiyoyA 5 patteyA ceva bodhdhavvA 6 // 1 // ThitibaMdhajjhavasANA 7 aNubhAgA 8 yogaccheda palibhAgA 9 / doNhavi samANa samayA 10 asaMkhaye khevayA dasa tu // 2 // ' savvalogAgAsappadesA evaM dhammasthikAyappadesA adhammasthikAyappadesA egajIvappadesA dabaTThiyA Niyoyatti suhumabAyaraaNaMtavaNassatissa zarIrA ityarthaH, puDhavi jAva paMcediyA save patteyasarIriNo gahiyA, ThitibaMdhajjhavasANA hi NANAvaraNAdiyassa saMparAyakammassa ThitibaMdhavisesA jehiM ajjhavasANaTThANehiM bhavati te ThitibaMdhajhavasANA, te ya asaMkhA, kathaM ?, ucyate, NANAvaraNadasaNAvaraNamohaAyuaMtarAyassa jahaNNaya aMtamuhuttaM ThitI, sA egasamayuttaravuDDIe tAva gatA jAva mohaNijjassa sattari sAgarovamakoDIkoDIo satta ya vAsasahassatti, ete samve ThitivisesA tehiM ajjhavasAyaTThANavisesehito NipphaNNatti ato te asaMkhejjA bhaNitA, aNubhAgatti NANAvaraNAdikammaNo jo jassa vipAko so aNubhAgo, so ya savvajahaNNaThANAto jAva sabbukosamaNubhAvA, ete aNubhAgavisese savve ajjhavasANavisesehiMto bhavati, te ajjhavasANaThANA asaMkhejjalogAgAsapadesamettA aNubhAgaThANAvi tattiyA cava, 'jogachadapalibhAgA' asya vyAkhyA-jogotti jo maNavatikAyapayogo tesiM maNAdiyANa appappaNo jahaNNaThANamto jogavisesappahANuttaravuDDIe jAva ukkoso maNavatikAyajogotti, ete eguttaravaTiyA jogavisesaTThANA chedappalibhAgA bhaNNati, te maNAdiyA chedapalibhAgA patteyaM piMDiyA vA asaMkhejjA ityarthaH, 83 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ananta anuyoga cUrNoM prakSepAHSada // 84 // doNha ya samANa samayatti ussappiNI osappiNI ya etANa samayA asaMkhayA ceva, ete dasa asaMkhe pakkhevayA pakkhiviuM puNo rAsI tiNNi vArA vaggito tAhe rUvRNo kato, etaM ukkosaM asaMkhejjaasaMkheyappamANaM bhavati, uktaM asaMkhejjaM // idANI aNaMtayaM | bhaNNati, sIso pucchati-'jahaNNagaM' ityAdi suttaM kaMThyaM, gurU Aha-'jahannagaM asaMkhejjagaM' ityAdi suttaM kaMThyaM, anyaH prakAraH BI'ukkosae' ityAdi suttaM kaMThyaM, 'teNa paraM' ityAdi sutaM kaMThyaM, sIso pucchati 'ukosagaM parittANatayaM' ityAdi suttaM kaMThyaM, | gurU Aha-'jahaNNagaM paritte' tyAdi suttaM kaMThyaM, anyaH prakAraH 'ahavA jahaNNagaM parittANaMtayaM' ityAdi suttaM kaMvyaM, 'ahavA ukosae' ityAdi suttaM kaMThyaM, tattha aNNAyariyAbhippAyao vaggitasaMvaggitaM bhANiyavvaM pUrvavat, jahaNNagajuttANatayapUrAsI jAvaito abhavvajIvarAsIvi kevalaNANeNa tattito ceva diTTho 'teNa' ityAdi suttaM kaMThyaM, sIso pucchati 'ukosagajuttANaM taga' ityAdi suttaM kaMThyaM, AcArya Aha-'jahaNNaeNaM ityAdi suttaM kaMThyaM, anyaH prakAraH 'athavA jahaNNaga' ityAdi suttaM kaMThyaM, ettha aNNAyariyAbhippAyato abhavvarAsippamANassa rAsiNo saki vaggo kajjati, tato ukkosagaM juttANataM bhavati, sIso pucchai'jahaNNagaM arNatANatayaM kittiyaM bhavati? suttaM kaMThya, AcArya Aha-'jahaNNaeNa' ityAdi suttaM kaMThyaM, anya prakAraH, 'ahavA ukkosae' | ityAdi suttaM kaMThyaM, 'teNa paraM' ityAdi suttaM kaMThya, ukkosayamaNaMtANatayaM nAstyeva ityarthaH, anne ya AyariyA bhaNaMti-jahaNNagaM aNaMtANa| tagaM tiNNi vArA vaggiyaM tAdhe ime aNaMtapakkhevA pakkhittA, taMjadhA-'siddhA 1 NiyoyajIvA 2 vaNassati 3 kAla 4 poggalA 5 ceva / savvamalogAgAsaM 6 chappete gaMtapakkhevA // 1 // savve siddhA savve suhumavAyarA NiyoyajIvA parittaNaMtA savvavaNassatikAiyA savvo tItAnAgatapaTTamANakAlasamayarAsI savvapoggaladavyANa paramANurAsI savvAgAsapadesarAsI, ete pakkhiviUNa // 84 // lasamayarAsI savyapoggalataddhA sabbe suhumavAyarA NiyovaNasati 3 kAla 4 poggAlA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga cUrNI svasamayAdivaktavya // 85 // tiNNi vArA vaggiyasaMvaggito tathAvi ukkosayaM aNaMtANatayaM Na pAvati, tato kevalaNANaM kevaladasaNaM ca pakkhittaM, tahAvi | ukkosayaM aNaMtANatayaM Na pAvati suttAbhippAyato, jato sutte bhaNitaM--'teNa paraM ajahaNNamaNukosagAI ThANAI' ti, aNNAyariyAbhippAyato kevalaNANadaMsaNesu pakkhittesu pattaM ukosamaNaMtANatayaM, jato savvamaNatamiha'sthi aNNaM na kiMciditi, jahiM aNaMtANatayaM maggijjati tahiM ajahaNNamaNukosayaM arNatANatayaM gaheyavvaM, uktA gaNaNasaMkhA, idANi bhAvasaMkhA 'se kiM taM bhAva|saMkhe' tyAdi, je iti aNididvaNiddese imetti paccakSaNANiNa paccakkhabhAne logaprasiddhito vA paccakkhabhAve, jIvabhAvaTThiyA jIvA, te ya jalacarA (i) logAbhidhANappasiddhA svasvajAtitiriyagatiNAma betidiyA jAtiNAma orAliyasarIraM aMgovaMgavaNNagaMdha| rasaphAsevamAdi gottu uccAiyaM evamAdikammabhAvA bhAvabhedakA jIvA bhAvasaMkhA bhaNati, uktaM pramANaM, idANiM vattavvayA,-' se kiM taM vattavvayA' ityAdi (147-243) ajjhayaNAisu suttapagAreNa suttavibhAgeNa vA icchA parUvijjati sA vattavvatA bhavati, sA ca tridhA sasamayAdikA, jattha Nati yatrAdhyayane sUtra dharmAstikAyadravyAdInAM AtmasamayasvarUpeNa parUpaNA kriyate yathA gatilakSaNo dharmAstikAyetyAdi sA svasamayavaktavyatA, yatra punaradhyayanAdiSu jIvadravyAdInAM ekAntagrAheNa nityatvamanityatvaM vA parasamayasvarUpeNa prarUpaNA kriyate, sA jahA-saMti paMca mahanbhUyA, ihamegIsa AhiyA / puDhavI AU teU, vAU AgAsapaMcamA // 1 // ete paMca mahanbhUtA, tatto logotti aahiyaa| aha tersi viNAseNaM viNAso hoti dehiNo // 2 // ityAdi, esA parasamayavaktavyatA, | yadvA-AgAramAvasaMto vA, AraNNA vAvi pavvayA / imaM darisaNamAvaNNA, savvadukkhA vimuccati // 1 // ko Nayo ke | vattavvayaM ityAdi, dravyaparyAyobhayanayamaMgIkRtyocyate-trividhA prarUpaNA, tattha davvahito trividhaM vattanvayamicchati, // 85 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI arthA anuyoga cUrNI // 86 // * ARUSHA jato svasamayavaktavyatA zabdAbhidhAna(mantareNa prasiddhiH parasamayavaktavyatA zabdAbhidhAnamantareNa na bhavati, itaretarApekSa-18 |tvAcchAyoSNayoriva, evaM ubhayasamayavaktavyatAsvarUpamapIcchati jadhA ThANaMge 'ege AtA' ityAdi, parasamayavyavasthitA bruvaMtidAdhikAraH eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte prtisstthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // svasamayavyavasthitAH punaHbruvaMti- samavatAraca uvayogAdikaM savvajIvANa sarisaM lakkhaNaM ato savvabhicAriparasamayavattavvayA svarUpeNa Na ghaDati, agneH zItatvamuSNatvaM udagammi iyare vA, samaye ityarthaH, 'tiNhaM saddaNayANa' ityAdi, sarvA svavaktavyataiva, parasamayavaktavyatA nAstyeva, kahaM 1, saMto parasamayAvi jeNa jIvAdivatthuNo jaM aNiccAdibhAvaparUvaNaM kareMti taM sasamaevi sAvayavavikappaparUvaNaNa katthai icchaMtitti ato Natthi | parasamayavaktavyatetyarthaH, ahavA ' aNaTTi' tyAdi jo jassa jIvAdivatthuNo aNNo Na bhavati taM jadhA parUveti tamhA aNaTTho sarvathA nAstyAtmAdi, ahetujuttaM jamhA parUveMti tamhA acetano'styAtmA anupalabhyamAnatvAditi, jamhA abhUyavaM parUveti sAmAkataMdulamAtrAtmA ityAdi, maggotti samma NANadaMsaNacaraNA tabivAro vA, aNNANaM aviratI micchattaM vA tassa tammi va teNa va parUvaNA ummaggetyarthaH, jaM savvaNNuvayaNaM taM saccaM sabbhUyaM avihataM avisaMdiddhaM aTThajuttaM aNavajjaM sabbahA dosavajjiyaM, erisaM vayaNaM dhammAbhilAsiNo uvadeso, aNuvadeso savaNNuvayaNavivarIyattaNato zAkyolUkAdivacanavat, jIvAditattve nayabhedavikalpitasvarUpe yA pratipattiH sA kriyA, tasyaiva jIvAditattvasya sarvathA dese vA apratipattiH akiriyA akriyAvAdivacanavat, mohanIyabheda // 86 // lA mithyAtvodayAt viparItArthadarzana micchAdasaNaM, hRtpUrakaphalabhakSitapuruSadRSTidarzanavat, evaM parasamayavattavvatA aNiTThAtijuttaNataNato hai aNAdeyA, aNAdeyattaNato parasamayavattavvayA kharaviSANavat nAstyevetyupalakSyate, uktA vaktavyatA // se kiM taM atthAhigAre' +AAACAMANG CA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNau // 87 // tyAdi suttaM kaMThyaM codaka Aha-atthAhikAravattavvayANaM visesaM Na bujjhAmo, AcArya Aha--ajjhayaNe atthAhigAro AdipAdaraddho sabvapadesu tA aNuvadRti jAva samatI, pramANvAdisarvapudgaladravyeSu mUrttavatU, vattavvatA puNa padapAdasilogaddhasilogAdisu ajjhayaNassa dese eva savvahA aNuvadRti, saMkhejjAdipradezaskaMdha kRSNatvAdivarNapariNAmavat, uktaH arthAdhikAraH // ' se kiM taM samodAre ' ityAdi, ( 149 - 246 ) samityayamupasarge avatArayati avataraNaM vA sammaM samastaM vA otArayatitti samotAre bhaNite, so ya NAmAdi chavvidho-' se kiM taM NAma' ityAdi sutaM kaMThyaM jAba AyaparatadubhayasamotAreti, jadhA jIvabhAvANaM aNNaSNajIvabhAvesu caiva samotarati, evaM dhammAdhammAgAsa paramANumAdi puggaladavvA AyabhAve samotaraMti, badarAdidravyasya bhAvasya vA kuNDAvatAraciMtAe badarakuMDA, paropparabhiNNattaNatovi AyabhAve samotiSNaM davvaM jamhA pare samotArijjati tamhA savvattha vavahArato parasamodAro bhaNNati, ubhatAvatAre gRhe staMbha iti, staMbho anye'pi ye gRhAvayavAste staMbhasya teSu avatAro parAvatAre, AtabhAvatA tu staMbhasya tatra vidyata eva, esa tadubhayAvatAro, ghaTe grIvApyevaM, ahavA davvasamotAro duvidha eva AtasamotAro ubhayasamotAro ya, codako bhaNati kathaM parasamodAro natthi ?, ucyate, jati AtasamotAravajjitaM davvaM pare samotarati to suddhA parasamotAro labbhati anyathA nAstyevetyarthaH, ' catusaTThi ' ityAdi, chappaNNA do palasatA mANI bhaNNati, tassa catusaTThitA caturo palA bhavati, evaM battIsitAe aTTha palA solasiyAe solasa aTThabhAiyAe battIsaM catubhAiyAe catusi addhamANIe aTThAvIsuttaraM palasataM, sesaM kaMThyaM, khettakAlasamodArA uvayujja kaMThA vaktavyA, ' se kiM taM bhAvasamodAre ityAdi suttaM kaMThyaM, jAva udaie va chavvidhe bhAve veti, ittha codaka Aha-krodhAdyaudayikabhAvAnAM ekabhAvatvAt samAna bhAvasamavatArava nikSepAzca // 87 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNAM 11 66 11 lakSaNatvAt anyo'nyAnuvarttitvAcca ubhayAvatAvatArakaraNaM yujjate, jaM puNa bhaNaha udaio bhAvo chavvidhe bhAve samotaraitti taM Na jujjati, vilakkhattaNato aNNoSNaNaNuvvattittaNato, AcAryAha- bhAvasAmaNNattaNato samotAro, athavA sarIrAdiudayabhAvaThiyassa NiyamA uvasamiyakhaiyAdayo bhAvA bhavatIti Na doso, ukta upakramaH // ' se kiM taM Nikskheve ' ityAdi, jo sAmano savvajjhAyaNesu sa ohoti, tassa NikkhevAM ohaNipphaNNo bhavati, ahikatajjhayaNassa jaNNAmaM tassa jo Nikkhevo sa NAmaNipphaNNo, sutte uccArite payatthAdikate jadhAsaMbhavaM padANaM jo Nikkhevo so suttAlAvayaNiSphaNNo / 'se kiM taM ohaNiSphaNNo ityAdi suttaM kaMThyaM, jAva se kiM taM bhAvaajjhapaNe ityAdi cohasapuvvadharassAgamovauttassa aMtamuttamettovayogakAle atthovalaMbhAvayogapajjavA je te samayAvahAreNa aNaMtAhivi ussappiNIosappiNIhiM Novahijjeti te ato bhaNitaM Agamato bhAvaajjhaNiM, jANae uvautta ityarthaH, NoAgamato bhAvajjhINaM vAyaNAyariyassa uvayogabhAvo Agamo, vaikAyayogA a NoAgamo evaM goAgamo bhavati, sesaM kaMThyaM, 'se kiM taM Aye' ityAdi suttaM kaMThyaM jAva saMtasArasAvatejjassa Apatti, saMta zrIgharazIdaSu vidyamAnaM sAvatejaM svAdhInaM dAnakSapagrahamokSabhogeSu, sesaM kaMThyaM / ' se kiM taM khavaNA ' ityAdi, NANAdINaM vaDDI icchijjati jA puNa tesiM khavaNA sA appasatthA bhavati, sesa kaMThyaM / ' se kiM taM NAmaNipphaNNe ' ityAdi (150-250 ) sUtraM kaMThyaM / jAva' jassa sAmANito ' gAhA (* 126 - 255) yasya yayoH yeSAM yathA sAmANitoti - apravisaritaH ' yo samo ' gAthA (*127- 255) gayaTThA 'jaha mama ' gAthA (128-256) teNa samaNo bhAvasAmAdiyajutto bhavati 'Natthi ya se' gAhA (*129 - 256) bhAvasAmAyikayuktasya anyaH zramaNaparyAya: ' uragagiri ' gAhA (130 - 256) 'sArayasalilavva suddhahiyato parI sAdhoranvarthAH niryutitha 11 26 11 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga sAdhora cUNau~ // 89 // | sahovasaggavAuNA girivva NippakaMpo jalaNo iva tavateyasA sAgaro iva guNarayaNapuNNo NANAdIhiM vA agAho agAhattaNato ceva gaMbhIro vA gagaNa va NirAlaMbo sayaNAdisu ta ruciravisamesu suhadukkhakaresu hamaro iva aNiyatavRttI saMsArabhAvesu Niccugviggo nvarthAH | miyo iva dharaNiriva savvaphAsavisahe jalaruhaM va jadhA paMke jAtaM jale vuDDU Nopalippati paMkaraeNa tahA bhAvasAmAdiyaTThitA |8| niyuktizca kAmabhogesu saMvuDDo Novalippati kAmabhogesu, ravivi aNNANavighAtakare pavaNova apaDibaddho gAmaNagarAdisu 'to smnno'| gAthA (*131-256) kaMThyA, 'se kiM taM aNugama' ityAdi (151-258) jAvatiyA kayA kajjissaMti ya NAmAdiNikkheveNa atthANugamA te savve NikkhevaNijjuttI, etaM NikkhevaNijjuttIsvarUpaM, 'se kiM taM uvogghAta' ityAdi suttaM kaMThyaM, 'se kiM taM suttaphAsiya' ityAdi, suttassa uccAraNamupalakSaNaM imaM, uvalabahulasilAe NaMgalagamaNaM va khaliyaM, Na khaliyaM akhaliyaM, aNNamaNNajjhayaNasuttaM saMmeliya NANAvaNNasaMkararAsivva aNNoaNNaajjhayaNasarisasuttANa viraittu AmeDitakaraNaM vaccAmeliyaM, yathA gaNadharanibaddhamityarthaH pAdabiMdumattAdiehiM paDipuNNaM udattAdiehiM ghosehiM paDipuNNaghosaM guruNA kaMThe vaTTiyassareNa jIhoTThANa uttarakaraNeNa ya vippamukkaM seseNa paDicchiyaM suttaM, Na putthayAtiti, sesaM kaMThyaM jAva padeNa padaM ca vanaissAmitti, ittha padaM 2 vanaissAmIti vattavve kiM padeNa padatti bhaNiyaM?, ucyate, NiyamA uddesajjhayaNAdisu je suttapadA tesiM sutteNa vA attheNa vA ubhaeNa vA aNNoNNasaMbaddhANa esa ceva uccAraNovAo, yathA loe vattAro ghareNa gharaM saMbaddhaM raho rahaNa saMbaddho, athavA saMbaddhapradarzanArtha NagAreNoccaraNaM kRtaM, pradehArthakaraNaM vattavyA, ahavA padeNaMti suttapadeNuvaladdheNaM atthapadaM vattijjatti, padeNa padaM vattissati, ahavA aNuvaladdhatthapadassa pratipadamarthakathanaprakAraH pradazyate padeNa padaM vattaissAmitti, kathaM ?, ucyate' saMdhiyA ya padaM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuyoga cUrNI vyAkhyA bhedAH nayAzca // 9 // ceva' gAhA (*134-261) saMdhiyA gayA, padaMti karemitti padaM bhaMtetti padaM, sAmAyikati padaM, payattho abhyupagame karemitti, | bhaMte ! ityAmaMtraNaM, sAmAiyaM padaM, sesaM kaMThyaM, viggahotti samAso bhANiyavvo, suttassa atthassa vA dosubbhAvaNA cAlaNA, dosapariharaNatthaM uttarapadANaM atthapasAdhakaM pasiddhI, varddhanaM vRddhiH vyAkhyA ityarthaH, jamhA suttaM attho ya vikappehiM aNegadhA vakkhANakaraNato vaddhati, evaM vakkhANapadeNa suttapadaM vattiyaM bhavati, gato aNugamo / 'se kiM taM Naya' ityAdi (152-264) Nega|mAdi satta mUlaNatA, tattha Negame bhavati 'NegehiM ' ityAdi (*135-264) gAmavasahivatthagadiTThatehi Negamo bhANiyavvo, saMgaho imo bhavati 'saMgahiya' ityAdi (*136-264) mimmayarayayasuvaNNataMbayamahappakiNhAdivaNNavisesaNavisiTThasuvi ghaDesu ekaM avisiTuM ghaDabhAvaM icchati, bhUtesu kaThiNaguNaM va / vavahAro imo 'vaccaI' tyAdi, tItamaNAgatavaTTamANesu savvAvatthAsu diha ghaDaM icchati logasaMvavahAraparattaNato vavahArassa, ujjusuyassa imo 'ujusutto paDuppaNNa' ityAdi (*137-264) atIyakAlaghaDaM aNuppaNNakAlaghaDaM ca abhAvattaNato asaMvavahArattaNatoya Necchati kharavisANaM va, 'saddaNato icchati' ityAdi suttaM, taM ceva paDuppaNNakAliyaM atthaM ujusuttAbhippAyato visesiyayaraM icchati, jahA tiNNi Necchai NAmaghaDaM ThavaNAghaDaM jJazarIrabhavyazarIradravyaghaDaM ca, jalAbharaNAdikajjasAdhaNasamatthaM rikkamomaMthiyaM vA jahA kahaMci TThiyaM icchatItyarthaH, samabhirUDho imo-' vatthUto' ityAdi (1138-264) Necchati, iha egatthiyA, egaTThiya egaTThiya akkharAbhilAvabhiNNattaNato NiyamA atthabhedo, atthabhiNNattaNato vatthubhedo, evaM samabhirUDho egaDhiyA Necchati, jahA ghaTaH kuTo na bhavati, kathaM?, ucyate?'ghaTa ceSTAyAM' 'kuTa koTilye' evaM abhidhANasama atthaM ArubhatIti samabhirUDho bhavatItyarthaH, evaMbhUto imaM Aha-'vaMjaNa' ityAdi, vaMjaNaM ghaTaH attho saceTThA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nayA . anuyoga cUrNI // 91 // jalAharaNAiyA, evaM jayA ghaTo jalAharaNakriyAjutto bhavati tadA uiyadharaM vA avatthaM, evaM ca sadde NAto attho visesijjati, | atthato vivakSati dhvAnaM, evaMvihaM mANaM vatthubhUtaM bhavati, ato evaMbhUto bhavatItyarthaH, ete NegamAdi sattavi NayA dosu tu avata| raMti-NANanae caraNanaye, NANaNaye satta NegamAdayo NayA imerisaM NANovadesaM icchaMti-'NAtami giNhitabve' gAthA (139-267) NAyaMmi nAma sammaM paricchinne, tao se duhA gappate, tesu.ya NAti jo ghettabvo AdIyabvo tassa AsAdane geNheyanvo kajjasAdhakaH, uktasya vipakkhabhUto Na ghetavyo, jatitavvaMti manovAyakAyehiM ghettabvo agahaNagahiyabve aghettave udAsItvena 'eva' mityavadhAraNe ghettabve vA payatiyavvaM iti-uvadaMsaNe, jo evaMviho uvadeso so samvo NayaNAmA bhavatItyarthaH, NatA ceva NegamAdIyA caraNaguNaThitamerisaM paDivayaMti 'savvesiM' gAthA (*140-267 ) savvatti mUlasAhappasAhabhediNA | appaNo abhippAraNa gappagArA eyassa ya Nayassa bhedA je tesiM vattavvayA-bhaNitaM ahavA egassa vatthuNo pajjavA vattavvatti vaccA, ahavA vattavvA gatijIvAdi tacca savvabhedANa NisAmettA-sotu avadhArituM vA NisAmittae taMmi evaMvihaNayavattavvayaMmi, | kiM savvaNayavisuddhaM , ucyate-'taM savva ' ityAdi caraNameva caraNaM vA cario guNA khamAdiyA aNegavidhA tesu jahaDio sAhU | so savvaNayasamato bhavatIti // iti zrIzvetAmbarAcAryajinadAsagaNimahattarapUjjapAdAnAmanuyogadvArANAM cUrNiH // // iti sammattA anuyogadvAracUrNiH // // 91 // 4545459 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : : : : EERes kA HUSHOGANANCIASSAAAAAAAA * iti sammatA anuyogadvAracUrNiH / ERCKSEXSAKES REAN Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandI haribhadrAcAryavelA anuyogadvAraTIkA. vidhiH vyAkhyAnA niyamaH jenavarendra tridazendra narendrapUjitaM vIram / anuyogadvArANAM prakaTArthI vivRtimAbhidhAsye // 1 // prakrAnto'yamaI-1 uddezAdi daprAptihetutvAcchayobhUto varttate, zreyAmi vighnAni bhavanti, tathA coktam-"zreyAMsi bahuvighnAni bhavantI" tyAdi 131 vighnavinAko saMzAmtaye majalAdhikAra nAMdA pratipAditaH, sAmpratamanuyogadvArAdhyayanamArabhyate, athAsyAnuyoga iti, ucyate, hAIdvajanAnuyogasya makAntatvAttasya cAnuyogadvAramantareNa pratipAdayitumazakyatvAdanuyogadvArANAM | pAca sAkalyatAapa prAyaH pratyadhyayanamupayogitvAnanyanvayamaNyAkhyAnasamanantaramevAnuyogadvArAdhyayanAvakAza ityamabhisaMbaMdhaH, tadanena sambandhenA la'yAtamidamanuyogadvArAdhyayanaM, asya cAdhyayanAntaratvAt sAkalyato'pi prAyaH sakalAdhyayanabyApakatvAnmahArthatvAccAdAveva maGgalazabdAbhidhAna pUrvakamupanyAsamupadarzayatA granthakAraNedamabhyadhAyi 'NANaM paMcavihaM paNNatta mityAdi,(1-1)avAha-iha maGgalAdhikAre nandiH pratipAdita eva, tatazcAnarthaka eva asya sUtrasyopanyAsa iti, atrocyate, naitadevaM, asyAkSepasya cAdhyayanAntaratvAdityAdinaivAnavakAzatvAt , aniyamapradarzanArthatvAcca tathAhi-nAyaM niyamo nanyadhyayanAnuyogamantareNAsyAnuyogo na karttavya iti, yadA yadA ca kriyata tadA sArthaka eva iti, yathoktopanyAsastu hai Ix // 1 // prabovRttyapekSayA'navadya eva, anye tu vyAcakSate-kanidAcArya dezajAtiSaTtriMzadguNAlaMkRtaM kazcidvineya; savinayamuktavAn-bhagavan ! anuyogadvAraprarUpaNayA me kriyatAmanugrahaH, tatastamasAvAcAryoM yogyamadhigamya avyavacchittaye'nuyogadvAraprarUpaNAyAM pravarttamAno vighnavinAyakopazAntaye Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri vRttI SHREEKSHA bhAvamajalAdhikAre idamupanyastavAn-'NANa' mityAdi, asya sUtrasya samudAyArtho'vayavArthazca nanyadhyayanaTIkAyAM prapaJcataH pratipAdita nandI | evevi neha pratipAyava iti / 'tastha' ityAdi, (2-3) tatra-tasmin sAnapaJcake catvAri jJAnAni-matyavadhimanaHparyAyakevalAkhyAni, kiAlavyAkhyAnA vyavahAranayAbhiprAyataH sAkSAvasaMvyavahAryatvAtsthApyAnIva sthApyAni, yatazcavamataH sthApanIyAni, tiSThatu tAvat na tairihAdhikAraH, athavA niyamaH svarUpapratipAdane'pyasamarthatvAtsthApyAni, iha cAnuyogadvAraprakrame'nupayogitvAtsthApanIyAni, athavA sthApyAni sanyAsikAni, na 6 tecAmihAnuyogaH, punarvivRNoti-sthApanIyAnItyarthaH, yatazcaivamataH 'no udissantI' tyAdi, no uddizyante no samuddizyante no anujJAyate, tatra vidhiH | tvayedamadhyayanaM paThitavyamityudezaH 1 tadevAhInAdilakSaNopetaM paThitvA guronivedayati, tatraivaMvidhaM sthiraparicitaM kurviti samanulA samuddeza: 2 tathA kRtvA gurornivedite pranthadhAraNaM ziSyAdhyApanaM ca kurviti anujJA 3 'suyaNANasse' tyAdi, iha zrutajJAnasya svaparaprakAzakatvAd gurvAderAyattatvAcca kintUdeza: samudeza: anujJA anuyogazca pravartata iti, saMkSepeNoddezAdInAmarthaHkathita eva / adhunA ziSyajanAnugrahArtha vistareNa / kathyate-tattha AyArAdikaMgassa uttarajmayaNAdikAliyasuyakhaMdhassa ya uvavAiyAdikAliyaravaMgajmayaNassa ya imo uddesaNavihI, purva sajjhAyaM &aa paTThavettA tato suyagAhI viNNattiM karei-icchAkAreNa muga me suyamurisaha, tato gurU icchAmotti bhaNati, tao suyagAhI vaMdaNayaM dei, paDhamaM 1, tato gurU uThThicA cehae vaMdara, tato vaMdiyapaccuhiyasuyaggAhIM vAmapAse ThavettA jogukkhevussaga sagavIsussAsakAliyaM karei, tato ussaritakaTTitacanavIsatthao tahaDio ceva paMcanamokAraM tiNi vAraM uccArettA 'nANaM paMcavihaM paNNatta' mityAdi uddesanandI kaTTA, | vIse ya aMte bhaNAdi-ima puNa paTThavaNaM paDuca imassa sAdhussa imaM aMgaM suyakhaM/ anamayaNaM vA udissAmi, ahaMkAravajaNatthaM bhaNAdi-khamAsa // 2 // mANaM hatyeNaM sutteNaM atyeNa tadubhaeNaM ca udiha, naMtaraM sIso icchAmoci bhaNitA vaMdaNaM deha, vitiyaM, tato uhito bhaNAdi-saMdisaha kiM SABASEASHASASHA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrIanu: bhaNAmo 1, tato gurU bhaNAdi-vaMditA paveyasutti, tato sIso icchAmoti bhaNittA vaMdaNagaM dei, taiyaM, sIso puNa udvito bhaNAdi-tumhahiM me | uddezAdi hAri.vRttI amugaM subamuhi icchAmi aNusahi, tato gurU bhaNati-jogaM karehici, evaM saMdiTTho icchAmotti bhaNittA vaMdaNaM dei cautthaya, etyaMtare NamokAra- vidhiH paro guruM padakkhiNei, padakkhiNittA purao ThiccA bhaNAdi-tumhehiM me amurga suvamudiha, tato guruNA joga karehitti saMdiTTho tao icchAmotti bhaNittA vaMdittA ya padakkhiNaM karei, evaM taiyavAraMpi, ete ya tato'vi vaMdaNA ekaM ceva vaMdaNavANaM, taiyapadakkhiNaMte ya gurussa purao ciTThai, | sAhe gurU nisIdati, nisaNNayassa ya guruNo purao addhAvaNayakAo bhaNati-tumbhaM paveditaM saMdisaha sAhUNaM pavedAmi-3 tti, tato gurU bhaNAti-pavedihitti, tato icchAmotti bhaNittA paMcamaM vaMdaNagaM dei, baMdiyapaccuTThito ya kayapaMcaNamokAro chaI vaMdaNayaM deha, puNo ya vaMdiyapakacuDio tumbhaM paveditaM sAhUrNa paveditaM saMdisaha karemi ussaggaM, tatoNaM gurU bhaNati-karehi, tAhe vaMdaNayaM dei sattamayaM / ete ca sutapaccayA satta vaMdaNagA / tato baMdiyapaccuhito bhaNati-amugassa suyassa sadisAvaNaM karemi ussagaM annattha UsasieNaM jAva vosi-IX | rAmitti, tato sattAvIsussAsakAlaM ThiccA logassa ujjoagaraM ciMtittA ussArittA bhaNAdi-Namo arahatANaMti, loyassaujjoagaraM kavittA suyasamattauddesakiriyattaNao anne pheTTAvaMdaNayaM dei, jaM puNa baMdaNagaM deti taM na sutapaccataM, gurUvakAritti viNayapaDivattio aTThamaM vaMdaNaM deti / |evaM aMgAdisuM samudase'vi, NavaraM pavedite gurU bhaNati-ciraparijinaM karehitti, gaMdI ya Na kaTrinjati, jogukkhevussaggo ya Na kIrai, Na ya haipadakkhiNaM tao vAre karijjati, jeNa NisaNNo gurU samuddisati, evaM aMgAdisu aNuNNAe jahA uddese tahA savvaM kajjati, NavaraM pavedite |gurU bhaNani-sammaM dhAraya aNNesiM ca paveyasutti, jogukkhevussamgo Na va bhavati, evaM AvassagAdisu paiNNagesu ya taMdulaveyAThiyAdisu eseva // 3 // TrAvihI, gavaraM sajhAo Na paTTavijjai, jogukkhevatasvago Na kIrai, evaM sAmAdiyAdisuvi ajmayaNesu uddesaemu ya udisamANesu ciivaMdaNapada 394545OMOMOMOMOM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9% uddezAdi vidhiH zrI anu: vikhaNAdivisesakiriyAvajjiyA satta ceva vaMdaNagA dhuvvakambheNeva bhavaMti, jayA puNa aNuogo aNuNNavijjati tadA imo vihI-pasatthesu hAri.vRttI dA tihIkaraNamuhuttaNakkhattesu pasatthe ya khette jiNAyayaNAdau bhUmI pamajittA do NisijjAo kIraMti, ekA guruNo bitiyA akkhANaMti, tao carimaphAle. pavedite NisajjAe NimaNNA gurU ahajAuvagaraNohio sIso tato dovi te gurU sIso ya muhapotiyaM paDilehinti, tao sIso // 4 // bArasAvattagaM baMdaNagaM dAuM bhaNati-sadisaha sajjhAyaM paTThavemi, tao duyayAvi sajjhAyaM paTTati, tano paDhavite gurU NisIdati, tato sIso bArasA vatteNa vaMdati, tato dovi udvettA aNuogaM paTTaveMti, tato paTTavite gurU pisIdati, tato sIso bArasAvatteNa vaMdati, vaMdite gurupA akkhAmaMtaNe kane gurU nisajjAo uddeti, tato nisajjaM purao kAuM adhIyasuyaM sIsaM vAmapAse ThavettA cetie baMdati, samatte ceiyavaMdaNe gurU Thito ceva NamokAraM kaDDittA Nadi kati, tIse ya ante bhaNati-imassa sAhussa aNuogaM aNujANAmi khamAsamaNANaM hattheNaM dabvaguNapajjavehi aNuNNAo, tato sIso vaMdaNagaM dei, udvito bhaNati-saMdisaha kiM bhaNAmo?, tao gurU bhaNati-vaMdaNaM dAuM pavedeha, tato vaMdati, vaMdittA uTTito bhaNati tubbhehiM me aNujogo aNuNNAo, icchAmo aNusahi, tato gurU bhaNati-sammaM dhAraya aNNesiM ca pavedaya, tato vaMdati, vaMdittA guruM padakkhi Neti, evaM tato vAre, tAhe gurU nisajjAe NisIyati, tAhe sIso purao Thito bhaNNati-tubha paveditaM saMdisaha sAhUNaM pavedayAmi, evaM zeSa prAgvat / tato ussaggassaMte vaMdettA sIso guru saha nisajjAe padakkhiNIkareti, vaMdei ya, evaM tato vArA, tAhe uThUttA gurussa dAhiNabhuyAsaNNe NisIdati, tato se gurU guruparaMparAgae maMtapae kaheti tato vArA, tato vaiMtiyAto tato akkhamuTThIto gaMdhasahiyAto deti, tAhe gurU nisajjAo uThei, sIso tatva nisIdati, tAhe saha guruNA ahAsaNNiAhatA sAhU vaMdaNaM deti, tAhe so'vi nisajjAThio aNuogI 'NANaM paMcavihaM paNNatta' mityAdi suttaM kaDati, kaDittA jahAsattiM vakkhANaM kareti, vakkhANe ya kate sAhUNaM vaMdaNaM deti, vAhe so udvei, Nile 1565S 35AS / aNusahi, tato gurU bhaNA-HTS bhaNati-vaMdaNaM dAuM pavadehalavaNaM dabvaguNapajjavehi aNuNyAta // 4 // 1556 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 5 // zrIjanu mjAo, puNo gurU ceva tattha nisIyati, tao aNuogavisajjaNatthaM kAussaga kareMti kAlassa ya pATakamaMti, tato aNuNNAyANuogo sAhU *AvazyakahAri.vRttI | niruddhaM pavedeti / evamete uddezAdayaH zrutajJAnasyaiva pravarttante, na zeSajJAnAnAmiti, na cehoddezAdimiradhikAraH, kiM tarhi ? , anuyogena, nikSepAH tasyaiva prakAntatvAditi, 'jati sutaNANasse' tyAdi (3-6) (4-6) (5-7) sarva nigadasiddhaM yAvat / imaM puNa paTThavaNa paDuca AvassagassANuogotti, navaramimAM punaradhikRtAM prasthApanA pratItya, prArambhaprasthApanAmenAmAzrityAvazyakasya, avazya kriyAnuSThAnAdAvazyaka tasyAnuyoga:- arthakathanavidhistenAdhikAra ityarthaH, ihAnuyogasya prakrAntatvAttadgatavaktavyatAlambanAyAH khalvasyA dvAragAthAyAH prastAvaH, & tadyathA-'Nikkhevegaha nikatti vihI pavittI ya keNa vA kassa / taddAra bheda lakSaNa tadarihapArasA ya suttattho // 1 // asyAH samudAyArthamava-| yavArtha ca granthAntare svasthAna eva vyAkhyAsyAmaH, atra tu kasyeti dvAre 'imaM puNa paTThavaNa paDuca Avassagassa aNuogotti sUtranipAtaH, 'jai Avassagasse tyAdi, (6-9) praznasUtra,nirvacanasUtraM cottAnArthameva / navaramAha codaka:-ihAvazyaka kimaGga kimagAnItyAdipraznasUtrasyAnavakAza eva, nandyanuyAgAdevAvagatatvAta, tathAhi-tatrAvazyakamanaMgapraviSTabhutAdhikAra eva vyAkhyAtaM, tathehApyaGgabATotkAlikAdikrameNaiva AvazyakasyoddezAdInAM pratipAditatvAditi, atrocyate, yattAvaduktaM 'nandyanuyogAdevAvagatatvA' diti tadayuktaM, yato nAyaM niyamo'vazyameva nandirAdau vyAkhyeyaH, kuto gamyata iti cet, adhikRtasUtropanyAsAnyathAnupapatteH, idameva sUtraM jJApakamaniyamasyeti, maGgalArthamavazyaM vyAkhyeya iti cet na, jJAnapaMcakAbhidhAnamAtrasyaiva maGgalatvAt / yaccoktaM 'ihApyanaGgapraviSTotkAlikAdikrameNaivA''vazyakasyoddezAdayaH pratipA|ditA' iti, etadapi na bAdhakamanyArthatvAt , ihAlmapraviSTAdibhedabhinnasya zrutasyoddezAdayaH pravarttante iti jJApanArthametadityanyArthatA, anye tu vyAcakSate-cAritryapi bhinnakarmakSayopazamajanyatvAt jJAnasyAnAbhogabahulo bhavati mASatuSavat so'pi prajJApanIya eveti darzanArtha // SERIESAKAKKA RSES Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuThAihAdhikRtAnuyogaviSayAkRtazAstranAma AvazyakazrutaskandhAdhyayanAni, nAma ca yathArthAdibhedAt trividhaM, tadyathA-yathArthamayathArthamarthazUnyaM ca, tatra | Avazyaka-. hAri.vRttau da yathArtha pradIpAdi ayathArtha palAzAdi arthazUnya DityAdi, tatra yathArtha zAstrAbhidhAnamiSyate, tatraiva samudAyArthaparisamApteH, yata evamatastannirU nikSepAH payannAha- tamhA AvasmayaM' ityAdi, (7-10 ) tasmAdAvazyakaM nikSepyAmItyAdi upanyAsasUtraM prakaTArthameva, codakastvAha-khaMdho niyamajha yaNA ajjhayaNAvi ya Na khaMdhavairittA / tamhA Na dovi gejjhA aNNataraM geNha codeti // 1 // ' AcAryastvAha-'khaMdhotti satthanAmaM tassa ya IN| satthassa bheda ajhayANA / phuDa bhiNNatthA evaM doNha gahe bhaNati to sarI // 1 // sAmprataM yaduktaM 'AvazyakaM nikSepasyAmI' tyAdi, tatra jagha nyato nikSepabhedaniyamanAyAha-'jattha' gAhA (1-10) vyAkhyA-yatra jIvAdI vastuni yaM jAnIyAt , ke ?-nikSepaM, nyAsamityarthaH, yattadonityAbhisaMbaMdhAt tanikSipet niravazeSa-samaya, yatrApi ca, na jAnIyAtsamaya nikSepajAlaM 'catuSka' nAmAdi bhAvAntaM nikSipet tatra, yasmAd *vyApakaM nAmAdicatuSTayamiti gaathaarthH| 'se kiMta' mityAdi (8-10) praznasUtra, atra 'se' zabdo mAgadhadezIprasiddhaH athazabdArthe vartate, athaOMAzabdazca vAkayopanyAsArtha:- tathA cokta 'atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsArthaprativacanasamuccayeSu, kimiti pariprazne, taditi sarvanAma pUrvaprakAntAvamarzi, ato'yaM samudAyArtha:-atha kiM tadAvazyaka ?, evaM prazne sati AcAryaH ziSyavacanAnurodhenAdarAdhAnArtha pratyuccArya nirdizatiavazyakartavyamAvazyaka, athavA guNAnAmAvazyamAtmAnaM karotItyAvazyakaM yathA aMta karotItyaMtakaH, prAkRtazailyA vA 'vasa nivAsa' iti guNazUnyamAtmAnamAvAsayati guNarityAvAsakai, caturvidha prajJapna-catasro vidhA asyeti caturvidha prajJapta-prarUpitaM arthatastIrthakAdbhaHsUtrato gaNadharaiH, tadyathA-nAmAvazya& kamityAdi, 'se kiM tamityAdi (9-11) tatra nAma abhidhAnaM nAma ca tadAvazyakaM ca nAmAvazyaka, AvazyakAbhidhAnamityarthaH, iha nAmna idaMda // 6 // | lakSaNaM 'yadvastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyaM ca nAma yAdRcchikaM ca tathA // 1 // yasya vastunaH 'Na'miti Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri.vRttau vAkyAlakAre jIvasya vA yAvattadubhayAnAM cAvazyakamiti nAma kriyate 'setta' mityAdi, tadetannAmAvazyakamiti samudAyArthaH, avayavArtha- AvazyakasvayaM-'AvassayaMti nAmaM koI kAsati jahicchiyA kuNati / dIsai loe evaM jaha sAhiga devadattAdI // 1 // ajjIvesuvi kesuvi AvAsa | nikSepAH bhaNati egadavvaM tu / jaha acittadumamiNa bhaNati sappassa AvAsaM // 2 // jIvANa bahUNa jahA bhaNaMti agaNiM tu mUsagAvAsaM / ajjIvAbihu bahavo jaha AvAsaM tu sauNissa // 3 // ubhayaM jIvAjIcA taNNiphaNNaM bhaNaMti AvAsaM | jaha rAINAvAsaM devAvAsaM vimANaM vA // 4 // samudAeNubhayANaM kappAvAsaM bhaNaMti iMdassa / nagaranivAsAvAsaM gAmAvAsaM ca iJcAdi // 5 // 'se kiM' tamityAdi (10-12)tatra sthApyata | iti sthApanA sthApanA cAvazyakaM ceti sthApanAvazyakaM, Avazyakavata: sthApanetyarthaH, sthApanAlakSaNaM cedaM- yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNiH lepyAdi karma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM ca // 1 // yat 'Na' miti vAkyAlaGkAre kASThakarmaNi vA yAvadAvazyakamiti sthApanA sthApyate, 'setta' mityAdi, tadetatsthApanA''vazyakamiti samudAyArthaH, avayavArthastvaya- Avassaya karento ThavaNAe jaM Thavijae saahuu| taM taha ThavaNAbAsa bhaNNati sAhejimehiM tu // 1 // ' kASTha karma kASThakarma tacca kuTTimaM tasmin , citrakarma pratItaM, pustakarma dhIullikAdi vasrapallava| samutthaM vA saMpuTakaM madhyavartikAlekhyaM vA patracchedaniSphaNNaM vA. uktaM ca-'dhIulligAdi velliyakammAdinivvattiyaM ca jANAhi / saMpuDagavatti-11 lihiyaM pattacchejje ya potthaMti // 1 // ' lepyakarma pratItaM, pranthisamudAyajaM puSpamAlAvat jAlikAvadvA, nivartayanti ca kecidatizayanaipuNyAnvitAstatrApyAvazyakavanta sAdhumityevaM veSThimAdiSvapi bhAvanIyaM, tatra veSTinaM veSTanakasaMbhavamAnandapure pUrakavat, kalAkuzalabhAvato vA kazcid vanaveSTanena cAvazyakakriyAyuktaM yatimavasthApayati parimaM-bharima sagarbharItikAdibhRtapratimAdivat, saMghAtimaM kaMcukavat, akSa:-candanakaH // 7 // barATaka:-kapardakaH, eteSu eko vA AvazyakakriyAvAn aneke kA tadvata: sadbhAvasthApanAyA vA asa-dvAvasthApanayA vA, tatra tadAkAravatI sadbhAva Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri.vRttI sthApanA atadAkAravatI cAsadbhAvasthApaneti, uktaM ca-"akkhe varADae vA kaDe potthe va cittakamme vA / sambhAvamasambhAvaM ThavaNAkArya AvazyakaviyANAhi // 1 // leppagahatthI hasthitti esa sabbhAviyA bhave ThavaNA | hoi asambhAve puNa hatyitti nirAkitI akkho // 2 // ' Ava- | nikSepAH zyakamiti kriyAkriyAvatorabhedAcadvAnatra gRhyate, sthApanA sthApyate-sthApanA kriyate se ta' mityAdi, tadetatsthApanA''vazyakaM / sAmprataM | | nAmasthApanayorabhedAzakApohAyada sUtraM 'nAmaThavaNANa' mityAdi, (11-15) kaH prativizeSo nAmasthApanayoriti samAsArthaH / AkSepaparihAralakSaNo vistarArthastvayaM-'bhAvarahitammi dabve NAmaTThavaNAo dovi avisiTThA / itaretaraM paDucA kiha va viseso bhave tAsi // 1 // kAlakaMto'ttha viseso NAmaM tA dharati jAva taM davvaM / ThavaNA duhA ya itarA yAvakahA ittarA iNamo // 2 // iha jo ThavaNiMdakao akkho so puNa Thavijjae raayaa| evittara AvakahA kalasAdI jA vimANesu // 3 // ava viseso bhaNNati abhidhANaM vatthuNo NirAgAraM / ThavaNAo AgAro sovi ya NAmassa Niravekkho // 4 / ' se kiMta' mityAdi, (12-14) tatra dravati-gacchati tAMstAna paryAyAniti dravya, dravyaM ca tadAvazyakaM ca dravyAvazyakaM, bhAvAvazyakakAraNamityarthaH, dravyalakSaNaM cedaM- 'bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tadravyaM 5 tatvahaH sacetanAcetanaM kathitam / / .1 // ' iha cAvazyakazabdena prazastabhAvAdhiSThitA dehAdaya evokyate, tadvikalAstu ta eva dravyAvazyakamiti, | uktaM ca-"dehAgamakiriyAo davAvAsaM bhaNaMti samvaNNU / bhAvAbhAvattaNao davvajitaM bhAvarahitaM vA // 1 // ' vivakSayA vivakSitabhAvaOM rahita eva deho gRpate, jAvo na sAmAnyato, bhAvazUnyatvAnupapatteralaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, dravyAvazyakaM dvividhaM prajJapta, tadyathA-Agamata:-18 // 8 // &aa AgamamAzritya noAgamatazca, nozabdArtha yathA'vasarameva vakSyAmaH, cazabdau dvayorapi tulyapakSatodbhAvanAe~ / 'se kiM ta' mityAdi, (13-14 ) Agamato dravyAvazyaka 'jassa Na' mityAdi, yasya kasyacit 'Na' miti vAkyAlakAre AvazyakamityetatpadaM, iha cAdhikRta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dravyAvazyakAdhikAra zrIanudA pakSAlambanaM zAstramabhigRhyate, zikSitaM bhavati, sa tatra vAcanAdibhirvarttamAno'pi dravyAvazyakamiti kriyA, atra ca 'supAM luAga' tyAdinA chaMdAsa hAri.vRttI | ena(iti)zikSitamityapi bhavati, tatra zikSitamityaMtaM nItamadhIsamityarthaH, sthitamiti cetasi sthitaM na pracyutAmatiyAvat , jitamiti paripATI lakurvato drutamAgacchatItyarthaH, mitamiti varNAdibhiH parisaMkhyAtamiti hRdayaM, parijitAmiti sarvato jitaM parijitaM, parAvartanAM kurvato ydutkrme||9 // NApyAgacchatItyabhiprAyaH, nAmnA samaM nAmasamaM, nAma-abhidhAnaM, etaduktaM bhavati-svanAmavat zikSitAdiguNopetamiti, ghoSA-udAttAdayaH vAcanAcAryAbhihitaghoSaiH samaM ghoSasama, akSaranyUnaM hInAkSaraM na hInAkSaramahInAkSaraM, adhikAkSaraM nAdhikAkSaramanatyakSaramiti, viparyastaratnamAlAgataratnAnIva na vyAviddhAni akSarANi yasmiMstadavyAviddhAkSaraM, upalAkulabhUmilAGgalavanna skhalitamaskhalitaM, na militamamilita asadRzadhAnyamelakavat na viparyastapadavAkyagranthamityarthaH. asaMsaktapadavAkyavicchedaM. ceti, anekazAvagranthasaMkarAta asthaanchinngrnthnaadvaa| | na vyatyA''neDita kolikapAyasavat bherIkaMthAvacetyavyatyAsroDitaM, asthAnachinnamanthanena vyatyAmeDitaM yathA 'prAptarAjyasya rAmasya rAkSasA &AnidhanaM gate' tyAdi, pratipUrNa graMthato'rthatazca, tatra granthato mAtrAdibhiryatpratiniyatapramANaM chaMdasA vA niyatamAnamiti, arthataH paripUrNa nAma | na sAkAMkSamavyApakaM svataMtraM ceti, udAttAdighoSAvikalaM paripUrNaghoSaM, Aha-ghoSasamamityuktaM tato'sya ko vizeSaH ? iti, ucyate, ghoSasamamiti zikSitamadhikRtyoktaM pratipUrNaghoSaM tUccAryamANaM gRhyata ityayaM vizeSaH, kaMThazcauSThI kaMThoSThaM prANyaGgatvAdekavadbhAvastena vipramuktamiti vigrahaH, nAvyaktabAlamUkabhASitavat , vAcanayA upagataM guruvAcanayA hetubhUtayA'vAtaM, na karNAghATakena zikSitamityarthaH, pustakAdvA adhItamiti, sa iti sattvaH 'Na' miti vAkyAlakAre tatrA''vazyake vAcanayA pratipraznena parAvarttanena dharmakathayA vartamAno dravyAvazyakamiti vAkyazeSaH | nAnuprekSayA vyApUto dravyAvazyaka, kasmAdU?, anupayogo dravya' miti kRtvA, anuprekSayA tu tadabhAvaH, tatra pranthato ziSyA'dhyApanaM vAcanA haa||9|| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 anavagatArthAdau guruM prati praznaH pratipraznaH granthasya punaH punarabhyasanaM parAvartanaM ahiMsAlakSaNaghAnvAkhyAnaM dharmakathA graMthArthAnucintanamanuprekSA, kAmyAvazyahAri.vRttI Aha-Agamato'nupayukto dravyAvazyakamityetAvataivAbhilaSitArthasiddheH zikSitAdizrutaguNotkIrtanamanarthakamiti, ucyate, zikSitAdizruta- kAdhikAra // 10 // guNakIrtanaM kurvannidaM jJApayati yatheha sakaladoSavipramuktamapi zrutaM nigadato dravyazrutaM bhavati, dravyAvazyaka ca, evaM sarva eva IyAdikriyA| vizeSaH anupayuktasya viphala iti, upayuktasya tu yathA skhalitAdidoSaduSTamapi nigadato bhAvazrutamevamIryAdayo'pi kriyAvizeSAH karmamalApagamAyeti, ettha ya avAyadasaNathaM hINakkharaMmi udAharaNa-iha bharahami rAyagiha nagaraM, tattha rAyA seNio nAma hotthA, tassa putto payANusArI cauvihabuddhisaMpanno abhao NAma hotthA, aNNayA teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre iha bharahami viharamANe taMmi Nagare samosariMsu, tattha ya bahave surasiddhavijAharA dhammasavaNanimittaM samAgacchisu, tato dhammakahAvasANe NiyaNiyabhavaNANi gacchaMtANaM egassa vijjAharassa NahagAmiNIe vijjAe ekamakkharaM pamhuhamAsI, tao taM viyalavija NiyagabhavaNaM gaMtumacAentaM maMDuka ivoppadANavayamANaM seNie adakkhu, tato so bhagavaMtaM pucchiMsu, se ya bhagavaM mahAvIre akahiMsu, taM ca kahijjamANaM nisuNettA seNiyaputte abhae vijjAharaM evaM vayAsI-jai mamaM sAmaNNasiddhiM karesi tato'haM se akkharaM laMbhAmi payANusArittaNao, se ya kahiMsu, tato se abhae tamakkharaM labhiMsu, labhittA ya vigjAharassa kAhiMsu, tato se ya puNNavijjo tIe vijjAe abhayassa sAhaNovAyaM kahettA NiyagabhavaNaM gamisutti, esa dihato, BayamatthovaNao-jahA tassa vijjAharassa hINakkharadoseNaM jahagamaNameva pamhuhamAsI, tami ya ahaMte vihalA vijjA, evaM hInAkSare'rthabhedo'rthabhedAt kriyAbhedAdayastato mokSAbhAvastadabhAve ca dIkSAvaiyarthyamiti ahiyakkharaMmi udAharaNaM-pADalipute Nathare caMdaguttaputtassa biMdusArassa putto | // 10 // asogo nAma rAyA, tassa asogassa putto kuNAlo nAma, ujjeNI se kumArabhottIpa diSaNA, mA khuTTaDa, aNNatA tassa raNNo niveditaM-jahA kumAro Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri vRttau // 11 // sAiregaTThavAso jAotti, tAhe raNNA sayameva leho lihio jahA'hIyatu kumAro, kumArassa ya mAdIsavvakkIe raNNA pAsaTTiyAe tattha pacchaNNo bindU pADio, raNNA avAiya muddittA ujjeNI pesio, vAio, vAyagA pucchiyA- kiM lihiyaM ?, te NecchaMti kahiDaM, tAhe kumAreNa sayameva vAio, ciMtiya ca'NeNaM-amhaM moriyavaMsiyANaM apaDiyA ANAo, kahamahaM adhpaNo piDaNe ANaM bhaMjAbhi?, tao aNeNa tattasalAgAe acchINi aMjiyANi, tAhe raNNA NAyaM, paritapittA ujjeNI aNNassa kumArassai diNNA, tassavi kumArassa aNNo gAmo diNNo, aNNA tassa kuNAlassa aMdhayassa putto jAo, NAmaM ca se kathaM saMpatI, so aMdhayo kuNAlo gaMdhavve atIvakuzalA, aNNayA ya aNNAyo ujjeNIe gAyaMto hiMDai, tattha raNNo nivediyaM jahA eriso so gaMdhavvi jo aMdhalaotti, tao raNNA bhaNiyaM ANehatti, tAhe ANio javaNiyatario gAyati, jAhe atIva asogo akkhitto, tAhe bhaNati kiM te demi ?, tao ettha kuNAleNa gItaM- 'caMdaguptapavotto u, biMdusArassa mattuo / asogasiriNo putto, aMdho jAyati kAgiNi // 1 // tAhe raNNA pucchitaM ko esa tumaM, teNa kahitaM tubbhaM caiva putto, tato javaliyaM avasAreDaM kaMThe padhettuM aMsupAto kao, bhaNiyaM ca kiM demi ?, teNa bhaNiyaM kAgaNiM me dehi, raNNA bhaNiyaM kiM kAgiNie va tumaM karihisi jaM kAgaNi jAyasi, tato amacehiM bhaNiyaM sAmi ! rAyaputtANaM rajjaM kAgaNi bhaNNati, raNNA bhaNiyaM kiM tumaM kAhisi rajjeNaM 1, kuNAleNa bhaNiyaM mama putto asthi saMpatINAma kumAro, tao se diNNaM rajjaM, so ceva uvaNao NavaramahiyakvareNaMti abhilAvo kAyanvo, ahavA bhAvAhie lokayaM imaM akkhANayaM kAmiyasarassa tIre ya baMjularukkho mahatimahAlao, tattha kira rukkhe abalaggiDaM jo sare | paDati so jaitirikkhajoNio to maNusso hoti, aha maNusso paDati tato devo hoti, aho puNo bIyaM vAraM paDati to puNa soceva hoi, tattha vANaro sapattio oyarati patidiNaM pANitaM pAtuM, aNNayA pANipiyaNaTThAe Agato saMto baMjularukkhAo maNussitthimihu dravyAvazyakAdhikAraH // 11 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAvazyakAdhikAraH zrIanu0 NagaM kAmasare paDita, tato taM devamihuNaga jAyaM pecchati, tao vANaro sapattio saMpahAreti jahA rukha avalaggituM sare paDAmo jA deva- hajAra vRttAlA mihuNagaM bhavAmo, tao paDitANi, urAlaM mANusajualaM jAyaM, so bhaNai-paDAmo jAhe devajuyalagaM bhavAmo, itthI vAretI, ko jANati mA Na // 12 // homo devA, puriso bhaNati-jai Na hojjAmo ki mANusattaNaMpi Nassihiti ?, tIe bhaNiya-ko jANaitti, tato so tIe vArijjamANo'Si | paDio, puNovi vANaro ceva jAo, pacchA sA rAyapurisehiM gahiyA, raNNo bhajjA jAyA, itaro'vi moyArapahiM gahio khaDDuo sikkhAvito, aNNayA ya te moyAragA raNNo purao pecchaM deti, rAyAvi saha tIe devIe pecchati, tAhe so vANaro deviM nijjhAeMto ahilasati, tao tIe aNukaMpAe vANaro bhaNio- jo jahA vaTTae kAlo, taMtahA seva vaannraa!| mA vaMjulaparibhaTTho, vANarA! paDaNaM sara // 1 // upanayaH pUrvavat , bhAvahINAdhitabhAvevi udAharaNaM, jahA kAi agArI puttassa gilANassa heNaM tittakaDubhesayAI mA NaM pIlejja UNae dei, pauNati Na tehi, AhiehiM marati bAlo, tahAhAre / sAmpratamidameva dravyAvazyakaM nayairnirUpyate, te ca mUlanayA naigamAdayastathA coktam-'Negama saMgaha vavahAra ujjumuto ceka hoi bodhdhavyo / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUte ya mUlanayA // 1 // ' tao 'Negamasse' tyAdi (14-17) | naigamasyaiko'nupayukto devadattaH Agamata: eka dravyAvazyakaM dvAvanupayuktau devadattayajJadattau Agamato dravyAvazyake trayaH anupayuktA devadattayajJadattasomadatvAH Agamato dUnyAvasyakAni, kiM bahunA ?, yAvanto'nupayuktA devadattadayastAvatyeva tAni negamasyA''gamato dravyAvazyakAni, evamatItAnyanAgatAni ca pratipadyata iti, naigamasya sAmAnyavizeSAbhyupagamapradhAnatvAt , vizeSANAM ca vivakSitatvAt, Aha-evaM sAmAnya| vizeSAbhyupagamarUpatvAt asya samyagdRSTitvaprasaGgaH, na, parasparato'tyantanirapekSatvAbhyupagamAt, uktaM ca-'dohivi NaehiM nItaM satthamulUeNa tahavi micchattaM / OM savisayapahANataNeNa aNNoNNaniravekkho // 1 // evameva vavahArassavi evameva yathA naigamasya tathA vyavahArasyApi ANANASHANAM R // 12 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 13 // eka: anupayukto devadattaH Agamata ekaM dravyAvazyakamityAdi, asya vyavahAraniSThatvAt vyavahArasya ca vizeSAyattatvAt vizepavyatirekeNa ca sAmAnyAsiddheH, vizeSAbhyupagamasAmyAdatidezenaivAdhikRtanayamatAbhidhAnalakSaNeSTArthasiddherlAghavArtha naigamanayamatopanyAsAnantaraM vyavahAranayamatopanyAsa iti / 'saMgahasse' tyAdi, saMgrahasyako vA'neke vA'nupayukto vA anupayuktA vA Agamato dravyAvazyakaM vA dravyAvazyakAni vA 'se ega' tti tadekaM dravyAvazyaka, sAmAnyApekSayA, dravyAvazyaka sAmAnya mAtrapratipAdanaparatvAdasya, sAmAnyavyatirekeNa vizeSAsiddheH, 'ujjusuttasse - tyAdi, RjusUtrasyaiko vA'nupayukto devadattaH Agamatazca eka dravyAvazyakaM pRthaktvaM necchati, ayamaMtra bhAvArtha:- varttamAnakAlabhAvi AtmIyaM cacchati, tasyaivArthakriyAsamarthatvAt svadhanavat, atItAnAgataparakIyAni tu necchati, atItAnAgatayorvinaSTAnupapannatvAt parakIyasya ca svakAryAprasAdhakatvAditi / ' tinhaM saddaNayANa' mityAdi, trayANAM zabdanayAnAM zabdasamabhirudaivaMbhUtAnAM jJaH anupayuktaH avastu, abhAva ityarthaH, ' kasmAditi kasmAtkAraNAt, yadi jJaH anupayukto na bhavati, kuta etad ?, upayogarUpatvAt jJAnasya tatazca jJo'nupayuktazcetyasaMbhava eva, 'seta' mityAdi, tadAgamato dravyAvazyakaM, Aha-ko'yamAgamo nAma iti ucyate, jJAnaM, kathamasya dravyatvaM, bhAvarUpatvAt jJAnasyeti, satyametat kiMtvAgamasya kAraNamAtmA dehaH zabdazca dravyaM ca kAraNamuktamatastatkAraNatvAdAgama iti, kAraNe kAryopacArAt / ' se kiM taM noAgamato ityAdi (15-19 ) atha kiM tannoAgamato dravyAvazyakaM 1, noAgamato ityatra Agamasavvanisehe noso ava desapaDisehe / savve jaha NasarIraM bhavvassa ya AgamAbhAvA // 1 // kiriyAgamuccaraMto AvAsaM kuNati bhAvasuNNotti / kiriyA''gamo Na hoI tassa niseho bhave dese // 2 // noAgamato dravyAvazyakaM trividhaM prajJataM, tadyathA-- jJazarIradravyAvazyakaM bhavyazarIradravyAvazyakaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM ca dravyAvazyakaM / ' se kiM ta mityAdi ( 16-19 ) praznasUtra, jJAtavAniti jJaH tasya zarIraM utpAdakAlAdArabhya pratikSaNaM zIryata iti zarIraM dravye nayAH // 13 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri vRttau // 14 // tadevAnubhUtabhAvatvAt dravyAvazyakaM jJazarIradravyAvazyakaM / AvassaettipadasthAdhikArajANagassetyAdi, Avazyakamiti yatpadaM bhavyazararidravyAvazyakaM, asyArtha evArthAdhikAraH tadgatA arthAdhikArA vA gRhyante tasya teSAM vA jJAtuH yaccharIrakaM, saMjJAyAM kan, kiMbhUtaM ?- vyapagatacyutacyAvitatyaktadehaM vyapagatam-oghataJcatanAparyAyAdacetanatvaM prAptaM cyutaM devAdibhyo bhraSTuM cyAvitaM tebhya evAyuHkSayeNa bhraMzitaM tyaktadehaM jIvasaMsargasamutthazaktijanitAhArAdipariNAmaprabhavaparityaktopacayaM, tatra vyapagataM sarvagatA''tmanaH prAkRtamapi bhavati tadvicchittaye cyutaM idamapi svabhAvata eva kaizcidiSyate tadvyapohAya cyAvitaM, itthaM tyaktopacayamiti caitajjIvazarIrayorviziSTasambandhajJApanArthamiti, uktaM ca vRddhaiH" pajjAyaMtarapattaM khIraMva kameNa jaha dadhitteNaM / taha cetaNapajjAyAdaceyaNattaM vavagatati // 1 // cutamiha ThANambhahaM devoSva jahA vimANavAsAo / iya jIvitaceyaNAdikiriyAmahaM cutaM bhaNimo // 2 // caiyaMmi cAvitaM jaM jaha kappA saMgamo suriMdeNaM / taha cAviyamiti jIvA palieNAukkhaNati // 3 // AhArasattijaNitA''hAra supariNAmajovacayasuNNaM / bhaNNai hu cattadehaM dehovaraotti egaTThA // 4 // ' evamuktena vidhinA jIvena- AtmanA vividhamanekadhA prakarSeNa muktaM jIvavipramuktaM, tathA cAnyairapyuktaM-' baMdhaNachedattaNao Aukstrayauvva jIvavippajaDhaM / vijaDhaMti pagAreNa jIvaNabhAvadvito jIvo // 1 // ' tatazcedaM vyapagatAdivizeSaNakalApayuktaM yAvajjIvavipramuktaM jJazarIradravyAvazyakamiti gamyate, kathaM 1, yasmAdidaM zayyAgataM vA saMstAragataM vA siddhazilAtalagataM vA dRSTrA kazcidAha aho ! anena zarIrasamucchrayeNa jinadRSTena bhAvena AvazyakamityetatpadamAkhyAtamityAdi, tasmAdatItakAlanayAnuvRttyA'tItAM vRttimapekSya dravyAvazyakamityucyata iti kriyA, yathA ko dRSTAnta iti 1, praznanirvacanamAha-ayaM madhukumbha AsIdayaM ghRtakumbha AsIdityAdi akSaragamanikA, bhAvArtha ucyate tatra zayyAsaMstArako pratItau, siddhazilAtalaM tu yatra zilAtale sAdhavastapaH parikarmmitazarIrAH svayameva gatvA bhaktaparijJAanazanaM pratipannapUrvAH pratipadyante pratipatsyante noAgama dravye bhedAH" // 14 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ robhavya | zarIrAva. zrIanukA ceti, kSetraguNatazca tatra yathAbhadrikadevatAguNAdArAdhanA siddhimAsAdayatIti, anye tu vyAcakSate-yasmin zilAtale siddhaH kazciditi, gataM sthitahAri-vRttI mityanarthAntaraM, aho dainyavismayAmaMtraNeSu triSvapi yujyate, tatrAnityaM zarIramiti dainye, AvazyakaM jJAtamiti vismaye, anya pArzvasthamAmaMtrayata | AmaMtraNamiti, anena pratyakSeNa utpattikAlAdArabhya pratisamayaM zIryata iti zarIraM tadeva pudgalasaMghAtanarUpatvAt samucchyastena jinadRSTena bhAvena // 15 // | bhUtapUrvagatyA jIvitazarIrayoH kathazcidabhedAt AvazyakamityetatpadamAkhyAtaM sAmAnyavizeSarUpeNa, anye tu vyAcakSate-' AdhaviyaM' ti prAkRta zailyA chAndasatvAJca guroH sakAzAdAgRhItaM, prajJApitaM sAmAnyato vineyebhyaH, prarUpitaM pratisUtramarthakathanena, darzitaM pratyupekSaNAdidarzanena, iyaM dAkriyA pAbharakSarairupAttA itthaM ca kriyata iti bhAvanA,nidarzitaM kathacidagRhataH parayA'nukampayA nizcayena punaH punardarzitaM, upadarzitaM sakalanayayuktibhiH, anye tvanyathApi vyAcakSate, tadalaM tadupanyAsalakSaNena prayAseneti, ataH dravyAvazyakamabhidhIyate, Aha-AgamakriyAtItamacetanamidaM kathaM dravyA| vazyakamabhidhIyate ?, atrocyate, atItakAlanayAnuvRttyA, yathA ko dRSTAnta:!, tatra dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAntaH, laukikaparIkSakANAM yasminarthe buddhisAmyaM sa dRSTAnta ityanye, ayaM madhukumbha AsIdityAdi, atItamadhughRtaghaTavaditi bhAvanA / seta' mityAdi nigamanaM / 'se kiM ta'mityAdi (17-21) bhavyo yogyo dalaM pAtramiti paryAyAH, tasya zarIraM tadeva bhAvibhAvA''vazyakakAraNatvAt dravyAvazyaka bhavyazarIradravyAvazyakaM, 'jo jIvo' tyAdi, yo jIvo yonyA-avAcyadezalakSaNayA janmatvena sakalanirvRttilakSaNena, anenAmagarbhavyavacchedamAha, niSkAnto-nirgato'nenaiva zarIrasamucchyeNeti pUrvavat, Adattena-gRhItena, anye tvabhidadhati- 'attaeNaM' ti AtmIyena, jinadRSTena bhAvenetyAdi pUrva| vat, athavA tadAvaraNakSayopazamalakSaNena 'seyakALe' tti chAndasatvAdAgAmini kAle zikSiSyate, na sAvacchikSate, tadetadbhAvinI vRttimaMgakRitya | bhavyazarIradravyAvazyakamityucyate, yathA ko dRSTAnta ityAdi bhAvitArtha yAvata 'se ta' mityAdi / 'se kiM tamityAdi (18-22) jJazarIra 4 // 15 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu hAri vRttau // 16 // laukika dravyAva. bhavyazarIrAbhyAM vyatiriktaM dravyAvazyakamiti nirUpitazabdArthameva trividhaM prajJaptaM, tadyathA-laukikaM kuprAvacanikaM lokottaraM, 'se kiM ta'mityAdi (19-22 )ete rAjezvarAdayaH mukhadhAvanAdi kRtvA tataH pazcAdrAjakulAdau gacchaMti tadetallaukikaM dravyAvazkamiti kriyA, tatra rAjA-cakrava gadimahAmANDAlikAntaH Izvaro-yuvarAjA mANDaliko'mAtyazca, anye tu vyAcakSate-aNimAdyaSTavidhaizvaryayukta Izvara iti, talavaraH-parituSTanarapatipradattapaTTabaMdhabhUSitaH mADambika:-chinnamaMDalAdhipaH koTumbika:-katipayakuTumbaprabhuH ibhyaH-arthavAn , sa ca kila yasya puJjIkRtaratnarAzyantarito hastyapi nopalabhyata ityetAvatA'rtheneti, zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTabhUSitottamAGgaH purajyeSTho vaNik, senApatiH- narapatinirUpitoSTrahastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyAH senAyAH prabhurityarthaH, sArthanAyaka:- 'gaNima dharimaM mejaM pAricchejaM va davvajAya tu / ghettarNa lAbhaTThI | vaJcai jo aNNadesaM tu // 1 // nivabahumao pasiddho dINANAhANa vacchalo paMthe / so satthavAhanAmaM dhaNovva loe samubvahati // 2 // prabhRtigrahaNena prAkRtajanaparigrahaH, 'kallaM pAduppabhAtAe' ityAdi, kallamiti zvaH prajJApakApekSametat , yataH prajJApako dvitIyAyAmeva prajJApayati, prAduH prakAzana ityarthe dhAtuH, tatazca prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM suvimalAyAmityAdinottarottarakAlabhAvinA vizeSaNakalApenA'tyaMtodyamavatAM mAnavAnAM tamAvazyakakAlamAha, 'phullotpalakamalakomalonmIlite' ihotpalaM padmamucyate kamalastvAraNyaH pazuvizeSaH tatazca phullotpalakamalayo:-vikazitapadmakamalayoH komalaM-akaThoraM unmIlataM yasminniti samAsaH, anenAruNodayAvasthAmAha, 'ahApaMDure pahAe' | atha Anantarye, tathA 'raktAsoge' tyAdi, raktAzokaprakAzakiMzukazukamukhaguMjArddharAgasadRze, Arakta ityarthaH, tathA 'kamalAkaranalinIkhaNDabodhake kamalAkaro-hRdAdijalAzrayastasminnalinakhiNDaM tadbodhaka ityanena sthalanAlinavyivacchedamAha, yadvA kamalAkaranalinIkhaNDayorbhedanevai grahaNaM, 'utthite' udgate sUrye sahasrarazmI-sahasrakiraNe dinakare-Aditye tejasA jvalati sati, vizeSaNa bahutvaM mahattvAzayazuddhayartha karttavyamitikhyApanArtha, RECORRESS Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAvazyaka zrIanuya te sarva eva vizeSAH santi tasminnudite, ajJAtajJApanArtha vA vizeSakalApa iti, 'muhadhovaNe' tyAdi, nigamanAntaM prAyo nigadasiddhameva, navaraM puSpahAri.vRttI | mAlyayorayaM vizeSa:-aprathitAni puSpANi prathitaM mAlyaM, vikAzatAni vA puSpANyavikazitAni mAlyaM, ArAmodyAnayorapyayaM vizeSa:-vividhapuSpa jAtyupazobhitaH ArAmaH campakavanAghupazobhitamudyAna / 'se kiMta' mityAdi (20-24) yadete carakAdayaH iDAjyAderupalepanAdi kurvanti tdettku||17|| prAvanika dravyAvazyakamiti kriyA, tatra carakA:-dhATibhikSAcarAH cIrikA-radhyApatitacIraparidhAnAzcIropakaraNA ityanye, carmakhaNDikA:carmaparidhAnAzcarmopakaraNA iti cAnye, bhikSoNDA:- bhikSAbhojinaH sugatazAsanasthA ityanye, pADuraGgAH- bhautAH gItamA:-laghutarAkSamAlAcarcitavicitrapAdapatanAdizikSAkalApavavRSabhakopAyataH kaNabhikSAgrAhiNaH, govRttikA:-gozcaryAnukAriNaH, uktaM ca-gAvIheM samaM niggamapavesaThANAsaNAi ya kareMti / muMjaMti ya jaha gAvI tirikkhavAsaM vibhAventA // 1 // gRhadharmA:- gRhastha eva zreyAnityabhisaMdhAya tadyathoktakAriNaH dharmamaMhitAparijJAnavata: sabhAsadaH, aviruddhA:- vainayikA, uktaM ca- 'aviruddhaviNayakArI devAdINaM pagae bhattIe / jaha vesiyAyaNasuo evaM aNNevi nAyavvA // 1 // viruddhA-akriyAvAdinaH, paralokAnabhyupagamAtmarvavAdibhya eva viruddhA iti, vRddhA:-tApasA: prathamasamutpannatvAttai prAyo vRddhakAla eva dIkSApratipatteH zrAdakA dhigavarNAH, anye tu vRddhazrAvakA iti vyAcakSate dhigvarNA eva, prabhRtipahaNAt parivrAjakAdiparigrahaH, pAkhaNDasthAH 'kalla' mityAdi pUrvavat 'iMdaM sive'tyAdi, indraH pratItaH skanda:- kArtikeyaH rudraH:-pratItaH zivo-mahAdevaH vaizravaNo-yakSanAyakaH devaH-sAmAnyaH nAgo-bhavanavAsibhedaH yakSA-vyantara: bhUta:-sa eva mukundo-baladevaH AryA-prazAntarUpA durgA koTikriyA-saiva mahiSAdyArUDhA, | upalepasammArjanAvarSaNadhUpapuSpagandhamAlyAdIni dravyAvazyakAni kurvanti, tatropalepanaM-chagaNAdinA pratItameva sammArjanaM daNDapucchAdinA AvarSaNaM gandhodakAdineti 'se-ta' mityAdi / 'je ima' tti (21-26 ) ye ete ' samaNaguNamukkajogitti' zramaNA:-sAdhavasteSAM guNA: AMRACCOLLECRCLUSA // 17 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu PREGNANCES kuprAvacanika laukikadravyAvazyake // 18 // mUlottarAkhyAH prANAtipAtAdivinivRttyAdayaH piNDavizuddhAdayazca, yojanaM yogaH AsevanamityarthaH zramaNaguNeSu mukto yogo yaiste tathA| vidhAH, zeSAH avayavAH yAvat ghaTTatti avayavAvayavinorabhedopacArAt jaGghe phenakAdinA ghRSTe yeSAM te ghRSTAH, tathA 'maTThA' tailodakAdinA mRSTAH | matuplopAdvA mRSTavaMto mRSTAH 'tuppoTTa' ti tupraM-snigdhaM tuprA oSThAH samadanA vA yeSAM te tuprauSThAH, zeSaM kaNThyaM, yAvadubhayakA|lamAvazyakasyetyevAvazyakAya, chaTThIvibhattIi bhaNNai cautthIti lakSaNAt , pratikramaNAyopatiSThante tadetat dravyAvazyakaM, bhAvazUnyatvAdabhipretaphalAbhAvAca, ettha udAharaNaM- 'vasaMtauraM nagaraM, tattha gaccho agIyatthasaMviggo bhaviya viharati, tattha | ya ego saMviggo samaNaguNamukkajogI, so divasadevasiya udaullAdiyAo aNesaNAo paDigAhettA mahatA saMvegeNa paDikkamaNakAle Aloeti, tassa puNa so gacchagaNI agIyasthattaNao pAyacchittaM deto bhaNati-aho imo dhammasaDio sAhU, suhaM pADasavituM dukkhaM AlAe, evaM nAma eso Aloeti agUIto asaDhattao suddhotti, evaM ca daTTaNaM aNNe agIyatthasamaNA pasaMsaMti, ciMteti ya-NavaraM AloeyavvaMti, | Nasthi kiMci paDiseviteNati, tattha aNNayA kayAdI gIyattho saMviggo viharamANo Agao, so divasadevasiya avihiM | daTThaNaM udAharaNaM dAeti-giriNagare vANiyao rattarayaNANaM gharaM bhareUNa varise 2 saMpalIvei, evaM ca dahaNaM savvalogo | avivegattao pasaMsaMti-aho! imo dhaNNo jo bhagavataM aggi tappeti, tattha'NNayA palIviyaM gihaM vAo ya pabalo jAo savvaM nagaraM dava, tato so pacchA raNNA paDihao, NiNNAro ya kao, aNNAhiM Nagare evaM ceva karei, so rAiNA suto jahA kovi vANio evaM kareitti, so teNa savvassaharaNo kAUNa visajio, aDavIe kiM na palIvesi?, to jahA teNa vANieNa avasesAvi daDDA evaM tumaMpi evaM pasaMsaMto ete sAhuNo C ORECACHAR Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vazyakam savvevi paricayAsa, tAhe jAhe so na ThAi tAhe teNa sAhuNo bhaNitA-esa mahAniddhammo agIyattho, tA alaM eyassa ANAe, jai eyassa NizrIanu0 bhAvAgaho Na kIrai taA aNNevi viNassaMtitti | 'seta' mityAdi nigamanatrayaM nigadasiddhaM / 'se kiMta' mityAdi (22-28) avazyakriyAnuSThAhAri-vRttI nAdAvazyakaM guNAnAM ca AvazyamAtmAnaM karotyAvazyaka, upayogAdyAtmakatvAdbhAvazcAsAvAvazyakaM ceti samAsaH, bhAvapradhAnaM vA''vazyaka // 19 // bhAvAvazyaka, bhAvAvazyaka dvividhaM prajJaptaM, tadyathA- Agamato noAgamatazca, 'se kiMta' mityAdi, (23-28)jJa upayuktaH, ayamatra bhAvArtha: AvazyakapadArthajJastajanitasaMvegena vizudyamAnapariNAmastatraivopayuktastadupayogAnanyatvAdAgamato bhAvAvazyakamiti, tathA cAha- 'seta'-15 mityAdi nigamanaM / ' se kiMta ' mityAdi, (24-28) noAgamato bhAvAvazyakaM jJAnakriyobhayapariNAmo, mizravacanatvAnozabdasya, trividhaM prajJaptaM, tadyathA-laukikamityAdi, 'se kiMta'mityAdi ( 25-28 ) pUrvAhve bhAratamaparAhe rAmAyaNaM, tadvacanazrotRNAM patrakaparAvarttana saMyatagAtrAdikriyAyoge sati tadupayogabhAvato jJAnakriyobhayapariNAmasadbhAvAdityabhiprAyaH, 'se ta' mityAdi nigamanaM, 'se kiMta' mityAdi &aa(26-29) gatArtha yAvadija jalItyAdi, ijaMjalihomajapANurUvanamaskArArdani zraddhAnubhAvayuktatvAta, bhAvAvazyakAni kurvati, tatra ijjyA valiyAMgAMjalirucyate, sa ca yAgadevatAviSayaH mAturvAJjalirijjAJjalirmAtanamaskAravidhAvitibhAvaH homAmiH-havanakriyA japo| maMtrAdinyAsaH uDurukkhaM(ka) ti dezIvacanaM vRSabharjitakaraNAdyartha iti, anye tu vyAcakSate-uMdu-mukhaM teNa rukkhaM(ka)ti-sahakaraNaM taMpi vasabhaDhekiyAdi ceva gheppati, namaskAraH pratIto, yathA- namo bhagavate divasanAthAya, AdizabdAt stavAdiparigrahaH, ' seta' mityAdi, nigamanaM, 'se kiM ta' mityAdi, (27-30) yadityAvazyakamabhisaMbaddhaghate, zramaNo vetyAdi sugama, yAvattacittatyAdi, sAmAnyatastasmin Avazyake 13 // 19 // TUcitta-bhAvamano'syeti tazcittaH, tathA tanmano dravyamana: pratItya vizeSopayoga vA, tathA tallezya:- tatsthazubhapariNAmavizeSa iti bhAvanA, KLACANCHORECACANCACANCY SAG Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 ThAuktaM ca- 'kRSNAdidravyasAcivyAtpariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // tathA 'tadhyavasitaH' ihAdhyava-18 noAgama hAri.vRttosAyo'dhyavasita-taJcittAdibhAvayuktasya sataH tasminnAvazyaka evAdhyavasitaM kriyAsaMpAdanaviSayamasyati tadabhyavasinaH, tathA tattIbrAdhyava- bhAvA sAya: iha prArambhakAlAdArabhya saMtAnakriyApravRttasya tasminneva tItramadhyavasAya prayatnavizeSalakSaNamasyeti samAsaH, tathA tadarthopayukta:--17 // 20 // vazyaka tasyArthastadarthastasbhinnupayuktaH, prazastatarasaMvegavizudhyamAnasyA''vazyaka eva pratisUtraM pratyartha pratikriya copayukta iti bhAvArthaH, tathA |zrutanikSetadarpitakaraNa: iha upakaraNAni-rajoharaNamukhavastrikAdIni tasminnAvazyake yathocitavyApAraniyogenApitAni-nyastAni karaNAni yena sa ta pAzca thAvidhaH, dravyata: samyaka svasthAnanyastopakaraNa ityarthaH, tathA tadbhAvanAbhavataH, asakRdanuSThAnAtpUrvabhAvanA'paricchedata eva, puna: 2 pratipattariti hRdayaM, asakRdanuSThAne'pi pratipattisamayabhAvanAavicchedAditi, upasaMharannAha- anyatra-prastutavyatirekeNa kutracitkAryAntare manaH akurvan , manograhaNaM kAyavAgupalakSaNaM, anyatra kuMtracinmanovAkAyAnakurvannityarthaH, ubhayakAlaM- ubhayasamyamAvazyaka-prAganirUpitazabdArtha karoti-nirvatayati sa khalbAvazyakapariNAmAnanyatvAdAvazyakamiti kriyA, 'seta' mityAdi nigamana, uktaM bhAvAvazyakaM // asyaivedAnImasaMmohAtha paryAyanAmAni pratipAdayannAha ' tassa NaM ima' ityAdi (28-30) tasyAvazyakasya 'Na' niti vAkyAlaGkAre amUni vakSyamANAni ekAthikAni- tatvata ekArthaviSayANi nAnAghopANi-nAnAvyaJjanAni nAmadheyAni bhavanti, iha ghoSA udAttAdayaH kAdIni vyaJjanAni / / tadAthA-- * AvassagaM' gAhA (2-30) vyAkhyA-avazyakriyA'nuSThAnAdAvazyaka, guNAnAM vA vazyamAtmAnaM karotItyAvazyaka, avazya- KI // 20 // karaNIyamiti mokSArthinA niyamAnupleyamiti, dhruvanigraha ityatrAnAditvAtprAyo'naMtatvAJca dhruvaM- karma tatphalabhUto vA bhAvastasya nigraho dhruvanigrahaH, nipahahetutvAnnigrahaH, tathA karmamalinasthA''tmano vizuddhihetutvAdvizuddhiH, adhyayanapaTakavarga:-- sAmAyikAdiSadhyayanasamudAyaH Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 21 // SAX zrIanupA samyag jIvakarmasaMbaMdhavyavahArApanayanAnnyAyaH mokSArAdhanAnibandhanavAdArAdhanA mArga:--panthAH zivaspeti gaathaarth:-| 'samaNeNa' gAhAvyatiriktaM hAri.vRttI 3-31) nigadasidvaiva, navaraM anta iti madhye, 'seta' mityAdi nigamanaM | 'se kita'mityAdi (29-31) zrutaM prAganirUpitazabdArthameva, catu | vidhaM prajJaptamityAdyAvazyakavivaraNAnusArato bhAvanIyaM, yAvat 'pattayapotthayaliIhaMta (37-34) iha patrakANi talatAlyAdisaMbandhIni tatsaMghAtaniSpannAstu pustakAH, vastraniSphaNNe ityanye, iyamatra bhAvanA- patrakapustakalikhitamapi bhAvazrutanibandhanatvAt dravyazrutamiti / sAmprataM prAkRtazailyA tulyazabdAbhidheyatvAt jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyazrutAdhikAra eva nirdoSatvAdikhyApanaprasaMgopayogitayA sUtranirUpaNAyAha-'aha ve tyAdi ' athaveti prakArAntarapradarzanArthaH sUtraM pazcavidhaM prajJapta, tadyathA- 'aMDaja' mityAdi se kiM ta' mityAdi aMDAjjAtamaNDajaM haMsagarbhAdi, kAraNe kAryopacArAt, haMsaH kila pataGgaH tasya garbhaH 2 kozikArakaH, AdizabdaH svabhedaprakAzakaH kauzikAraprabhavaM caTakasUtramityarthaH, paJcendriyahaMsagarbhajamityAdi kecit , 'seta' mityAdi nigamanaM, evaM zeSeSvapi praznAnagamane vAcye, poNDAt jAtaM poNDa phalihamAditti-kaposaphalAdi kAraNe kAryopacArAdeveti bhAvanA, kITAjjAtaM kITajaM paJcavidhaM prajJaptaM, tadyathA- 'paTTetyAdi, paTTitti-paTTasUtraM malayaM-aMzuka cINAMzukra-kRmirAgAdi, atra vRddhA vyAcakSate-kila mi visae paTTo uppajjati tattha araNNe vaNaNiguMjaTThANe maMsa cINaM vA AmisaM pujapuMjehiM Thavijjai, tato tesiM pujANa pAsao NippuNNayA aMtarA bahave khIliyA bhUmie uddhA5 nihoDijjaMti, tattha vaNaMtarAo payaMgakIDA Agacchati, te maMsacINAdiyamAmisa caraMta ito tato ya kIlaMtaresu saMcaraMtA lAlA muyaMti, esa // 21 // paTTetti, esa ya malayavajjesu bhaNito, evaM ceva malayavisauppaNNe malaetti bhaNNai, evaM ceva cINavisayabahimuppaNNe aMsue, cINavisa-| yuppaNNe cINaMsuetti, evametosa khattavisasao kIDavisaMso kIDavisesato ya paTTasuttavisesato bhavati, evaM maNuyAdiruhiraM ghettuM keNavi joeNa juttaM 1560 SRO Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 bhAyaNatthaM Thavijjati, to tattha kimI uppajjati, te vAyAbhilAsiNo chiddeNa NiggatA ito tato AsannaM bhamaMti, tarsi NIhAralAlA kimirAga-181 noAgama hAri.vRttItasuttaM bhaNNai, taM sapariNAmaraMgaraMgiyaM ceva bhavai, anne bhaNati-jAhe ruhiruppannA kimite tattheva malittA kasabaTuM uttArittA tattha sehiM jogabhAvazrutaM pakkhivittA paTTasuttaM rayaMti taM kimirAgaM bhaNNai, aNNuggAlI, vAlayaM paMcavidhaM 'uNNiya' mityAdi uNNAdiyA pasiddhA, miehiMto lahutarA // 22 // skaMdhanikSemRgAkRtayaH bRhatpichAH tesi lomA miyalomA, kutavo uMdararomesu, etesiM ceva uNNiyAdINa uvahAro kihisaM, ahavA etesiM dugAdi pAzca saMjogeNa kiTTisa, ahavA je aNNe saNamAdiyA romA te savve kiTTisaM bhaNNati, 'se taM vAlaja' miti nigamanaM / 'se kiM taM vAgaja' mityAdi, sanigamanaM nigadasiddhameveti, 'se kiM ta' mityAdi, (38-35 ) idamapyAvazyakavivaraNAnusArato bhAvanIya, prAyastulyavaktavyatvAt , navara-17 mAgamato bhAvazrutaM tajjhastadupayuktastadupayogAnanyatvAt, noAgamatastu laukikAdi, atrAha-noAgamato bhAvabhatameva na yujyate, tathAhi-yadi nozabdaH pratiSedhavacanaH kathamAgamaH?, atha na pratiSedhavacanaH kathaM tarhi noAgamata iti, anocyate, nozabdasya dezapratiSedhavacanatvAt caraNa-1 guNasamanvitazrutasya vivakSitatvAt caraNasya ca noAgamatvAditi / 'jaM imaM arahatehI' (42-37 ) tyAdi, nandIvizeSavivaraNA-13 nusArato'nyathA vopanyastavizeSaNakalApayuktamapi svabuddhathA neyamiti, zeSaM prakaTArtha yAvannigamanamiti / 'tassa NaM ime' ityAdi pUrvavata | 'sutasutta' gAhA (*4-38) vyAkhyA-zrUyata iti zrutaM, sUcanAtsUtraM, viprakIrthapranthanAd prathaH, siddhamarthamantaM nayatIti siddhAnta:.1* mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogapravRttIvazAsanAt zAsanaM, pAThAMtaraM vA pravacanaM, tatrApi pragataM prazastaM pradhAnamAdau vA vacanaM 8 | // 22 // pravacanaM, mokSAyAjJapyante prANino'nayetyAjJA, uktirvacanaM vAgyoga ityarthaH, hitopadezarUpatvAdupadezanamupadezaH, yathAvasthitajIvAdipadArthaprajJApanAt prajJApaneti, AcAryapAramparyeNAgacchatItyAgamaH, AptavacanaM Agama iti, ekArthaparyAyAH sUtra iti gAthArthaH / "se ta' mityAdi GHARASSASSISHA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu: hAri-vRttI // 23 // RECAMERGRECC154GR3SAX nigamanaM / 'se kiMta' mityAdi (44-38) vastuto bhAvitArthameva, yAvajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktastrividhaH prajJaptastadyathA, 'saJcitte skandha tyAdi praznasUtraM ( 47-39) cittaM mano'rthavijJAnamiti paryAyAH saha cittana vartata iti sacittaH sacittazcAsau dravyaskandhazceti samAsaH, nikSepAH iha viziSTaikapariNAmapariNataH AtmapradezaparamANvAdisamUhaH skandhaH anekavidha:-anekaprakAraH vyaktibhedena prajJaptaH-prarUpitaH, tadyathA'yaskandha' ityAdi, hayaH-azvaH sa eva viziSTakapariNAmapariNatatvAtskandho hayaskandhaH, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM, iha ca sacittadravyaskandhAdhikArAdAtmana eva paramArthatazcetanatvAdasaGkhyeyapradezAtmakatvAca kathaJciccharIrabhede satyapi hayAdInAM hayAdijIvA eva gRhyante iti sampradAyaH, prabhUtodAharaNAbhidhAnaM tu vijAtIyAnakaskandhAbhidhAnekaparamapuruSaskandhapratipAdanaparadunayanirAsArtha, tathA cAhureke- " eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " evaM hi muktetarAdyabhAva-* prasaGgAt vyavahArAnupapattiriti / 'seta' mityAdi nigamanaM / ' se kiM ta' mityAdi, (48-40) avidyamAnacittaH acittaH acittazcA| sau dravyaskandhazceti samAsaH, anekavidhaH prajJapta iti pUrvavat , tadyathA-dvipradezika ityAdi AnigamanaM sUtrAsaddhamiti, 'sekiMta' mityAdi (49-40) mizraH-sacittAcittasaMkIrNaH tato mizrazcAsau dravyaskandhazceti samAsaH, senAyA-hastyazvarathapadAtisannAhakhaDgakuntAdisamudAyalakSaNAyA aggaskandhaM agrAnIkamityarthaH, tathA madhyamaH pazcimazcati, 'seta' mityAdi nigamanaM, 'ahave' tyAdi (50-40) sugama yAvat se kiM taM kAsiNakUkhaMdhe (51-40) kRtsna:-saMpUrNaH kRtsnazcAsau skandhazceti vigrahaH 'saceva' ityAdi, sa eva hayaskandha ityAdi, | Aha-yadyevaM tataH kimartha bhedenopanyAsa iti, ucyate, prAk sacittadravyaskandhAdhikArAt tathA'sambhavino'pi buddhacA nikRSya jIvA evoktAH iha tu jIvaprayogapariNAmitazarIrasamudAyalakSaNaH samana eva kRtsnaH skandha iti, anye tu jIvasyaiva kRtsnaskandhatvAd vyatyayena vyAcakSate, AASACARREARCRACK Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GA zrIanu0 tathA'pyavirodhaH, 'seta' mityAdi nigamanaM / ' se kiMta' mityAdi (52-41) na kRtsna: akRtsnaH akRtsnazcAsau skandhazca akRtsnaskandhaH dravyabhAva hAri-vRttAse ceve' tyAdi, sa eva dvipradezAdiH, ayamatra bhAvArtha:-dvipradezika: tripradezikamapakSyAkRtsno vartate ityevamanyeSvapi vaktavyaM, na yAvat kA skandhAH // 24 // nyamApadyata iti, yadyevaM hayAdikRtsnaskandhasyApi tadanyamahattaraskandhApekSayA akRtsnaskandhatvaprasaGgo, na, asaMkhyeyajIvapradezAnyonyAnugata| syaiva vivakSitatvAt jIvapradezAnAM ca skandhAntare'pi tulyatvAd bRhattaraskandhAnupapattiH, jIvapradezapudgalasAkalyavRddhau hi mahattaratvamiti, atra | bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAd gamanikAmAtrametat, 'seta' mityAdi nigamanaM / ' se kiM ta' mityAdi (53-41) anekadravyazvAsau skandhazceti samAsaH, viziSTakapariNAmapariNato nakhajaghoruradanakezAdyanekadravyasamudAya ityarthaH, tathA caha- 'tasseve'tyAdi, tasyaiva vivakSitaskandhasya deza:-ekadezaH apacito jIvapradezavirahAditi bhAvanA, tathA tasyaiva deza upacito jIvapradezabhAvAditti hRdayaM, etaduktaM bhavati-jIvaprayogapariNAmitAni jIvapradezAvacitAni ca nakharomaradanakezAdInyanekAni dravyANi tathA'nyAni jIvaprayoga| pariNAmitAni jIvapradezopacitAni ca caraNajaGghoruprabhRtAni prabhUtAnyeva, eteSAmapacitopacitAnAmanekadravyANAM punayoM viziSTaikapariNAmo | dehAkhyaH so'nekadravya iti, atrAha- nanu dravyaskandhAdasya ko vizeSa ? iti, ucyate, sa kila yAvAneva jIvapradezAnugatastAvAneva viziSTaka-18 pariNAmapariNataH parigRhyate, na nakhAdyapekSayApi, ayaM tu nakhAdyapekSayA'pItyayaM vizeSa ityalaM prsnggen| 'seta' mityAdi nigamanaM 'se kiMta'mityAdi sugama (55-42) yAvat ' etesi' mityAdi navaramAgamato bhAvaskandhaH jJa upayukta tadarthopayogapariNAmapariNata ityarthaH, no-2 AUM||24|| bAgamatastu jJAnakriyAsamUhamaya iti, ata evAha 'etesiM ceva' ityAdi (56-41) eteSAmeva prastutAvazyakabhedAnAM sAmAyikAdInAM | | SaNNAmadhyayanAnAM samudAyasamitisamAgamena, ihAdhyayanameva pavAkyasamudAyatvAt samudAyaH, samudAyAnAM samitiH-melakaH, samudAya NES Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ melaka: samudAyasamitiH, iyaM ca svasvabhAvavyavasthitAnAmapi bhavati ata ekIbhAvapratipattyarthamAha- samAgamena samudayasImataH samAgamozrIanu0 AvazyakahAri-vRttI viziSTaikapariNAma iti samAsastena AvazyakazrutabhAvaskandha iti labhyate, ayamatra bhAvArtha:--sAmAyikAdInAM paNNAmadhyayanAnAM samAvezAta nirUpaNaM zAnadarzanakriyopayAMgavato noAgamato bhAvaskandhaH, nozabdasya mizravacanatvAt kriyAyA anAgamatvAditi, nigamanaM / 'tassa Na'-IC // 25 // mityAdi (57-43) pUrvavat, yAvat 'gaNakAya' gAhA (*5-43) vyAkhyA-mallagaNavadgaNaH pRthivIsamastajIvakAyavatkAyaH vyAdi paramANuskandhavatskandhaH govargavadvargaH zAlidhAnyarAzivadrAziH viprakIrNadhAnyapurujIkRtapujavatpujaH guDAdipiNDIkRtapiMDavat piNDaH hiraNyA-18 vitavyanikaravanikara tIrthAdipu samilitajanasaMcAtavat saMvAtaH rAjagRhAmaNajanAkulavat AkulaM purAdijanasamUhavat samUhaH seta-' mityAdi nigamanaM / Aha- punaridamAvazyakaM ghaDadhyayanAtmakamiti ?, ucyate, SaDadhikAraviniyogAt , ka ete'rthAdhikArA ? iti tAnupada|zayanAha--'Avassagassa Na' nityAdi (58-43) sAvajjagAhA (*6-43) vyAkhyA- sAvadyayogavirati:-sapApavyApAraviramaNaM sA&AmAyikAdhikAraH, satkIrtaneti sakaladuHkhavirekabhUtasAvadyayogaviratyupadezakatvAdupakAritvAtsadbhutaguNotkItanakaraNAdantaHkaraNazuddheH pradhAnazakamakSayakAraNatvAdarzanavizuddhiH punadhilAbhahetutvAdbhagavatAM jinAnAM yathAbhUnAnyAsAdhAraNaguNotkIrtanA caturvizatistavasyeti, guNavatazca prAtapattyarthaM vandanA vandanAdhyayanasya, tatra guNA mUlaguNottaraguNatratapiNDavizudyAdayo guNA asya vidyanta iti guNavAna tasya guNavataH prati| pattyartha vandanAdilakSaNA (patipattiH) kAryeti, uktaM ca 'pAsatthAdI' gAhA, cazabdAtpuTamAlavanamAsAdyAguNavato'patyAha, uktaM ca 'pariyAya' gAhA, haskhalitasya niMdA pratikramaNArthAdhikAraH kathaMcitpramAdataH skhalitasya mUlaguNottaraguNeSu pratyAgatasaMvegavizuddhadhamAnAdhyavasAyasya pramAda kAraNamanusarato'kAryamidamatIveti bhAvayato niMdA''tmasAkSikIti bhAvanA, vraNacikitsA kAyotsargasya, iyamatra bhAvanA-nindayA zuddhimanA SASAKARAN Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCOREA zrIanu0 sAdayataH vraNasAdhopanayenAlocanAdidazavidhaprAyazcittabhaiSajena caraNAnicArabragacikitsati, guNadhAraNA pratyAkhyAnArthAdhikAra iti, ayamatra hAri.vRttola bhAvArtha:- yatheha mUlaguNottaraguNapratipattiH niraticArasaMdhAraNaM ca tathA prarUpaNamarthAdhikAra iti, cazabdAdanye cApAntarAlA arthAdhikArA dhikArAH vijJeyA iti, evakAro'vadhAraNa iti gAthArthaH / eSAM ca pratyadhyayanamarthAdhikAradvAra evAvakAzaH pratyetavyaH / sAmprataM yaduktamAdI 'zruta-1 // 26 // skandhAdhyayanAni cAvazyaka' miti tatrAvazyakAdinyAso'bhihita idAnImadhyayananyAsAvasaraH, sa cAnuyogadvAraprakramAyAtaH pratyadhyayanamoghaniSpana eva vakSyate, lAghavArthamiti / sAmpratamAvazyakasya yadvayAkhyAtaM yacca vyAkhyeyaM tadupadarzayannAha- Avassa' gAhA (*7-44) vyAkhyA-piNDArtha:-samudAyArthaH varNita:--kathitaH samAsena-saMkSepeNa Avazyakazrutaskandha iti zAstrasyAnvarthAbhidhAnAt, ita UrddhamekaikamadhyayanaM | kIyiSyAmaH- vakSyAma iti gAthArthaH / kIrtanaM kurvannidamAha- taMjahA--sAmAiya' mityAdi (59-44) sUtrasiddhaM yAvat 'tattha paDhama| majjhayaNaM sAmAiyaM tatrazabdo vAkyopanyAsArthoM nirdhAraNArthoM vA, prathama-AyaM zeSacaraNAdiguNAdhAratvAtpradhAnaM muktihetutvAd, uktaM ca-1| 'sAmAyikaM guNAnAmAdhAraH khamiva sarvabhAvAnAm / nahi sAmAyikahInAzcaraNAdiguNAnvitA yena / / 1 / / tasmAjagAda bhagavAn sAmA-15 yikameva nirupamopAyam / zArIramAnasAnekaduHkhanAzamya mokSasya // 2 // bodhAderadhikamayanamadhyayanaM prapaJcato vakSyamANazabdArtha sAmAyikam , iha ca samo-rAgadveSaviyuto yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati, Ayo lAbhaH prAptiriti paryAyAH, samasya AyaH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvanidarzanacaraNaparyAyavATavIbhramaNasaMzavicchedakairnirupamasukhahetubhiradhAkRtacintAmaNikalpadrumopamaiyujyate, sa eva samAya: prayojanamasyAdhyayanasaMvedanAnuSThAnavRndasyeti sAmAyika, samAya evaM sAmAyikaM tasya sAmAyikasya 'Na' miti vAkyAlakAre 'ime' tti amUni vakSyamANalakSaNAni mahApurasyeva catvArIti saMkhyA na trINi nApi paJca anuyogadvArANi, ihAdhyayanArthakathanavidhiranuyogaH, dvArANIva Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0A dvArANi-nagarapravezamukhAni, sAmAyikapurasyArthAdhigamopAyadvArANItyarthaH bhavaMti, 'tadyathe' tyupanyAsArthaH 'uvakame' tyAdi, iha cI hAri.vRttInagaradRSTAntamAcAryAH pratipAdayanti, yathA yakRtadvAramanagarameva bhavati, kRtakadvAramapi duradhigamanaM kAyotipattaye ca, catumUladvAraM tu pratidvArA- pAna nugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca, evaM sAmAyikapuramapyadhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM bhavati, ekadvArAnugatamapi ca duradhigama, yognyaa||27|| saprabhedacaturdArAnugataM tu sukhAdhigamamityataH phalavAna dvAropanyAsa iti, tatropakramaNamupakrama iti bhAvasAdhanaH, zAstrasya nyAsadezasamIpIkara- nAM kramaH mANalakSaNaH, sapakramyate vA'nena guruvAgyoganetyupakrama iti karaNasAdhanaH, upakramyate'smAditi vA vinItavineyavinayAdityupakrama ityapAdAna-18 | sAdhanaH, tathA ca ziSyo guruM vinayenArAdhyAnuyogaM kArayannAtmanA'pAdAnArthe varttata iti / evaM nikSepaNaM nikSepaH nikSipyate vA anenAsminna| smAditi vA nikSepaH nyAsaH sthApaneti paryAyaH, evamanugamanamanugama: anugamyate'nenAsminnasmAditi vA'nugamaH, sUtrasyAnukUla: pariccheda ityarthaH, evaM nayanaM nayaH nIyate'nenAsminnasmAditi vA nayaH, anantadharmAtmakasya vastuna. ekAMzaparicchada ityrthH| Aha-eSAmupakramAdidvArANAM kimityevaM krama iti, atrocyate, na banupakrAntaM sadasamIpIbhUtaM nikSipyate, na cAnikSiptaM nAmAdibhirarthato'nugamyate, na cArthato'nanugate nayarvicAryata ityato'yameva krama iti, ukta ca--- saMbadhdhamapakramataH samIpamAnIya racitanikSepam / anugamyate'tha zAstraM nayairanekaprabhedaistu // 1 // tatropakramo dviprakAra:-zAstrIya itarazca, tatretarAbhidhitsayA''ha-se kiM ta' mityAdi (60-45) vastuto bhAvitArthameva, yAvat 'se kiM taM jANagasarIrabhaviyasarIravairitte dabbovakame' ityAdi, trividhaH prajJaptastadyathA--'sacitte ' tyAdi, (61-46) dravyopakrama iti varttate, zeSAkSarArthaH sacittadravyopakramanigamanAvasAna: sUtrasiddha eva, bhAvArthastvayamiha--'sacitte' tyAdi, dravyopakramaH dvipadacatuSpadApadabhedabhinnaH,ekaiko // 27 // dvividha:--parikarmaNi vastuvinAze ca, tatra parikarma-dravyasya guNavizeSapariNAmakaraNaM tasmin sati, tadyathA-ghRtAdyupayogena naTAdInAM varNA CANCE Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 dikaraNa dravyopa A- dikaraNamathavA karNaskandhavarddhanAdikriyeti, anye zAstragAndharvanRtyAdikalAsampAdanamapi dravyopakramaM vyAcakSate, idaM punarasAdhu, vijJAnavizehAri.vRttI dAtmakatvAcchAstrAdiparijJAnasya, tasya ca bhAvatvAditi, kitvAtmadravyasaMskAravivakSA'pekSayA zarIravarNAdikaraNavatsyAdapIti, evaM catuSpadAnA mapi hastyazvAdInAM zikSAguNavizeSakaraNaM, evamapadAnAM apyAmrAdInAM vRkSavizeSANAM vRkSAyurvedopadezAdvArddhakyAdiguNApAdanamiti, ettph||28|| | lAnAM vA ga prakSepakodravapalAlAdisthaganAdineti, Aha-yaH svayaM kAlAntarabhAvyupakramyate yathA tarorvArddhakyAdi tatra parikarmaNi dravyopakramatA yuktA, varNakaraNakalAdisaMpAdanasya tu kAlAntare'pi vivakSitahetujAlamantareNAnupapatteH kathaM parikarmaNi dravyopakrama iti, atrocyate, vivakSitahetujAlamantareNAnupapatterityasiddhaM, kathaM ?, varNasya tAvannAmakarmIvapAkitvAtsvayamIpa bhAvAt , kalAdInAM kSAyopazamikatvAttasya ca kAlAntare svayamapi saMbhavAt , vibhramavilAsAdInAM ca yuvAvasthAyAM darzanAt , tathA vastuvinAze ca puruSAdInAM khaDgAdibhirvinAza evopakra| myata iti / Aha-parikarmavastunAzopakramayorabheda eMva ubhayatra pUrvarUpaparityAgenottarAvasthApatteriti, atrocyate, parikarmopakramajanitottara | rUpApattAvapi vizeSeNa prANinAM pratyabhijJAnadarzanAt, vastunAzopakramasaMpAditottaradharmarUpe tu vastunyadarzanAdvizeSasiddhiriti, adhavaikatra dinAzasyaiva vivakSitatvAdadoSaH, 'se ki taM acittadavvovakkame ' tyAdi ( 65-46 ) nigamana, nigadasiddhameva, navaraM khaNDAdInAM guDAdI nAmityatrAnalasaMyogAdinA mAdhuryaguNavizeSakaraNaM vinAzazca, mizradravyopakramastu sthAsakAdivibhUSitAzvAdiviSaya eveti, vivakSAtazca kAraka13 yojanA draSTavyA, dravyasya dravyena dravyAd dravye vopakramo dravyopakrama iti / ' se kita' mityAdi, (67-48) kSetrasyopakramaH kSetropakrama iti, Aha-kSetramamUrta nityaM ca, atastasya kathaM karaNavinAzAviti ?, atrocyate, tadvyavasthitadravyakaraNavinAzabhAvAdupacArataH khalvadoSaH, di tathA cAha-tAsthyAttadvyapadezo yukta eva, maJcAH kozantIti yathA, tathA cAha sUtrakAraH- jamiNa' mityAdi, yadbalakulikAdibhiH kSetrANyu REAGAR // 28 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x // 29 // zrIanu0 | pakramyante-yogyatAmApAdyante AdizabdAdvinAzakAraNagajendravadhAdiparigrahaH 'se ta' mityAdi nigamanaM / 'se kiM ta' mityAdi, aprazastahAri.vRttI (68-48) kAlasya vartanAdirUpatvAt dravyopakrama evopacArAt kAlopakrama iti, caMdroparAgAdiparijJAnalakSaNo vA, yadvA jaMNa' mityAdi, bhAvopa yannAlikAdibhiH kAla upakramyate--jJAnayogyatAmApAdyate, nAlikA-ghaTikA, AdizabdAt praharAdiparigrahaH, 'se ta' mityAdi nigamanavAkyaM, kramaH bhAvopakramo dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA upayuktaH, no'Agamatastu prazasto'prazastati, tatrAprazasto DoDiNigaNikAmA-12 tyAdInAM, etthodAharaNAni-egA marugiNI, sA ciMteti-kiha dhUtAo suhitAo hojjatti ?, to jehitA dhUyA sikkhAviyA, jahA-varaMtI matthae paNhIe AhaNijjAsi, tAe Ahato, so tuTTho pAdaM mahitumArado, Na dukkhAviyatti, tIe mAyAe kahiyaM, tAe bhaNiya-jaM karehi taM karehi saNa esa kiMci tujjha avara jjhatitti, vitiyA sikkhAviyA, tIevi Ahao, so maMkhittA uvasaMto, sA bhaNati--tumaMpi vIsatthA vihara, NavaraM jhaMkhaNao esotti, taiyA sikkhaviyA, tIevi Ahao, so ruTTho, teNa daDhaM piTTiyAM dhADiyA ya, taM akulaputtI jA evaM karesi, tIe mAyAe &kahiyaM, pacchA kavi aNugamio-amha esa kuladhammotti, dhUyA ya bhaNiyA--jahA devayassa vaTTijjAsitti, mA chahihiti / egammi jayare khacausaTThikalAkusalA gaNiyA, tIe parabhAvovakamaNanimittaM ratigharammi savvAo pagatIo niyaniyavAvAraM karemANIo AlihAviyAo, tattha ya jo jo baTTaimAI ei so so niyaM 2 sippaM pasaMsati, NAyabhAvo ta suaNuyatto bhavati, aNuyattio ya uvayAraM gAhio khaddhaM khaddhaM davvajAtaM vitareti, esavi apasattho bhAvovakamo / egammi Nayare koI rAyA assavAhaNiyAe saha amacceNa Niggao, tattha ya se asseNa'bAdheNaM khaliNe kAiyA vosiriyA, khallaraM baddhaM, taM ca puDhavithirattaNao tahaDiyaM ceva raNNA paDiniyattamANeNa suiraM nijjhAiyaM, ciMtiyaM kaa|| 29 // cANeNa--iha talAgaM sohaNaM habaitti, Na uNa vuttaM, amacceNaM igitAgArakusaleNa rAyANamaNApucchiya mahAsaraM khaNAviyaM ceva, pAlIe ArAmo BASCO Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C prazastobhAvopakramaH zrIanu0se pavaro kao, teNaM kAleNaM assavAhaNiyAe gacchaMteNa diha, bhaNiyaM ca'NeNa-kaNeyaM khaNAvitaM ?, amacceNa bhaNiyaM-sAmirAya ! tumhehiM ceva, hAri.vRttolAkahaMpi ya?, avaloyaNAe kahie parituDheNa saMvar3aNA katA, esavi apasattho bhAvovakamotti, ukto'prazastaH / idAnI prazasta: ucyate, tatra | zrutAdinimittamAcAryabhAvopakramaH prazasta iti, Aha-vyAkhyAGgapratipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAnamanarthakamiti, na, tasyApi vyaakhyaa||30|| gatvAt ,uktaM ca-" gurvAyattA yasmAcchAkhArambhA bhavaMti sarve'pi / tasmAd guvArAdhanapareNa hitakAMkSiNA bhAvyam // 1 // tathA | bhASyakAreNApyabhyadhAyi-'gurucittAyattAI vakkhANagAI jeNa savvAiM / jeNa puNa suppasaNaM hoti tayaM taM tahA kujjA // 1 // AgAriMgita kusalaM jai seyaM vAyasaM vade pujjA / tahaviya siM Navi kUDe virahaMmi ya kAraNaM pucche // 2 // nivapucchieNa bhaNio guruNA gaMgA kao lAmuddI vahati ? / saMpADitavaM sIso jaha taha samvattha kAyavva // 3 // " mityAdi, Aha-yayevaM gurubhAvopakrama evAbhidhAtavyo na zeSAH, niSpra yojanatvAt , na, gurucittaprasAdanArthameva teSAmupayogitvAt , tathA ca dezakAlAvapekSya parikarmanAzI dravyANAmudakaudanAdInAmAhArAdikAryeSu kurvana vineyo guroIrati cetaH, athavopakramasAmyAtprakRte nirupayogino'pyanyatropayokSyanta ityalaM prasaGgena, ukta itaraH / adhunA | zAstrIyaprAtipAdanAyAha- ahave ' tyAdi (70-51 ), yadvA prazasto dvividha:-gurubhAvopakramaH zAstrabhAvopakramazca, tatra gurubhAvopakramaH pratipAdita ' eva, zAmprabhAvopakramaM tu pratipAdayannAha- ahave, tyAdi, athaveti vikalpArthaH, upakramobhAvopakramaH pavidhaH prajJaptastadyathA-'aNupuvI' tyAdi, upanyAsasUtraM nigadasiddhameva, se kiM ta' mityAdi (71-51), iha pUrva | prathamamAdiriti paryAyAH, pUrvasya pazcAdnupUrva tasya bhAva iti 'guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi vyaJ ceti (pA. 5-1-124) sa cAyaM bhAvapratyayo napuMsakaliGge yabkaraNasAmarthyAcca strIliGge'pi, tathA hi tasmAdanupUrvabhAvaH AnupUrvI anukramo'nuparipATIti paryAyAH, vyAdi // 30 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnupUrvI bhedAH zrIanu0 * vastusaMhatiriti bhAvaH, iyamAnupUrvI dazavidhA-dazaprakArAH prajJaptAstadyathA 'nAmAnupUrvI ' tyAdi, vastuto bhAvitArthatvAtsUtrasiddhameva tAvadyAvat hAri.vRttau kAuvaNihiyA ya'(72-51). aNovaNihiyA ya tatra nidhAnaM nidhiyA'so viracanA nikSepaH prastAvaH sthApaneti paryAyAH, tathA ca loke-nidhehIdaM nihitabhidabhityarthe nikSepArtho gamyate, upa-sAmIpyena nidhAnamupanidhiH-vivakSitasyArthasya viracanAyAH pratyAsannatA, up||31|| nidhiH prayojanamasyA iti prayojanArthe Thak aupanidhikI, etaduktaM bhavati-adhikRtAdhyayanapUrvAnupUrvyAdiracanAzrayaprastAropayoginI aupanidhikItyucyate, na tathA anApatidhikI, 'tattha Na 'mityAdi, tatra yA'sAvaupanidhikI sA sthApyA-sAMnyAsikI tiSThatu tAvad alpataravaktavyatvA|ttasyAH, kiMtu yatraiva bahu vaktavyamasti tatra ya: sAmAnyo'rthaH so'nyatrApi prarUpita eva labhyata iti guNAdhikyasaMbhavAt saiva prathamamucyata iti, Aha ca sUtrakAra:-'tattha Na' mityAdi, tatra yA'sAvanaupanidhikI sA nayavaktavyatAzrayaNAt dravyAstikanayamatena dvividhA prajJaptA, naigamavyavahArayoH saMgrahasya ca, ayamatra bhAvArtha:-haughata: sapta nayA bhavanti, naigamAdayaH, uktaM ca-naigamasaMgrahavyavahAraRjusUtrazabdasama bhirUdvaivaMbhUtA nayAH' ete ca nayadvaye'vasthApyante-dravyAstikaH paryAyAstikazca, tatrAdyAnayo dravyAstikaH, zeSAH paryAyAstika iti, punaH dravyAstikAko'pyaughato dvibheda:-avizuddho vizuddhazca, avizuddho naigamavyavahArau vizuddhaH saMgraha iti, kathaM ?, yena naigamavyavahArau kRSNAdyanekaguNAdhiiSThitaM trikAlaviSayaM anekabhedasthitaM nityAnityaM dravyamityevaMvAdinI, saMgrahastu paramANvAdisAmAnyavAdItyalaM vistareNa / 'se kiM ta' mityAdi |atrApyalpavaktavyatvAt saMgrahAbhidhAnaM pazcAditi, paJcavidhAH prajJaptAstadyathA 'arthapadaparUpaNate ' tyAdi, (73-53) tatra aryata ityarthaH tadyuktaM-tadviSayaM tadartha vA padaM arthapadaM tasya prarUpaNA-kathanaM tadbhAvo'rthapadaprarUpaNatA, saMjJAsaMjhisambandhaprarUpaNatetyarthaH, tathA bhaMgasamutkIdirtanatA, ihArthapadAnAmeva samuditavikalpakaraNaM bhaMgaH bhaMgasya bhaMgayoH bhaGgAnAM vA samutkarttinaM-uccAraNaM bhaMgasamutkIrtanaM tadbhAva iti samAsaH, SA%EC%AF%ESARKAOMcha // 31 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaupanivikyAnupUyA arthapadaM zrIanu:13 tathA bhaGgopadarzanatA, iha yo bhAstenArthapadena yairvArthapadairupajAyate tasya tathopadarzanaM 2 tadbhAva iti vigrahaH, sUtrato'rthatazca prarUpaNetyarthaH, hAri.vRttau da tathA samavatAra:-ihAnupUrvIdravyANAM svasthAnaparasthAnasamavatArAnveSaNAprakAraH samavatAra iti, tathAnugamaH AnupUrvyAdInAmeva stpdprruupnnaa||32|| dibhiranuyogadvArairanekadhA'nugamanaM anugama iti / 'se kiM ta' mityAdi, (74-53) 'tipadesie ANupuvI' tripradezikA: skandhAH | AnupUrvyaH, ayamatra bhAvArtha:- ihAdimadhyAntAMzaparigraheNa sAvayavaM vastu nirUpyate, tatra kaH Adi ki madhyaM ko'nta iti?, lokaprasiddhameva, yasmAtparamasti na pUrva sa AdiH, yasmAtpUrvamasti na paramaMta: saH, tayoraMtaraM madhyamupacarati, tadetat trayamapi yatra vasturUpeNa mukhyamasti tatra gaNanAkramaH sampUrNa itikRtvA pUrvasya pazcAdanupUrva tasya bhAva AnupUrvI , etaduktaM bhavati-saMbandhizabdA hyete parasparasApekSAH pravarttanta iti yatraiSAM mukhyo vyapadezyavyapadezakabhAvo'sti ayamasyAdirayamasyAnta iti tatrAnupUrvIvyapadeza iti, tripradezAdiSu saMbhavati nAnyatreti, yaH punarasaMsaktaM | apaM kenacidvastvantareNa zuddha eva paramANustasya dravyataH anavayavatvAt AdimadhyAvasAnatvAbhAvAt anAnupUrvItvaM, yastu dvipradazikaH skandhastasyApyAdyantavyapadezaH parasparApekSayA'stItikRtvA anAnupUrvItvamazakyaM pratipattuM, athAnupUrvItvaM prasaktaM tadapi cAvadhibhUtavasturUpasyAsaMbhavAt | aparipUrNatvAt na zakyate vaktumiti ubhAbhyAmavaktavyatvAt avaktavyakamucyate, yasmAnmadhye sati mukhya Adilabhyate mukhyazcAntaH parasparA zaMkaraNa, tadatra madhyameva nAstItikRtvA kasyAdiH kasya vAnta itikRtvA vyapadezAbhAvAt phuTamavaktavyakaM, 'tipadesiyA ANupubbIu' 4 ityAdi, bahuvacananirdezaH, kimartho'yamiti cet AnupUrvyAdInAM pratipadamanantabyaktikhyApanArthaH, naigamavyavahArayozcatthaMbhUtAbhyupagamalA pradarzanArtha iti, atrAha-epAM padAnAM dravyavRddhayanukramAdevamupanyAso yujyate-anAnupUrvI zravaktavyakaM AnupUrvI ca, pazcAnupUrvyA ca vyatyayena, tat kimarthamubhayamulladhyAnyathA kRtamiti, atrocyate, anAnunULapi vyAkhyAnAMgamiti khyApanArtha, kiMcAnyat- AnupUrvIdravyabahutvajJApanArtha CAREERSAR ROBARSAASAGAR // 32 // KA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogopadarzanatA zrIanu04AsthAnabadusa * sthAnabahujJApanArtha cAdAvAnupUrdhyA upanyAsaH, tato'lpataradravyatvAdavaktavyakasyetyalaM vistareNa / 'seta' mityAdi nigamanaM, 'etAe Na'mityAdi, hAri.vRttI (75-55) etayA'rthaprarUpaNayA kiM prayojanamityatrAha- etayA bhaGgasamutkIrtanatA kriyate, sA caivamavagantabyA-trayANAmAnupUrvyAdipadAnAmeka vacanena trayo bhaGgAH, bahubacanenApi trayaH, ete cAsaMyogataH, saMyogena tu AnupUya'nAnupUryozcaturbhaGgI, tathA AnupUrvyavaktavyakayorapi saiva, // 33 // tathA'nAnupUrvyavaktavyakayozceti, trikasaMyogatastu AnupUya'nAnupUrvyavaktavyakeSvaSTabhaGgIti, evamete pavizatirbhaGgAH, atrAha-bhaGgasamutkItainaM kimartha ?, ucyate, vakturabhipretArthapratipattaye nayAnumatapradarzanArtha, tathAhi-asaMyuktaM saMyuktaM samAnamasamAnaM anyadravyasaMyoge('saMyoge) ca yathA vaktA pratipAdayati tathaivemau pratipAdyate iti nayAnumatapradarzanaM, eSo'tra bhAvArthaH, bhaGgakAstu anyata evAnusatavyAH, "se ta' mityAdi nigamanaM, zeSamanigUDhArtha yAvat 'tipadosae ANupuvI ' tyAdi, tripradeziko'rthaH AnupUrvItyucyate, evamarthakathanapurassarAH zeSabhaGgA api bhAvanIyA iti,etaduktaM bhavati-taireva bhaMgakAbhiyAnaitripadezaparamANupudgaladvipradezArthakathanaviziSTaistadabhidheyAnyAkhyAnaM bhaMgopadarzanateti, Aha-artha| padaprarUpaNAbhaMgasamutkIrtanAbhyAM bhaMgopadarzanArthatA'vagamAdbhedatastadabhidhAnamayuktamiti, atrocyate, na,ubhayasaMyogasya vastvantaratvAt nayamata| vaicitryapradarzanArthatvAkacAdoSa iti, zeSaM nigamanaM sUtrasiddhamiti / 'se kiM taM samotAre' tyAdi (79-58) avataraNamavatAra:-samyagavirodhataH svasthAna evAvatAraH samavatAra:, ihAnupUrvIdravyANAmAnupUrvIdravyeSvatAraH na zeSeSu, svajAtAveva vartante na tu svajAtivyatirekeNeti bhAvanA, evamanAnupUrvyAdiSvapi bhAvanIyamakRcchAvaseyA cAkSaragamaniketi na pratipadaM vivaraNaM prati prayAsa iti / 'se kiM ta' mityAdi / 80-59) anugama:-prAgnirUpitazabdArtha eva navavidho-navaprakAraH prajJaptastadyathA-'saMtapadaparUvaNA' gAhA (*8-59) vyAkhyA-saza | tatpadaM ca satpadaM tasya prarUpaNaM satpadaprarUpaNaM tasya bhAvaH satpadaprarUpaNatA-sadarthagocarA AnupUAdipaprarUpaNatA kAryA, tathA AnupUjyodidra // 33 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu // 34 // vyapramANaM vaktavyaM, tathA''nupUrvyAdidravyAdhAraH kSetraM vaktavyaM, tathA sparzanA vaktavyA, kSetrasparzanayorayaM vizeSa:- egapadesogADhaM sattapadesA | satpadapra| ya se phusaNA' kAlazcAnupUrvyAdisthitikAlo vaktavyaH, tathA antaraM- svabhAvaparityAge sati punastadbhAvaprAptiviraha ityarthaH, tathA bhAga ityA rUpaNatA nupUrvAdravyANi zeSadravyANAM katibhAga ityAdi, tathA bhAvo vaktavyaH, AnupUrtAdidravyANi kasmina bhAve vartanta iti, tathA'lpabahutvaM vaktavyam , dravyapramANa | AnupUrvyAdInAmeva mitho dravyArthapradezArthobhayAthaiH, vyAsArtha tu pratyavayavaM granthakAra eva prapaJcato vakSyate iti, tatrAdyamavayavamadhikRtyAha | kSetra| 'NegamavavahArANaM ANupubbidabAI kiM atthi NatthI' tyAdi, 81-60) kutaste saMzayaH 1, ghaTAdau vidyamAne khakusumAdau vA'vidyamAne sparzanAni vA'vizeSeNAbhidhAnapravRtteH, tatra nirvacanamAha-'niyamA atthi' tathA vRddhairapyuktaM--jamhA duvihAbhihANaM satthayamitaraM va ghddkhpussphaadii| viTThamao se saMkA Nasthi va athiti sissassa // 1 // Atyatti ya guruvayaNaM abhihANaM satthayaM jato savvaM / icchAbhihANapaccayatullabhidheyA sadattha| miNa // 2 // ' yazcAsya sadarthaH sa ukta eva, dvAraM / dravyapramANamadhunA-'negamavavahArANaM ANupuvvidavvAiM kiM saMkhejjAi' (82-60) ityAdi nigamanAntaM sUtrasiddhameva, asaMkhyeyapradezAtmake ca loke'nantAnAmAnupUdidravyANAM sUkSmapariNAmayuktatvAdavasthAnaM bhAvanIyamiti, dRzyate caikagRhAntavAkAzapradezeSvekaprabhAparamANuvyApteSvapi pratipradIpaM bhavatAmevAnekapradIpaprabhAparamANUnAmavasthAnamiti, na ca dRSTe'nupapannaM nAmetyalaM prasaGgena, dvAraM / kSetramadhunA, tatredaM sUtraM 'NegamavavahArANaM ANupubbidabAI loyassa kiM saMkhejjaibhAge hojjA' | (83-60) ityAdi praznasUtraM, ekAnupUrvIdravyApekSayA tatpramANasaMbhave sati praznasUtra sugama, nirvacanasUtraM ca pranthAdeva bhAvanIyaM, navaraM 'savvaloe vA hojja' ci yaduktaM tatrAcittamahAskandhaH sarvalokavyApakaH samayAvasthAyI sakalalokapramANo'vaseya iti, 'NANAdambAI paDucca' ityAdi, nAnAdravyANyAnupUrvIpariNAmavantyeva pratItya prakRtya vA'dhikRtyetyarthaH niyamAt-niyamena sarvaloke, na zeSabhAgeviti, hojja' Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu hAri vRttI kAlo'ntaraM // 35 // AASARAMSARAA tti ArSatvAdbhavanti vartanta ityarthaH, yasmAdevaikasminnAkAzapradeze sUkSmapariNAmapariNatAnyanantAnyAnupUrvadrivyANi vidyanta iti bhAvanA, anAnupUrvIavaktavyakadravye tu eka dravyaM pratItya saMkhyeyabhAga eva vartante, na zeSamAgeSu, yasmAtparamANurekapradezAvagADha eva bhavati, avaktavyakaM | tvekapradezAvagAda dvipradezAvagADhaM ca, nAnAdravyabhAvanA pUrvavaditi, dvAraM / sAmprataM sparzanAdvArAvasaraH, tatredaM sUtraM-'gamavavahArANa'mityAdi (84-65) nigamanAntaM nigadasiddhameva, navaraM kSetrasparzanayorayaM vizeSa:-kSetramavagAhamAtraM sparzanA tu svacatasRSvapi dikSu tabahirapi veditavyeti, yatheha paramANorekapradeza kSetra saptapradezA sparzaneti, syAdetad-evaM satyaNorekatvaM hIyata iti, uktaM ca-' dig bhAgabhedo yasyAsti, tasyaikatvaM na yujyate' ityetadayuktaM, abhiprAyAparijJAnAt , nAMzataH sparzanA nAma kAcid , api tu nairantaryameva zinAM brUma iti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate vistarabhayAditi, dvAraM / sAmprataM kAladvAraM; tatredaM sUtra-NegamavavahArANa' mityAdi, (85-63) nigamanaM pAThasiddhameva, NavaramiyamitthaM bhAvaNA-doNhaM paramANUNaM eko paramANU saMjutto samayaM ciTThiUNa vijutto, evaM ANupuvvidavvaM jahaNNeNaM egasamayaM hoti, ukoseNaM asaMkhajja kAlaM ciTThiUNa viutto, evamasaMkhejjaM kAlaM, NANAdabvAI puNa paDuca sambaddhA-sarvakAlame va vidyante, aNANupuvvIsu tu ego paramANU egasamayaM ekallago hoUNa ekega vA dohi vA bahuparamANUhi vA samaM jujjai, evaM jahaNNeNaM eka samayaM hoti, ukoseNaM asaMkhejjakAlaM ekallago hoUNa samaM jujjai, evamasaMkhejja kAlaM, NANAdavAI puNa paDuba sabakA vijaMti, evaM | | avattavvagesuvi pagaM davaM paDucca do paramANU egasamayaM ThAUga vijujjati, aNNaNa vA saMjumjeti, evaM avattavvagadavvaM jahaNNeNaM eka samaya hojjA, ukkosaNaM asaMkhejjaM kAlaM ciTThiUNa viujjati saMjujjati vA, evaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca savvaddhaM ciTThati, dvAraM / adhunA'ntaradvAra, satredaM sUtraM- gamavavahArANaM ANupugvidavANaM aMtaraM kAlao keciraM hotI.' % AA-%AASAKAR " Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri.vRttI AnupUyAdAnAmantara // 36 // tyAdi, (86-63 ) iha vyAdiskandhAsyAdiskandhatAM vihAya punaryAvatA kAlena ta eva tathA bhavatItyasAvantaraM, egadavvaM ANupugvidavyaM paDuca jahaNaNa-savvatthovatayA ega samayaM--kAlalakkhaNaM. kaha?. tipadesiyAdiyAo paramANamAdI viutto samayaM ciTThiUNa puNo teNa davveNa vissasApaogAo taheva saMjujjai, evamegaM samayaM aMtaraMti, ukAseNaM-ukkosagatayA aNataM | kAlaM, kaha , tAo ceva tipadesiyAdiyAo so ceva paramANumAI viutto aNNesu paramANubyaNukAyakottaravRdvathA anantANukAvasAneSu | svasthAne pratibhedamanantavyaktivatsu ThANesu ukosamaMtarAdhikArAto asaI ( ukkosa ) ThitIe acchiUNa kAlassa anantattaNao ghaMsaNaghola| gAe puNovi niyamaNa ceva teNaM daveNaM paogavissasAbhAvao taheva saMjujjatti, evamukkosato arthataM kAlaM aMtaraM bhavati, NANAdavvAI paDukaca Nasthi aMtaraM, iha loke saMdaiva tadbhAvAditi bhAvanA, aNANupubviciMtAe ega davvaM paDukca jahaNNeNaM egaM samayaMti, kaha?, ego para| mANU aNNaNaM aNumAdiNA ghaDiUNa samayaM ciMhitA viujjati evaM egasamayamantaraM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, kahaM ?, aNANupuvvidavvaM | aNNaNa aNANupulvidavvaNa avattavvagadavveNaM ANupugvidagveNa vA saMjuttaM ukkosaTThitiyamasaMkhejjakAlaniyamitalakkhaNaM hoUNa Thitiante tao bhiNNo niyamA paramANU ceva bhavati, aNNadavvANavekkhattaNao, evaM ukkoseNa asaMkhejjakAlaMti, ettha codago bhaNati-NaNu aNaMtapadesagANupubvIdavvasaMjuttaM khaMDakhaMDehi vicaDiUNa vyaNukAdibhAvamaparityajadevAnyAnyaskandhasambandhasthityapekSayA'syAnantakAlamevAntaraM kasmAnna bhavati iti, atrocyate, paramasaMyogasthiterapyasaMkhyeyakAlAdUrdhvamabhAvAdaNutvena tasya saMyuktatvAdaNutvata eva viyogabhAvAditi, kathamidaM jJAyata iti ceducyate, AcAryapravRtteH, tathAhi-idameva sUtraM jJApakamityalaM casUryeti / 'NANAdavvAI' tu pUrvavat, avattavvagaciMtAe ega davvaM paDucca jahaNNaNaM ega samaya evaM-duparamANukhaMdho viujjiUNa egaM samaya ThAUNa puNo saMjujjai, aNNeNa vA ANupuvAdiNA FACCOLLARAK Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naigamavyaka hArAmyAMdra vyAnupUrvI zrIanuH saMjubjiya samayamega tahA cihiUNa puNo vijujjaitti, avatavvagaM ceva bhavatItyarthaH, ukkoseNaM aNatakAlaM, kahaM 1, egamavattabvagadavvaM hAri.vRttI avattavvagatteNa vijujiUNa aNNesu paramANu ya guphAye kottaravRdayA'nantANukAvasAneSu svasthAnapratibhedamanantavyAktivatsu ThANesukosaMtarAdhikA | rAt asati ukkosagaThitIe pacchiUNa kAlassa aNatattaNao ghaMsaNagholaNAo puNovi te ceva paramANU vissasApaogato taheva jujjati, // 37 // evamukkosato aNaMtaM kAlaM aMtaraM havati, NANAdabvAI paDucca Natthi aMtara, iha loke sadaiva tadbhAvAditi bhAvanA, dvAraM / idAnIM bhAgadvAra, | tatredaM sUtra 'NegamavavahArANaM ANupudhidabAI sesadavANaM katibhAge hojjA' (7-65 ) ityAdi, 'sesadavya'tti aNANupu| bidavvA avattavvagadavvA ya, yadvA eko rAsI ko tato pacchA caturo, ettha NidarisaNaM ima-satassa saMkhejAtabhAge paMca, paMcabhAge satassa | vIsA bhavaMti, satassa asaMkhejatibhAgo dasa, dasabhAge dasa ceva bhavaMti, satassa saMkhejasu bhAgesu domAiesu paMcabhAgesu cattAlIsAdI bhavaMti, satassa asaMkhejjesu bhAgesu ahasu dasabhAgesu atIti bhavati, codaga Aha-NaNu eteNa disaNa sesagadavvANa aNupubbivvA thovatarA bhavaMti, jato satasta asIti thovataratti, AcArya Aha--Na mayA bhaNNai tadbhAgasamA te daTThavA, tabbhAgatthesu vA dabbesu te samA, kiMtu sesavvANaM ANupuzvidavvA asaMkhejjasu bhAgesu adhiyA bhavaMtIti vakaseso, sesadavvA asaMkhaabhAge bhavantItyarthaH, aNANupubbivvA hA anvattavvagadavvA ya ANupubvidavvANaM asaMkhejjabhAge bhavaMti, sesaM suttasiddhamiti (bhAga) dvAraM / sAmprataM bhAvadvAraM, tatredaM sUtra-' negamavavahA| rANaM ANupubbidavvAI kayaraMmi bhAve hojja' tItyAdi (88-66) iha karmavipAka udayaH udaya eva audayikaH sa cASTAnAM karma| prakRtInAmudayaH tatra bhavastena vA nivRtta audayikA, upazamo-mohanIyakarmaNo'nudayaH sa evaupazamikastatra bhavastana vA nivRtta iti, kSaya:da karmaNo'tyantavinAzaH sa eva kSAyikastatra bhavastana vA nivRtta iti,karmaNa eva kasyacidaMzasya kSayaH kasyacidupazamaH tatazca kSayazcApazamazca 15555 ECRE Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naigamavyavahArAbhyAmalpabahutvaM shriianu0| kSayopazamau tAbhyAM nivRttaH kSAyopazamikaH, pariNamanaM pariNAmaH, dravyasya tathA bhAva ityarthaH, sa eva pAriNAmikaH tatra bhavastena vA nivRtta iti, hAri.vRttIta sAnipAtiko ya eSAmeva dvikAdisaMyogAdupajAyate, eSa zabdAthe:, bhAvArtha punaramISAM svasthAne evopariSTAdvakSyAmaH, navaraM nirvacanaM, nirvacana sUtropayogItikRtvA pariNAmikabhAvArthoM lezataH pratipAdyata iti, iha pariNAmaH dvividha:- sAdiranAdizca, tatra dharmAstikAyAdidravyAdiSvanAdipariNAmaH rUpidravyeSvAdimAMstadyathA abhrendradhanurAdipariNAma ityevamavasthite satIdaM nirvacanasUtraM 'NiyamA ' ityAdi, niyamenaavazya tayA sAdipariNAmike bhAve bhavanti, tathA pariNateranAditvAbhAvAd, utkRSTavo dravyANAM viziSTaikapariNAmatvenAsaMkhyeyakAlasthiteH, zeSa sUtrasiddha, dvAraM / sAmpratamalpabahutvadvAraM, tatredaM sUtra-' etesiga' mityAdi (89--67 ) dravyaM ca tadarthazva dravyArthaH tasya bhAvo dravyArthatA, ekAnekapudgaladravyeSu yathAsaMbhavataH pradezaguNaparyAyAdhAratetyarthaH, tayA dravyatvenetiyAvat, prakRSTo dezaH pradezaH pradezazcAsAvarthazva pradezArthastasya bhAvaH pradezArthatA, teSveva dravyeSu pratipradezaM guNaparyAyAdhArateti bhAvanA, tayA, aNutvenetyarthaH, dravyArthapradezArthatA yathoktobhayarUpatayA, zeSaM sUtrasiddhaM yAvata 'samvatthovAI gamavavahArANaM avvattavyagadavAI davaTThattayAe'ti, kA tatra bhAvanA ?, ucyate, saMghAtabhedAnamittAlpatvAt, tebhya eva aNANupubbiyAI dabaTTayAe viselAdhitAI, kathaM 1, ucyate bahutaradravyotpattininittatvAt , tebhyo'pi ANupubvidavbAI dabbaThThayAe asaMkhejjaguNAI, kathaM 1, ucyate, vyAyekapradezottaravRdiyA dravyasthAnAnAM nisargata eva | bahutvAt, saMghAtabhadanimittabahutvAcca, iha vineyAnugrahArtha bhAvanAvidhirucyate-ega duga tiga cauppadesA ya ThAvitA 1, 2, 3, 4, ettha saMghAtabhedato paJca avattavvagadabvAI havaMti, dasa aNANupugvidavyA bhedato saMghAtato vA, ekakAle tiNi ya ANupubdhidabvA, kameNa puNa egadugAdisaMjogabhedato aNege bhavaMti, aNNe bhaNaMti-caudasa havaMti, tadabhimAyaM tu na vayaM samyagavagacchAmo'tigaMbhIratvAditi,evaM paMcadasA // 38 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu: hAri-vRttI saMgraheNadvyAnupUrvI // 39 // disu bhAveyavya, savvaNNuvarasato ya saddheyaM, nAnyathAvAdino jinAH, 'padesaTTayAe savvatthovAINegamavavahArANa' mityAdi, stokave kAraNaM 'apadesaTTayAe' tti apradezArthatvena nAsya pradezA vidyanta ityapradeza:-paramANuH, uktaMca-'paramANurapradeza'iti tadbhAvastena, aNorniravayavatvAdityarthaH dAha--pradezArthatayA sarvastokAnItyabhiprAye apadezArthatveneti kAraNAbhidhAnamayuktaM, virodhAt , svabhAvo hi heturyadi pradezArthatA kathamapradezA rthatA iti, atrocyate, AtmIyaikapradezavyatiriktapradezAntarapratiSedhApekSA pradezArthatA, na punarnijaikapradezapratiSedhApekSApi, dharmimaNa evAprasaGgA| dvicAravaiyarthyaprasaMgAd alaM / vistareNa ' avattavvagadavvAI padesaTTayAe visesAdhiyAI' anAnupUrvardrivyebhya iti, atra vineyAsamohArthamudAharaNaMbuddhIe sayametaM avattavvagadambA kayA, aNANupugvidambA puNa divasayamettagA, evaM dravyatvena viziSTavizeSAdhikA bhavanti, padesattaNe puNA ra aNANupuzvidavvA appaNo dabvaTThatAe tulA ceva, apadesattaNao, visiTTavisesAdhitA(avattabbayA)dusayamettA bhavaMti, ANupugvidavvAI apadesaThThatAe | aNataguNAI, tehiMtovi padesaThThatAe ANupugvidavvAI aNaMtaguNAI, kathaM ?, ucyate, ANupubvidavvANaM ThANabahuttaNao, tesiM ca saMkhA aNanapadehai sattaNao, ubhayArthatA sUtrasiddhava se ta' mityAdi nigamanadvayaM, 'se kiMta' mityAdi (90-69) iha sAmAnyamAtrasaMgrahaNazIla: | saMgrahaH, zeSaM sUtrAsaddhaM yAvat 'tipadesiyA ANupuvvI ' tyAdi, iha saMgrahasya sAmAnyamAtrapratipAdanaparatvAdyAvantaH kecana tripradezikAste tripradezikatvasAmAnyAvyatirekAt vyatireke ca tripradezikatvAnupapatteH sAmAnyasya caikatvAdekaiva tripradezikAnupUrvIti, evaM catuSpadezikAdiSvapi bhAvanIya, punazca vizuddhatarasaMgrahApekSayA sarvAsAmevAnupUrvItvasAmAnyabhedAdakaivAnupUrvIti, evamanAnupUrvyavaktavya keSvapi svajAtyabhedato vAcyakAmekatvamiti se ta' mityAdi nigamana, bahutvAbhAvAdvahuvacanAbhAvaH 'etAe Na' mityAdi (92-70) pAThasiddhaM, yAvat ' asthi ANupubvI ' tyAdi sapta bhaMgA:, vyaktibahutvAbhAvAdvahuvacanAnupapattitaH zeSabhaMgAbhAva iti, evaM bhaMgopadarzanAyAmapi bhAvanIya / "se kiM taM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanukA saMgraheNAnugamaH // // samotAre' tyAdi (94-71) sUtrasiddha, yAvat 'saMgahassa ANupuzvivvAI ANupugvidavvehi samAtaraMti' tajjAtI vartante, AnupUrvI| svena bhavantItyarthaH, evamanAnupUrvyavaktavyakadravyacintAyAmapi bhAvanA kAryA, pAThAntaraM vA 'saTThANe samotarati ' svasthAnaM tasmin samavataraMtIti, atrAha-jaM sahANe samotaraMtIti bhaNaha, kiM taM AtabhAvo saTThANaM paradavaM vA samabhAvapariNAmattagao saTThANaM ?, jadi AtabhAvo saTTANaM | to AtabhAve ThitattaNato samotAro bhavati, aha paradavvaM to ANupubvivvasta agANupubviavattavvagadavAvi muttittavaNNAdiehiM samabhAva| ttaNato saTThANaM bhavissaMti, evaM codite gurU bhagati-savvadavyA AtabhAvesu vaNijjamANA AtabhAvasamotAre bhavaMti, jato jIvadavvaM jIvabhAPAvesu samotarijjai No'jIvabhAvasu, ajIbadambaMpi ajIvabhAvasu na jIvabhAvevityarthaH, paradavvaMpi samabhAvavisesAdisAmannattagao saTTANaM zagheppaitti Na doso, iha puga adhikAre ANupubbibhAvavisesattagao ANupubdhidabvapakkhe samotaratitti saTTANaM bhaNitaM, evaM aNANupubvi avattabbesuvi sahANe samotAro bhANiyabyo iti, seta' mityAdi, nigamanaM / se kitaM aNugame ?, aNugame aTThavihe paNNatte, kA taMjahA- santapada' gAhA (9-71) Navara appAbaha Nasthi' ti (95-71) vizeSata iyaM ca nayAntarAbhiprAyato vyAkhyAteva, | ya eveha vizeSo'sAveva pratidvAraM pratipAdyata iti, tatra 'saMgahasse' tyAdi, granthasiddhameva, yAvanniyamA eko rAsI, ettha suttuJcAraNasamaNaMtarameva Aha codakaH--NaNu dabappamANe puDhe asiliTThamuttaraM, jao eko rAsitti pamANaM kahiyaM, jo bahUNaM sAlibIyANaM eko rAsI bhaNNati, evaM bahUNaM ANupubbiyANaM eko rAsI bhavislati, bahU puga dayA paDivajitavyA, AcArya Aha--ekarAsigrahaNaNa bahusuvi |ANupubbidabvesu ekaM ceva ANu dhibhAvaM dasati, jahA bhUpu kaThINa mutta taM, AivA jahA bahavo paramANavo khaMbattabhAvapariNatA egakhaMdho bhaNNati, evaM bahuANupubvivyA ANupubdhibhAvapariNayattaNato egANuvittaM egattaNao ego rAsIti bhaNitaM na doso, 'saMgahassa ANu CANARACK // 40 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuH hAri.vRttI // 41 // pubbidavvAI loyassa kiM saMkhejjatibhAge hojjA' ityAdau nirvacanasUtraM 'niyamA sabaloe hojjA' sAmaNNavekkhAe ANupubbIe aupAniegattaNao sabvagayattaNao ya, evamaNANupubviavattabvagAvi bhANitabvA / phusaNAvi evaM ceva bhANitavvA, kAlato puNa savvaddhaM, ANupuvI |dhikI drasAmAnyasya sarvakAlameva bhAvAta, evamaNANupabviavattabvagAvi bhANiyabvA, aMtaracintApa Natthi antaraM, prayojanamanantaroktameva, bhAga-1xvyAnupUvI dvAre'pi niyamAt tribhAgo, jeNa tiNi vestha rAsaH, ettha codago bhagati-NaNu AdIe avattabagahito agANupUvI visesAdhitA tehito ANupubbI asaMkhejjaguNA, AcArya Aha-- negamavavahArAbhippAyavo, imaM puga saMgahAbhippAyato bhaNita, kiMcAnyat-jahA egassa raNgo tao puttA, toseM asse maggantANaM egassa ego Aso diNNo, so cha sahasse lambhati, vitiyassa do AsA diyA, te timi tiNi sahasse pAlabhaMti, taiyassa bArasa AsA diNNA, te paMca paMca sae lambhati, visamAvi te mulabhAva paDarUca tibhAgapaDitA bhavaMti, evaM ANupavi mAdIvi davvA ANupubviaNANupubviavattabdhagatibhAgasamattaNato niyamA tibhAgetti bhaNitaM Na doso, sAdipAriNAmie bhAve pUrvavat , gatA aNovaNihiyA davvANupuvI / * se kita' mityAdi, atha kathamopanidhikI dravyAnupUrvI ?, aupanidhiko dravyAnupUrvI trividhA prajJatA, tadyathA-'pUrvAnupUrvI' tyAdi ( 96-73) tasmAtprathamAtprabhRti AnupUrvI anukamaH paripATI pUrvAnupUrvI, pAzcAtyAta--caramAdArabhya vyatyayenaivAnupUrvI pazcAnupUrvI, na AnupUrvI anAnupUrvI yathoktaprakAradvayAtiriktanetyarthaH, 'se kita' mityAdi. (97-73) tatra dravyAnupUya'dhikArAt dharmAstikAyAdInAmeva ca dravyatvAdidamAha--'dhammatthikAe' ityAdi, tatra jIvapudgalAnAM svAbhAvike kriyAvatve gatipariNa // 41 // tAnAM tatsvabhAvadhAraNAddharmaH, astaya:-pradezAsteSAM kAya:-saMghAtaH astikAyaH dharmazvAsAvastikAyazceti samAsaH, tathA jIvapugalAnAM svAbhAvike kriyAvattve tatpariNatAnAM tatsvabhAvAdhAraNAdadharmaH, zeSaM dharmAstikAyavat, tatra sarvadravyasvabhAvA''dopanAdAkAzaM, svabhAvenAvasthAnAdi Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3adravyANi tatkramatha zrIanu tyarthaH, AzabdA maryAdAbhividhivAcI, maryAdAyAmAkAze bhavanti bhAvAH svAtmani ca, tatsaMyoge'pi svabhAva evAvatiSThante nAkAzabhAvameva yAnti, abhividhau tu sarvabhAvabyApanAdAkAzaM, sarvAtmasaMyogAditi bhAvaH, zeSaM dharmAstikAyavat, tathA jIvati jIviSyati jIvitavAn // 42 // jIvaH, zeSa pUrvavat, tathA pUraNagalanadharmANaH pudgalAH ta evAstikAyaH pudgalAstikAya ityanena sAvayavAnekapradezikaskandhagraho'pyava | gantavyaH, tathA'ddhatyayaM kAlavacana: sa eva niraMzatvAdatItAnAgatayoviniSTAnutpannatvenAsattvAtsamayaH, samUhAbhAva ityarthaH, AvalikAdayaH GIsantIti cet, na, teSAM vyavahAramAtratayaiva zabdAta, tathAhi-nAnekaparamANunirvRttaskandhasamUhavat AvalikAdiSu samayasamUha iti / Aha-eSAM ta kathamastitvamavagamyate ? iti, atrophayate, pramANAta , tasaMvedaM pramANa-iha gatiH sthitizca sakalalokaprasiddhA kArya vartate, kArya ca pariNAmA-18 4 pekSAkAraNAyattAtmalAbhaM varttate, ghaTAdikAryeSu tathA darzanAt , tathAca mRtpiNDabhAve'pi digadezakAlAkAzaprakAzAcapekSAkAraNamantarega na ghaTo bhavati, yadi syAnmRpiNDamAtrAdeva syAt , na ca bhavati, gatisthitI api jIvapudgalAkhyapAriNAmikakAraNabhAve'pi na dharmAstikAyAkhyApekSAII kAraNamantareNa bhavata eva, yatazca bhAvo dRzyate atastatsattA gamyata iti bhAvArthaH, gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyaH matsyAnAmiva jalaM, tathA sthitipariNAmapariNatAnAM sthityupaSTambhakaH adharmAstikAyaH matsyAnAmiva medinI, vivakSayA jalaM vA, prayogagatisthitI apekSAkAraNavatyau kAryatvAd ghaTavat, vipakSabailokyazudhiramabhAvo vetyalaM prasaMgena, gamanikAmAtrametat / Aha-AkAzA-11 181 stikAyasattA kathamavagamyate 1, ucyate, avagAhadarzanAttathA coktaM-- avagAhalakSaNamAkAza' miti, Aha-jIvAstikAyasattA kathamavaga myate ?, ucyate, avaprahAdInAM svasaMvedanasiddhatvAt , pudgalAstikAyasattA'numAnataH, ghaTAdikAryopalabdheH sAMvyavahArikapratyakSatazcIta, Aha-kAlasattA kathamavagamyate ?. ucyate, bakulacampakAzokAdipuSpaphalapradAnasya niyamena darzanAt, niyAmakaca kAla iti, Aha--pUrvAnupUrvI CHAUSSSASSAUSAUSIS 56SOAMROGRA // 42 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA bhedAH tvamamISAmitthameva kiM kRtamiti !, atrocyate, ityamevopanyAsavRtteH, Aha-itthameva krameNa dharmAstikAyAdyupanyApta eva kimarthamiti 1. zrIanu0 hAri-vRttau , ucyate, dharmAstikAyAdipadasya mAMgalikatvAddharmAstikAyasya prathamamupanyAsa: gatikriyAhetutvAcca, punardhAstikAyapratipakSatvAdadharmA stikAyasya, punastadAdhAratvAdAkAzAstikAyasya, punaH prakRtyA'mUrtisAmyAjjIvAsikAyasya, punastadupayogitvAtpudgalAstikAyasya, punarjIvA- tdaany||43|| jIvaparyAyatvAdaddhAsamayasyeti, "se kiM taM pacchANupubbI' tyAdi, pazcAt prabhRti pratilomaparipATI pazcAnupUrvI, udAharaNamutkrameNedameva nopAyaca addhAsamaya ityAdi, nigadasiddhaM, 'se kiM taM aNANupubbI ' tyAdi, na AnupUrvI anAnupUrvA yatrAyaM dviprakAro'pi kramo nAsti, evamevAdavitadardatayA vivakSyata ityarthaH, tathA cAha-'eyAe ceva 'tti 'ete chacca samANe' iti vacanAdasyAmevAnantarAdhikRtAyAM 'egAdiyAe ' tti ekAdikAyAM 'eguttariyAe 'tti ekottarAyAM 'chagacchagateti SaNNAM gaccha: samudAyaH SaDgacchaH taM gatA--prAptA SaDgacchagatA tasyAM " seDhIe' ti zreNyAM, kiM ?.' aNNamannanbhAso' ti anyo'nyamabhyAso'nyo'nyAbhyAsaH, abhyAso guNanetyanAntaraM, 'durUvUNo' tti dvirUpanyUna:, AdyantarUparahito'nAnupUrvIti saMTakaH, eSa tAvadakSarArthaH, bhAvArthastu karaNagAthAnusArato'vagantavyaH, sA ceyaM gAthA--'puvANupubvi heTThA samayAbhedeNa kuNa jahAjerse / uvarimatulaM purao Nasajja puvakamo sese // 1 // tti, puvANapubbisahattho puvvaM vaNito, heTThatti paDhamAe pubvANupubbilatAe adhobhAge rayaNaM vitiyAdilatAdisu 'samau' tti iha aNANuputribhaMgarayaNavyavasthA samayaH taM ' abhiMdamANo 'tti tAM bhaMgaracanAvyavasthA aviNAsemANo, tassa ya viNAso jati sarisamakaM latAe Thaveti, jati vA'bhihitalakSaNato ukkameNaM Thavei IM // 43 // to bhiNNo samao, uktaMca-"jahiyaMbhi u nikkhitte puNaravi so ceva hoi dAyavyo / so hoti samayabheo vajeyambo payatteNaM // 1 // " taM bhedaM avaJcamANo kuNasu ' jahAjeTTa' ti jo jassa AdI esa tassa jeTTho havati, jahA dugassa eko jeTTho, aNujeTTho jahA tigasta eko, GUR-SAR ORKESUSASAASAASANAISAO Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrAnupavyodayaH zrIanu0 | jeTTANujaTTho jadhA caukassa eko, ato paraM savve jeTThANujeTThA bhANitavvA, etersi aNNatare Thavite 'purao' ti aggao uvarilatAsarise hAri vRttAlA aMke ThavejjA, jehAdiaMkaThavaNato je egAdiyA sesaTTANA tesu je aTThaviyA sesagA aMkA te putrakoNa ThavejjA, jastra aNaMtaro paraMparo vA puvo // 44 // | aMko sa puvvaM Thavijjate puvakamo bhaNNatItyarthaH, tattha viNhaM padANaM imA ThavaNA, 123-213-132--312--231-321 ahavA aNA| NupuvvINaM parimANajANaNattho suhaviNNeyo imo uvAo dhammAdie ceva chappade paDucca iMsijjai-egAdiesu paropparabbhAseNa satta satA | vIsuttarA bhavaMti, ekeNa dugo guNio do do tiga cha cha caukka cauvvIsaM cavIsa paMca vIsuttaraM sataM vIsuttaraM sataM chakkagANa satta satA vIsuttarA, ete paDhamaMtimahINA aNANupuvINa satta satA aTThArasuttarA havaMti, ageNa uvAto bhaNio ceva 'puThavANupubbI heTThA' ityAdinA, | evamanye'pi bhUyAMsa evopAyA vidyante na ca tairaprastutairihAdhikAra iti na darzyante, se taM aNANupuvvIti nigamanaM, 'ave' tyAdi (98-77 ) ahaveti prakArAntaradarzanArthaH, aupanidhikI dravyAnupUrvI trividhA prajJaptA, tadyathA-pUrvAnupUrvI' tyAdi sUtrasiddha yAvanigamana| miti, navaramAha codaka:-atha kasmAtpudgalAstikAye eva trividhA darzitA, na zeSAsti kAyeSu dharmAdiSviti, atrocyate, asaMbhavAd , asaMbhavazva dhamAdhakiAzAnAM pratyekamekadravyatvAdekadravyeSu ca pUrvAgrayogAt jIvAstikAye'pi sarvajIvAnAmeva tulyapradezatvAdekAghekottaravRTya bhAvAdayo na iti, addhAsamayastvekatvAdayoga ityalaM prasaGgena, prastumaH prakRtaM, gatA dravyAnupUrvI / sAmprataM kSetrAnupUrvI prati| pAdyate, tatredaM sUtraM- se kiM taM khattANupubbI (99-78 ) dravyAvagAhopalakSita kSetrameva kSetrAnupUrvI, sA dvividhA praja tyAdyatra yathA dravyAnupUrvI tathaivAkSaragamanikA kAryA, vizeSaM tu vakSyAmaH, 'tipadesogADhe ANupugvi' ti tripradezAvagADhaH vyaNukAdiskandhaH avagAhyAvagAhakayoranyo'nyasiddherabhAve'pyAkAzasyAvagAhalakSaNatvAt kSetrAnupUrvyadhikArAt kSetraprAdhAnyAt kSetrAnupUrvI // 44 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau 11 84 11 " ti, evaM yaavdsNkhyeyprdesh| vagADho'nantapradezi kAdirAnupUrvIti, 'egapadesAvAgaDho'NANupucvi ' tti ekapradezAvagADhaH paramANuH yAvadanantANukaskandho vA'nAnupUrvI, 'dupadesogADhe avatantrae dvipradazAvagADho dvaNukAdiravaktavyakaM etthAvagAho davvANaM ibheNa vihiNA - aNANupuvvidavvANaM paramANUrNa niyamA egammi caiva padese'vagAho bhavati, avatavvayadavvANaM puNa dopadesiyANaM egami bA dosu vA, ANupuvvidavvANaM puNa tipadekhigAdINaM jahaNgeNaM egammi padese ukkoseNaM puNa jo khaMdho jattiehiM paramANUhiM NiphaNNo so tat caiva parasehiM ogAhati, evaM jAva saMkhejjAsaMkhejjapadesio, aNatapadesio puNa khaMdho egapadesAraddho egapadesuttarakhuDDI ko ova asaMkhejjesu padesesu ogAhati, nAnanteSu, lokAkAzasyAsaMkhyeyapradezAtmakatvAtparatazcAvagAhanA'yogAdityalaM prasaMgena, zeSaM sUtrasiddhaM yAvat gamavavahArANaM ANupuvvidavvAI kiM saMkhejjAI asaMkheDajAI aNaMtAI, negamavava0 ANu0 no saMkhajjAI asaMkhajjAI no aNatAI, evaM aNApuvvidavvANivi, tatra asaMkhyAtta kSetraprAdhAnyAt dravyAvagAhakSetrasyAsaMkhyeyapradezAtmakatvAttulyapradezAvagADhAnAM ca dravyatayA bahUnAmadhyekatvAditi / kSetradvAre nirvacana sUtraM-- ' egaM davvaM paDucca logassa saMkhejjatibhAge vA hojje ' tyAdi, tathAvidhaskandhasadbhAvAda, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM yAvad 'desUNe vA loe hojja ' tti Aha-acittamahAskandhasya sakaLa lokavyApitvAtkSetra prAdhAnyavivakSAyAmapi kasmAtsaMpUrNa eva loko nocyate ? iti ucyate, sadaivAnAnupUrvyavaktavya kadravya sadbhAvAt jaghanyato'pi tatpradezatra yeNonatvAd vyAptau satyAmapi tatpradezeSvAnupUrvyAH prAdhAnyAbhAvAd, uktaM ca pUrvamunibhiH - " mahakhaMdhApuNNevI avattavvagaNANupuvvidavvAiM / jaMdesogADhAI tadeseNaM sa logoNo // 1 // Na ya tattha tassa jujjai pAghaNNaM vAvi tivi ( taMmi ) desaMmi / tappAdhannattaNao iharA'bhAvo bhave tAsi // 2 // " adhikRtAnupUrvI skandhapradezakalpanAto vA dezona eva loka iti, yatheoktamajIvaprajJApanAyAM - " dhammatthikAe dhammatthikAyassa dekho dhammatthikAyassa padese, evamadhammAgAse, kSetrAnupUrvI // 45 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuThA puggalesuvi" iha cAvayavAvayavirUpatvAdvastunaH avayavAvayavinozca kathaMcidbhedAdezapradezakalpanA sAdhvIti, na ca deza eva desI sarvathA, tave-18/catrAnuSI hAri.vRSAlAkatve dezamAtra evAsau syAdezo vA dezimAtra iti, ata: svadezasyaiva kathaMcidanyatvAdazono loka iti / kiMca-khettANupubbIe baannupubbiiav||46|| tabbagadavvavibhAgattaNo Na tesiM paropparamavagAho, pariNamaMti vA, Na vA tesiM khaMdhabhAvo atthi, kathaM?, ucyate, padesANa acalabhAvattaNao, sato ya apariNAmattaNao, tesi ca bhAvappamANaniccattaNao, ato khettANupubvIe ega davvaM paDucca desUNe logetti bhaNiya, davANupu|bbIe puNa davvANa egapadesAvagAhattaNao egAvagAhe'vi davvANa AyabhAveNaM bhinnattaNao pariNAmattaNao khaMdhabhAvapariNAmattaNao ya, ato pagaM davvaM paDucca savvalogeti, bhANitaM ca-" kaha Navi davie ce'vevaM khaMdhe savivakkhayA pidhatteNaM / bavvANupugvitAiM pariNAmai khNdhbhaavenn||1||" atrocyate, bAdarapariNAmesu AnupugvidavvapariNAmo ceva bhavati, no aNANupubviavattavvagadabveNaM, jao bAdarapariNAmo khaMdhabhAve eva bhavati, te | puNa suhumA te tivihAvi atthi, kiMca-jayA acittamahAkhaMdhapariNAmo bhavati tadA te savve suhumA AyabhAvapariNAma amucamANA tatpariNatA kA bhavaMti, tassa suhamattaNao samvagatattaNao ya, kathamevaM 1. ucyate, chAyAtapodyotavArapuralapariNAmavat , sphaTikakRSNAdivarNoparaMjitavat, 2 sIso pucchai-davvANupubbie egadavvaM savvalogAvagADhaMti, kahaM puNa mahaM evarga vA bhavati', ucyate, kevAlasamudghAtavat , uktaM ca-"kevaliu gghAo iva samayaTTama pUra reyati ya loye / accittamahAkhaMdho velA iva atara Niyato ya // 1 // " acittamahAkhaMdho salogametto vIsasApariNato bhavati, tiriyamasaMkhejjajoyaNappamANo aNiyatakAlaThItI vaTTo ur3amaho coisarajjuppamANo muhumapoggalapariNAmapariNao paDhamasamae G // 46 // daMDo bhavati vitie kavADaM taie maMthaM karei cautthe logapUraNaM paMcamAdisamaesu paDilomaM saMhAreNa bahasamayaMte savvahA tassa khaMdhao viNAso, esa jalanihivelA iva logapUraNareyakaraNeNa Thito logapuggalANubhAvo, savvaNNubayaNato saddheto ityaLa prasaMgena |'nnaannaadvaaii pahucca NiyamA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIanu savvaloevI' tyAdi (101--70), asya bhAvanA-vyAdipradezAvagADaidravyabhedaiH sakalalokasyaiva vyAptatvAditi / anAnupUyolocanAyAM tveka kSetrAnupUrvI haritadravyaM pratItya asaMkhyeyabhAga eva, tasya niyamata evaikapradezAvagADhatvAt, NANAdabvAI paDucca NiyamA savvaloetti. viziSTaikapariNAma-18 // 47 // vahniH pratyekapradezAvagAdvairapi samapralokavyAptaH, Adheyabhedena vAdhArabhedopapatteH, vastunazvAnantadharmAtmakatvAttatsahakArikAraNasannidhAne sati tasya 2 dharmasyAbhivyakteH, dhammibhedena ca kSetrapradezAvizeSa'pyAnupUrvItarAbhidhAnapravRtterapi sUkSmadhiyA bhAvanIyaM / evaM avattavbagadavvANivi, | bhAvArtha ukta eva, navaramavaktavyakaikadravyaM vipradezAvagADhaM bhavati, sparzanAyAM tu yathA''kAzapradezAnAmeva sparzanA, tata:4 lAkhalvAnupUAdidravyAdhAratvAdiSTAnAmeva padikasthitAnaMtarapradezaireva saha vA'vagantavyA, iha punaH kila sUtrAbhiprAyo yathA''kAzapradezAva gADhasya dravyasyaivaM cintanIyeti vRddhA vyAcakSate, bhAvArthastvanaMtaradvArAnusArato bhAvanIya iti / kAlaciMtAyAmapi yadyAkAzapradezAnAmeva | kAlazcityate tataH kila nabha:pradezAnAmanAcaparyavasitatvAt sa eva vaktavyaH, sUtrAbhiprAyastvAnupUAvidravyANAmevAvagAhasthitikAlAzcintyate ityeke, na ceha kSetrakhaMDAnAmapi viziSTapariNAmapariNatAdheyadravyAdhArabhAvo'pi cintyamAno virudhyata iti, yuktipatitazvAyameva, kSetrAnupUya'dhikArAditi, tatra 'egaM davvaM paDupa jahanneNaM eka samaya ' mityAdi, asya bhAvanA-dvipradezAvagADhaM tadanyasannipAte tripradezAvagAda bhUtvA samayAnantarameva punarbipradezAvagADhameva bhavati, utkRSTatastvasaMkhyeyaM kAlaM bhUtveti, AdheyabhedAccahAdhArabhedo bhAvanIya iti, zeSa bhAvitArtha / / antaraciMtA prakaTArthA, navaramutkRSTata: asaMkhyeyaM kAlaM, nAnantaM yathA'nAnupUrvyAmiti, kasmAt ?, sarvapudgalAnAmavagAhakSetrasya sthitikAlasya cAsaMkhye| yatvAt , kSetrAnupUrdhadhikArasya vyAkhyeyatvAt , kSetrAnupULadhikAre ca kSetraprAdhAnyAd, asaMkhyeyakAlAdAratazca punastatpradezAnAM tathAvidhAdheyabhAvena tathAbhUtAdhArapariNAmabhAvAdityatigahanametadavahitairbhAvanIyamiti // bhAgacintAyAmAnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo'saMkhyeyeSu bhAgeSvi SANSAR 6456456 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanutyu ktaM, atraika byAcakSate-yadA yadA khapradezAnupubvimAdi ciMtijati tadA tadA paNNavaNAbhippAyaparikappaNAe samUNAtirittabhAgo bhANitavyo,81 kAlAnuhAri.vRttau hai| |jayA puNa avagAhidavvA tadA saMkhejjesu bhAgesutti, jahA davvANupuvIe tahA bhANitavvaM, tatra vineyajanAnuprahArtha kSetrAnupUrdhyA eva prakrAntatvAt dravyAnupUrvyAstUpAdhitvena guNIbhUtatvAt kSetrAnupUrvImevAdhikRtya prajJApanAbhiprAyaH pratipAdyate-tatrAnupUrvArdravyANi shessdrvyebhyo'sNrvyeybhaagair||48|| |dhikAnIti vAkyazeSaH, itthaM caitadaMgIkartavyaM, yasmAdanAnupUrvyavaktavyakadravyANi tebhyo'saMkhyeyabhAgairadhikAnIti, kSetrAnupULadhikArAt kSetrakhaNDAnyadhikRtyeyamAlocanA, tataH khalvAnupUAdidravyAdhAralokakSetrasya caturdazarajjvAtmakatvena tulyatvAttadaMtargatapradezAnAM ca sarveSAmevAnupUrvyAdibhirda (vyAptatvAt samatvaM dra) vyAdhAralokakSetrasya pratyuta cyAdipradezasamudAyeSvAkAzastraNDeSu pratikhaNDamekaikAnupUrvIgaNanAdAnupUrvINAmevA|lpatA yuktimatI, avaktavyAnAnUpUrvINAM tu dvipradezakaikapradezikakhaMDAnAM gaNanAt bahutA, takimartha viparyaya iti?, atrocyate, iha vyAdipradezAdheyapariNAmadravyAdhAratvena kSetrAnupUryo'bhidhIyate, tatra tripradezAbhidheyapariNAmavaMtyanaMtAnyapi dravyANi viziSTaikatripradezasamudAyalakSaNakSetravyavasthitAnyekekA kSetrAnupUrvI, evaM catuHpradezeSvAdheyapariNAmavaMtyapi asaMkhyeyapradezAdheyapariNAmavatparyatAni viziSTaikacatuHpradezAdasaMsthe| yapradezAntasamudAyalakSaNakSetravyavasthitAni pratibhedamakaikaiveti, kintu yadekaM tripradezasamudAyalakSaNamAnupUrvIvyapadezAI kSetraM tadeva tadanyAnaMtacatuHpradezAdyAdheyapariNAmavadravyAdhyAsitamekaikakSetrapredazavRddhayA pariNAmabhedato bhedenAnupUrvIvyapadezamarhati , asaMkhyeyAzca prabhedakAriNaH kSetrapradezA iti, na cAyamavaktavyakAnAnupUrvINAM nyAyaH saMbhavati, niyatapradezAtmakatvAdato'saMkhyeyabhAgairadhikAnIti sthitaM, na ca // 48 // | tajjenaiva svabhAvena tripradezAdheyapariNAmavatAM dravyANAmAdhAratA pratidyate, naiva catuHpradezAdyAdheyapariNAmavatAmapi, teSAmati vipradezAdheyapariNAmopapatteH viparyayo vA, tadevamanantadharmAtmake vastuni sati vivakSitetaradharmapradhAnopasarjanadvAreNAkhilamiha bhAvanIyamityalaM CAAAAAA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 prasaMgena / bhAvacintAyAmAnupUrvIdravyANi niyamAt sAdipAraNAmike bhAve, viziSTAdheyAdhArabhAvasya sAdipAriNAmikAtmakatvAd , evamanAnupUrvIa OM bhAvAnupUrvI hAri.vRttI vaktavyakAnyapi, alpabahutvacintAyAM dravyArthatAM pratyAnapUrvINAmekaikagaNanaM, pradezArthatAM tu bhedena tadgatapradezagaNanaM, dravyArthapradezArthatAM tubhaya-mAalpabahattvaM gaNanaM, tatra savvatthovAI gamavavahArANaM avattavvagadavvAI davvaTThayAe, kathaM ?, dvipradezAtmakatvAdavaktavyakadravyANAmiti, aNANupugvivalyAI // 49 // davvaTThayAe visasAdhiyAI, kathaM ?, ekapradazAtmakatvAdanAnupUrvINAM iti, Aha- yadyevaM kasmAd dviguNAnyeva na bhavaMtyeka pradezAtmakatvAt tadvigu NatvabhAvAditi, atrocyate, tadanyasaMyogato'vadhIkRtAvaktavyakabAhulyAcca nAdhikRtadravyANi dviguNAni, kiMtu vizeSAdhikAnyeva, 'ANupuvIhai davAI davaTThayAe amaMkhejjaguNAI' atra bhAvanA pratipAditaiva, 'padesaTTayAe savvatthovAI gamavavahArANaM aNANupulivadavvAI' ti prakaTArtha, 'avattavvagadavvAI padesaTTayAe visesAdhitAI' asya bhAvArthaH--iha khalu rucakAdArabhya kSetrapradezAtmakatvAdavaktavyakazreNivyatiriktatadadvanyapradezasaMsarganiSpannAvaktavyakagaNanayA tathA lokaniSphuTagatapradezAvaktavyakAyogyAnAnupUrvIyogyabhAvatazceti sUkSmabuddhyA bhAvanIya iti / iha vineyajanAnugrahArtha sthApanA likhyate, zeSa bhAvitArtha yAvat / settaM NegamavavahArANa aNovaNihiyA khettANupuvI' seyaM naigamavyavahArayoranopanidhikI kSetrAnupUrvI / 'se ki taM saMgahasse' tyAdi (102-87) iyamAnigamanaM dravyAnupUrvyanusArato bhAvanIyA, navaramatra kSetrasya prAdhAnyamiti / aupanidhikyapi prAyo nigadatidvaiva, NavaraM paMcatthikAyamaio logo, so AyAmao uddamahe patiDio, tassa tihA parikappaNA imeNa vihiNA-bahusamabhUmibhAgA rayaNappabhAbhAge merumajjhe aTThapadeso ruyago, tassa ahopayarAo aheNa jAva Nava yojaNazatAni * // 49 // tiriyalogo, tato pareNa ahe ThitattaNao ahologo sAhiyasattarajjuppamANo, ruyagAo uparihutto Nava joyaNasatANi jAva joisacakkassa uvaritalo tAva tiriyalogo, tao uDDalogaThitattaNao uri uDalogo desUNasattarajjuppamANo, ahologaDalAgANa majjhe aThThArasajoyaNa PRAKAR Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SA zrIanu satappamANo tiriyabhAgaThiyattaNao tiriyalogo, ' ahava aho pariNAmo khettaNubhAveNa jeNa ussaNaM / asubho ahotti bhaNio davvANaM teNa- aupanidhihAri.vRtto hologo // 1 // uti uvarimaMti ya suhakhettaM khettao ya davvaguNA / uppajjati ya bhAvA teNa ya so ur3alogo ti || 2 // majjhaNubhAvaM hai kI kssetraanu||50|| khettaM jaM taM tiriyaM vayaMNapajjayao / bhaNNai tiriya visAlaM ato ya taM tiriyalogotti // 3 // ' aholoka kSetrAnupUrdhyA ratnaprabhAdInAma pUrvI tiryanAdikAlasiddhAni nAmAni yathAsvamamUni vijJAtavyAni, tadyathA-' ghammA vaMsA selA aMjaNa riTThA maghA ca mAghavatI / puDhavINaM nAmAI rayaNAdI higlokAdi lAhoti gottaaii||1||' ratnaprabhAdIni tu gotrANi, tatrendranIlAdibahuvidharatnasaMbhavAnnarakavarja pAyo ratnAnAM prabhA-jyotsUnA yasyAM sA ratraprabhA, evaM zeSA api yathAnurUpA vAcyA iti, navaraM zarkaga-upalAH vAlukApaMkadhUmakRSNAtikRSNadravyopalakSaNadvAreNeti, tiryaglokakSetrAnupUryo jaMbuddIve dIve lavaNasamudde dhAyaisaMDe dIve kAlode samudde udagarase pukkharavaradIve pukkharode samudde udagarase varuNavare dIve varuNode samudde varuMNarase khodavare dIve khodode samude ghayavare dIve ghaode samude khIravare dIve khIravare samudde, ato paraM savve dIvasarisaNAmiyA samuddA, te ya| | savve khodarasA bhANiyavvA / ime dIvaNAmA, taMjaha--NaMdIsaro dIvo aruNavaro dIvo aruNAvAso dIyo kuMDalo dIvo, ete jaMbUdIvAo jiraMlotarA, ato paraM asaMkhejje gaMtuM bhujagavare dIve, puNo asaMkhajje dIve gaMtuM kusavare dIve, evaM asaMkhejje 2 gaMtuM imesi ekokaM NAma bhANiyavvaM, koMcavare dIve, evaM AbharaNAdao jAva ante sayaMbhUgmaNo, se ante samudde udagarase iti / je antaraMtarA dIve tesiM ihaM subhaNAmA je kei taNNAmANo te bhANitabbA, sabbesi imaM pamANaM, ' uddhArasAgarANaM aDDAijjANa jattiyA samayA / duguNAduguNapavitthara dIvodadi rajju evaIyA // 50 // & // 1 // UrdhvalokakSetrAnupUyoM tu saudharmAvataMsakAbhidhAnasakalavimAnapradhAnavimAnavizeSopalakSita: saudharmaH, evaM zeSeSvapi bhAvanIyamiti,da lokapuruSaprIvAvibhAge bhavAni praiveyakAni, na teSAmuttarANi vidyata ityanuttarANi, manArabhArAkAntapuruSavat natA aMteSu ISatprAgbhAretyalaM prasaMgena R ASWARA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACC anaupanidhikI | kAlAnu-pUrvI zrIanu0 prakRtaM prastumaH, uktA kSetrAnupUrvI // sAmprataM kALAnupUrmyucyate--tatredaM sUtra--' se kiM taM kAlAnupubbI' (104-92) tatra dravyaparyAyatvAtkAhAri.vRttImA lasya jyAdisamayasthityAdyupalakSitadravyANyeva / 'kAlAnupUrvI dvividhA prajJapte' tyAdi, (105-92) asyA yathA dravyAnupUrvyAstathaivAkSa ragamanikA kAryA, vizeSa tu vakSyAmaH, tisamayahitIe ANupubbitti trisamayasthityaNukAdi dravyaparyAyayoH kathaMcidabhede'pi AnupUrvyadhikArAttatprAdhAnyAkAlAnupUrvIti, evaM yAvadasaMkhyeyasamayasthitiH, evamekasamayasthityanAnupUrvI, dvisamayasthityavaktavyaka, zeSa pragaTArtha, yAvat No saMkhejjAI asaMkhajjAI No aNantAI' asya bhAvanA-iha kAlaprAdhAnyAn trisamayasthitInAM bhAvAnAmanaMtAnAmapyekatvAttadanu samayavRddhayA'saMkhyeyasamayAsthitInAM parataH khalvasaMbhavAt , samayavRddhyA'dhyAsitAnAM cAnantAnAmapi dravyANAM kAlAnupUrvImadhikRtyaikatvAdasaMkhyeyAni, athavA jyAdipradezAvagAhasaMbaMdhicyAdisamayasthityapekSayeti upAdhibhUtakhasyApyasaMkhyeyapradezAtmakatvAditi, evaM timitti, Aha--ekasamayasthitInAmanantAnAmapyekatvAtteSAM cAnantAnAmapi kAlApekSayA pratyekamekatvAd dravyabhedagrahaNe cAnantaprasaGgaH kathamanAnupUrvI (a) vaktavyakayorasaMkhyeyatvamiti, atrocyate, AdhArabhedasaMbaMdhasthityapekSayA, sAmAnyatazcAdhAralokasyAsaMkhyeyapradezAtmakatvAdityanayA dizA'tigahanamidaM sUkSmabuddhayA''lokanIyamiti / 'egaM davvaM paDacca logassa asaMkhejjatibhAge hojjA 4 jAva desUNe vA loge hojjA', kaI bhaNaMti-padesUNatti, kathaM ?, ucyate, davvao ego khaMdho suhumapariNAmo padesUNe loe avagADho, so ceva kayAi tisamayaThitIo labbhaitti saMkhyeyA ANupubvI, jaM puNa samattalogAgAsapade| sAvagADhaM davvaM taM niyamA cautthasamae egasamayaThitIo labbhaDa, tamhA tisamayaThitIyaM kAlANupuvvI niyamA egapadesUNe ceva loe labbhati, mAahavA tisamayAdikAlANupubviivvaM jahaNNao egapadese avagAhati, tattha ca padese egasamayaThitiyaM kAlao aNANupuvvidavvaM dusamayaThitiyaM laca avattavvarga avagAhati, jamhA evaM tamhA acitto mahAkhaMdho cautthasamae kAlao ANupugvidavvaM, tassa ya savvalogAvagADhassavi // 51 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOCI kAlAnupUyoMdi| sthiti zrIanu: egapadesUNatA kajjai, kamhatti ?, ucyate, je kAlao aNANupunviavattavvA te tassa egapadesAvagADhA, tassa ya taMbhi padese appAhaNattavivahAri.vRtto dAkkhAo, ato tappadesUNe loke kato, ettha diTuMto jahA khettANupuvvI padesonA ityarthaH, "egammi tappadese kAraNuputhvAdi tiNi vA davvA / / // 52 // ogAIte jamhA padesUNotti to logo // 11 // aNNe puNa AyariyA bhaNNati- kAlapadeso samao samayacautthaMmi havati jaMvelaM / teNUNavattaNatA jaM loko kAlamayakhaMdho // 2 // " ayamatra bhAvArtha:-iha kAlAnupULadhikArAtkAlasya ca vartanAdirUpatvAtparyAyasya ca paryAyibhyo'bhedAtsa khalvacittamahAsvadhazcatu:samayAtmakakAlarUpa: ataH kAlapradezaH, kAlavibhAgaH samaya iti, tatazca samaye caturtha bhavati-varttate yadvelamiti51 yasyAM velAyAmasau skandhaH, sa hi tadA vivakSayakavAd na gRhyate, atasteNUNatti vivakSitaH, catu:samayAtmakaskandhastenonaH parigRhyate, kathametadevaM |' vattaNa 'tti varttanArUpatvAtkAlasya, jaM loko kAlamayakhaMdhotti vivakSayaiva yasmAllokaH kAlasamayaskandho vartate, atastasya pradezasya samayA| gaNane pradezenono loka ityevamanyathApi sUkSmabuddhayA bhaavniiymiti| 'NANAdavvAI paDucca NiyamA savvaloe ' ti vyAdipradezAvagAhayAdisamayasthitInAM sakalaloke bhAvAt , anA nupUrvIdravyacintAyAM egaM davvaM paDucca loyasya asaMkhejjatibhAgo hojjA, sesapucchA paDisahitavvA, bhAvArthastvekapradezAvagAhaikasamayasthitervivakSitatvAdinA prakAreNAgamAnusArato vAcyaH, AdezAMtareNa vA asya bhAvanA-acittamahAskandho daMDAvatthArUvidavvatvarNa moktuM kavADAvatthAbhavaNaM taM annaM ceva davvaM bhavati, aNNAgArabhAvattaNao bahutarasaMghAtaparamANusaMghAtattaNaodayaThitito dupadesiyabhavaNaM va, evaM maMthApUraNalogApUraNasamaesu mahAskandhasyApyanyAnyadravyabhavanaM, ato kAlANupubvidavvaM savvapucchAsu saMbhavatItyarthaH, 'NANAdabAI paDuruca niyamA savvaloe hojjati bhAvitArtha dravyapramANadvAra eveti, avaktavyakadravyacintAyAM 'ega davvaM paDucha logassa asaMkhejjatibhAge hojjA' dvipradezAvagAhadvisamayasthitivivakSitabhAvAt , AdezAMtareNa vA mahAkhaMdhavajjamaNNadavvesu AdillacaupucchAsu CCCCCC // 52 // %EOS 3 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUcyA zrIanu hojjA, asya hRdayaM-dezonalokAvagAyapi dvisamayasthitirbhavati, zeSa sugama, yAvadantaracintAyAM 'egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM eka samayaM kAlAnuhAri.vRttoukosaNa do samayA' antaraM tvegaM davvaM paDucca jahaNNeNaM ekasamaya, egaTThANe tini vA cattAri vA asaMkhajje vA samayA ThAtiUNa tato annahiM gatUNaM tattha egaM samayaM ThAiUNa annahiM gaMtuM tiNi vA cattAri vA asaMkhejjA vA samayA ThAti, evaM ANupugvidavvassegassa jaha-dA antaraM // 53 // NNaNa ega samayaM aMtara hoti, ukoseNa do samayA, ekahi ThANehiM tinni vA cattAri vA asaMkhejje vA samaye ThAiUNa tato annahiM ThANe do samayA ThAtiUNa aNNahiM tiNNi vA cattAri vA asaMkhejjA vA samayA ThAti evaM ukkomeNaM do samayA aMtara hoi, jai puNa majjhimaThANe | tinni samayA ThAyai to majjhime vA ThANe taM ANupubbidavvaM cavatti aMtaraM ceva Na hoi, teNevaM ceva do samayA aMtaraM / Aha-jahA annahita ThANe do samayA ThitaM evamannahipi kimekaM na ciTThati?, puNovi annahiM do aNNahiM ekaMti, evaM aNaNa AyAreNa kamhA asaMkhajjA samayA | aMtaraM na bhavati ?, ucyate, ettha kAlANupuvvI pagatA, tIe ya kAlassa pAdhaNNa, jahA ya aNNaNa padesaTTANeNa aMtaraM kajjai tadA khettadAreNa | karaNAo khettassa pAhaNNaM kataM bhavati Na puNa kAlassa, ato jeNa keNai pagAreNa tisamayAdi icchati teNeva kAlapAhaNataNao ANupubvI labbhaitti kAuM do ceva samayA aMtaraMti sthita, NANAvvAI paDucca Natthi aMtaraM, jeNa asuNNo logo, aNANupabviaMtarapucchA, ekadravyaM prakRtyocyate-jahaNNeNaM do samayA, paDhame ThANe egasamayaM ThAiUNa majjhime ThANe do samaya ThAiUNa antime egaM samayaM ThAti, evaM jaha-IG | NNeNaM aMtaraM do samayA, jati puNa majjhimevi eka samayaM ThAyai tato aMtaraM ceva na hoti, majjhimillaThANe aNANupubbI cevatti, tamhA do ceva jahaNNeNaM samayA, ukkosaNaM asaMkhejjakAlaM, paDhame ThANe ekaM samayaM ciTThiUNa majhime ThANe asaMkhejje samae ciTThiUNa antime ThANe eka // 53 // samayaM ThAti, evamasaMkhejjaM kAlaM ukkoseNaM aMtaraM hoMti, NANAdavvAI paDucca Natthi aMtaraM, bhAgadvAraM tathA bhAvadvAraM alpabahutvadvAraM ca kSetrA 55445 CRANCCCCCCA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanunupUrvyanusArato vyAkSepAntaramapAsya stimitopayuktenAntarAtmanA kAlaprAdhAnyamadhikRtya nikhilameva bhAvanIyamiha puna vitArthatvAdraMtha- samayAdayaH hAri.vRttau / | vistarabhayAcca noktamiti, zeSa sUtrasiddhaM, yAvat 'ahavovaNihiyA kAlANupubbI tivihA panatte' tyAdi (114-98) atra sUryakri- * zIrSapraheliyAnirvRttaH kAlastasya sarvapramANAnAmAdyaH paramaH sUkSmaH abhedyaH niravayavaH utpalapatrazatavedhAdhudAharaNopalakSitaH samayaH, tesiM asaMkhejjANa kAntAH // 54 // samudayasamitIe AvaliyA, saMkhejjAo AvaliAo ANutti-UsAso, saMkhejjAo AvaliyAo NissAso, dohavi kAlo ego pANU, sattapANUkAlo ego thovo, sattathovakAlo ega lavo, sattahattarilavo egamuhutto, ahorattAdiyA kaMThA jAva vAsasayasahassA, 'icchiyaThANeNa | guNaM paNasuNNaM caDharAsItiguNitaM ca / kAUNa taiyavArA puvvaMgAdINa muNa saMkhaM // 1 // puvaMge parimANaM paMca suNNaM caurAsIya 1, taM egaM [4 puvaMga culasIe satasahassahiM guNitaM ega puSvaM bhavati, tassa imaM parimANaM [dasa suNNA] chappaNNaM ca sahassA koDINaM satcari lakkhA ya 2, taM &Aega puvvaM culasIe puSvasatasahassehiM guNitaM se ege tuDiyaMge bhavati, tassa imaM parimANa-paNNarasa suNNA ya, tao cauro suNNaM satta do |Nava paMca ThavvejjA 3, evaM culasItIe satasahassA guNitA savvaThANe kAyavvA, tato tuDiyAdayo bhavaMti, tesiM jahAsaMkhaM pAramANaM-tuDie vasima suNNA, tato cha ti ego satta aTTha sattaNava cauro ThvejjA 4 aDaDaMge paNavIsaM suNNA tato cau do cau nava ekko eko do aTTa eko cauro ya ThavejjA 5 aDaDe tIsa suNNA tao cha eko cha ekko ti suNNaM aTu Nava do ekko paNa tigaM ThavejjA 6, avavaMge paNatIsaM suNNA, tao cau cau satta paNa paNa cha cau ti suNNaM Nava suNNaM paNa Nava do ya ThavejjA 7, cattAlasiM suNNA tao cha Nava cau do aTTha suNNaM eko eko Nava aTTha paNa satta aTTha satta cau do ya ThavejajAhi avave ya 8 hUhUyaMge ya paNacasAlasiM suNNA, tao cau cha cha Nava do Nava | | // 54 // | suNNaM ti paNa aTTa cau satta paMca eko do aTTa suNNaM do ya ThavejjA 9, hUhUe paNNAsa suNNA, tao cha saca satta ego Nava suNNaM aTTha Nava SANSARASWARACKS Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 dApaNa cha satta aTTha do do eko suNNaM Nava cau satta ekaca ThavejjA 10, uppalaMge paNapaNNa suNNA, tao cau aha eko Nava suNNaM satta hAri.vRttI samayAdayaH Nava ti do cau ti cha eko do tiNi suNNaM satta eko Nava cha cau egaM ca ThavejjA 11, uppale saddhiM suNNA, tao cha paNa cau eko sttshiisseprhli||55|| paNa paNa ti eko cha satta do satta ego suNNaM sattaM suNNaM ti suNNa eko cau ti do eka ThavejjA 12, paumaMge paNasahi suNNA, cau suNNaM kAntAH ti do sunnaM sunnaM aTTha aTTha ti paNa Nava eko ekko paNa cauNava ya aThTha satta paNa cha cau cha cha ti suNNaM egaM ca ThavejjA 13, paume sattari suNNA, tao chati paNa ti Nava eko do Nava paNa do eko cau, suNNaM suNNaM Nava ti ekko ti cha do eko ti aTTha satta suNNaM satta aTTha ya ThavejjA 14, NaliNaMge paMcasattari suNNA, tato cau do suNNa satta paNa do cau cau satta satta paNa cha cau ti cha satta cha ti suNNa eko * cha do aTTha satta paNa cau eko ti satta ThavejjA 15, NalINe asItiM suNNA, tato cha eko suNNaM suNNaM Nava paNa satta ekka paNa suNNa paNa do eko ra Beko ti ekko aTTha aTTha suNNaM satta do Nava ti satta paNa cau do cau cau eko cha ThavejjA 16, atthaNiuraMge paMcAsI muNNA, tao cau cauy ti eko cha paNa satta satta cauti cau suNNaM paNa cau eko suNNa ti suNNaM cau paNa satta aTTha Nava suNNa do cau cha cha eko eko cha ekko paMca ya ThavejjA 17, asthiNiure Nauti suNNA, tao cha Nava aTTha do paNa eko paNa ekko ekko do paNa cha ti aTTha eko do ti paNa aTTha ti ti paNa Nava do cha ti Nava satta Nava satta ti paNa ti ti cauro ya ThavejjA 18, auyaMge paMcaNavati suNNA, tao cau cha do ti cau aTTha do satta cha satta satta sata cha do cau ti suNNaM satta cha ti cau aTTa suNNaM aTTa aTTa cau cha cha do suNNa Nava eko satta eko cau cha tiNNi ya ThavejjA 19, aute suNNasataM, tato cha satta eko cau ti aha aTTa ego paNa cau do ti Nava cau aTTha satta aTTha suNNaM ti aTTha dacha aTTa suNNaM Nava Nava Nava cau aTTha ti do aTTha Nava ti cau suNNa Nava paNa suNNa tiNNi ya ThavejjA 20, NautaMge suNNasataM paMcAdhita, tao HORECASSASARALASS // 55 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSC zrIanu0. cau aTTha satta suNNaM satta suNNaM do aTTha paNa Nava paNa do ti cau ti Nava satta ti Nava satta ti Nava do ti do Nava Nava ti ti suNNa samayAdayaH hAri.vRttau do paNa cau Nava cha Nava paNa Nava cha paNa donni ya ThavejjA 21, Natute suNNasayaM dasAdhita, tao cha paNa aTTha paNa cau Nava ti Nava aTTa cauzApagrahAla suNNa aTTa ti ti aTTha caucha aTTa satta cha aTTha satta cha cha paNa paNa ti paNa paNa aTTa suNNaM satta Nava ti ti cau ekko cha cau aTTha paNa RI // 56 // kAntAH | ekko doNNi ya ThavejjA 22, payutaMge paNarasuttaraM muNNasataM, tao cau suNNaM Nava eko paNa cau ekko Nava suNNa eko eko cha Nava ti suNNa cha cau cha suNNa suNNa Nava suNNa muNNa ekko cha satta aTTa Nava catu aTTha ekko paNa paNa ti paNa cau muNNa cha satta muNNa ekko ti eko aTTa egaM ThavejjA 23, paute vIsattaraM suNNasataM, tao cha ti Nava Nava paNa Nava eko aTTha cha eko ti ti satta do ti satta ch| do cau paNa cha paNa satta cau do Nava paNa Nava aTThati paNa paNa ti aTTha Nava suNNaM aTU satta aTThati suNNaM eko suNNaM ti do paNa ega ca ThavejjA 24, cUliyaMge paNavIsuttaraM suNNasataM, tao cau do cha cau ti cha cau aTTha do eko cha aTTha paNa Nava cau paNa paNa cau aTTha paNa Nava cau paNa Nava satta cha satta paNa do satta do paNa aTTa ekko cha do suNNa cha satta paNa do satta aTTha do tiNi nava satta do egaM ca ThavejjA 25, cUliyAe tIsuttaraM suNNasataM, tao cha ekko cau aTTa suNNa ti Nava suNNa Nava satta cau ti be paNa cha eko cha du suNNaM ekko paNa cha ekko do aDha suNNaM paNa cau cha Nava aTTa do cha paNa Nava Nava eko cha aTTha ti cha Nava do eka cha ti cha cau satta suNNa eka ca ThavejjA 26, sIsapaheliyaMge paNatIsuttaraM suNNasataM, tao cau cau nava cha suNNaM Nava eko aTTha ti cau do do satta Nava satta aTTha satta loNava eko cha aTTha cha aTTa ekko suNNa Nava cha aTTha ekko suNNaM ti ti aTTa do ti cha satta suNNaM cau cau cha Nava aTTha aTTa cau ti cau Nava cha do suNNa Nava 27, sIsapaheliyAe cattAlaM suNNasaya, tato cha Nava do ti aTTha ekko suNNaM aTTha suNNa aTTha cau aTTa cha cha Nava aTTa ekko kakakakaka // 56 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 57 // do cha suSNaM catra cha java cha paNa satta jaba jaba cha paNa ti satta jaba satta paNa eko eko cau do suNNaM eko suNNa ti satta suNNa vipaNa do ti cha do aTTha paNa saca ya ThavejjA 28, evaM sIsapaheliyA caDaNavatiThANasataM jAva ya saMvavahArakAlo tAva saMvavahAravisae, teNa ya paDhamaDhaviNeraiyANaM bhavaNavaMtarANa ya bharaheravaesu susama dussamAe pacchime bhAge NaratiriyANaM Aue uvamijjanti, kiM ca- sIsapaheli yAe ya parato asthi saMkhejjo kAlo, so ya aNatisaINaM avavahAriuttikAuM obamme pakkhitto, teNa sIsapaheliyAe parato paliovamAdi uvaNNatthA, zeSamAnigamanaM kAlAnupUrvyA pAThasiddhaM / ' se kiM tamityAdi, ( 115-100) utkIrttanaM-- saMzabdanaM yathArthAbhidhAnaM tasyAnupUrvI-- anuparipATI trividhA prajJaptA, tathathA - pUrvAnupUrvItyAdi pUrvavat tatra pUrvAnupUrvI : usabha' ityAdi, Ahavastuta Avazyakasya prakRtatvAt sAmAyikaM caturviMzatistava ityAdi vaktavyaM kimarthametatsUtrAntaramiti, atrocyate, zeSazrutasyApi sAmAnyametaditi jJApanArthaM, tathAhi - AcArAdyanuyoge'pi pratyadhyayanametatsarvamevAbhidhAtavyamityudAharaNamAtratvAdbhagavatAmeva ca tIrthapraNetRtvAt, zeSaM sUtrasiddhaM yAvat 'se taM uttiNANupuvvi' tti 'se kiM ta' mityAdi ( 117-101 ), ihAkRtivizeSa: saMsthAnaM, tat dvividhaM jIvAjIvabhedAt, iha jIvasaMsthAnenAdhikAraH, tatrApi paMceMdriyasaMbaMdhinA, tatpunaH svanAmakarmapratyayaM pavidhaM bhavati, Aha ca- 'samacaturaMse' tyAdi, tatra samaM - tulyArohapariNAmaM saMpUrNAgopAGgAvayavaM svAMgulASTazatocchrAyaM samacaturazraM, nAbhIta uparyAdi lakSaNayuktaM adhastAdanurUpaM na bhavati tammAtpramANAddhInataraM nyagrodhaparimaMDalaM, nAbhItaH adhaH Adi lakSaNayuktaM saMkSiptavikRtamadhyaM kubje, skaMdhapRSThadezavRddhamityarthaH, lakSaNayuktamadhyagrIvAdyuparihastapAdayorapyAdiralakSaNaM nyUnaM ca liMge'pi vAmanaM, sarvAvayavAH prAyaH AdilakSaNAvisaMvAdino yasya tat huMDaM, uktaM ca-'tulaM vittharabahulaM ussehabahuM ca maDahakoTTaM ca / holikAyamaDaddaM savvatthAsaMThiyaM huMDaM // 1 // ' pUrvAnupUrvIkramazca yathAprathamameva pradhAnatvAditi zeSamAnigamanaM kAlAnu pUrvI // 57 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri.vRttI // 58 // SHAHDOO SARAASARAMCHECK pAThasiddhameveti / 'se kiM taM sAmAyAriyANuputhvI' tyAdi, iha samAcaraNaM samAcAra:-ziSTAcaritaH kriyAkalApa: tasya bhAvaH 'guNavacana-3 saMsthAna brAhmaNAdibhyaH karmaNi vyaJ ce ti (pA-5-1-124) dhya, sAmAcArya, so'yaM bhAvapratyayo napuMsake bhAve bhavati, pitkaraNasAmarthyAcca sAmAcA| strIliMgo'pi, ata: khiyAM kI sAmAcArI, sA punakhividhA-'padavibhAge tti vacanAt iha dazavidhasAmAcArImadhikRtya bhaNyate, 'icchAmicche-11 yonupUyaH | tyAdi (*16-102) tatra icchAkAra: mithyAkAraH tathAkAraH, atra kArazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, tatraiSaNamicchA-kriyApravRzyabhyupagamaH karaNaM kAraH icchayA karaNaM icchakAraH AjJAbalAbhiyogavyApArapratipakSo vyApAraNaM cetyarthaH, evamakSaragamanikA kAryA, navaraM mithyA-vitathamayathA yathA bhagavadbhiruktaM na tathA duSkRtametaditi pratipattiH mithyAduSkRtaM, mithyA-akriyAnivRtyupagama ityarthaH, avicArya guruvacanakaraNaM tathAkAraH, avazya gaMtavyakAraNamityato gacchAmIti asyArthasya saMsUcikA AvazyakI, anyApi kAraNApekSA yA yA kriyA sAphiyA avazyA kriyeti sUcitaM, niSiddhAtmA ahamAsmin pravizAmIti zeSasAdhUnAmanvAkhyAnAya trAsAdidoSapariharaNArtha, asyArthasya saMsUcikA nauSedhikI, idaM karomIti pracchanaM ApracchanA, sakRdAcAryeNokta idaM tvayA karttavyamiti punaH pracchannaM pratipracchanna, chaMdanA-prosAhanA, idaM bhaktaM bhukSva iti, nimaMtraNaM ahaM te bhaktaM labdhvA dAsyAmAti, uktaM ca-"purubagahieNa chaMdaNa nimaMtaNA hoi'gahieNaM / tavAhamityabhyupagamaH zrutAdharthamupasaMpat, uktaM ca-'suya suhadukkhe | khette magge viNayovasaMpadA eyaM / evametAH prattipattayaH sAmAcArIpUrvAnupUrvyAmiti, Aha-kimartho'yaM maniyama iti, yenetthameva pUrvAnupUrvI | pratipAdyata iti, ucyate, iha mumukSuNA samaprasAmAcAryanuSThAnapareNa AjJAvalAbhiyoga epa svaparopatApahetutvAtprathamaM varjanIyaH, sAmAyikAkhyapradhAnaguNalAbhAt , tataH kiMcitskhalanasaMbhava eva mithyAdukRStaM dAtavyaM, tato'pyevaMvidhenaiva satA yathAvad guruvacanamanuSTheya, saphalaprayAsatvAt, paramaguruvacanAvyavasthitasya tvasAmAyikavata: skhalanAmalinasya vA guruvacanAnuSThAnabhAve'pi pAramArthikaphalApekSayAniSpannapadAnI()tyataH | RS Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 % dvinAma zrIanu0 hAri.vRttau // 59 // % A hai kramaniyamaH, zeSa sugama yAvanigamanamiti / 'se kiM ta' mityAdi (119-104) tatra karmavipAka udayaH udaya evaudadhikaH, yadvA tatra bhava stena vA nivRtta ityevaM zeSeSvapi vyutpattiryojanIyA iti, navaranupazamaH mohanIyasya karmaNaH, ( sarvAsAM prakRtInAM ) udayazcaturNAmaSTAnAM vA |prakRtInAM kSayaH, kasyacidaMzasya kSayaH kasyAdupazama iti kSayopazamau, prayogavizrasodbhavaH pariNAmaH, amISAmevaikAdisaMyogaracanaM sannipAtaH, kramaH punaramISAM sphuTanArakAdigatyudAharaNabhAvataH prApyastadanyAdhArazca prathamamaudAyakastata: sarvastokatvAdIpazamikaH tatastadvahutaratvAdeva bhAyo| pazamikaH tato'pi bahutvAt kSAyikaH tato'pi sarvabahutvAtpAriNAmikaH tataH audayikAdimelanasamutpannakA sAnapAtika iti, zeSa prakaTArtha | yAvat 'se taM ANupravitti nigamanaM vAcyaM / _ 'se kiM taM dunAme 12 duvihe patte, taM0-egakkharie ya aNegakkharie ya' (122-105) ekazabdaH saMkhyAvAcakaH, vyajyate'nenArtha: pradIpeneva ghaTa iti vyaMjana-akSaramucyate, taruceha sarvameva bhASyamANaM akArAdi hakArAntamevArthAbhivyaMjakatvAcchabdasya, ekaM ca tadakSaraM cara ekAkSareNa nivvattaM ekAkSarika, evamanekAkSarikaM nAma, hI:-lajjA zrI:-devatAvizeSa:-dhI:-buddhiH strI pratItA, se kiM taM aNegakkhariye| tyAdi prakaTArtha, yAvat 'avasasiyaM jIvadavvaM visesiya neraiya' ityAdi, tatra narakeSu bhavo nAraka: tiryagyonI bhavaH tiryak mananAnmanuSyaH dIvyati devaH, zeSa nigadasiddhaM yAvad dvinAmAdhikAraH, navaraM paryAptake vizeSaH paryAptanAmakamodayAt paryAptakaH, aparyAptanAmakarmodayAccAparyA|taka iti / ekendriyAdivibhAgeSu sparzanarasanaghrANacakSuzrotrANAMdriyANi kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni, sUkSmavAdaravizeSo'pi sUcamabAdaranAmakarmodayanibaMdhana iti, saMmUchimagarbhavyutkrAMtikabhedeSu saMmUrchimaH tathAvidhakarmodayAdagarbhaja ekeMdriyAdiH paMceMdriyAvasAnaH, garbhanyukrAntikastu garbhajaH paMceMdriya eva, 'se taM dunAme' ti / 'se kiM taM tinAme ?' ( 123-109) avikRtaM nAma trividhaM prajJaptaM, tadyathA REASOOMOM // 59 // AAA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRtta // 60 // dravyanAma guNanAma paryAya nAma, etAni prAyo graMthata eva bhAvanIyAni, navaraM dravyaguNaparyAyasvarUpaM dravyaM dharmAstikAyAdi, guNA gatyAdayaH, tadyathA- gatiguNo dharmAstikAyaH sthitiguNo'dharmAstikAya: avagAhaguNamAkAzaM upayogaguNA jIvA varttanAdiguNaH kAlaH pudgalaguNA rUpAdayaH, paryAyAstvamISAma gurulaghavaH anaMtA, Aha-tulye dravyatve kiM pudgalAstikAyaguNAdInAM pratipAdanaM na dharmAstikAyAdiguNAdInAM, ( yathA) pudgalAnAmindriyapratyakSaviSayatayA tasya tadguNAnAM ca supratipAdakatvaM na tathA'nyeSAmiti, iha ca varNaH paMcadhA kRSNanIlalohitakApotazuklAkhyaH pratIta eva kapizAdayastu saMsargajA iti na teSAmupanyAsaH, gaMdho dvidhA - surabhirdurabhizca tatra saumukhyakRn surabhiH daurmukhyakRt durabhiH, sAdhAraNapariNAmo'spaSTagraha iti saMsargajatvAdeva noktaH, evaM raseSvapi saMsargajAnabhidhAnaM veditavyaM rasaH paMcavidhastiktakaTukaSAyAmlamadhurAkhyaH, zleSmAdidoSahantA tiktaH vaizadyacchedanakRtkaTuH annarucistaMbhanakarmA kaSAyaH AzravaNakledana kRdamla: hlAdanabRMhaNakRnmadhuraH, lavaNa: saMsargajaH, sparzo'STavidhaH snigdharUkSazItoSNalaghugurumRdukIThanAkhyaH, saMyoge sati saMyoginAM bandhakAraNaM snigdhaH tathaivAbandhakAraNaM rUkSaH vaizadyakRtsumana:svabhAvaH zIto mArdavapAkakRduSNaH prAyastiryagUrdhvagamanaheturlaghuH adhogamanaheturguruH saMnatilakSaNo mRduH anamanAtmakaH kaThina, saMsthAnAni saMsthAnAnupUrvyA pUrvoktAni, paryAyAnAM tvekaguNakAlakAdi, tatraikaguNakAlakastAratamyena kRSNakRSNatarakRSNatamAdInAM yata Arabhya prakarSavRttiH, dviguNakAlakastu tato mAtrayA kRSNataraH, evaM zepeSvapi bhAvanIyaM yAvadanaMtaguNakRSNa iti tatpunarnAma sAmAnyenaiva trividhaM prAkRtazailImadhikRtya, strIliMgAdinAmnAM udAharaNAni prakaTArthAnyeva, 'se taM tiNAme' ti / 'se kiM taM caunAme' syAdi, ( 124-112 ) tatrA''gamena padmAni payAMsi atra 'AgamaH udanubaMdha: svarAdantyAtparaH' AgacchatItyAgama:, Agama ukArAnubaMdha: svarAdaMtyAtparo bhavati, siddhaM padmAnItyAdi, se taM AgameNaM, lopenApi te atra ityAdi, anayoH padayoH saMhitAyAM 'padAtparaH padAnte lopamakAra:' trinAma caturnAma ca // 60 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 61 // ( kAtantra rUpa. 115 ) padAnte yau ekAraukArau tAbhyAM paraH akAro lopamApadyate, tataH siddhaM te atra, se taM loveNaM, se kiM taM payatIe yathA'gnI etau ityAdi, eteSu padeSu 'dvivacanamanau' ( kAtantraM 62 ) dvivacanamaukArAntaM yat bhavati tallakSaNa ntareNa svareNa svare parataH prakRtyA bhavati, siddhaM abhI etau ityAdi, vikAreNApi daMDasya amaM ityAdi, atra 'samAnaH savarNe dIrgho bhavati paraca lopamApadyate' (kA0 24) siddhaM daMDA ityAdi, se taM vigAreNaM, evaM caturNAma | paMcanAmni 'se kiM' mityAdi sUtraM ( 125-113 ) tatrAzva iti nAmikaM dravyAbhidhAyakatvAt, khalviti naipAtikaM, khaluzabdasya nipAtatvAt, dhAvatItyAkhyAtikaM kriyApradhAnatvAt parItyopasargikaM sarvatobhAva ityupasargapAThe paThitatvAt, saMyata iti mizra, samekIbhAva ityasyopasargatvAt 'yatI prayatna' iti ca prakRterubhayAtmakatvAt mizramiti, tadetatpaMcanAma || 'se kiM taM chaNAme ?, chavvihe paNNatte' ityAdi ( 126 - 113 ) atra SaD bhAvA audayikAdayaH prarUpyante, tathA ca sUtra - 'se kiM taM udayie 1, 2 duvihe paNNatte, taM0 udae ya udayaniSphaNNe ya, atrodaya:-aSTAnAM karmaprakRtInAM jJAnAvaraNIyAdilakSaNAnAmudayaH sattA'vasthAparityAgenoMdIraNAvalikA matikramyodayAvalikAyAmAtmIyAtmIyarUpeNa vipAka ityarthaH, 'Na' miti vAkyAlaGkAre, atra caivaM prayogaH- udaya eva audadhikaH, udayaniSpannastu dvedhA-jIvodayanippaNNe ya ajIvodayaniSphaNNe ya, tatra jIve udayaniSpanno jIvodayaniSpannaH, jIve karmavipAkAnevRtta ityartha, athavA karmodayasahakArikAraNakAryA eva nArakatvAdaya iti pratItaM, anye tu jIvodayAbhyAM niSphaNNo jIvodayaniSpanna iti vyAcakSate, idamapyaduSTameva paramArthataH samudAyakAryatvAt, evamajIvodayanipphaNNopi vAcyaH, tathA caudArikazarIraprAyogyapudgalagrahaNazarIrapariNatizca na tathAkarmodayamantareNeti ata uktamaudArikaM vA zarIrabhityAdi, audArikazarIraprayogapariNAmikatayA dravyaM tacca varNagaMdhAdipariNAmitAdi ca na cedamaudArikazarIravyApAramantareNa tathA pariNamatIti, evaM vaikriyAdiSvapi yojanIyaM, iha ca vastutaH dvayorapi dravyAtmakatve paMcanAma paDnAma ca // 61 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 ekatra jIvaprAdhAnyamanyatrAjIvaprAdhAnyamAzrIyata iti, tatazcopapannameva jIvodayaniSpannaM ajIvodayaniSpannaM cetyalaM vistareNa, se taM udayie / audayikAhAri.vRttI dAse kiM taM umasamie', vasamie duvihe pannatte, taM0-uvasame ya uvasamaniSphaNNe ya, tatropazamo-mohanIyasya karmaNaH anantAnubandhAdibheda- dayo bhAvAH // 2 // bhinnasya upazamaH, upazamazreNIpratipannasya mohanIyabhedAnanaMtAnubaMdhyAdIn upazamayataH, yata udayAbhAva ityarthaH, Namiti pUrvavat , upazama evopa| zamikaH, upazamaniSpannastUpazAntakrodha ityAdi, udayAbhAvaphalarUpa AtmapariNAma iti bhAvanA, se taM uvasamie / 'se kiM taM khaie 1,4 khaie duvihe paNNatte, taMjahA-khae ya khayanipphanne ya, tatra kSayaH aSTAnAM karmaprakRtInAM jJAnAvaraNIyAdibhedAnAM, kSayaH karmAbhAva evetyarthaH,* 'Na' miti pUrvavat , kSaya eva kSAyikaH, kSayaniSpaNNastu phalarUpo vicitra AtmapariNAmaH, tathA cAha-'uppaNNaNANadaMsaNe' tyAdi, utpanne zyA| matApagamenAdarzamaMDalaprabhAvat sakalatadAvaraNApagamAdabhivyakte jJAnadarzane yasya sa tathAvidhaH, arahA avidyamAnarahasya ityarthaH, rAgAdijetRtvAjjinaH, kevalamasyAstIti kevalI, saMpUrNajJAnavAnityarthaH, ata evAha-kSINAbhinibodhikajJAnAvaraNIya ityAdi, vizeSaviSayameva, yAvat anAvaraNa:-avidyamAnAvaraNa: sAmAnyenAvaraNarahitatvAt , vizuddhAMbare candrabimbavat , tathA kSINamekAntenApunIvatayA ca, nirgatAvaraNo-nirAvaraNa: AgaMtuketarAvaraNasyApyabhAvAt rAhurahitacandrabimbavat , tathA kSINamekAntenApunarbhAvatayA''varaNaM yasyAsau kSINAvaraNaH, apAkRtamalAvaraNajAtyama|Nivat , tathA jJAnAvaraNIyena karmaNA vividham-anekaiH prakAra prakarSeNa mukto jJAnAvaraNIyakarmavipramukta iti. nigamanama, ekArthikAni vaitAni. nayamatabhedenAnyathA vA bhedo vAcya iti, kevaladarzI-saMpUrNadarzI,kSINanipphannena ca, nidrAdisvarUpamidaM-'suhapaDiboho niddA duhapaDiboho ya nihanidA ya / payalA hoti Thiyassa u payalapayalA ya caMkamao // 1 // atisaMkilidukammANuvedaNe hoi thINagiddhIo / mahanidA diNaciMtiyavAvAra // 62 // | pasANI pAyaM // 2 // sAtAvedanIyaM prItikArI, kRdha kope' krodhanaM krodhaH, kopo roSo doSo'nupazama ityarthaH, mAnaH staMbho garva utsuko CARRIERS Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu hAri. vRttau // 63 // ahaMkAro darpaH smayo matsara IdhyetyarthaH, mAyA praNidhirupadhirnikRti vaMcanA dambhaH kUTamabhisaMdhAnaM sAThyAmanArjavamityarthaH, lobho rAgo gArgyabhicchA mUrcchA'bhilASo saMga: kAMkSA sneha ityarthaH, mAyA lobhazca prema krodho mAnazca dveSaH, tatra yadaIdavarNavAdahetuliMgaM arhadAdizraddhAnavighAtakaM | darzanaparISahakAraNaM tanmithyAdarzanaM, yanmithyAsvabhAvaprAcitapariNAmaM vizeSAd vizudhyamAnakaM sapratighAtaM samyaktvakAraNaM samyagdarzanaM, yanmithyA| tvasvabhAvacitaM vizuddhAvizuddhazraddhA kAri tatsamyagmithyAdarzanaM, trividhaM darzanamohanIyamuktaM karma, cAritramohanIyaM dvividhaM kaSAyavedanIyaM nokaSAyavedanIyaM ca, dvAdaza kaSAyAH apratyAkhyAnyAdyAH krodhAyAH, nava nokaSAyAH hAsyAdayaH, nAraka tiryagyonIsuramanuSyadevAnAM bhavanazarIrasthitikAraNamAyukaM, tAMstAnAtmabhAvAn nAmayatIti nAma karmapudgaladravyaM, prati svaM gatyabhidhAnakAraNaM, jAtinAma paMcavidha me kendriyajAtinAmAdikAraNaM, zarIranAma zarIrotpattikAraNaM, tadaMgopAMganAma yathA zarIranAma paMcavidhaudArikazarIranAmAdikAryeNa sAdhitaM yadeSAmevAMgopAMga nivvattikAraNaM tadaMgopAMganAma, tathA'nyat zarIranAmnaH kathaM?, aMgopAMgAbhAve'pi zarIropalabdheH tacca prAk zarIratraye nAnyatra, boMdiH tanuH zarIramiti paryAyaH, anekatA ca jaghanyato'pyaudArikataijasa kArmaNayoMdibhAvAt vRMdaM tu tadgatAMgopAMga saMghAtabhedAt saMghAtaH punarekaikAMgAderanantaparamANunirvRttatvAditi / tathA sAmAyikAdicaraNakriyAsiddhatvAtsiddhaH, tathA jIvAditasvazedhAd buddha:, tahA bAhyAbhyantarapranthabhedanena muktatvAnmukta:, tathA prAptavyaprakarSaprAptau pari:- sarvaprakArairnirvRttaH parinirvRtaH, saMsArAntakAritvAdantakRt, ekAntenaiva zArIramAnasaduHkhaprahINA: sarvadu :prahINA iti uktaH kSAyikaH / 'se kiM taM khaovasabhie ?, khaovasamie duvihe paNNatte, taM0 khaovasame ya khaovasamaniSphaNNe ya, ' tatra kSayopazamazcaturNAM ghAtikarmaNAM kevalajJAnApratipannakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAMtarAyANAM kSayopazamaH, Na miti pUrvavat, iha codIrNasya kSathaH anudarNisya ca vipAkamadhikRtyopazama iti gRhyate, Aha aupazamiko'pyevaMbhUta eva, na, tatropazamitasya pradezAnubhavato'pyavedanAdasmiMzca audayikAdayo bhAvAH // 63 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k 6 zrIanu: hAri.vRttI // 64 // vedanAditi, ayaM ca kSayopazamaH kriyArUpa eva, kSayopazamanivRttastvAbhinibodhikajJAnAdilabdhiH pariNAma Atmana eveti, tathA cAha-'khaovasa-18 audayikA| miyA AbhiNibohiyaNANaladdhI' tyAdi, sUtrasiddhameva, navaraM bAlavIrya mithyAdRSTerasaMyatasya, paDitavIrya samyagdRSTeH saMyatasya, bAlapaMDitavIryadayo bhAvAH tu saMjatAsaMjatasya zrAvakasya, se taM khaovasamie / "se kiM taM pAriNAmie', pariNamanaM pariNAmaH aparityaktapUrvAvasthasyaiva tadbhAvagamanamiti bhAvArthaH, uktaM ca-'pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA hyavasthAnaM / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1|| sa eva pAriNAmikaH, tatra | sarvabhedeSvanvayAnuvRtyA sukhapratipattyartha jIrNagrahaNamanyathA naveSvapyavirodhaH, tatrApi kAraNasyaiva tathA pariNateranyathetye(thA tadetadabhAvAditi kRtamatra prasaGgena / abhrakeNa sAmAnyena vRkSAstAnyeva vRkSAkArANi saMdhyApudgalapariNAma eva, gandharvanagarAdIni pratItAnyeva, stUpakAH saMdhyAcchedAvara NarUpAH, uktaMca-'saMjhAchedAvaraNo u jUvao sukke diNa tiNNi' yakSAdIptikAni-agnipizAcA:dhUmikA-rUkSapraviralA dhUmAmA mahikA-snigdhA ghanA ca rajaudghAto rajasvalAdiH, candrasUryoparAgA rAhugrahaNAmi, candraparivezAdayaH prakaTArthAH, kapihasitAdi sahasAdeva nabhasi jvalanti sazabda rUpANi, amoghAdayaH sUtrasiddhAH, navaraM varSadharAdiSu sadA tadbhAve'pi pudgalAnAmasaMkhyeyakAlAdUrdhvataH sthityabhAvAtsAdipariNAmateti, anAdipariNAmikastu dharmAstikAyAdIni, sadbhAvasya svatasteSAmanAditvAditi, zeSaM sugamaM yAvat 'se taM pAriNAmie' / se kiM taM sannivAie' 'ityAdi, sannipAto-melakastena nirvRttaH sAnnipAtikaH, tathA cAha-'etesiM ce' tyAdi, ayaM ca bhaMgakaracanApramANataH saMbhavAsaMbhavamanapekSya SaDviMzatibhaMgakarUpaH, iha ca vyAdisaMyogabhaMgakaparimANaM pradarzita, sUtraM 'tattha NaM dasa dagasaMyogA' ityAdi, prakaTArtha, tathA'parijJAtadvayAdisaMyogabhaMga // 4 // bhAvotkIrtanajJApanArthamidaM, 'tattha NaM je te dasa dugasaMyogA te NaM imaM' ityAdyuttAnArthameva, ataH paraM sAnnipAtikabhaMgopadarzanAM savistarAmajAnAnaH pRcchati vineya:-'katare se NAme udaie' ityAdi, AcAryAha-'udaietti maNUse ityAdi sUtrasiddhameva, iha ca yadyapyaudAyakopazamikamAtranirvRttaH Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNanAmAni zrIanu0 hAri.vRttI asaMbhavI, saMsAriNAM jaghanyato'pyaudayikakSAyopazamikapariNAmikabhAvatrayopetatvAna, tathApi bhaMgakaracanAmAtradazanArthatvAdadRSTaH, evamanyo'pyasaMbhavI veditavya iti, aviruddhAstu paMcadaza evaM sAnipAtikabhadAmte atrAnadhikRtA api pradezAntare upayogina iti sAnipAtikasAmyAnnidazyate-'udaiyakhaovasamiya pariNAmiyauni gaticarakavi / gvayayogeNa'vi cauro tayabhAva uvasameNaMpi / / 1 // uvasamaseDhI eko kaMvaliNo biiya taheva siddhasma / aviruddhasanivAdita emane hu~ti pannarasa / / 2 // ' audayikakSAyopazama kapAraNAmikasAnnipAtika ekaiko gaticatuke'pi, tadyathA-udAtta raie khobasamiyAI iMdiyAI pariNAbhiyaM jIva, jayA khaiyaM samattaM tadA odaiyakhaovasamakhaiyapAriNAmikanipanna: sAnnipAtikaH, ekaiko gaticatuSke pu, tadyathA-udapatti Neraie khaovasamiyAMI iMdiyAI khaiyaM samataM pAriNAmie jIve, evaM tiryagAdiSvapi vAcyaM, tiryakSvapi nAyikasamyagdRSTayaH kRtabhaMgasaMkhyA'nyathA'nupapatteriti bhAvanIyaM, tadabhAve nAyikAbhAve cazabdAta zeSatrayabhAve caupazamikenApi catvAra eva, upazamamAtrasya gAticatuSTaye 'pi bhAvAta 'UsaradesaM daDalayaM ca vijjhAti vaNavo pappa / iya micchassa aNudae ubasamasamma lahai jIvo / / 1 / / ' aviziSyoktatvAta , tathA 'utsAmiyaM tu sammattaM / jo vA akatatipuMjo akhaviyamikacho laiha samma | // 1 // mityatra zreNivyatirekeNa viziSyaivoktatvAta , abhilApa: pUrvavata , navaraM kSAyikasamyaktvasthAne ovazamikasammatteti vaktavyaM, ete cASTau bhaMgA: prAktanA|zcatvAra iti dvAdaza, upazamazreNyAM ego bhaGgamtamya manuSyeSveva bhAvAt , abhilApa: pUrvavat, navaraM manuSyaviSaya eva, kevalinazcaika eva-uda ie maNusse khaiyaM samattaM pAriNAmie jIve, tathaiva siddhassa eka eva-khaiyaM samattaM pAriNAmie jIve, evamete trayo bhaMgA: sahitAH aviruddha| sAnnipAtikabhedAH paMcadaza bhavaMti, kRtaM prasaMgena / se taM sannivAtiye nAma, yojanA sarvatra kAryo, se taM cha NAme, gataM paDanAma / 'se ki taM satta nAme' tyAdi (127-127 ) saptanAmni sapta svarAH prajJaptAH, taMjahA-'sajje' tyAdi (*25-127), 'paDjo riSabho // 65 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRtta // 66 // gaMdhAro madhyamaH paMcamasvaraH revatazcaiva niSAdaH svarAH sapta vyAkhyAtAH saMkhyAmasahan kazcidAha- 'kajjaM karaNAyantaM jIhA ya sarassa tA asaMkhejjA / | sarasaMkha asaMkhejjA karaNassa asaMkhayattAto || 1 || satta ya suttaNibaddhA kaha Na viroddo gurU tao Aha / sattaNuvAtI sabve bAdaragahaNaM varga tabda // 2 // Azritya sarA proktAH 'etesiM Na' mityAdi, tatra - NAbhisamuttho u saro avikArI pappa jaM padesaM tu / AbhogiyareNaM vA uvakArakaraM saraTThANaM / 'sajjaM va' silogo 'NIsAyA' silogo (26 / 27-128) 'jiya'jIyaNisIyattA NissAsiya ahava nisariyA tehiM / jIvesu sanna vittI paogakaraNaM ajIvesu || 1|| tattha jIvaNissiA 'sajjaM ravati' do silogA (428 / 30-128) gomuhI-kAhalA tIe gosiMga aNNaM vA mudde kajjati teNa esA gomuhI godhA cammAvaNaddhA gohitA sA ya daddariyA ADaMbaretti paDaho, 'saraphalamabbahicArI pAo dihaM nimittamaMgesu / | saraNivvittiphalAo lakkhe saralakkhaNaM teNa // 1 // 'sajjeNa labhati vitti' sapta silogA ( *32|33|34|35/36 / 37 / 38-129 ) 'sajjAdi tidhA gAmo sasamUho mucchaNANa viNNeo / to satta ekaeke to satta sarANa igavIsA // 1 // aNNoSNasaravisesA uppArthatassa mucchaNA bhaNiyA / kattA va mucchio iba, kuNate muccha va soyatti || 2 || maMdimAdiyANaM egavIsAe mucchaNANa saraviseso pubbagate sarapAhuDe bhaNio, tanniggatesu ya bharahavisAhalAdisu viNNuo iti, 'satta sarA kao' (*43 130) esa pucchAsilogo / 'satta sarA nAbhIo' uttara silogo ( 44-131 ) geyassa ime tiNi AgArA 'Adimiu' gAhA (*45-131) kiM cAnyat 'chadose' gAhA (4346 - 131 ) ime chaddosA vajjaNijjA- 'bhItadu gAhA (*47 - 131) bhItaM ucastamAnasaM dutaM tvaritaM utpitthaM zvAsayutaM caritaM ca pAThAntareNa hasvasvaraM vA bhANitavvaM, utprAbalyena atitAla asthAnatAlaM vA uttAla, zlakSNasvareNa kAkasvaraM, sAnunAsikamanunAsaM nAsAsvarakArItyarthaH, 'aTTaguNasaMpauttaM geyaM bhavati' te ya ime - 'puNNaM rattaM ca' gAhA (*48-131) svarakalAbhiH pUrNaM geyarAgeNAnurakaM aNNANNasara visesaphuDasubhakaraNattaNayo alaMkRtaM, sapta nAmAni // 66 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau 1180 11 akkharasaraphuDakaraNattaNao vyaktaM vizvaraM vikrozatIva vighumavighuTTha madhuraM kokilAravavat, tAlavaMzasa rAdisamaNugataM samaM lalitaM lalatIya svaragholanAprakAreNa soiMdiyasa kusaNAsu huppAdattaNao vA sukumAla, ebhiraSTabhirguNairyuktaM gItaM bhavati, anyathA viDaMbanA, kiMcAnyat-'urakaMTha' gAhA (*49-131) jai ure saro visAlo to uravizuddhaM, kaMThe jai saro vaTTito aphuDito ya kaMThavizuddhaM, siraM patto jai NANuNAsito to siravizuddhaM, athavA urakaMThasireSu zlepaNA avyAkuleSu vizuddheSu gIyate, kiMviziSTaM 1, ucyate-'mauyaM' mRdunA svareNa mArdavayuktena na niSThureNetyarthaH, sa ca svaro akSareSu gholanAsvaravizeSeSu ca saMcarana raMgatIva ribhitaH, geyanibaddhaM padamevaM gIyate tAlaMsareNa samaM ca zaraM samatAla mukhakaMsikAdiAtAjjANAddatANaM jo dhANe padukkhevo vA teNa ya samaM nRtyato vA padukkhevasa, erisaM pasatthaM gijjati, sattasarasIbharaM va gijjai, ke ya te sattararasabharasamA ?, ucyate, ime akkharasamaM' gAchA (50-131) dIhakkhare dIhaM saraM karoti, hasse hastaM, plute plutaM, sAnunAsike niranunAsike jaM geyapadaM NAbhikAdi aNaMtarapadavadveNa baddhaM taM jattha saro aNuvAdI tattheva taM gijjamANaM padasamaM bhavati itthatalaparopparAhatasurANa taMtItAlasamaM layaH zRMgadArudatamayo vA aMgulikozikaH tenAhUtaH taMtrisvarapracAlo layaH taM layamaNusarato geyaM layasamaM, paDhamato vaMsataMtimAdiehiM jo saro gahito tassamaM gijjamANaM gahasamaM, tehiM caiva vaMsataMtimAdiehiM aMgulisaMcArasamaM gijjai taM saM-cArasamaM, sesaM kaMThyaM / jo geyasuttanibaMdho, so imeriso 'Niddosa' silogo (51-131) hiMsA liyAdibattIsa suttadAsavIjjataM NiddosaM attheNa juttaM sArakhaM ca atthagamakAraNajuttaM kavvalaMkArehiM juttaM alaMkiyaM uvasaMhArobaNapachi juttaM uvanItaM jaM aniTrAbhihANeNa aviruvAlajjaNijjeNa baddhaM taM sovayAraM sotprAsaM vA, padapAdAkSarairmita nAparimitamityarthaH, madhuraMti-tridhA zabdaarthAbhidhAnamadhuraM ca / 'tiSNi ya vittAI' ti jaM vRttaM tassa vyAkhyA 'samaM addhasamaM' silogo (*52-131) kaMThayaH / 'duNNI ya bhaNItIyo' tti asya vyAkhyA 'sakkayA' silogo (*53-131) bhaNititti sapta nAmAni // 67 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuH hAri.vRttI // 68 // AAAAAAAAE%EKAR | bhAsA, sesaM kaThyaM / itthI purisA vA kerisaM gAyaitti pucchA 'kesI' gAhA (*54-131) uttaraM 'gorI' gAhA (*55-131) imo sara-13 maMDalasaMkSepArthaH, 'satta sarA tato gAmA' gAhA (*56-132) tatI tAnA tANo bhannai sajjAdisaresu ekeke sattattANao auNapaNAsaM, ete nAmAni vINAe sattataMtIe sarA bhavaMti, sajjo saro sattahA taMtItANasareNa gijjai, te savve sattadrANA / evaM sesesavi te ceva, igataMtIe kaMTheNa| vA gijjamANo auNapaNNAsaM tANA bhavanti, te saM satta nAma / 'se kiM taM aTThaNAme' (128-133) aTuvidhA-aSTaprakAreNa, ucyante iti vacanAni teSAM vibhaktirvacanavibhAttiH, vibhajanaM vibhaktiH si-1 aujAsatyAditritrivacanasamudAyAtmikA prarUpitA arthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharairiti, taMjahA-'niddese paDhame' tyAdi (*57/58 / 133) silogadurga NigadasiddhaM, udAharaNapradarzanArthamAha-'tattha paDhame' tyAdi, (*59-133) tatra prathamA vibhaktinirdeze, sa cAyaM ahaM ceti nirdezamAtratvAt , dvitIyA punarupadeze, upadizyata ityupadezaH, bhaNai kuru vA etaM vA taM ceti karmArthatvAt , tRtIyA karaNe kRtA, kathaM ?, bhaNitaM vA kRtaM vA tena vA mayA veti karaNArthaH, haMdItyupadarzane Namo sAhAetti upalakSaNaM, namaHsvastisvAhAsvadhA'laMvaSaDyogAcca (pA. 2-3-16) namo / devebhyaH svasti prajAbhyaH svAhA agnaye, bhavati caturthI saMpradAne, tatraike vyAcakSate--idameva namaskArAdi saMpradAnaM, anye punarupAdhyAyAya gAM| prayacchatItyAdIni / 'avaNaya' ityAdi(*61-133)apanaya prahaNe (gRhANa apanaya asmAt ita iti vA paMcamI apAdAne 'dhruvamapAye'pAdAna'miti (pA.1-4-24 ) kRtvA, SaSThI tasyAsya vA gatasya ca bhRtya iti gamyate svAmisaMbaMdhe bhavati, punaH saptamI tadvastu asminniti AdhAre kAle bhAve, yathA kuNDe badarANi vasaMte ramate cAritre avatiSThata iti, AgaMtraNI tu bhavet aSTamI vibhaktiH, yathA he juvAnatti, vRddhavaiyAkaraNa 1 // 68 // darzanabhidamidaMyugInAnAM tviyaM prathamaiva, tadetadaSTanAmeti / RSHAN Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navarasAH zrIanu0 'se kiM taM navanAme' ityAdi, (129-135 ) navanAmni nava kAvyarasAH prajJaptAH, rasA iva rasA iti, uktaM ca-"midumadhuribhitasu-18 hAri.vRttI bhataraNItiNidosabhIsaNANugatA / muhaduhakammarasA iva kavvassa rasA havaMtete // 1 ||'viiro siMgAroM' ityAdi (*63-135) vIraH zaMgAraH adbhutazca raudrazca bhavati bodbhavyaH bIDanako bIbhatso hAsyaH karuNaH prazAntazca, ete ca lakSaNata udAharaNatazcIcyate-tatra viirrslkssnn||69|| mAbhadhitsurAha-'tattha' gAhA (*64-136) vyAkhyA-tatra parityAge ca tapazcaraNe-tapo'nuSThAne zatrujanavinAze ca-ripujanavyApattI ca yathA| saMkhyamananuzayadhRtiparAkramaliGgo vIro raso bhavati, parityAge'nanuzayaH nedaM mayA kRtamiti garva karoti, kiM vA kRtamiti viSAda, tapazcaraNe lA dhRti na tvArtadhyAnaM, zatrujanavinAze ca parAkramo na vaiklavyam , etalliMgo vIro raso bhavati, udAharaNamAha-' vIro raso yathA-'so nAma' gAhA MI(*65-136) nigada siddhA, 'siMgAroNAma raso' (*66-136) zRMgAro nAma rasa:, kiMviziSTa ityAha-'ratisaMyogAbhilASasajanana: tatkAra-1 NAni, maMDanavilAsavibyokahAsyalIlAramaNaliMgo, tatra maMDanaM kaTakAdibhiH vilAsa:-kAmagarbho ramyo nayanAdivibhrama: vibbokaH dezI padaM | aMgajavikArArthe hAsyalIle pratIte ramaNaM-krIDanaM etaccinha iti gAthArthaH, udAharaNamAha-zaMgAro raso yathA 'madhura' gAhA, (*67-136) nigadasiddhA, abbhutalakSaNamAha-'vimyakaro' gAhA (*68-136) vismayakara: apUrvo vA tatprathamatayotpadyamAno bhUtapUrve vA punarutpanne yo| daraso bhavati sa haviSAdotpattilakSaNa: tIjatvAt adbhUtanAmeti gAthArthaH, udAharaNamAiabbhuto raso yathA 'adbhutataraM' gAhA (*69-136) nigadasiddhA / raudrarasalakSaNamAha-'bhayajaNaNa' gAhA (*70-137) bhayajananarUpazabdAndhakAraciMtAkathAsamutpanna ityatra bhayajananazabdaH rUpAdInAM pratyekamabhisaMbaddhayate, bhayajananarUpadarzanAt samutpanna eva bhayajananazabdazravaNAdbhayajananAMdhakArayogAt bhayajananacintAsamUdbhUtaH | bhayajananakathAzravaNAta samutpanna:-saMjAtaH, kiMviziSTa ? ityatrAha-'sammohasaMbhramaviSAdamaraNaliMgo raudraH, tatra sammohaH--atyantamUDhatA saMbhrama: MARWARA RECAkara // 6 - C Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navarasA: zrIanu0 kiMkarttavyatAvadAnyena AtmapariNAmaH, viSAdamaraNe pratIte iti gAthArthaH / udAharaNamAha-raudro raso yathA 'bhiuDi' gAhA (*71-137) hAri.vRttolabhRkuTi:-lalATe valibhaMgaH, tathA viDaMbitaM-nyatkRtaM mukhaM yasya tathAvidhaH, tasyAmaMtraNaM he bhRkuTiviDaMcitamukha ! saMdaSToSTha-prastaoSTha ityarthaH, itaH16 // 7 // itItazcetazca rudhirotkIrNa:-vikSiptarudhira iti bhAvaH, haMsi-pasuM vyApAdayasyataH asuranibha:-asurAkAraH bhImarasita:-bhayAnakazabda! atiraudraH | raudro rasa iti gaathaarthH| brIDanakalakSaNamAha-'viNao' gAhA (*72-137) vinayopacAraguhyagurudAravyatikramotpanna iti, vinyo-| | pacArAdiSa vyatikramazabdaH pratyekamabhisaMbaddhayate, bhavati raso brIDanaka:. lajjAzaMkAkaraNa iti gAthArtha:. udAharaNamAha-vIDanako raso yathA | 'kiM loiya' gAhA (*73-137) videzAcAro'tinavavadhyAH prathamayonyuDredaraktaraMjitaM tannivasanamakSatayonisaMjJApanArtha paTalakavinyastasaMpAditapUjopacAraH sakalalokapratyakSameva tadgurujano parivaMdate ityevaM cAtmAvasthAM sAMpurato vadhUbhaNati 'kiM laukikakriyAyAH lajjanakataram ? iha hi lajjitA bhavAmi, nivArejjA-vivAho tatra gurujano parivadati yadvadhUpotti-vadhUnivasanamiti gAthArthaH / bIbhatsarasalakSaNa| mAha-'asuI' gAhA (*74-138) azucikuNapadarzanasaMyogAbhyAsagaMdhaniSpanna:. kAraNAzucitvAdazuci zarIraM tadeva pratikSaNamAsannakuNapabhAvAta | kuNapaM tadeva ca vikRtapradezatvAd durdarzana tena saMyogAbhyAsAttaddhopalabdhervA samutpanna iti nirvedAd vihiMsAlakSaNo raso bhavati bIbhatsa iti gAthArthaH, udAharaNamAha-bIbhatso raso yathA 'asuI gAhA (*75-138) sUtrasiddhaM / hAsyalakSaNAbhidhitsayA''ha-'rUvavaya' gAhA (*76-138) | rUpavayoveSabhASAviparItaviDambanAsamutpanno hAsyo manaHpraharSakArI prakAzAliMga:-pratyakSaliMgo raso bhavatIti gAthArthaH, udAharaNamAha-'hAsyo | raso yathA 'pAsuttamasI' gAhA (*77-139) prkttaarthaa| karuNarasalakSaNamAha-'piyavippioga' gAhA (*78-139) priyaviprayogabAMdhava| vyAdhinipAtasaMbhramAtpannaH zocitavilapitapramlAnaruditaliMgo rasaH karuNaH, tatra zocita-mAnaso vikAraH, zeSa prakaTArthamiti gAthArthaH, udAhara // 70 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navarasAH zrIanu0 hAri.vRttI // 71 // NamAha-karuNo raso yathA 'pajjhAya' gAhA (*79-139) pradhyAtena-aticiMtayA lAMtaM-bAppAgatapraplutAkSaM syandamAnAca-cyotalocanamiti bhAvaH, zeSaM sUtrasiddhImati gaathaarthH| prazAntarasalakSaNamAha-'niddosa' gAhA (*80-139) nirdoSamana:samAdhAnasaMbhavaH, hiMsAdidoSarahitasya iMdriyaviSayavinivRttyA svasthamanaso yaH prazAntabhAvena-krodhAdityAgena avikAralakSaNa:-hAsyAdivikAravarjitaH asau rasa: prazAnto jJAtavya iti gAthArthaH, udAharaNamAha-prazAnto raso yathA 'sambhAva' gAhA (*81-139) sadbhAvanirvikAra' na mAtRsthAnata: upazAMtaprazAMtasaumyadRSTi-upazAMtA-iMdriyadoSatyAgena prazAMtA-krodhAdityAgataH anenobhayena saumyA dRSTiryasmin tattathA, hItyayaM muneH prazAMtabhAvAtizayapradarzane, yathA muneH zobhate mukhakamalaM pIvarazrIkaM-pradhAnalakSmIkamiti gaathaarthH| 'ete Nava' gAhA (82-139) ete nava kAvyarasAH, anantaroditAH dvAtriMzadopavidhisamutpannA:-anRtAdidvAtriMzatsUtradoSAsteSAM vidhiH samudbhavA ityarthaH, tathAhi-vIro raso saMgrAmAdiSu hiMsayA bhavati tapaHsaMyamakaraNAdAvapi bhavati, evaM zeSeSvapi yathAsaMbhavaM bhAvanA kAryA, tathA cAha-gAthAbhyaH uktalakSaNAbhyaH muNitavyA bhavaMti zuddhA vA mizrA vA, zuddhA iti kAzcidgAthA:-sUtrabaMdhaH anyatamarasenaiva zuddhena pratibaddhAH, kAzcana mizrA: dvikAdisaMyogeneti gAthArthaH // uktaM ca navanAma, adhunA dazanAmocyata, tathA cAha 'se kiM taM dasanAma ? (130-140) dasanAma dazavidhaM prajJaptaM, tadyathA-'goNaM nogoNa' mityAdi, eteSAM prativacanadvAreNa svarUpamAha'se kiM taM goNe' guNanippaNNaM gauNaM, kSamatIti kSamaNa ityAdi, 'se kiM taM nAMgoNe?' nogoNo-ayathArtha, akuMtaH sakuMta ityAdi, avijjamAnakuMtAkhyapraharaNavizeSa eva sakuMta ityucyate, evaM zeSeSvapi bhaavniiy| 'se kitaM AdANapadeNaM ? 2' AdAnapadena dharmo maMgalamityAdi, ihAdi-15 padamAdAnapadamucyate / 'se kiM taM paDivakkhapadeNaM 2 pratipakSeSu naveSu-pratyagreSu mAmAkaranagarakheTakaTamaDambadroNamukhapattanAzramasaMbAdhasa AAAAAEba // 71 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAni zrIanu0 | nivezeSu nivezyamAneSu satsu amAMgalikazabdaparihArArtha asivA sivetyucyate, anyadA tvaniyamaH, aniH zItalA viSaM madhurakaM, hAri.vRttau ta kalAlagRheSu amlaM svAdu mRSTaM na tvamlameva surAsaMrakSaNAyAniSTazabdaparihAraH, idaM sarvadA-jo lattae ityAdi, jo rakto lAkSArasena sa evAraktaH // 72 // & prAkRtazailyA alaktaH, yadapi-ca lAbu 'lA AdAna' iti kRtvA AdAnArthavat setti tadalAbu, yaH zubhakaH zubhavarNakArI 'se' ti asau kusuMbhakaH, AlapantaM lapantaM attyartha lapantaM asamaMjasamiti gamyate viparItabhASaka ityucyate-viparItazcAsau bhASakazceti samAsaH abhASaka ityarthaH, Aheda nogauNAnna bhidyate?, na, tasya pravRttinimittakatajjabhAvamAtrApakSitatvAt , idaM tu pratipakSadharmAdhyAsamapekSata iti bhidyata eva / sa kiM pAhaNattAe, pAhaNatA evaM, caMpakapradhAnaM vanaM-caMpakavanaM azokapradhAnaM azokavana mityAdi, zeSANi vRkSAbhidhAnAni prakaTArthAni, Ahedamapi gauNAnna | bhijjate, na, tattannAmanibaMdhanabhUtAyAH kSapaNAdikriyAyAH sakalasyAdhArabhUtavastuvyApakatvAdazokAdazca banAvyApakatvAdupAdhibhedasiddhayuMjjata iti, 'se kiM taM' aNAdisiddhazvAsAvantazceti samAsaH, amanamantastathA vAcakatayA pariccheda ityarthaH, satkimanAdisiddhAntenAnAdiparicchede| netyarthaH, dharmAstikAya ityarthaH, Adi pUrvavat anAdiH siddhAnto vA'sya sadaivAbhidhayasya tadanyatvAyogAt , anenaiva copAdhinA gauNAdbhedAbhidhAne'pyadoSa iti / se kiM taM nAmeNa pitupitu:-pitAmahasya nAmnA unnAmita-utkSipto yathA baMdhudatta ityAdi / 'se kiM taM avayaveNaM, avayavaH-zarIraikadezaH parigRhyate tena zaMgItyAdi(*183-142)pakaTArtha, tathA parikarabandhena bhaTaM jAnIyAt , mahilAM nivasana,sikthunA droNapAka, kaviM caikayA gAthayA, tattadaSyadhikRtAvayavapradhAnameveti bhAvanIyamatastenaivopAdhinA gauNAdbhinnameveti / se kitaM saMyoeNaM?, saMyoeNaM saMyoga:-saMbaMdhaH, sa caturvidhaHprajJaptaH, tadyathA 'dravyasaMyoga' ityAdi sUtrasiddhameva, navaraM gAvaH asya saMtIti gomAn , chatramasthAstIti chatrI, halena vyavaharatIti hAlikaH, bharate jAtaH bharato vA'sya nivAsa iti vA 'tatra jAtaH' (pA.4-3-25) 'so'sya nivAsa' iti (pA.4-3-49) vA ARROCARE 2 // 72 // %EO Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu hAri . vRttau // 73 // aN bhArataH, evaM zeSeSvapi draSTavyaM, suSamasuSamAyAM jAtaH 'saptamyAM janerDa : ' (pA. 3-2-92) saptamyante upapade janeH Da pratyaya:, suSamasuSamajaH, evaM zeSamapi, jJAnamasyAstIti jJAnI, evaM zeSamapi, saMyogopAdhinaiva cAsya gauNAdbheda iti / 'se kiM taM pamANeNaM, pamANe' pramANaM caturvidhaM prajJaptaM, tadyathA-nAmapramANamityAdi, nAmasthApane kSuNNArthe, navaramiha jIvikA heturyasyA jAtamAtramapatyaM mriyate sA rahasyavaicitryAttaM jAtamevAkarAdipUjjhati, tadeva ca tasya nAma kriyata iti, AbhiprAyikaM tu guNanirapekSaM yadeva janapade prasiddhaM tadeva tatra saMvyavahArAya kriyate ambakAdi, ata eva pramANatA, uktaM dravyapramANanAma 'se kiM taM bhAvappamANanAme' bhAvapramANaM sAmAsikAdi, tatra dvayorbahUnAM vA padAnAM mIlanaM samAsaH, sa jAta eSAM samAsito 'ubhayapradhAno dvandva' iti dvandvaH daMtoSTha, tasya cakAraH arthaH, | itaretarayogaH astiprabhRtibhiH kriyAbhiH samAnakAlo yuktaH, stanau ca udaraM ca stanodaraM, evaM zeSodAharaNAnyapi draSTavyAni, 'anyapadArthapradhAna bahuvrIhi:' puSpitAH kuTajakadambA yasmin girau so'yaM giriH puSpitakuTajakadambaH, giraviMzeSyatvAdanyapadArthapradhAnateti, tatpuruSaH samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH, dhavalazcAsau vRSabhazca vizeSaNavizeSyabahulamiti tatpuruSaH, dhavalatvaM vizeSaNaM vRSabheNa vizeSyeNa saha samasyati, dve pade ekamartha bruvata iti samAnAdhikaraNatvaM, evaM zvetapaTAdiSvapi draSTavyaM, ayaM karmadhArayasaMjJaH, trINi kaTukAni samAhRtAni ' taddhitArthottarapadasamAhAre ca' (pA, 2-1-50) tatpuruSa: trikaTukamityuttarapadArthapradhAnaH, 'saMkhyApUrvI dvigu, riti dvigusaMjJA, evaM trimadhurAdi, tIrthe kAka iva Aste 'dhvAMkSeNa kSepa' iti ( pA. 2 -1-42) tatpuruSaH samAsaH tarthikAkaH, vaNahastyAdInAmasmAdeva sUtrAt nibaMdhanajJApakAtsaptamIsamAsaH, pAtresamitAdiprakSepAdvA, anu prAmAdanuprAmaM prAmasya samIpenAzanirgatA, 'anuryatsamayA (pA.2-1-15) anu yaH samayArtha:, grAmasya anu samIpaH, dravyabhazaniM bravImi yasya yasya samIpe tena subuttarapadena, grAmasya samIpe grAmeNottarapadena avyayIbhAvaH samAsaH, grAmastUpalakSaNamAtraM, samAsaH ataH pUrva taddhitanA ni pramANa nAma // 73 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanumApadArthapradhAnaH, 'avyayaM vibhaktisamIpa' iti (pA. 2-1-6) siddhe vibhASAdhikAre punarvacanaM yeSAM tu samayAzabdo madhyavacanaH teSAmaprApte | 1taddhitanAhAri.vRtto mAmasya madhyenAzanirgatA 'anuryatsamayA' iti (pA.2-1-15) samAsaH, anuprAma, evamaNuNaiyaM ityAdi, yathA ekaH puruSaH tathA bahavaH puruSA atra ni pramANa 'sarUpANAmekazeSa ekavibhaktA' (pA. 1-3-64) viti samAnarUpANAM ekavibhAktiyuktAnAM ekaH zeSo bhavati-sati samAsa ekaH ziSyate, anye nAma // 74 // | lupyante, zeSazca AtmArthe luptasya luptayoH luptAnAM vA'rthe varttate, bahuSvartheSu bahuvacanaM, puruSau puruSAH, evaM kArSApaNAH, tadetatsAmAsikaM / 'se kiM taM taddhitae?, 2 tadvitaM karmazilpAdIti, tathA cAha-'kamme sippasiloe' ityAdi (192-149) karmataddhitanAma dauSikAdi, tatra dUSAH paNyamasya | 'tadasya paNyaM' (pA. 4-4-51) taditi prathamAsamarthane, asyeti paSThayarthe, yathAvihitaM pratyayaH Thak dauSikaH, evaM sUtraM paNyamasya sUtrika | ityAdi, tathA zilpataddhitanAma vastraM zilpamasya tatra 'zilpa' (pA. 4-4-55) masminnarthe yathAvihitaM pratyayaH Thak vAkhikaH, evaM taMtuvAyanaM | zilpamasya tAMtrikaH, iha tuNNAetti bhANitaM, na cAtra taddhitapratyayo dRzyate kathaM tadvitaM?, ucyate, tadvitapratyayaprAptimAtramaMgIkRtyoktaM, prAptizca na taddhitArthena vinA bhavati, antaH sthagitArthastaddhitArthaH, taddhitaH pratyayastarhi kena bAdhitaH 1, ucyate, lokarUDena vacanena, yatastenArthaH pratIyate, yena cArthaH pratIyate sa zabdaH, athavA'smAdeva vacanAdatra jAtAstadvitA iti tadbhUitasaMjJA, zlAghAtaddhitanAma zravaNa ityAdi, asmA deva sUtranibaMdhAt zlAghArthastadvitArtha iti / saMyogataddhitamAha-rAjJaH zvasura ityAdAvapyasmAdeva sUtranibaMdhAt taddhitArthateti, citraM ca zabdaprAbhRta| mapratyakSaM ca na ityato na vidmaH, samIpataddhitanAma gireH samIpe nagaraM girinagaraM, atra 'adUrabhavazce' (pA. 4-2-70) tyaN na bhavati, giri- // 74 // | nagaramityeva prasiddhatvAt , vidizAyA: adUrabhavaM NagaraM vaidizaM, adUrabhavetyaN bhavati, evaM prasiddhatvAt , saMjUhataddhitanAma taraMgavatIkAra ityAdi | saMjUho-granthasaMdarbhakaraNaM, zeSaM pUrvavadbhAvanIyamiti / aizvaryataddhitanAma 'rAjJe tyAdi, atrApi rAjAdizabdanibaMdhanamaizvaryamavagaMtavyaM, zeSaM | Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 75 // sUtropajJaM jJApakasiddhameva / apatyataddhitanAma suprasiddhenAprasiddhaM vizeSyate, vizeSyate mAtrA putraH, yathA AzvalAyana:, iha putreNa mAtA, taMjAvitthagaramAtA cakkavaDimAtetyAdi tadetattaddhitaM / 'se kiM taM dhAtUe,' bhU sattAyAM parasmaipade bhASA ityAdi, tatra bhU ityayaM dhAtuH sattAyAmarthe varcate ato (dhAtoH) ityayaM pramANabhAvaH, nAmanairuktaM nigadasiddhaM, bhAvapramANanAmatA cAsya bhAvapradhAnazabdanayagocaratvAt, guravastu vyAcakSate -sA| mAsAdinAmnA guNAbhidhAnAditibhAvaH, anenaiva copAdhinA zeSabhedA bhAvanIyA ittyevaM yathAgamaM mayA apaunaruktyaM darzitam, anyathApi sUkSmadhiyA bhAvanIyameva, anantagamaparyAyatvAtsUtrasya tadetatpramANanAma, tadetannAmeti, nAmetimUladvAramuktaM / 'adhunA pramANadvAramabhidhitsurAdda 'se kiM taM pamANe' ( 131 - 151 ) pramIyata iti pramitirvA pramIyate vA aneneti pramANaM, caturvidhaM prajJaptaM ityAdi, prameyabhedAt dravyAdayo'pi pramANaM, prasthakAdivat jJAnakAraNatvAt, tatra dravyapramANaM ( 132- 151 ) dvividhaM pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, pradezaniSpanna paramANvAdyanaMta pradesikAMtaM, svAtmaniSpannatvAdasya tathA cANvAdimAnamiti, vibhAganiSpannaM tu paMcavidhaM prajJaptaM, vividho bhAgaH vibhAga:-vikalpastato nirvRttamityarthaH, paMcavidhaM mAnAdibhedAt tatra mAnapramANaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA - dhAnyamAnapramANaM ca rasapramANaM ca 'se kiM ta' mityAdi, dhAnyamAnameva pramANaM / 'do asatIo pasatI do pasatIo ya seietti, atra Aha-omatthamiyaM jaM dhannappamANaM so asatI, upparAhuttamidaM puNa prasRtiriti, iha ca mAnamadhikRtya dve prasUtI, 'se kiM ta' mityAdi, dhAnyamAnapramANaM taM sugamameva, navaraM muttAlI - moTThA mukha:-kuzula iti / 'se kiM ta' mityAdi, rasamAnameva pramANaM 2, dhAnyamAnapramANAtsetikAdeH pramANena caturbhAgavivarddhitaM abhyantarazikhAyuktaM zikhAbhAgasya tatraiva kRtatvAt ramramAnaM vidhIyata iti, tadyathA catuHSaSTiketyAdi, tattha caiva chappaNNapalasatapamANA mANiyA, tIse causaTTibhAgo, caDasaTTibhAgA ya caupalapramANA, evaM battIsiyAdaovi jANiyavvA, vArako ghaTavizeSaH, zeSA api bhAjanavizeSA eva tadetanmAnaM / 'se kiM dvitIye pramANadvAre dravyapramANaM // 75 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISREG pramANe zrIanu:181 ummANapamANe ?' unmIyate'nenonmIyata iti vonmAnaM-tulAkarSAdi sUtrasiddhaM, navaraM patram-elApatrAdi coyaH-adulavizeSa: macchaDiyA-sakarA- pramANadvAre | viseso / 'se kiM taM omANappamANe, avamIyate-tathA avasthitameva paricchidyate'nenAvamIyata iti vA'vamAnaM hastena vetyAdi, caturhastA dravyakSetra daNDAdayaH sarve'pi viSayabheDena mAnacintAyAmupayujjata iti bhedopanyAsaH, khAtaM khAtameva citamiSTakAdi karakacitaM-karapatravidArita kaTapaTAdi // 76 // prakaTArthameva / 'se kiM taM gaNimae ?,' gANarma-saMkhyApramANamekAdi tatparicchinnaM vA bajjhameva, bhRtakabhRtibhaktavetanakAyavyayanivRttisaMsRtAnAM dravyANAM gaNitapramANa nivRttilakSaNaM bhavati, atra bhRtaka:-karmakaraH bhRti:-vRttiH bhakta-bhojanaM vetana-kuMvidAdeH. bhUtatve satyapi vizeSeNa lokapratItatvAdbhedAbhidhAnaM, eteSu cAyavyayaM saMmRtAnAM pratibaddhAnAmityarthaH, gaNitapramANaM nirvRttilakSaNaM iyattA'vagamarUpaM bhavati, tadetadavamAnaM / 'se kiM taM paDimANappamANe?' pratimIyate'nena guMjAdinA pratirUpaM vA mAnaM pratimAnaM, tatra gujetyAdi, guMjA caNaTThiyA, sapAdA guMjA kAgaNI, pAdonA do gujA niSphAvo-vallo, tiNNi NipphAvA kammamAsao ceva caukAgaNikotta vRttaM bhavati, bArasa kammamAsagA maMDalao, chattIsa IN kANipphAvA aDayAlIsaM kAgaNio solasa mAsagA suvaNNo' amumevArtha darzayati--paMca guMjAo' ityAdi, evaM catu:karmamAsaka: kAkaNyape-14 jhayA, evaM aSTacatvAriMzadbhiH kAkaNIbhiH maMDalako, bhavatIti zeSaH, rajataM-rUpaM candrakAntAdayo maNayaH zilA-rAjapaTTaka: gaMdhapaTTaka ityanye, zeSa sUtrasiddhaM / se kiM taM khettappamANe ityAdi, pradezA:-kSetrapradezAH tairniSpannaM, vibhAganiSpannaM tvaMgulAdi sugama, NavaraM rayaNI-hattho, doNi hatthA kucchI, * // 76 // da seDhI ya logAo niSphajjati, so ya logo cauddasarajjUsito heTThA desUNasattarajjUvicchiNNo, tiriyalogamajhe rajjuvicchiNNo, evaM baMbhalogamajjhe hai| | paMca, uvari logate egarajjUvicchiNNo, rajjU puNa sayaMbhuramaNasamuddapurathimapaccatthimaveiyaMtA, esa logo buddhiparichedeNaM saMvaTTeuM ghaNo %-SHES Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri.vRttI // 77 // OMARIHARAE% kIraDa, kathaM ?, ucyate, NAliyAe dAhiNillamahologakhaMDaM heTThA desUNatirajjUvicchiNNaM uvariM rajjUasaMkhavibhAgavicchinnaM atiritta-IA loka zreNiH sattarajjUsitaM, eyaM ghettuM omatthiyaM uttare pAse saMghAtijjai / idANa uDDaloe dAhiNilAI khaMDAI baMbhalogabahusamamajjhe desabhAge birajjuvicchiNNAI sesatesu aMgulasahassadobhAgavicchiNNAI desUNaadhdhuTTharajjUsitAi, etAI ghettuM uttare pAse vivarItAI saMghAtijjaMti, evaM katesu kiM jAtaM ?, hehimaM logaddha desUNacaurajjUvicchiNNaM sAtirittasattarajjussiyaM desUNasattarajjUvAhalaM, uvarillamaddhapi aMgulasahassadobhAgAdhiyatirajjUvicchiNNaM desUNasattarajjUsiya paMcarajjubAhalaM, eyaM ghettuM heDillauttare pAse 'saMghAtijjati, 'jaM taM ahe khaMDassa sattarajjU AhiyaM uvariM taM ghettuM uttarillassa khaMDassa rajjUo bAhalaM tato uTThAya saMghAtijjati, tahAvi satta rajjUu Na dharaMti, tAhe je dakkhiNilaM tassa jamadhiyaM bAhallao tassaddhaM chittAo uttarao bAhalle saMghAtajjai, evaM kiM jAta ?, vittharato AyAmato ya sattarajjU bAhallato rajjUe asaMkhabhAgeNa adhigAo cha rajjU, evaM esa logo vavahArato sattarajjuppamANe diTTho, etthaM jaM UNAtirittaM buddhIya jadhA jujjai tahA saMghAtijjA, siddhate ya jattha avisihaeN seDhigahaNaM tattha etAe sattarajjUAyatAe avagaMtavvaM, saMpradAyaprAmANyAt, prataro'pyevaMpramANa eva, Aha-lokasya kathaM pramANatA ?, ucyate, AtmabhAvaprAmANyakaraNAt,tadabhAve tabuddhyabhAvaprasaMgAt / 'se kiM taM aMgule ? aMgule ( ityAdi ) AtmAMgulaM ucchyAMgula pramANAMgulaM, tatrAtmAMgulaM pramANAnavasthiteraniyataM, ucchyAMgulaM tvaMgulaM paramANvAdikramAyAtamavAsthitaM, ussehaMgulAo ya kAgaNIrayaNamANamANItaM, taovi | vaddhamANasAmissa addhaMgulapramANaM, tato ya pamANAo jassaMgulasya pamANamANijjati taM pamANAMgulaM, avasthitameva,atra bahuvaktavyaM tattu nocyate,granthavistarabhayAd vizeSaNavatyanusAratastu vijJeyamiti / nava mukhAnyAtmIyAnyeva puruSaH pramANayukto bhavati, drauNikaH puruSo mAnayukto bhavati, maha 4 // 77 // | tyAM jaladroNyA udakapUrNAyAM praveze jaladroNAdUnAttAvanmAtronAyAM vA pUraNAdityarthaH, tathA sArapudgalopacitatvAttulAropitaH sanna bhAraM tulayan | SCREGA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA zrIanu: hAri.vRttI // 78 // puruSa unmAnayukto bhavati, tattollamANe sakaLaguNopetA bhavaMti, Ahaca-'mANummANa' gAhA (196-156 ) bhavaMti punaradhikapuruSAzcakravAdaya uktalakSaNamAnonmAnapramANayuktA, lakSaNavyaMjanaguNairupetAH, tatra lakSaNAni-svastikAdIni vyaMjanAni mazAdIni guNA:-kSAntyAdayaH gulAuttamakulaprasUtA uttamapuruSA muNitavyA iti gAthArthaH // uttamAdivibhAgapradarzanArthamevAha-'hoti puNa' gAhA-( 97-157) bhavaMti puna-1 dhikAra | radhikapuruSAzcakravartyAdayaH aSTazatamaMgulAnAM ubviddhA-ummitA uccaistvena vA punaHzabdo'nekabhedasaMdarzakaH, SaNNavatimadhamapuruSAzcaturuttaraM, zatamiti gamyate, majjhimillA u-madhyamAH, tuzabdo yathAnurUpaM zeSalakSaNAdibhAvAbhAvapratipAdanArthamiti gaathaarthH|| svarAdInAM prAdhAnyamupadarzayannAha'hINA vA' gAhA (198-157) uktalakSaNaM mAnamadhikRtya hInAH svara AjJApakapravRtti:gambhIro dhvaniH satvaM-adainyAvaSTaMbha: sAra:-zubhapudgalopacayaH tata evaMbhUtAH uttamapuruSANAM-puNyabhAjA avazya parataMtrAH preSyatvamupayAnti, uktaM ca-'asthivarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatI yAnaM svare cAjJA, sarva sattve pratiSTita // 1 // " miti gAthArthaH, zeSaM sugamaM yAvat vAvI caurassA vaTulA pukkhariNI puSkarasaMbhavato vA sAriNI rijU dIhiyA sAriNI ceva vaMkA guMjAliyA saramegaM tIe paMtiThitA do sarAto sarasaraM kavADageNa udagaM saMcaraitti sarasarapaMtI, vividha| rukkhasahitaM kayalAdipacchannagharesu ya vIsabhitANa ramaNaTThANaM ArAmo, pattapupphaphalachAyovagAdirukkhovasobhita bahujaNavivihavesu-Ta NNamamANassa bhoyaNaTThA jANaM ujjANaM, itthINa purisANa egapakkhe bhojjaM jaM taM kANaNaM, athavA jassa purao pavvayamaDavI vA savvavaNANa ya | aMte varNa kANaNaM, zIrNa vA egajAiyarukkhehi ya varNa, agaMgajAiehiM uttamehi ya vaNasaMDaM, egajAtiyANa aNegajAtiyANa vA rukkhANa paMtI v-18||78|| NarAI, aho saMkuDA uvariM visAlA pharihA, samakkhayA khAhiyA, aMto pAgArANataraM aTThahattho rAyamaggo cAriyA, doNha duvArANa antare gopuraM, |tigo NAmAgAsabhUmi tipahasamAgamo ya, saMghADago tipahasamAgamo ceva tiyaM, caurassaM caupahasamAgamo ceva, catvaraM chappasamAgamaM vA, etaM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri.vRttI // 79 // caccaraM bhaNNai, devaulaM caumuI, mahato rAyamaggo, itarA pahA, sat-sobhaNAvihu jaM bhayaMte potthayavAyaNaM vA jattha aNNato vA maNuyANaM AtmAMgula | acchanaTThANa vA sabhA, jatthudagaM dijjati sA pavA,bAhirA liMdo, sukidhI aliMdo vA saraNa, giriguhA leNaM, pabvayassegadesalINaM vA leNaM kappa- mutsedhADigAdi va jattha layaMti taM leNaM, bhaMDaM bhAyaNaM, taM ca mRnmayAdi mAtro-mAtrAyukto, so ya kaMsabhoyaNabhIDakA, uvakaraNaM aNegavihaM kaDagapiDaga-dA gulaM ca sUryAdikaM, ahavA uvakaraNaM imaM sagaDarahAdiyaM, tattha rhe| ti jANaraho saMgAmaraho ya, saMgAmarahassa kaDipamANA phalayaveDyA bhavati, jANaM puNa gaMDimAiyaM, gollavisae jaMpANaM dvihastapramANaM caturasraM savedika upazobhitaM juggaM lADANa thillI juggayaM hastina upari kollaraM| gilatIva mAnuSaM gillI lADANaM jaM aNapallANaM taM aNNavisaesu thillI bhaNai, uvariM kUDAgArachAdiyA siviyA dIho jaMpANaviseso purisassa, svapramANavagAsadANattaNao saMdamANI, lohitti kAvellI lohakaDAhaMti-lohakaDillaM, etaM AyaMguleNaM mavijjati, tathA'dyakAlInAni ca | jojanAni mIyaMte, zeSaM nigadasiddhaM yAvat se taM AyaMgule // &aa 'se kiM taM ussaMhagule 2, ucchyAMgulaM kAraNApekSayA kAraNe kAryopacArAdanekavidha prajJapta, tathA cAha-'paramANu' ityAdi (*99-160) paramANuH trasareNU rathareNuramaM ca vAlasya likSA yUkA ca yavaH, aTThaguNavivarddhitAH kramazaH uttarottaravRddhathA aMgulaM bhavati, tattha NaM je se suhumo se | Thappatti svarUpakhyApanaM prati tAvat sthApyo, anadhikRta ityarthaH, 'samudayasamitisamAgameNaM' ti atra samudAyakhyAdimelakaH paramANupudgalo niSphajjate, tatra codakaH pRcchati-se NaM bhaMte !' ityAdi, so bhadanta ! paramANuH asidhAraM vA kSuradhArAM vA avagAheta-avagAhyAsIta asi:- // 79 // khaDgaH kSuro-nApitopakaraNaM, pratyuttaramAha-intAvagAheta 'hanta saMpreSaNapratyavadhAraNavivAdeSvi'ti vacanAt , sa tatra chidyeta bhidyeta vA, tatra chedo| dvidhAkaraNaM bhedo'nekadhA vidAraNaM, praznanirvacanaM-nAyamarthaH samarthaH, naitadevamiti bhAvanA, atraivopapattimAha-na khalu tatra zastraM saMkrAmati, sUkSma Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu vAditi bhAvaH, sa bhadanta ! agnikAyasya-vaDhemadhyaMmadhyena-aMtareNa gacchet-yAyAt ?,hanta gacchet , sa tatra dahyatetyAdi pUrvavat , navaraM zastramagni-18 utsedhAMgulaM hAri.vRttau / mayaM gRhyata iti, avAdi ca-'satthaggivisa' mityAdi, evaM pukkhalasaMvarttamapi bhAvanIyaM, navaraM asyaivaM prarUpaNA 'iha vaddhamANasAmiNo nivvaa||8 // NakAlAo tisaTThIe vAsasahassesu osappiNIe (paMcamachaTThAragesu ussAppiNIe) ya ekavIsAe vIistesu ettha paMca mahAmehA bhAvassaMti, taMjahA-paDhame pukkhalasaMvaTTae ya udagarase bIe khIrode taie ghaode cautthe amitode paMcame rasode, tatra pukkhlsNvtto'sy bharatakSetrasya azubhabhAvaM puSkalaM saMvartayati, nAzayatItyarthaH, evaM zeSaniyogo'pi prathamAnuyogAnusArato vijJeyaH, sa bhadanta ! gaMgAyA mahAnadyAH pratizroto havya-zIghramAgacchet 1, sa tatra vinighAtaM-praskhalanamApota-prApnuyAncheSaM pUrvavat , sa bhadanta ! udakAvartta vA udakabiMdu vA avagAhya ti| Ten , sa tatrodakasaMparkAtkudhyeta vA paryApadyeta vA?, kuthanaM pUtibhAvaH, paryAyApattistu anyarUpApattiH, zeSaM sugama, yAvat anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayasamitisamAgamena sA ekA ucchUkSNazlakSNikati vetyAdi, atra ucchkSNa zlakSiNakAdInAmanyo'nyASTaguNatve satyapyanaMtatvAdeva paramANupadgalasamudAyasyAdyopanyAso'viruddha eva, tatra lakSNaznakSiNakAdyapekSayA ut-prAbalyena zlakSNamAtrA ucchkSNa zladaNocyate, lakSNalakSNA tvoghata UdhvareNvapekSayA UrdhvAdhastiryakacalanadharmopalabhyaH UrdhvareNuH, paurastyAdivAyupreritastrasyati-cchatIti trasareNuH, rathagamanotkhAto rathareNuH, vAlAgralikSAyUkAdayaH pratItAH, zeSa prakaTArtha yAvadadhikRtAMgulAdhikAra eva, navaraM nArakANAM jaghanyA bhavadhAraNIyazarIrAvagAhanA aMgulAsaMkhyeyabhAgamAtrA utpadyamAnAvasthAyAM, na tvanyadA, uttaravaikriyA tu tathAvidhaprayatnAbhAvAdAdyasamaye'pyaMgula saMkhyeyabhAgamAtraiveti, evamasurakumArAdidevAnAmapi, navaraM nAgAdInAM navanikAyadevAnAmutkRSTottaravaikriyA yojanasahasramityeke, pRthivIkAyikAdInAM tvaMgulAsaMkhyeyabhAgamAtratayA tulyAyAmapyavagAhanAyAM vizeSaH, 'vaNa'NatasarIrANa egANilasarigaM pamANeNa / aNalodagapuDhavINaM asaMkhaguNiyA bhave vuDDI | 5e5ORNSRCE Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 81 // // 1 // " se kiM pamANaM' 2 ekaikasya rAjJazcaturantacakravarttinaH, tatrAnyAnyakAlotpannAnAmapi tulyakAkaNIratnapratipAdanArthamekaikagrahaNaM, nirupacaritarAjazabdaviSayajJApanArthaM rAjagrahaNaM, paTkhaMDabharatAdibhoktRtvapratipAdanArthe caturaMtacakravarttina ityatrAnye, cattAri madhurataNaphalA ego seyasarisavo, sola sarisavA evaM ghaNNamAsaphalaM do ghaNNamAsaphalAI guMjA, paMca guMjAo ego kammamAsago, sAlasammamA ego suvaNNo, ete ya madhurataNaphalAdigA bharahakAlabhAviNo dhippaMte, jato savvacakavaTTINaM tullameva kAgaNIrayaNaMti, SaTtalaM dvAdazAzri | aSTakarNikaM adhikaraNisaMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM, tatra talAni-madhyabhANDAni azraya:- koTayaH karNikA:-koNivibhAgAH adhikrnniH-suvrnnkaare|pkrnnN pratItameva, tasya kAkaNiratnasya ekaikA koTi ucchrayAgu pramANaviSkambha koTIvibhAgA, vikkhaMbho vitthAro, tassa ya samacaurabhAva savvakoTINa tullAyAmaviSkaMbhagahaNaM, tacchramaNasya bhagavato mahAvIrasyAddhIGgulaM, kahaM 1, jato vIro AdesaMtarato AyaMguleNa culasItimaMgulamuvviddho, ussehaM puNa satasaGkaM sayaM bhavati, ato do ussehaMgulA vIrassa AyaMgulao, evaM vIrassAyaMgulAo addhaM ussehaMgulaM diTTha, jesiM puNa vIro AyaMguleNa aTTuttaramaMgulasataM tesiM vIrassa AyaMguLeNa ekamussehaMgulaM ussehaMgulastha ya paMca vabhAgA bhavati, jesiM puNo vIro AyaMguleNa vIsuttaramaMgulasayaM teseiM vIrassAyaMguleNagamussehaMgulaM ussehaMgulassa ya do paMcabhAgA bhavaMti evametaM savvaM terAsiya karaNeNa daTThavvaM, ucchrayAMgulaM sahasraguNitaM pramANAGgulamucyate, kathaM ?, bhaNNati-bharaho AyaMguLeNa vIsuttaramaMgulasataM, taM ca sapAyaM dhaNuyaM, usseiMgulamANeNa paMcadhaNusayA, jai sapAeNa dhaNuNA paMca dhanusae labhAmi to egeNa dhaNuNA kiM labhissAmi 1, AgataM ca dhaNusatANi seDhIe, evaM sabbe aguMlajoyaNAdayo daTThavvA, egaMmi seDhipamANAMgule caDage ussehaMgulasayA bhavati, taM ca pamANaMgulaM usse haMgulappamANeNa addhAtiyaMgulavitthaDaM, tato seDhIe cauro satA aDDAiyaMgulaguNiyA sahassa ussehaMgulANaM taM evaM sahassaguNitaM bhavati, je yappamAlAo kAkiNI ratnaM utsedhAMgulaM ca // 81 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayanirUpaNaM zrIanumA puDhavAdipamANA ANijjati te pamANagulavikkhaMbheNaM ANetavvA, Na sUiaMguleNaM, zeSaM sugama, yAvat tadetatkSetrapramANamiti, navaraM kANDAni hAri.vRttau hai| ratnakANDAdIni bhavanaprastaTAntare TaMkA:-chinnaTakAni ratnakUTAdayaH kUTAH zailAH muMDaparvatAH zikharavantaH zikhariNaH prAgbhAga-ISadavanatA iti / // 82 // 'se kiM taM kAlappamANaM' iti (134-175) kAlapramANaM dvividhaM prajJaptaM , tadyathA-pradezAniSpanna vibhAganiSpannaM ca, tatra pradezaniSpannaM | ekasamayasthityAdi yAvadasaMkhyeyasamayasthitiH, samayAnAM kAlapradezatvAdasaMkhyeyasamayasthitezvordhvamasaMbhavAt , vibhAganiSpannaM tu samayAdi, | tathA cAha- samayAvaliya gAhA (103-175) kAlavibhAgAH khalvimAH, samayAditvAccaiteSAmAdau samayanirupaNA kriyate, tathA cAha-'se | kiM taM samaya' (137-175) prAkRtazalyA'bhidheyavalliMgavacanAni bhavantIti nyAyAdatha ko'yaM samaya iti pRSTaH sannAha-samayasya prarUpaNAM 4 kariSyAma iti, tadyathA nAma tumnadArakaH syAt sUcika ityarthaH taruNaH pravarddhamAnavayAH, Aha-dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati kiM vizeSaNena ?, | na, AsannamRtyoH pravarddhamAnavayastvAbhAvastasya cAsannamRtyutvAdeva viziSTasAmAnupapatteH, viziSTasAmarthyapratipAdanArthazcAyamAraMbha iti, anye tu varNAdiguNopacito bhinnavayastaruNa iti vyAcakSate, balaM-sAmarthya tadasyAstIti balavAn, yuga:-suSamaduSSamAdikAla: & so'sya bhAvena na kAladoSatayAjsyAstIti yugavAn , kAlopadravo'pi sAmarthyavinaheturiti, juvANaM yuvA vayAprAptaH, dArakAbhidhAne'pi tasyAnekadhA bhedAdviziSTavayo'vasthApariprahArthamidamaduSTa, 'aspAtaMka:' AtaGko-rogaH atrAlpazabdo'bhAvavacana:, sthirAmahasta: lekhakavat prakRtapaTapATanopayogitvAca vizeSaNAbhidhAnamasyopapadyata eva dRDhaH pANipAdapArzvapRSThAntarorupariNataH, sarvAMgAvayavaruttamasaMhanana ityarthaH, talayamalayugalaparighanibhabAhuH pariSa:-argalA tanibhabAhustattha ya tadAkArabAhuriti bhAvArthaH, AgaMtukopakaraNajaM sAmarthyamAha-carmeSTakadughanamuSTisamAitanicitakAya iti, UrasyabalasamanvAgataH, AntarotsAhavIryayukta ityarthaH, vyAyAmavattvaM darzayati-laMghanaplavanazIghravyAyAmasamarthaH, 545455445 SSSSSSSSSROO Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayanirUpaNaM // 83 // KAISE zrIanukA jainazabdoM zIghravacanaHcheka:-prayogajJaH dakSaH-zIghrakArI prAptArtha:-adhigatakarmaniSThAM gataH, prAjJa ityanye, kuzala:-AlocitakArI medhAvI-sakRtzrutahAri.vRttI raSTakarmazaH nipuNa:-upAyArambhakaH nipuNazilpopagata:-sUkSmazilpasamanvitaH, sa ityabhUtaH ekA mahatIM paTazATikAM vA paTTazATakaM vA zlakSNatayA paTazATiketi bhedenAbhidhAnaM, gRhItvA 'sayarAha' miti sakRd jhaTiti kRtvetyarthaH, hastamAtramapi utsArayet pATayedityarthaH / tatra codakaH-ziSyaH prajJApayatIti prajJApako-gurustamevamuktavAn-ki?, yena kAlena tena tunnavAyadArakeNa tasyAH paTazATikAyA sakRddhastamAtramapasArita-pATitamasau samaya | iti?, prajJApaka Aha-'nAyamarthaH samarthaH' naitadevamityuktaM bhavati, kasmAditi pRSTa upapattimAha-yasmAtsaMkhyayAnAM tantUnAM samudayasamitisamAgameneti pUrvavat , paTazATikA niSpadyate, tatra uvarillAtta-uparitane taMtau acchinne-avidArite 'heDille tti adhastanastanturna chidyate, anyasminkAle Adyo'nyasmizcAparastasmAdasau samayo na bhavati, etacca pratyakSapratItaM, saMghAtastvanaMtAnAM paramANUnAM viziSTekapariNAmayogasteSAmanantAnAM saMghAtAnAM saMyogaH-samudayasteSAM samudayAnAM yA'nyo'nyAnugatirasau samitisteSAmekadravyAnivRttisamAgamena paTa: niSpadyata iti, samayasya cAto'pi | sUkSmatvAt , paramANuvyatikrAntilakSaNakAla ekasamaya iti, na, pATakaprayatnasyAciMtyasaktiyuktatvAd, abhAge ca tantuvisaMghAtopapattestulyapra yatrapravRttAnavaratapravRttagaMtratulyakAleneSTadezaprAptyupalabdheH prayatnavizeSasiddhiraIdvacanAca, uktaMca-' Agamazvopapattizca, saMpUrNa dRSTilakSaNam / atI| ndriyANAmInA, sadbhAvapratipattaye // 1 // Agamo hyAptavacanamAptaM dosskssyaadviduH| vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na jyA tvasaMbhavAt // 2 // upapatti bhaveyuktiryA sdbhaavprsedhikaa| sA svanvayavyatirekalakSaNA sUribhiH smRte ||shaa" ti, nidarzanaM cehAbhayamapi, alaM vistareNa, gamanikAmAtrametat , kA zeSa sUtrasiddhaM yAvat 'havasse tyAdi(*104-178) hRSTasya-tuSTasya anavakallasya-jarasA apIDitasya nirupakliSTasya-vyAdhinA pUrva sAMprataM | vA'nabhibhUtasya jantoH manuSyAdeH eka ucchvAsanicchvAsa eka: prANa ityucyate-'satta pANUNi silogo (*105-179)nigadasiddha eva, 4%ASAASAHABHAR Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu hAri vRttau || 28 || ucchvAsamAnena muhUrttamAha- 'tiSNi sahassA' gAhA - ( * 106 -179 ) sattahiM UrasAsehiM thovo satta thovA ya lave, sattathoveNa guNitassa| vijayA leve auNapaNNaM ussAsA lave, muhutte ya sattahattara lavA bhavati, te auNapaNNAsAe guNitA eyappamANA havaMti, zeSaM nigadasiddhaM yAvat etAvatA caiva gaNitassa uvaogo imo aMtomuhuttA diyA jAva puvvakoDitti, etAni dhammacaraNakAlaM paDuca naratiriyANa AupariNAmakaraNe uvaujjeti NAragabhavaNavaMtarANaM dasavAsasahassAdiyA, uvaujjaMti AuyaciMtAe tuDiyAdiyA sIsapaheliyatA, ete prAyaso puvvagatesu |javitesu AuseDhIe uvaujjaMtitti // 'se kiM taM umaya' ti ( 138-180 ) upamayA nirvRttamaupamikaM, upamAmantareNa yatkAlapramANamanatizayinA prahItuM na zakyate tadaupamikAmeti bhAvaH tacca dvidhA - palyopamaM sAgaropamaM ca tatra dhAnyapalyavatpalyaH tenopamA yasmiMstatpalyopamaM tathA'rthataH sAgareNopamA yasmin tatsAgaropamaM, sAgaravanmahatpariNAmenetyarthaH / tatha palyopamaM tridhA- 'uddhArapa lio maM' isyAdi, tatra uddhAro vAlANAM tatkhaNDAnAM vA apoddharaNamucyate, tadviSayaM tatpradhAnaM vA palyopamaM uddhArapalyopamaM tathA'ddhatti kAlAkhyA, tatazca vAlAprANAM tatkhaMDAnAM ca varSazatoddharaNAdaddhApalyastenopamA yasmin, athavA'ddhA AyuHkAlaH so'nena nArakAdInAmAnIyata ityaddhApalyopamaM, tathA kSetramityAkAzaM, tatazca pratisamayamubhayathApi kSetra pradezApahAre kSetrapalyopamamiti / 'se kiM taM uddhArapalio me apoddhArapalyopamaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-khaMDakaraNAt sUkSmaM, bAdarANAM vyAvahArikatvAt vyAvahArikaM, prarUpaNA mAtravyavahAropayogitvAdvayAvahArikamiti, 'se Thappe' tti sUkSmaM tiSThatu tAvad vyAvahArikaprarUpaNApUrvakatvAdetatprarUpaNAyA ityataH pazcAtprarUpayiSyAmaH, tatra yattadvyAvahArikamapoddhArapalyopamaM tadidaM vakSyamANalakSaNaM, tadyathA nAma palyaH syAt yojanaM AyAmaviSkambhAbhyAM vRttatvAt, yojanamUrdhvamuccatvena avagAhanatayeti bhAvanA, tadyojanaM triguNaM satribhAgaM parizyeNa, paridhimadhikRtyetyarthaH, sa ekAhika vyAhika yAhi kAdInAM ucchvA sAdi nirUpaNaM palyopamaM ca // 84 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 maM hAri.vRttI 555555 utkRSTaM saptarAtrikANAM bhRto vAlAnakoTInAmiti prAyogyaH, tatraikAhikyo muNDite zirasyakenAhA yA bhavatIti, evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryeti / kathaMbhUta 1, ityAha-sammaDhe saNNicie'tti sammRSTa:-AkarNabhRtaH pracayavizeSAgniviDA, kiMbahunA ?, itthaM bhRto'sau yena tAni vAlAprANi | nAnirdaheta , nApi vAyuharet , na kutheyuH, pracayavizeSAtsuSirAbhAvAdvAyorasaMbhavAnnAsAratAM gaccheyurityarthaH,na vidhvaMseran ,ata eva na katipayaparizATamapyAgaccheyuH, ata eva pUtitvenArthAdvibhaktipariNAma: tatazca pUtibhAvaM na kadAcidAgaccheyuH, athavA na pUtitvena kadAcitpariNameyuH, 'teNaM vAlaggA samae' tatastebhyo vAlAprebhyaH samaya 2 ekaikaM vAlAgramapahatya kAlo mIyata iti zeSaH, tatazca yAvatA kAlena sa palyaH kSINo nIrajA nirlepo niSThito bhavati etAvAn kAlo vyAvahArikApoddhArapasyopamamucyate iti zeSaH, tatra vyavahAranayApekSayA palyadhAnya iva koSThAgAraH | svalpavAlAprabhAve'pi kSINa' ityucyate tadabhAvajJApanArtha Aha-nIrajAH, evamapi kadAcitkavitasUkSmavAlAgrAvayavasaMbhava iti tadapohAyAhanirlepa iti, evaM tribhiH prakAraiH viritto niSThitaH ityucyate, rasavatIdRSTAntena caitadbhAvanIyaM, ekArthikAni vA etAni, 'setta' mityAdi nigamanaM, zeSa sUtrasiddhaM, yAvat nAsti kiMcitprayojanamiti, anopanyAsAnarthakatApratiSedhAyAha-kevalaM tu prajJApanArtha prajJApyate, prarUpaNA kriyata ityarthaH, Aha-evamapyupanyAsAnarthakatvameva, prayojanamantareNa prarUpaNAkaraNasyApyanarthakatvAt , ucyate, sUkSmapalyopamopayogitvAtsaprayojanaiva prarUpaNetyadoSaH, vakSyati ca 'tattha NaM egamege vAlagge' ityAdi, Aha-ethamapi nAsti kiMcitprayojanamityuktamayuktamasyaiva prayojanatvAd, etadevaM, etA-15 vataH prarUpaNAkaraNamAtrarUpatvenAvivakSitatvAdityevaM sarvatra yojanIyamiti, zeSamuttAnArtha yAvattAni vAlAprANyasaMkhyayakhaMDIkRtAni dRSTyavagAhanAto'saMkhyeyabhAgamAtrANi, etaduktaM bhavati-yat pudgaladravyaM vizuddha cakSudarzanaH chadmasthaH pazyati tadasaMkhyeyabhAgamAtrANIti, athavA kSetramadhikRtya mAnamAha-sUkSmapanakajIvasya zarIrAvagAhanAto'saMkhyeyaguNAni, ayamatra bhAvArthaH-sUkSmapanakajIvAvagAhanAkSetrAdasaMkhyeyaguNakSetrAvagAhanAnA CSCRk Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhArAdA kSatrapalyopamAni zrIanu:4|mityAdi, bAdarapRthivIkAyikaparyAptakazarIratulyAnIti vRddhavAdaH, zeSa nigadasiddhaM yAvat 'jAvaiyA addhAijjANa' mityAdi, yAvanto'rddhatRtIye |pu sAgareSvapoddhArasamayA vAlAprApoddhAropalakSitAH samayA ApodvArasamayAH etAvanto dviguNadviguNaviSkaMbhA dvIpasamudrA ApodvAreNa prajJaptAH, asaMkhyeyA ityarthaH, uktamapoddhArapalyApamaM, addhApalyopamaM tu prAyo nigadasiddhameva, navaraM sthIyate anayetyAyuSkakarmapariNatyA naarkaadibhve||86|| | viti sthitiH, jIvitamAyuSkamityanarthAntaraM, yadyapi kAyAdiyogagRhItAnAM karmapudgalAnAM jJAnAvaraNAdirUpeNa pariNAmitAnAM yadavasthAnaM sA | sthitiH tathApyuktapudgalAnubhavanameva jIvitamiti taca rUDhitaH iyameva sthitiriti, pajjattApajjattagavibhAgo ya eso-NAragA karaNapajjattIe ceva apajjattagA havaMti, te ya aMtomuhuttaM, laddhiM puNa paDucca NiyamA pajjattagA gheva, tao apajjattagakAlo savvAugAto avaNijjati, seso |ya pajjattagasamayotti, evaM savvattha daLuvvaM, evaM devAvi karaNapajjattIe ceva apajjattagA dahabvA, laddhiM puNa paDucca NiyamA pajjattagA ceva, gambhavatiyapaMcidiyA puNa tiriyA maNuyA ya je asaMkhejjAvAsAuyA te karaNapajjattIe ceva apajjattagA dahavvA iti, uktaMca-nAragadevA tirimaNuga gambhajA je asaMkhavAsAU / ete u apajjattA uvavAte ceva boddhavvA // 1 ||sesaa tiriyamaNussA ladi pappovavAyakAle yA / | duioviya bhaiyavvA panjattiyare ya jiNavayaNaM // 2 // ' itthaM kSetrapalyopamamapi prAyo nigadasiddhameva, NavaraM apphuNNA vA aNaphuNNA vatti atra apphuNNA-sphuTA AkrAntA iMtiyAvadviparItaM aNaphuNNA, Aha-yadyete sarve'pi parigRhyate kiM vAlApraiH prayojana?, ucyate, etad dRSTivAde dravyamAnopayogi, spRSTAspaSTaizca bhedena mIyaMta iti prayojanaM, kUSmANDAni-puMsphalAni mAtuliMgAni-bIjapUrakANi, aspRSTAzca, kSetrapradezApekSayA vAlAprANAM bAdaratvAditi, 'dhammatthikAe' ityAdi, (141-193) dharmAstikAyAdayaH prAgnirUpitazabdArthA eva, NavaraM dharmAstikAyaH | saMprahanayAbhiprAyAdeka eva, dharmAstikAyasya vyavahAranayAbhiprAyAdezAdivibhAgaH, dharmAstikAyasya pradezA iti, RjusUtranayAbhiprAyAdantyA 4 // 86 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrapazcarka zrIanuH hAri.vRttI // 87 // D |eva gRhamante, asaMkhyeyapradezAtmakatvAruca bahuvacanaM, addhAsamaya iti vartamAnakAlaH, atItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvAditi / / / 'kati NaM bhaMte ! sarIrA' ityAdi (142-195) kaH punarasya prastAva iti, ucyate, jIvadravyAdhikArasya prakrAntatvAtsarIrANAmapi ca | tadubhayarUpatvAdavasara iti, vyAkhyA cAsya padasyApi pUrvAcAryakRtaiva, na kiMcidadhikaM kriyata iti, 'orAliya' ityAdi, zIryata iti zarIraM, | tattha tAva udAraM urAlaM uralaM urAliyaM vA udAriyaM, titthagaragaNadharasarIrAI paDuruca udAraM, udAraM nAma pradhAna, urAlaM nAma vistarAlaM, vizAlaMti vA jaM bhaNita hoti, kaha ', sAtiregajoyaNasahassamavaTThiyappamANamorAliyaM aNNabhedahamittaM Natthi, veubviyaM hojjA lakkhamAhiyaM, avaDiyaM paMcadhaNusate, imaM puNa avahitapamANaM atiregajoyaNasahassaM vanaspatyAdaniAmiti, uralaM nAma svalpapradezopacitatvAd bRhattvAcca | bhiNDavat , urAlaM nAma mAMsAsthisnAybAdyavayavabaddhatvAt baiMkriya vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA. vikriyAyAM bhavaM vaikriyaM. vividhaM viziSTaM / vA kurvati taditi vaikurvikaM, Ahiyata ityAhArakaM, gRhyate ityarthaH, kAryaparisamAptezca punarmucyate yAcitopakaraNavat , tejobhAvastaijasaM, rasAcAhArapAkajananaM lavinibaMdhanaM ca, karmaNo vikAra: kArmaNa. aSTavidhakarmaniSpannaM sakalazarIranibaMdhanaM ca, uktaMca. tatthoMdAramurAlaM uralaM orA-1 | lamaha va viNNeyaM / orAliyaMti paDhamaM paDucca titthesarasarIraM // 1 // bhaNNai ya tahorAlaM vittharavaMta vaNassarti pappa / payatIya Natthi aNNaM eihamettaM visAlaMti // 2 // uralaM thevapadesociyapi mahallaga jahA bheNddN| maMsaTTiNhArubaddhaM urAliyaM samayaparibhAsA // 3 // vivihA visiTThagA vA kiriyA vikiriya tIeN jaM tamiha / niyamA viubviyaM puNa NAragadevANa payatIe // 4 // kajjami samuppaNNe suyakevaliNA visiTThaladdhIya / jaM ettha AdarijA bhaNati AhArayaM taM tu // 5 // pANidayariddhisaMdarisaNathamatthAvagaNahe vA / saMsayavocchayatthaM gamaNaM jiNapAyamUlaMmi / / 6 // savvassa umisiddhaM rasAdiAhArapAgajaNaNaM ca / teyagaladdhinimittaM teyagaM hoi nAyavvaM // 7 // kammavi 4% A6-% Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -296 audArika zarIre baddhamuktavicAra: zrIanumA | vAgo (gAro) kammaNamaTTavihavicittakammaNipphaNNaM / savvesi sarIrANaM kAraNabhUtaM muNeyavvaM // 8 // atrAha-kiM punarayamaudArikAdiH kramaH, hAri.vRttau | atrocyate, paraM paraM sUkSmatvAt paraM paraM pradezabAhulyAt pratyakSopalabdhitvAt kathita ebaudArikAdi: kramaH, 'kevaiyA NaM bhaMte orAliyasarIrA // 88 // | paNNattA' ityAdi, tANi ya sarIrANi jIvANaM baddhamukkANi davvakhettakAlabhAvahiM sAhijjati, dravyaiH pramANaM vakSyati abhavyAdibhiH, kSetreNa zreNi- pratarAdinA, kAlenAvalikAdinA, bhAvo dravyAntargatatvAt na sUtreNoktaH, sAmAnyalakSaNatvAcca varNAdInAmanyatra coktatvAt , 'urAliyA duvihA baddhillayA mukillayA, baddhaM gRhItamupAtamityanarthAntaraM, tattha NaM je te baddhellayA ityAdi sUtraM / idAnImarthataH saMkhejjA asaMkhejjA Na taraMti saMkhAtuM ettieNa jahA ittiyA NAma koDippabhitihi tato'vi kAlAdIhiM sAhijjaMti, kAlato vA samae samae ekakaM sarIramavahIramANamasaMkhejjAhi | ussapirNAosAppiNIhi avahIraMti, khittaovi asaMkhejjA logA, je baddhillA tehivi jaivi ekeke padese sarIramekkakaM Thavijjati tatoviya | asaMkhajjA logA bhavaMti, kiMtu avasiddhaMtadosaparihAratthaM appaNappaNiyAhi ogAhaNAhiM ThavijjaMti, Aha-kahamaNatANamorAlasarIrINaM asaMkhejjAI sarIrAI bhavaMti?, Ayariya Aha-patteyasarIrA asaMkhejjA, tasiM sarIrAvi tAva evaiyA ceva baddhellayA, mukkellayA aNaMtA, kAlaparisaMkhANaM aNaMtANaM ussappiNIavasappiNINaM samayarAsippamANamettAI, khettaparisaMkhANaM aNaMtANaM logappamANamettANaM khettakhaMDANaM padesarAsippamA. NamettAI, davao parisaMkhANaM abhavvasiddhiyajIvarAsIo aNataguNAI, tA kiM siddharAsippamANamettAI hojjA ?, bhaNNati-siddhANaM aNaMtabhA| gamettAI, Aha-tA kiM parivaDiyasammaridvirAsippamANAI hojjA ?, tesi dohavi rAsaNi majjhe pADijjaMtitti kAuM bhaNNai-jadi tappamA&NAI hotAI tato tesiM ceva nideso hoti, tamhA Na tappamANAI, to kiM tasiM heTThA hojjA ?, bhaNNai-kayAI heTThA kayAI savAra hoMti kadAI PItullAI, teNa sadA'niyatatvAt Na NiccakAlaM tappamANaMti Na tIrai vottuM, Aha-kahaM mukkAI aNatAI bhavaMti urAliyAI ?, jadi tAva NAMA 188 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanukA hAri.vRttI // 89 // muktaudArikANi 4 | urAliyAI mukkAI jAva avikalAI tAva gheppaMti, to tesiM aNatakAlavatthANAbhAvato aNaMtattaNaM Na pAvai, aha je jIvahiM poggalA orA- liyatteNa ghettaM mukA tItaddhAe tesiM gahaNaM, evaM sabve poggalA gahaNabhAvAvaNNA, evaM jaM taM bhaNNati-abhavasiddhI ehito aNaMtaguNA siddhANama gaMtabhAgotti taM virujjhati, evaM savva vehito bahuehiM aNaMtattaM pAvati, Ayariya Aha-Na ya avikalANAmeva kevalANa gahaNaM etaM. Na ya | orAliyagaNamukkANaM sabvapoggalANaM, kiMtu jaM sarIramorAliyaM jIveNaM mukaM hoti taM aNaMtabhedAbhiNNaM do ti jAva te ya poggalA taM jIva| NivvattiyaM orAliyaM orAliyasarIrakAyappaogaMNa muyaMti, Na jAva aNNapariNAmeNa pariNamaMti, tAva tAI patteyaM 2 sarIrAI bhaNati, evamekekassa orAliyasarIrassa aNatabhedabhiNNattaNao aNaMtAI ogaliyasarIrAiM bhavaMti, tattha jAI davvAiM tamorAliyasarIrappaogaM muyaMti tAI mottuM sesAI orAliyaM ceva sarIratteNovacarijjati, kaha ?, Ayariya Aha-lavaNAdivat , yathA lavaNasya tulADhakakuDavAdiSvapi lavaNopacAraH, evaM yAvadekasakarAyAmapi saiva lavaNAkhyA vidyate, kevalaM saMkhyAvizeSaH, evamihApi prANyaMgaikadeze'pi prANyaMgopacAraH lavaNaguDAdivat , evamana tAnyaudArikAdIni, satrAha-kathaM puna tAnyanantalokapradezapramANAnyekasminneva loke avagAhaMta iti, atrocyate, yathaikapradIpArthiSi bhavanAvabhAsina manyeSAmapyattibahUnAM pradIpAnAmaciSastatraivAnupravizatyanyo| 'nyAvirodhAt , evamaudArikAnyapAti, evaM sarvazarIreSvapyAyojyaniti, atrAha-kimutkrameNa kAlAdibhirupasaMkhyAnaM kriyate ?, kasmAd dravyAdibhireva na kriyate, kAlAntarAvasthAyitvena pudgalAnAM sarIropacayA itikRtvA kAlo garIyAna , tasmA udAdibhirupasaMkhyAnamiti / orA| liyAI ohiyAI dubihAiMpi, jaheyAI ohiyaorAliyAI evaM savvesipi egiMdiyANaM bhANiyavbAI, kiM kAraNaM ?, ta... orAliyAipi | te ceva paDacca buccaMti / % 4 // 89 // ACA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 90 // 'kevatiyA NaM bhaMte! ubviya' ityAdi, veDabbiyA baddhellayA asaMkhejjappadesarAsippamANamettAI, mukkAI jahorAliyAI / 'kevaiyANaM bhaMte! AhAraga' ityAdi, AhAra gAI baddhAI siya asthi siya Natthi, kiM kAraNaM?, jeNa tassa aMtaraM jahaNNeNaM evaM samayaM, ukkoseNaM chammAsA, teNa Na hoMvivi kadAI, jadi hA~ti jahaNNeNaM eka vA do vA tiSNi vA ukkoseNa sahassapuDuttaM, dohiMto ADhattaM puhutta saNNA jAva Nava, mukkAI jaha orAliyAI mukkAI / 'kevaiyANaM bhaMte! teyAsarIrA paNNattA?' ityAdi, teyA baddhA anaMtA anaMtAhiM ussappiNIhiM, kAlaparisaMkhANaM, khettao anaMtA logA, davbato siddhehiM anaMtaguNA sabbajIvANaMtabhAgUNA, kiM kAraNaM anaMtAI?, tassAmINaM aNantattaNato, Aha-orAliyApi sAmiNa aNaMtA 1, Ayario Aha-orAliya sarIramaNaMtANa egaM bhavati, sAhAraNattaNao, teyAkammAI puNa patteyaM savvasarIrINaM, teyAkammAI paDucca patteyaM caiva savvajIvA sarIriNo, tAI ca savvasaMsArINaMti kAuM saMsArI siddhehite'NantaguNA hoMti, savvajIvANa aNantabhAgUNA, ke puNa te 1, te caiva saMsArI siddhehiM UNA, siddhA savvajIvANaM anaMtabhAgo jeNa teNa uNA'NaMtabhAgUNA bhavaMti, mukkAI aNatAI, aNaMtAhiM ussappiNIhiM kAlaparisaMkhANaM, khettao anaMtA, dovi pUrvavat, davvato savbajIvehiM anaMtaguNA, jIvavaggassa anaMtabhAgo, kahaM savvajIvA anaMtaguNA?, jAI tAI teyAkammAI mukAI tAI taheba aNatabhedabhiNNAI asaMkhejjakAlavatthAdaNi jIvehiMto'NaMtaguNAI havaMti, keNa puNa aNaMtaraNa guNitAI ?, taM caiva jIvANaMtataM teNeva jIvANaMtaraNa guNiyaM jIvavaggo bhaNNati, ettiyAI hojjA ?, Ayariya Aha-ettiyaM Na pAvati, kiM kAraNaM ?, asaMkhejjakAlAvatthAittaNao tersi davvANaM, to kittiyAiM puNa havejjA 1, jIvavaggassa anaMtabhAgo, kahaM puNa etadevaM ghettavvaM 1, Ayariya Aha-ThavaNArAsIhiM NidarzanaM kIrai, sabbajIvA dasa sahassA buddhIe ghappaMti, tesiM vaggo dasa koDIo havaMti, sarIrAI puNa dasasayasaharulAI buddhIe avadhArijjaMti, evaM kiM jAtaM?, sarIrayAiM jIvehiMto sayaguNAIM jAtAI, jIvavaggassa satabhAge saMvRttAI, NidarisaNametaM, iharahA sabbhAvato vaikriyAhArakataijasakArmaNAni // 90 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 91 // ete tiNivi rAsI anaMtA daTubbA, evaM kammayAIpi, tassa sahabhAvittaNao tattasaMkhAI bhavaMti, evaM ohiyAI paMca sarIrAI bhaNitAI / 'raiyANaM bhaMte!' ityAdi visesiya NAragANaM beDabbigA baddhelyA jAva. yA eva NAragA, te puNa asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIhiM kAlappamANaM, khettao asaMkhejjAo seDhIo, tAsi padesamettA NAragA, Ah payaraMbhi asaMkhejjAo seDhIo, Ayariya Aha-sayalapayaraseDhIo tAba na bhavaMti, jadi hotIo to payaraM ceSa bhaNNati, Ai-to tAo seDhIo ki desUNapayaravattiNIo hojjA, tibhAgaca ubhAgavattiNao hojjA ?, jA a NaM seDhIo patarassa asaMkhejjatibhAgo, eyaM visesiyayaraM parisaMkhANaM kathaM hoti, avA idamaNNaM visemitataraM vikkhaMbhasUIe eesiM saMkhANaM bhaNNati, bhaNai-vAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlaM vitiyavaggamUlopvAiyaM tAvaiyaM jAva asaMkhejjAisaMmitassa, aMgulavikkhaMbhakhettavattiNo seDhIrAsissa jaM paDhamaM vaggamUlaM taM vitieNa vaggamUleNa pazuppAtijjati, evaiyAo seDhIo bikkhaMbhasUI, ahvA iyamaNNappAreNa pamANaM bhaNNai ahavA tamaMgulavitiyavaggamUlaghaNappamANamettAo, tasse baMgulappamANakhettavattiNo seDhirAsissa jaM vitiyaM vaggamUlaM tassa jo ghaNo evatiyAo seDhIo vikkhaMbhasUI, tAsi NaM seDhINaM paesarAsiSyamANamettA nAragA, tassa sarIrA ca, tesiM puNa ThavaNaMgule nidarasaNaMdo chappaNNAI seDhivaggAI aMguLe buddhIe gheppaMti, tasla paDhamaM vaggamUlaM solasa, bitiyaM cattAri, taiyaM doNi, taM paDhamaM solasayaM vitieNa cakkaeNa vaggamUleNa guNiyaM caDasaTTI jAyA, vitiyavaggamUlassa cakkayarala ghaNA ceva caDasaTThI bhavati, ettha puNa gaNitadhammo aNuyattio hoti, jadi bahuyaM thoveNa guNijjati, teNa do pagArA guNitA, ihasthA tiSNivi havaMti imo taio pagAro-aMgulabitiyavaggamUlaM paDhamavaggamUlapaDuppaNNaM, SoDazaguNAzcatvAra ityarthaH evaMpi sA caiva caDasaTThI bhavati ete sabbe rAsI sambhAvato asaMkhejjA daduvvA, evaM tAI nAragaveubviyAI baDhAI, mukkAI joddiyaorAliyAI, evaM sabbasi sarIrINaM savvasaraziI mukAI bhANiyavvAI, vaNassaiteyAkammAI mottuM, nArakANAMvaikriyANi // 91 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Stsite.in zrIanu: devaNAragANaM teyAkammAI duvihAIpi saTTANaveubviyasarIrAI, sesANaM vaNassativajjANaM saTTANorAliyasarisAI / idANaM jassa Na bhaNiyaM taM asurAdAnA hAri.vRttau drA | bhaNIhAmo-'asurakumArANaM bhaMte!' ityAdi, asurANaM veubviyA baddhellayA asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM usappiNIhiM kAlao, taheva khettao asaM kriyANi // 92 khejjAo seDIo patarassa asaMkhejjatibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMguLapaDhamavaggamUlassa saMkhajatibhAgo, tassa NaM aMgulavikkhaMbha13AkhettavattiNo seDhirAsissa taM paDhamaM vaggamUla tattha jAo seDhIo tAsipi saMkhejjatibhAgo, evaM neraiehiMto saMkhejjagaNahINA vikkhaMbhasUI|3| bhavati, jamhA mahAdaMDAvi asaMkhajjaguNahINA sabve ceva bhuvaNavAsI rayaNappabhApuDhavineraipahiMtovi, kimu na samvohito ?, evaM jAva thaNiyakumArANaMti, puDhaviAuteussa uvauja kaMThA bhANiyavvA / 'vAukAiyANaM bhaMte! ityAdi, bAukAiyANaM veuvviyA baddhellayA asaMkhejjA, samae samae avahIramANA paliovamassa asaMkhajjatibhAgametaNaM kAleNaM abahIti, No ceva NaM avahitA siyA, sUtraM, kA puNa paliovamassa asaMkhajjatibhAgasamayamettA bhavaMti ?, Ayariya Aha-vAUkAiyA caubvihA- suhumA pajjattA'pajjattA, bAdarAvi ya pajjattA apajjattA, tattha tiNi rAsI patteyaM asaMkhajjalogappamANappadesarAtippamANamettA, je puNa bAdarA pajjattA te panarAsaMkhejjatibhAgamettA, tattha tAva tiNhaM rAsINaM veubbiyaladdhI ceva Natthi, bAyarapajjattANapi akhajjatibhAgamettANaM laddhI asthi, jesipi laddhI asthi taovi || paliovamA'saMkhejjabhAgasamayamettA saMparya pucchAsamae ubdhiyavattiNA, keI bhaNati-savve veubviyA vAyaMti, aveubviyANaM vANaM ceva II Na pavattaitti, taM Na jujjati, kiM kAraNaM ?, jeNa sabbesu ceva logAdisu calA yaayve| vijaMti, tamhA abeuvviyAvi vAtaMtIti ghettavyaM, P // 92 sabhAvo tesiM vAIyabvaM, 'vaNapphaikAiyANa' mityAdi kaMsyaM / / / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 'beiMdiyANaM bhaMta!' ityAdi, iMdiorAliyA baddhelyA asaMkhijAhi jassapiNIosappiNIhiM kAlapamANaM taM cava, sattao asaMkha- dIndriyAhAri.vRttI jAo seDhIo, taheva payarassa asaMkhajja ibhAgo, kevalaM vikhaMgasUIe viseso, vikkhaMbhasUI asaMkhajjAo joyaNakoDAkoDIotti visesitaM dInAM paraM parisaMkhANaM, ahavA idamaNNaM visesitataraM-asaMkhajAI seDhivaggamUlAI, kiM bhaNitaM hoti?, ekekAe seDhIe jo padesarAsI paDhamaM vaggamUlaM // 93 // bitiyaM taiyaM jAva asaMkhejjAI vaggamUlAI saMkaliyAI jo paesarAsI bhavati tappamANA vikkhaMbhasUI iMdiyANaM, NidarisaNaM-seDhI paMcasaTTisahassAI paMca sayAI chattIsAI padesANaM, tIse par3hamaM vaggamUlaMbe satA chappaNNA vitiya solasa taiyaM catvAriMcautthaM doSNa, evametAI vaggamUlAI saMkalitAI do satA aTThasattaga bhavaMti, evaiyA padesA, tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUIe, te sambhAvAo asaMkhajA vaggamUlarAsI patteyaM patteyaM ghettavyA / idANiM imA maggaNA-pimANAhiM ogAhaNAhiM raijjamANA bediyA payaraM pUrijjaMtu ?, tato imaM suttaM beiMdiyANaM orA liyabaddhellayehiM payaraM avahIrati asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhi kAlao, taM puNa pataraM aMgulapatarAsaMkhejjabhAgamettAhi ogAhaNAhiM jIraijjaMtIhiM savvaM pUrijjati, taM puNa kevaieNaM kAleNaM raijjai vA pUraii vA?, bhaNNati, asaMkhejjAhi ussappiNIosappiNIhiM, kiM pamANeNa PIpuNa khettakAlAvahAreNaM?, bhaNNai-aMgulapatarassa AvaliyAe ya asaMkhejjatipalibhAgeNaM jo so aMgulapatarassa asaMkhajjatibhAgo eehi pali bhAgehi hIrati, esa khettAvahAro, Aha asaMkhejjatibhAgaggahaNaNa ceva siddhaM ki palibhAgaggahaNeNaM ?, bhaNNati-ekakaM beiMdiyaM pati jo bhAgo so palibhAgo, jaM bhANataM avagAhotti, kAlapalibhAgo avaliyAe asaMkhejjatibhAgo, eteNa Avalia.e asaMkhejjaibhAgametteNaM kAlapalibhAgeNaM // 93 / / ekeko khettapalibhAgo sohijjamANehiM savvaM logapataraM sohijjai khattao, kAlao asaMkhejjAhiM ussappaNiosAriNIhiM, evaM beiMdiyorA-17 hAliyANaM ubhayamabhihitaM saMkhappamANaM ogAhaNApamANaM ca, evaM teiMdiyacauridiyacaMdiyatirikkhajoNiyANavi bhANitabvANi, paMceMdiyatirikkhave 27.5 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAri.vRttI // 94 // BHABHISHEHSAASHASAN uvviyavaddhellayA asaMkhejjA asaMkhejjAhiM ussappiNiosappiNAhiM kAlato taheva khettao asaMkhajjAo seDhIo patarassa asaMkhejatibhAge 3. manuSyANAM | vikkhaMbhasUI, NavaraM aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjatibhAgo, sesaM jahA asurakumArANaM / saMkhyA maNuyANaM ogaliya bahelayA siya saMkhejjA siya asaMkhejjA, jahaNNapade saMkhejjA, jattha savvathovA maNussA bhavaMti, Aha-kiM evaM sasamucchimANaM gahaNaM aha tabbirahiyANaM?, Ayariya Aha-sasamucchimANaM gahaNaM, kiM kAraNaM 1, gambhavatiyA NiccakAlameva saMkhejjA, parimitakSetravartitvAt mahAkAyatvAt pratyekazarIravartitvAcca, tassa setarANAM mahaNaM ukosapade, jahaNNapade gambhavatiyANaM ceva kevalANaM, kiM kAraNa? jeNa samucchimANa cavvIsa mudattA aMtaraM aMtomahattaM ca ThitI, jahaNNapade saMkhejjattibhaNite Na Najjati kayAmi saMkhejjae hojjA, veNaM 12 visesaM kAreti, jahA-saMkhejjAo koDIo, iNamaNNaM visasitataraM parimANaM ThANaNidesa paDucca vuccati, kahaM ?, ekUNatIsahANANi, tormi sAmayigAe saNNAe NisaM kIrai, jahA-tijamalapavaM enassa uvari catujamalapadasya heTThA, ki bhaNitaM hoti ?, aTThaNDaM 2 ThANANaM jamalapadatti saNNA sAmayikI, tiNi jamalapadAI samudiyAI vijamaupadaM, ahavA taiyaM jamalapadaM tijamaLapadaM, patassa tijamalapadassa uvarimesu | ThANesu vaTuMti, jaM bhaNita-cavIsahaM ThANANaM uvari vati, cattAri jamalapadAI caujamaLaparda, ahayA panatvaM jamalapadaM 2, kiM vuttaM ! | battIsaM ThANAI caujamalaparda, 'eyassa cajamalapadassa heTThA bahaMti maNassA. aNNehiM vidi ThANehi na pAvaMti, jadi puNa| battIsa ThANAI pUraMtAI to caujamalapadassa sari bhaNNaMti, taM Na pAvaMti tamhA hedA bhaNNaMti, ahalA doNNi vagyA jamalapadaM bhaNNati, cha vamgA samuditA tijamalapadaM, ahavA paMcamachaTTha vaggA taiyaM jamalaparda, aThTha vaggA cattAri jamapadAI caujamaLapada, ahavA sattamaaTThama | vaggA cautthaM jamalapadaM, jeNaM chahaM vaggANaM uvari varati sattamaTThamANaM ca heThA. teNa vijamalapadassa tavari caujamalapavassa heTThA bhaNNati, saMkhe AKERAKESISEX Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamala padAni zrIanuhA ujAo koTIo ThANaviseseNANiyAmiyAu / idANiM visasiyataraM phuDaM saMkhANameva Nidisati, jahA 'ahavA arma-chaThUvamgo paMcamavamyahAri.pacAra paDuppaNNo, bavammA ThaviaMti, taMjahA-ecAssa vaggo eko, esa puNa baDI rahiottikA vamgo ceva Na bhavati, teNa doNhaM vaggo cattAri Mesa paDhamo vaggo, etassa vamgo solasa esa bitio vaggo, etassa vaggo be satA chappaNNA esa taIo kmgo, etassa vamo paDhio sh||95|| smAI paMca satAI chattIsAI esa cauttho vaggo, etassa imo vaggo, taMjahA-'cattAri koDi satA auNatasiM ca koDIo asaNAvaNNaM ca satasahassAI sattaTThI sahassAI do ya sayAI chaNNuyAI, imA ThavaNA-4294967296 esa paMcamo vaggo, etassa gAhAo-battAri ya koDisayA auNattIsaM ca hoti koDIo / auNApaNNaM lakkhA sattAha ceva ya sahassA // 1 // do ya sayA chaNNa uyA paMcamavaggo samAsato hoi / etassa kao vaggo chaTTho hoi taM vokch||2|| eyassa paMcamavaggassa imo kamgo hoti-eka koDAkoDisayasahassaM caurAsIi koDAkoDi sahassA pattAri ya koDAkoTi sayA sattahimeva koDIo cattATIsaM ca koTi satasahassA satta koDisahassA tiNi ya sayarA koDIsatA paMcANavaI satasahassA ekAvaNNaM ca sahassA chakaca satA solasuttarA, imA ThavaNA18446744073709551616 esa baho vaggo, etassa gAhAo. 'lakkhaM koDAkoDIo caurAsII bhave sahassAI / cattAri ya sattaTThA hoMti mayA koDikoDINaM // 1 // cocAlaM lakkhAI koDINaM satta va yA sahassA / tiNi sayA sattArA koDINaM hoMti NAyabbA // 2 // paMcANauI lakkhA ekAvaNNaM bhave shssaaii| cha ssolasuttara sayA ya esa chaTTho 6 havati vaggo // 3 // ettha ya paMcaDhehi paoyaNa, esa chaTTo vaggo paMcameNa vaggeNa paDuppAijjati, paDuppAie samANe je hoi evaiyA jaha- paNapadiyA maNussA bhavaMti, te ya ime evaiyA 792281162514264337593543950336, ekmeyAI auNattIsa ThANAI ekaiyA aNNapaditA maNussA / cha viSNi2 muNNaM paMceva ya nava ya tiNi catvAri / paMceva tiNi Nava paMca satta tinnnnv2||1|| cau cha do cara retror // 95 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaSaSThabageguNanA zrIanu0 ThAeko paNa do cha ekkekkago ya aTheva / do do Nava satteva ya ThANAI uvari huMtAI // 2 // ahavA imo paDhamakkharasaMgaho-chatti tisu ppaNa tica hAri.vRttau hai pattiNa pasati tica cha du caepa du / chaee abe beNasa paDhamakkharasaMgatA ThANA // 1 // ete uNa girabhilappA koDIhi vA koDAkoDIhiM vattikArya // 96 // tesiM puNa puvvapuvaMgehiM parisaMkhANaM kIrati, caurAsIti satasahassAI puvaMgaM bhaNNati, eyaM evaiteNaM ceva guNitaM puvvaM bhaNNai, taM ca ima-sattari koDi satasahassAI chappaNaNNaM ca koDisahassAI, eteNa bhAgo hIrati, tato idamAgataphalaM bhavati-ekkArasapuvakoDIkoDIo bAvIsaM ca puvva koDisatasahassAiM caurAsIiM ca koDisahassAI aTTa ya dasuttarAI puvakoDisatA ekkAsIiM ca puvvasayasahassAI paMcANauyaM ca puvvasahaBI sAiMtiNi ya chappaNNe puvvasatA, eyaM bhAgaladdhaM bhavati, tato puvehi bhAga Na payacchatti pavvaMgehiM bhAgo hIrati, tato idamAgataM phalaM bhavati-ekkavIsaM puvvaMgasatasahassAI sattarI ya puvaMgasahassAI chacca egUNasaTThIi puvvaMgasatAI, tao idamaNNaM vegalaM bhavati, tesIi maNuyasatasahassAI paNNAsaM ca maNuyasahassAI tiNi ya chattIsA maNussasatA, esA jahaNNapadiyArNa maNussANaM puvvasaMkhA, etesiM gAhAto-maNuyANa jahaNNapade ekkArasa puvva koddikoddiio| bAvIsa koDilakkhA koDisahassA ya culsiiii||1|| ahe va ya koDisayA pubvANa dasuttarA tao hoti / ekkAsItI lakkhA paMcANauI sahassAI // 2 // chappaNNA tiNi satA puvvANaM puvavaNiyA aNNe / etto putvaMgAI imAI ahiyAI. aNNAI ||shaalkkhaai ekkavIsaM puvvaMgANa sattari sahassAI / chaccevegUNahA puvvaMgANaM sayA hoMti // 4 // tesIti sayasahassA paNNAsaM khalu bhave sahassAI / tiNi sayA chattIsA evatiyA vegalA maNuyA // 5 // ' evaM ceva ya saMkhaM puNo annaNa pagAreNa bhaNNati visesovalaMbhaNimittaM, taMjahA-'ahavA aNNaM chaNNautichadaNado ya rAsI' channauI chedaNANi jo dei rAsI so chaNNautichedaNadAyI, kiM bhaNitaM hoti.?, jo rAsI do vArA chedeNa chijjamANo chijjamANo chaNNauti vAre chedaM dei sakalasvapajjavasito tattiyA vA jahannapadiyA mANussA, tattiorAliyA baddhellayA, ko puNa| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSya zarIramAnaM zrIanu: rAsI chanautichedaNatadAI hojjA?, bhaNNai-esa ceva chaTo vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo jaio bhANato esa channauti chedaNae deti, ko pacao?, hAri.vRttI bhaNNai--paDhamavaggo chijjamANo do chedaNate deti bitio catvAri taio aTTha cauttho solasa paMcamo battIsaM chaho causaTThI, etesiM pNcm||97|| chaTThANaM vaggANaM cheyaNagA meliyA chaNNautiM havaMti, kaI puNa ?, jahA jo vaggo jeNa jeNa vaggeNa guNijjai tasiM doNhavi tattha chayaNA labbhaMti, jahA biniyavaggo par3hameNa guNito chijjamANo chedaNe cha dei, bitieNa taio bArasa, taieNa cauttho guNio cauvIsa, cauttheNa paMcamo vaggo guNito aDayAlIsa chedaNe dei, evaM paMcamaeNavi chaThTho gaNio chaNNa ui chedaNae deitti esa paccao, ahavA rUvaM ThaveUNa taM chaNNautivAre duguNAduguNaM kIrai, kataM samANaM jai pubvabhaNitaM pamANaM pAvai to chejjamANapi te ceva chedaNae dAhi itti paccao, etaM | jahaNNapade'bhihitaM, ukkosaM padaM idANiM, tattha imaM suttaM 'ukAsapade asaMkhajjA asaMkhejjAhiM ussappiNiosappiNIhi avahIraMta kAlao khittao rUvapakkhittehiM maNUsehi seDhI avahIrati, kiM bhaNitaM hoi ?, ukkosapade je maNUsA havaMti tesu ekami maNusarUbe pakkhitte samANe tehiM / maNUmehiM seDhI avahIrati, tase ya seDhIe kAlakhettehiM avahAge maggijjati, kAlato tAva asaMkhenjAhiM ussapiNiosappiNIhiM, khettao aMgulapaDhamaM vaggamUlaM taiyavagamUlapaDuppaNNaM, kiM bhaNitaM hoti?-tIse seDhIe abahIramANAe jAva ziTThAi tAva maNussAvi avahIramANA NilRti, kahamegA seDhI eddahamettehi khaMDahiM avahIramANI 2 asaMkhejjAhi~ ussappiNiosappiNIhi avahIrati ?, Ayario Aha- khattAtisuhumatta&Nao, sutte ya bhaNitaM-'suhumo ya hoi kAlo tatto suhumayarayaM havati khettaM / aMgulaseDhImette ussappiNIo asaMkhejjA // 1 // beubviyabaddhellayA samae 2 avahIramANA asaMkhejjeNaM kAleNaM avahIraMti, pAThasiddhaM / AhAraya NaM jahA ohiyaaii| 'vANamaMtara' ityAdi, lAvANamaMtaraveubbiyA asaMkhegjA asaMkhejAhiM osapiNi ussaviNIhi avahIrati taheva se jAo seDhIo taheva visaso, tAsiNaM seDhINaM CARRAMMA // 9 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % zarIri mAnaM % zrIanu08vikkhaMbhasUI, kiM vaktavyeti vAkyazeSaH, kaMThayaM, ki kAraNaM?, paMceMdiyatiriyaorAliyasiddhattaNao, jamhA mahAdaMDae paMceMdiyAtariyaNapuMsahiMto vaikriya hAri vRttA asaMkhejjaguNahINA vANamaMtarA paDhijjaMti, evaM visaMbhasUtIvi tesiM to tehito asaMkhejaguNahINA ceva bhANiyabvA / idANiM palibhAgo-saMkhejjajoyaNasatavamgapalibhAgo patarassa, jaM bhaNitaM saMkhejjajoyaNavaggamette palibhAge ekeka vANamaMtare Thavijjati, // 98 // 18 tammettapIlabhAgeNa ceva abahIraMtitti / 'joisiyANa' mityAdi, joisiyANaM veubbiyA baddhellayA asaMkhijjA asaMkhijjAhiM ussa ppiNIosappiNIhiM abahIrati kalato, khettao asaMkhejjAo seDhIo payarasta asaMsigjatibhAgotti, taheva sesiyANa seDhINaM vikkhaMbhasUI, kiM vaktavyeti vAkyazeSaH, kiM cAtaH? zrayate jamhA vANamaMtarahito joisiyA saMkhijjaguNA paDhijaMti tamhA vikkhaMbhasUI vi tesiM tehiMto saMkhejjaguNA ceva bhaNNai, NavaraM paribhAgavisaso jahA bechappaNNaMgulasate vaggapalibhAgo patarassa, evatie 2 palibhAge ThabijamANo ekoko * joisio savvehiM savvaM pataraM pUrijjai taheSa sohijjativi, joisiyANaM vANamaMterahito asakhijjaguNahINo palibhAgo saMkhejjaguNapahiyA sUI / 'vemANiya' ityAdi, vemANiyANaM veuvviyA baddhellayA asaMkhejjA kAlao taheva khettao asaMkhejjatibhAgo, tAsi NaM seDhINa vikrabhasUI aMgulabitiyavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavA annaM aMgulitaIyavaggamUlaghaNappamANamecAo seDhIo saheva, aMgulavikkhaMbhakhettavattiNo 4 seDhirAsissa paDhamavaggamUlaM vitiyataiyacauttha jAva asaMkhajjAiMti, tesipije vitiya vaggamUlaseDhipadesarAsissa (taM taieNa) paguNijjati, guNite jaM ho| tattiyAo seDhIo vikkhabhasUI bhavati, taiyassa bA vaggamalassa jo ghaNo evatiyAo vA vikkhaMbhasUI, nidarisaNaM thev|| TAchappaNNasatamaMgAletassa paDhamavagamUla solasa, vitiyaM taieNa gaNitaM aTTha bhavati, taiyaM vitieNa guNitaM, te ca aTTa, tatiyassavi ghaNo. so'-INT|| 98 // | vi te aTTa eva, eyA sambhAva o asaMkhejjA rAsI daTTavvA, evameyaM vemANiyappamANaM NeraiyApamANAo asaMkhigjaguNahaNiM bhavati, kiM % ** % **%ACESCR Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIana018kAraNa 1, jeNa mahAdaMDae bemANiyA raiehito asaMkhejjaguNahINA ceva bhaNati, etehiMto ya raiyA asaMkhijjaguNambhAhiatti. bhAva pramANe hAri.vRttau 'jamihaM samayaviruddhaM baddhaM buddhi (ddhi) vikaleNa hojjAhi / taM jiNavayaNavihannU khamiUNaM me pasAhiMtu // 1 // sarIrapadassa cuNNI jiNabhAThA bhedAH rakhamAsamaNakayA samattA, se taM kAlappamANeti, uktaM kAlapramANaM / // 99 // sAmprataM bhAvapramANamabhidhitsurAha-se kiM taM bhAvappamANe' ityAdi (143-210.) bhavanaM bhUtirvA bhAvo varNAdijJAnAdi, prmitiH| pramIyate'nena pramANotIti vA pramANa, tatazca bhAva eva pramANaM bhAvapramANaM, trividhaM prajJaptaM (144-210) tadyathA-jJAnameva pramANaM tasya vA& pramANa jJAnapramANaM, guNapramANamityAdi, guNanaM guNaH sa eva pramANahetutvAd dravyapramANAtmakatvAcca pramANaM, pramIyate guNaivyamiti, tathA nItayo nayAH anantadharmAtmakasya vastuna ekAMzaparicchittayaH tadviSayA vA te eva vA pramANaM NayapramANaM, nayasamudAyAtmakatvAddhi syAdvAdasya samudAyasamudAyinoH kathaMcidabhedena nayA eva pramANa nayapramANaM, saMkhyApramANaM nayasaMkhyeti vA'nye, nayAnAM pramANaM nayapramANamitikRtvA, |saMkhyAnaM saMkhyA saiva pramANahetutvAtsaMvedanApekSayA svatastadAtmakatyAca pramANa saMkhyApramANaM, Aha-saMkhyA gaNa eva, yata uktaM-'saMkhyApari-1 2 mANa'ityAdi, tatkimartha bhedAbhidhAnamiti ?, ucyate, prAkRtazailyA mamAnazrutAvapyanakArthatApratipAdanAtha, vakSyati ca bhedata: saMkhyAmapyadhikR-TRA tyAne kAryatAmiti, zeSaM sUtrasiddha yAvadajIvaguNapramANaM / jIvaguNapramANaM trividhaM prajJapta, jJAnaguNapramANamityAdi, jJAnAdInAM || jJAnadarzanayoH sAmAnyena sahavattitvAt cAritrasyApi sidhyAkhyaphalApekSayopacAreNa tadbhAvAnna doSa iti, guravastu vyAcakSata-krama- // 99 / / vartino guNAH sahavartinaH paryAyA ityetadavyApakameva, paristhUradezanAviSayatvAt , bhAvasvahakSaNamiti na dossH| 'se ki ta' mityAdi, atha kiM tajjJAnaguNapramANaM?, tajjJAnaguNapramANaM caturvidhaM prajJapta, tadyathA-pratyakSamityAdi, tatra pratigatamakSaM pratyakSaM, anumIyate'nenetyanumAnaM, upamIyate'ne Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvajJAna pratyakSamanumAnaM ca zrIanuThA netyupamAnaM, gurupAramparyeNAgakachatItyAgamaH / athatad vyAcaSTe-atha kiM tatpratyakSa?, pratyakSaM dvividha prajJapta, tadyathA-iMdriyapratyakSaM ca nAIdriyapratyakSaM hAra.vRttAca, tatrendriya-zrotrAdi, tannimittaM yadalaiGgika zabdAdijJAnaM tadidriyapratyakSaM vyAvahArika, noiMdriyapratyakSaM tu yadAtmana evAlinikamavadhyAdIti | // 10 // IN samAsArthaH, vyAsAthestu naMdyadhyayanavizeSavivaraNAdevAvaseyaH, akSarANi tu sugamAnyeva yAvatpratyakSAdhikAra iti / uktaM pratyakSaM, adhunA'numAna mukyate-tathA cAha-'se kiM taM aNumANa?" anumAna trividhaM prajJaptaM, tadyathA-pUrvavat zeSavat dRSTamAdharmyavacceti / se kiM taM puvyavamityAdi, vize& pata: pUrvopalabdhaM li pUrvamityucyate, tadasyAstIti pUrvavata , tadvAreNa gamakamanumAnaM pUrvavaditi bhAvaH, tathA cAha-'mAtA puttaM' ityAdi (*114-8 212) mAtA putraM tathA naeM bAlanyAvasthAyAM yuvAnaM punarAgataM kAlAntareNa kAcina smRtimatI pratyabhijAnIyAt me putro'yabhityanubhinuyAt pUrva| liGgenoktasvarUpeNa kenacit , tadyathA-'kSatena ve' tyAdi, matputro'yaM tadasAdhAraNaliMgakSatopaladhyanyathAnupapatteH, sAdharmyavaidharmyadRSTAntayoH sattvetarAbhAvAdayamaheturiti cena , na, hetoH paramArthene kalakSaNatvAt tatprabhAvata evamatropalaradhe, uktaM ca nyAyavAdinA puruSacaMdreNa-"anyathAnupaenna- tvamAtraM hetoH svalakSaNam / savAruce hi taddharmoM, dRSTAntadvayalakSaNaH // 1 // tadabhAvatarAbhyAM tayoreva svalakSaNAyogAditi bhAvanA, tathA 'dhUmAderyathApi syAtAM, sattvAsattve ca lakSaNe / anyathAnupapannatvaprAdhAnyAlakSaNakatA // 2 // " kiMca-"anyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kima? / 1 ityatra bahu vaktavyaM, taraca pranthavistarabhayAdanyatra ca yatnenoktatvAnnAbhidhIyata iti / pratyakSaviSayatvAdevAsyAnumAnatvakalpanamayuktaM, na, piNDaparicchittAvapi putro na putra iti saMdehAt piMDamAtrasya ca pratyakSaviSayatvAta matputro'yamiti cApratIte; talliGgatvAditi kRtaM prasaMgena, prakRtaM prastumaH, tadbhavaM kSatamAgantuko vraNaH lAJchanaM masatilakAH pratItAstadetatpUrvavaditi / 'se kiM taM sesava' mityAdi, upayuktAdyo'nyaH sa sepa iti kAyAdi gRhyate, tadasyAmtIti zepavad, bhAvanA pUrvavaditi, paMcavidha prajJaptaM, tadyathA 'kAryeNe' nyAdi, tatra kAryeNa kAraNAnumAnaM yathA hayaH-azvaH hisitena | 1 // 10 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumAna pramANaM zrIanu: zabdavizeSeNAnuminvata ityadhyAhAraH, tatkAryatvAddhesitasya, evaM zeSodAharaNayojanApi kAryeti / tathA kAraNena taMtavaH paTakAraNaM (na) paTaH hAri.vRttoM kA taMtakAraNamityanenaitata jJApayati-kAraNameva kAryAnumApaka, nAkAraNaM. paTa: tantUnAM, tatkAryatvAttasya, Aha-nipuNaviyojane tata eva taMtubhAvA-1 // 101 // tpaTo'pi tantukAraNamiti, nanu tattvenopayogitvAbhAvAttadabhAva eva tantubhAvAditi, na, naiva paTotpattau sarvathaiva tantvabhAvasteSAmeva tathApariNatibhAvenopayogAt , na codyaM paTapariNAma eva taMtavaH, tattvenopayogitvAbhAvAdbhAve ca paTabhAve'pi taMtuvat punastaMtubhAve'pi paTa upalabhyeta, | na copalabhyata ityatastaMtavaH paTakAraNaM, na paTa: taMtukAraNamiti sthitaM, idaM ca meghonnatiH vRSTikAraNaM candrodayaH samudravRddhaH kumudavikAsasya | cetyAdhupalakSaNaM veditavyaM, guNena suvarNa nikaSeNa, tadgatarUpAtizayenAnye, tadguNatvAttasya, evaM zeSodAharaNayojanA'pi kAryA, avayavena siMha zadaMSTyA tadavayavatvAttasya, Aha-tadupalabdhau tasyApi pratyakSata evopalabdheH kathamanumAnaviSayatA ?, ucyate, vyavadhAne satyanyato'numeyatvAdvA na doSaH, evaM zeSodAharaNayojanA kAryeti, navaraM mAnuSyAdikRtAvayavo'bhyUhya ityeke, anye tu dvipadamityevamAdikamevAvayavamabhidadhati, manuSyo| 'yaM tadavinAbhUtapadavayopalabdhyanyathAnupatteriti, gomhI karNasRgAlI, tathA''zrayeNAgniM dhUmena, atrAzrayatItyAzrayo dhUmo yatra gRhyate, ayaM cAgnikAryabhUto'pi tadAzritatvena lokarUDhe denokta iti, zeSodAharaNayojanA sugamA, tadetaccheSavaditi / 'se kiM taM divasAdhamma' mityAdi, dRSTasAdharmyavat dvividhaM prajJapta, tadyathA-sAmAnyadRSTaM ca vizeSadRSTaM ca, tatra sAmAnyadRSTaM yathA ekaH puruSaH tathA bahavaH puruSA ityAdi, sAmAnyadharmasya tadbhAvagamakatvAditi , vizeSadRSTaM tu pUrvadRSTapuruSAdi pratyAbhijJAtaM, sAmAnyadharmAdeva vizeSapratipatterityamunA'zenAnumAnatA, 'tassa samAsato' kA ityAdi, tasyeti sAmAnyenAnumAnasya samAsata:-saMkSepeNa trividhaM grahaNaM bhavati, tadyathA-atItakAlagrahaNamityAdi, prahaNa-paricchedaH, tatrAtI takAlagrahaNaM udgatatRNAdIni dRSTvA'nena darzanena tadanyathAnupapattyA sAdhyate yathA suvRSTirAsIditi, pratyutpannakAlagrahaNaM tu sAdhuM gocarAgragata-bhikSA // 101 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARASWA aupamya pramANaM zrIanuH 4 praviSTaM 'vichati' gRhasthapAriSThApanikayA pracuramAparyApteH bhaktapAnaM yasya sa tathAvidhaM taM dRSTvA tena sAdhyate subhikSaM varttatta iti, anAgatakAlamahaNaM hAri.vRttI abhranirmalatvAdibhyaH sAdhyate bhaviSyati suvRSTiriti, viziSTAnAmamISAM vyabhicArAbhAvAt , vyatyayaH sUtra, ityuktmnumaan| 'se kiM taM uvamme' ityAdi, aupamyaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-sAdhopanItaM ca vaidhopanItaM ca, tatra sAdhopanItaM trividha-kiMcitsAdhayaM prAya:sAdharmya sarvasAdharmya, // 102 // 4 kiMcitsAdharmya mandarasarSapAdInAM, tatra maMdarasarpapayormUrtatvaM samudragoSpadayoH sodakatvaM Adityakhadyotakayo: AkAzagamanodyotanatvaM candrakuMdayoH | zuklatvaM, prAyaHsAdharmya tu gogavayayoriti, kakudakhuraviSANAdeH samAnatvAnnavaraM sakambalo gaurvRttakaMThastu gavaya iti, sarvasAdharmya tu nAsti, tadabhedaprasaMgAt , prAgupanyAsAnarthakyamAzaMkyAha-tathApi tasya tenaivaupamyaM kriyate, tadyathA'ItA arhatA sadRzaM tIrthapravartanAdi kRtamityAdi, sa eva tenopamIyate, tathA vyavahArasiddheH, tadetatsAdhopanItaM, vaidhopanItamapi trividhaM-kiMcid vaidhopanItaM0 kiMcidvaidhayaM zAbaleyabAhuleyayobhinnani mittatvAt janmAdita eva, zeSaM tulyameva, prAyovaidhayaM vAyasapAyasayoH jIvAjIvAdidharmavaidhAtsattvAdyabhidhAnavarNadvayasAdhayaM cAstyeva, sarvavaidhayaM 5 etatsakalAtItAdivisadRzaM tatpravRttyabhAvAdatastadapekSayA vaidhaya'miti, tadetadvaidhamyopanItamityuktaM upamAnaM / 'se kiM taM Agame tyAdi. naMdyadhyadayanavivaraNAdavaseyaM yAva se taM louttariye Agame' ahavA Agame tivihe pannatte, taMjahA-suttAgame' ityAdi, tatra ca sUtramevAgamaH sUtrAgamaH | tadabhidheyazcArtho'rthAgamaH tadubhayarUpaH tadubhayAgamaH, athavA AgamastrividhaH prajJaptaH, tadyathA-AtmAgama ityAdi, tatrAparanimitta Atmana evAgama AtmAgama yathA'hato bhavatyAtmAgamaH svayamevopalabdheH, gaNadharANAM sUtrasyAtmAgamaH arthasyAnantarAgamaH, anantarameva bhagavataH sakAzAdathapadAni zrutvA svayameva sUtragrandhanAditi, uktaM-'atthaM bhAsai arahA suttaM guMthati gaNaharA vitaNa' mityAdi, gaNadharaziSyANAM jaMbUsvAmiprabhRtInAM sUtrasyAnantarAgamaH gaNadharAdeva zruteH,arthasya paraMparAgamaH gaNadhareNaiva vyavadhAnAt , tava Urya prabhavAyapekSayA sUtrasyApyarthasyApi nAtmA''gamo T // 102 // AM CROCK Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama zrIanu0 hAri.vRttau // 103 // pramANaM darzana pramANaM ca CHAARAACARECAkaka nAnantarAgamaH tallakSaNavirahAt, kiMtu paraMparAgamaH, ityanena caikAntApauruSeyAgamavyavacchedaH, pauruSaM tAlvAdivyApArajanyaM, nabhasyeva viziSTazabdAnupalabdheH, abhivyaktyabhyupagame ca sarvavacasAmapauruSeyatva, bhASAdravyANAM grahaNAdinA viziSTapariNAmAbhyupagamAd, uktaM ca-'giNhaI ya kAieNaM Nisarati taha vAieNa jogeNa mityAdi, kRtaM vistareNa, nirloThitametadanyatreti, so'yamAgama iti nigamanaM, tadetat jJAnaguNapramANa / 'se kiM taM daMsaNaguNappamANe' ityAdi,darzanAvaraNakarmakSayopazamAdijaM sAmAnyamAtragrahaNaM darzanamiti,uktaM ca "z2a sAmaNNaggahaNaM bhAvANaM kaTTu neya AgAraM / avisesiUNa atthaM dasaNamiti vuccae samae // 1 // " etadeva AtmaguNapramANaM ca, idaM ca caturvidha prajJapta-cakSurdarzanAdibhedAt, tatra cakSurdazanaM tAvaccakSurindriyAvaraNakSayopazame dravyedriyAnupadhAte ca tatpariNAmavata Atmano bhavatItyata Aha-cakSudarzanata: ghaTAdiSvartheSu bhavatIti zeSaH, anena | ca viSayabhedAbhidhAnena cakSuSo'prAptakAritAmAha, sAmAnyaviSayatve'pi cAsya ghaTAdivizeSAbhidhAnaM kathaMcit tadanantarabhUtasAmAnyakhyApanArtha,uktaMca'nirvizeSaM vizeSANAM, graho darzanamucyate' ityAdi, evamacakSudarzanaM zeSedriyasAmAnyopalabdhilakSaNaM, acakSurdarzanina: AtmabhAve-jIvabhAve bhavatItyanena zrotrAdInAM prAptakAritAmAha, uktaM ca-"puDhe suNai saI rUvaM puNa pAsatI apuDhe tu' ityAdi, avadhidarzanaM-avadhisAmAnyagrahaNalakSaNaM avadhidarzaninaH sarvarUpidravyeSu, 'rUpiSvavadhe' (tattvA.1 a.28sU.) riti vacanAdasarvaparyAyeSviti jJAnApekSametattu (t na) darzanopayoginaH vizeSatvAttathApi | tadvedakA ityupanyAsaH, kevaladarzanaM kevalina:, (anyatra) sAmAnyA'rthIgrahaNasaMbhavAt kSayopazamodbhavatvAt , paThyate ca vizeSagrahaNAddarzanAbhAva | iti, tadetaddarzanapramANaM / 'se kiM taM cArittaguNappamANa' mityAdi, carantyaninditamaneneti caritraM kSayopazamarUpaM tasya bhAvazcAritraM, azeSakarma 1 kSayAya ceSTA ityarthaH, paMcavidhaM prajJaptaM, tacca sAmAyikamityAdi, sarvamapyetadavizeSataH sAmAyikameva sat chedAdivizeSevizeSyamANamarthataH saMjJAtazca nAnAtvaM labhate, tatrAcaM vizeSaNAbhAvAt sAmAnyasaMjJAgAmeva cAvatiSThate sAmAyikamiti, tatra sAvadyayogaviratimAtraM sAmAyika, tacce 4G SECRECASSAUGARCACANCEL // 10 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanumA tvaraM yAvatkathitaM ca, tatra svalpakAlamitvaraM, tadAdyacaramAItIrthayorevAnAropitavratasya zaikSakasya, yAvatkathA''tmanaH tAvatkAlaM yAvatkathaM, jAca-121 cAritra jjIvamityarthaH, yAvatkathameva yAvatkathitaM tanmadhyamAItIrtheSu videhavAsinAM ceti / tathA chedopasthApanam , iha yatra pUrvaparyAyasya chedo mahAvrateSu pramANe // 10 // copasthApanamAtmanaH tacchedopasthApanamucyate, taJca sAticAraM niraticAraM ca, tatra niraticAramitvarasAmAyikasya zaikSakasya yadAropyate, yadvA tIrthAntarapratipattI, yathA pArzvasvAmitIrthAvarddhamAnatIrtha saMkrAmataH, mUlaghAtino yatpunarvatAropaNaM tatsAticAram , ubhayaM caitadavasthitakalpe, netarasmin / tathA parihAra:-tapovizeSastena vizuddhaM parihAravizuddha, parihAro vA vizeSeNa zuddho yatra tat parihAravizuddha, parihAravizuddhikaM ceti svArthapratyayopAdAnAt , tadapi dvidhA-nirvizamAnakaM nirviSTaH kAyo yaiste nirviSTakAyAH svArthikapratyayopAdAnAnniviSTakAyikAH, tasya voDhAraH parihArikAzcatvAraH catvAro'nuparihArikAH kalpasthitazceti navako gaNaH, tatra parihArikANAM nirvizamAnakaM, anuparihArikANAM bhajanayA, nirviSTakAyikAnAM kalpasthitasya ca, parihArakANAM parihAro jaghanyAdi caturthAdi trividhaM tapaH prISmaziziravarSAsu yathAsaMkhya, jaghanyaM caturtha | SaSThamaSTamaM ca madhyamaM SaSThamaSTamaM dazamaM ca utkRSTamaSTamaM dazamaM dvAdazaM ca, zeSAH paMcApi niyatabhaktAH prAyeNa, na teSAmupavastavyamiti niyamaH, bhaktaM ca sarveSAmAcAmlameva, nAnyat , evaM parihArikANAM SaNmAsaM tapaH tatpraticaraNaM cAnuparihArikANAM, tataH punaritareSAM SaNmAsaM tapaH, praticaraNaM cetareSAM, nirviSTakAyAnAmityarthaH, kalpasthitasyApi SaNmAsaM, ityevaM mAsairaSTAdazabhireSa kalpaH parisamApito bhavati, kalpaparisamAptau ca trayI gatireSAM-bhUyastameva kalpaM pratipayeran jinakalpaM vA gaNaM vA prati gaccheyuH, sthitakalpe caite puruSayugadvayaM bhaveyurnetaratreti / tathA sUkSmasaM +1 // 104 // |parA, saMparyeti saMsAramebhiriti saMparAyA:-krodhAdayaH, lobhAMzAvazeSatayA sUkSmaH saMparAyo yatreti sUkSmasaMparAyaH, idamapi saMklizyamAnaka BASSASKRS* SASARAMSALAMACAREECEO Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrIanuvidhyamAnakabhedAd dvidhaiva, tatra zreNimArohato vizudhyamAnakamucyate, tataH pracyavamAnasya saMklizyamAnakamiti, tathA athAkhyAtaM, athetyavyayaM nayapramANe hAri.vRttI yAthAtathye, Amabhavidhau, yAthAtathyenAbhividhinA vA khyAtaM, sadetad guNapramANa / se kiM taM jayappamANe ityAdi (145-222) vastuno'nekadharmiNa ekena dharmeNa nayanaM nayaH sa eva pramANamityAdi pUrvavat , trividhaM | CI dRSTAntaH // 105 // prajJaptamityatra naigamAdibhedAnnayAH, oghato dRSTAntApekSayA trividhametaditi, tathA cAi-tadyathA prasthakadRSTAntena, tadyathA nAma kazcitpuruSaH parazuMkuThAraM gRhItvA prasthakakASThAyATavImukho gacchejjA-yAyAt , taM ca kazcittathAvidho dRSTA vadet-abhidadhIta-ka bhavAn gacchati ?, tatraiva nayamatA| nyucyante, tatrA'nekagamo negama itikRtvA''ha-avizuddho naigamo bhaNati-abhidhatte-prasthakasya gacchAmi, kAraNe kAryopacArAt , tathA vyavahAradarzanAt , taM ca kazcicchiMdantaM, vRkSaM iti gamyate, pazyet-upalabheta, dRSTvA ca vadet-kiM bhavAn chinatti?, vizuddhataro naigamo bhaNati-prasthakaM chinadhi, bhAvanA prAgvat, evaM takSantaM-tanUkurvantaM vedhana kena vikirantaM likhanta-lekhanyA sraSTakaM kurvANaM evameva-anena prakAreNa vizuddhatarasya naigamasya nAmAuDiyautti-nAmAGkitaH prasthaka iti, evameva vyavahArasyApi, lokavyavahAraparatvAttasya coktavadvicitratvAditi, 'saMgrahasye tyAdi, sAmAnyamAtramAhI saMgrahaH cito-dhAnyena byAptaH, sa ca dezato'pi bhavatyata Aha-mita:-pUritaH, anenaiva prakAraNa meyaM samArUDhaM yasminnAhitAgnerAkRtigaNatvAt tatra vA grahaNAnmeyasamArUDhaH, dhAnyasamArUDha ityanye, prasthaka ityanye, ayamatra bhAvArtha:-prasthakasya mAnArthatvAcchedAvasthAsu ca tadbhAvAdyathokta eva prasthakaH iti, asAvapi tatsAmAnyavyatirekeNa tadvizeSAbhAvAdeka eva, Rju vartamAnasamayAbhyupagamAdatItAnAgatayovinaSTAnutpanna- // 105 // tvenAkuTilaM sUtrayati Rjusatrastasya niSphaNNasvarUpAkriyAhetuH prasthako'pi prasthako vartamAnastasminneva mAnAdi prasthakastathA pratIte:-prasthako'yamiti vyavahAradarzanAt , nahyatItenAnutpannena vA mAnena meyena vArthasiddhirityato mAnameye vartamAna eva prasthaka iti hRdayaM, trayANAM zabdanayAnA RRC Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu mityAdi, zabdapradhAnatvAt zabdAdayaH zabdanayAH,zabdamarthe'nyathAvasthitaM necchanti, zabdenArtha gamayantItyarthaH, AdhAstu arthapradhAnatvAdarthanayAH,yathA- 13 naye vasati hAri.vRttIlA kathaMcicchabdenArtho'bhidhIyate iti, arthena zabdaM gamayantIti, ato'nvarthapradhAnatvAt trayANAM zabdasamabhirUdaivambhUtAnAM prasthakArthAdhikArajJaH dRSTAntaH // 106 // prasthakaH, tavyatirikto jJAtA tallakSaNa eva gRhyate, bhAvapradhAnatvAcchabdAdinayAnAM, yasya vA balena prasthako niSpadyate iti, sa cApi prasthakajJAnopayogamantareNa na niSpadyata ityato'pi tajjJopayoga eva paramArthataH prasthakamitica, amISAM ca sarvavastu svAtmani varttate nAnyatra, yathA 8 jIve cetanA, meyasya mUrttatvAdAdhArAdheyayoranantaratvAd, arthAntaratve dezAdivikalpairvRttyayogAn , prasthakazca niyamena jJAnaM tatkathaM kASThabhAjane varteta ?, samAnAdhikaraNasyaivAbhAvAdataH prasthako mAnamiti vastvasaMkramAdapaprayoga ityoghayuktivizeSayuktistu pratItatanmatAnusArato vAcyeti, tadetatprasthakadRSTAntena / se kiM taM vasahidRSTAntena, tadyathA nAma kazcitpuruSa pATalIputrAdau vasaMta kazcitpuruSo vadet-ka bhavAn vasatIti, atraiva nayamatAnyucyante, tatra vizuddho naigamo bhaNati-loke vasAmi, tannivAsakSetrasyApi caturdazarajjvAtmakatvAllokAdanAntaratvAt (lokavAsa )vyavahAradarzanAt , evaM tiyaralokajambUdvIpabhAratavarSadakSiNArddhabharatapATaliputradevadattagRhagarbhagRheSvapi bhAvanIya, evamuttarottarabhedApekSayA vizuddhatarasya / negamasya vasan vasati, tatra tiSThatItyarthaH, , evameva vyavahArasyApi, lokavyavahAraparatvAt , loke ca neha vasati propita iti vyava hAradarzanAt , saMgrahasya tiSThannapi saMstArakopagata:-saMstArakArUDhaH zayanakriyAvAn vasati, sa ca nayaniruktigamya eka eva, RjusUtrasya yeSvAOM kAzapradezeSvagADhasteSu vasati, saMstArakAdipradezAnAM tadaNubhireva vyAptatvAt tatrAvasthAnAdikamuktaM, anvarthapariprApitatvaM ca pUrvavat , trayANAM 81 // 106 // zabdanayAnAmAtmano bhAve vasati, svasvabhAvA'napohenaiva tatra vRttikalpanAt tadapohe tvetasyAvastutvaprasaMgAditi, tadetat vasatidRSTAntena // ' se kiMta' mityAdi, atha kiM tatpradezadRSTAntena?, prakRSTo dezaH pradezaH, nirvibhAgo. bhAga ityarthaH, sa eva dRSTAntastena, nayamatAni cintyante, tatra CLASSASSAX 65615646 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CANC zrIanu |naigamo bhaNati-paNNAM pradezaH, tadyathA-dharmapradezaH, atra dharmazabdena dharmAstikAyaH parigRhyate tasya pradezo dharmapradezaH, evamadharmAdiSvapi yojyaM, naye pradeza hAri vRtto kA | yAvad dezapradeza ityatra dezo byAdibhAgastasya pradeza iti, sarvatra SaSThItatpuruSasamAsaH, sacApi sAmAnyavivakSayA ekaH, vizeSaviSakSayA'neka iti, 18 dRSTAntaH // 107 // evaM vadantaM naigama saMgraho bhaNati-yad bhaNasi SaNNAM pradezaH tanna bhavati, kasmAd?, yasmAdyo dezapradezaHsa tasyaiva dravyasya, tdvytirikttvaaddeshsy,di| yathA ko dRSTAnta ityatrAha-dAsena me kharaH krIta:, dAso'pi me kharo'pi me, tatsaMbandhitvAt kharasya, etAvatA sAdharmya, tanmA bhaNa-paNNAM pradeza: SaSThasya vastuto'vidyamAnatvAt , parikalpane ca prabhUtatarApatteH, bhaNa paMcAnAM pradeza ityAdi, avizuddhazcAyaM saMgrahaH, aparasAmAnyAbhyupagamAt, evaM vadantaM saMgrahaM vyavahAro bhaNati-yadbhasi paJcAnAM pradezastanna bhavati-na yujyate, kasmAd, yadi paJcAnAM goSThikAnAM kiJcid dravyaM sAmAnyAtmakaM bhavati tadyathA hiraNyaM vetyAdi evaM pradezo'pi syAta tato yudhyeta vaktuM paJcAnAM pradezaH, na caitadevaM, tasmAt bhaNa paJcavidhaH, paJcaprakAraH pradezastadyathA dharmapradeza ityAdi, itthaM loke vyavahAradarzanAt , evaM vadantaM vyavahAramRjusUtro bhaNati-yadbhaNasi paJcavidhaH pradezastanna bhavati, kasmAd ?, yasmAd yadi te paJcavidhaH pradeza evamekaiko dharmAstikAyAdipradeza: zabdabhutiprAmANyAttathApratIte: paJcavidhaH prAptaH, evaM ca paMcaviMzatividhaH pradeza: iti, tat mA bhaNa paJcavidhaH pradezaH, bhaNa bhAjya: pradezaH, syAd dharmasyetyAdi, apekSAvazena bhAjya: yo yasyAtmIyaH sa evAsti, parakIyasya paradhanavat niSprayojanatvAt kharaviSANavadapradeza evetyataH syAddharmasya pradeza iti, evaM RjusUtraM sAmprataM zabdo bhaNati& bhAjyaH pradezastanna bhavani, kasmAd ?, yasmAdevaM te dharmapradezo'pi syAddharmapradeza iti vikalpasyAnivAritatvAt syAdadharmapradeza ityAdyApatteH, ana- H // 107 // kAvadhAraNAdanavasthA bhaviSyati, tanmA bhaNa bhAjya: pradezo, bhaNa-dharmapradezaH pradezo dharma ityAdi, ayamatra bhAvArtha:-dharmapradeza iti dharmAtmakaH pradezaH sa pradezo niyamAt dharmAstikAyastadavyatiriktatvAttasya, evamadharmAkAzayorapi bhAvanIya, evaM jIvAtmakaH pradezaH pradezo nojIva iti, tajjI-TU CRORSCR500 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu: hAri.vRtto // 108 // CHECK%3*3*%%* vAvyatirikto'pi sakalajIvAstikAyAvyatiriktatvAnumapatteranekadravyatvAnojIvo jIvAstikAyakadeza ityarthaH, evaM skandhapradezo'pi bhAvanIya naye pradeza iti, evaM bhaNantaM sAmprataM zabde nAnArthazabdarohaNAt samabhirUDha iti samabhirUDho bhaNati-ya bhaNasi dharmapradezaH sa pradezo dharma ityAdi tanmaivaM dRSTAntaH bhaNa, kimityata Aha-iha khalu dvau samAsau saMbhavataH, tadyathA-tatpuruSazca karmadhArayazca, tanna jJAyate katareNa samAsena bhaNasi ?, kiM tatpuruSeNa 4 karmadhArayeNa vA ?, yadi tatpuruSeNa bhaNasi tanmaivaM bhaNa, dopasaMbhavAdityabhiprAyaH, doSasaMbhava zvArya-dharmasya pradezo dharmapradeza iti bhedA''pattiH, yathA rAjJaH puruSa iti, tailasya dhArA zilAputrasya zarIramityabhede'pi SaSThI zrUyata iti cet ubhayatra darzanAsaMzaye evameva doSaH, atha karma| dhArayeNa tato vizeSato-vizeSeNa bhaNa-dharmazcAsau pradeza iti samAnAdhikaraNa: karmadhArayaH, ata evAha-sa ca pradezo dharmastavyatiriktatvAttasya, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM, evaM bhaNantaM samabhirUDhaM evambhUto bhaNati-yad bhaNasi tattathA-tena prakAreNa sarva-nirvizeSa kRtsnamiti dezapradezakalpanAvazarjitaM prapUrNa AtmasvarupeNAvikalaM niravazeSaM tadevaikatvAniravayavaM ekapahaNagRhItaM parikalpitabhedatvAdanyatamAbhidhAnavAcyaM dezo'pi me| | avastu pradezo'pi me avastu, kalpanAyogAd , idamatra hRdaya-pradezasya pradezino bhedo vA syAdabhedo vA?, yadi bhedastasyati saMbandho vAcyaH, sa cAtiprasaMgadoSagrahaprastatvAdazakyo vaktuM, athAbheda: paryAyazabdatayA ghaTakuTazabdavadubhayoruccAraNavaiyarthya, tasmAdasamAsamekameva vastviti, evaM nijanijavacanIyasatyatAmupalabhya sarvanayAnAM sarvatrAnekAntasamaye sthiraH syAt na punarasadmAI gacchediti, bhaNitaM ca-"niyayavayaNijjasaccA savvaNayA paraviyAlaNe mohA / te puNa adiTTasamaya vi bhavaMti sacce va alie vA // 1 // tadetat pradezadRSTAntena nayapramANaM, tadetannayapramANaM / 'se kiM taM saMkhappamANa' mityAdi (146-230) saMkhyAyate'nayeti saMkhyA saiva pramANa, saMkhyA anekavidhA prajJaptA, tadyathA-nAmasaMkhye // 108 // | tyAdi, iha saMkhyAzaGkhayoH grahaNaM prAkRtamadhikRtya samAnazabdAbhidheyatvAt , gozabdena vAgUraimyAdigrahaNavat , uktaJca-"gozabdaH pazubhUmya-17 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu: zavAdigarthaprayogavAn / maMdaprayogo vRSTayaMbuvanasvargAbhidhAyakaH // 1 // " eteSAM ca vizeSo'rthaprakaraNAdigamya iti yo yatra vikalpe arthavizeSo* nAmAdihAri.vRttau ghaTate sa tatra niyoktavya iti / 'se kiM taM nAmasaMkhe' tyAdi sUtrasiddha, yAvat 'jANagasarIrabhaviyasarIratavvairitte davvasaMkhe tivihe saMkhyA paNNatte' ityAdi, tadyathA-ekabhavika utkRSTena pUrvakoTI, ayaM ca pUrvakoTyAyurAyuHkSayAtsamanantaraM zakheSu utpatsyate yaH sa parigRhyate, adhi-14 .gaNana // 109 // katarAyuSasteSu utpatyabhAvAt , baddhAyuSkA pUrvakoTItribhAgamiti, asmAt parata AyuSkabandhAbhAvAt, abhimukhanAmagovo'ntarmuharcamiti saMkhyAca asmAtparato bhAvasaMkhatvabhAvAditi, ko nayaH kaM sakhamicchatItyAdi sUtrasiddhaM, navaraM naigamavyavahArau lokavyavahAraparatvAt trividhaM zakhamicchataH, RjUsUtro'tiprasaGgabhayAt dvividhaM, zabdAdayaH zuddhataratvAdatiprasAnivRttyarthamevaikavidhamiti / aupamyena saMkhyAnaM aupamyasaMkhyA, anekArthatvAddhAtUnAmupamArthapradhAnA kIrtanA, pariccheda ityanye, iyaM ca nigadasiddhA, parimANasaMkhyA-pramANakarttinA, jJAnasaMkhyApi jJAnakIrtanaiva, dvayamapi nigadasiddhaM / 'se kiM taM gaNaNasaMkhyA' ityAdi, etAvanta iti saMkhyAnaM gaNanasaMkhyA, eko gaNanA nopaiti tatrAntareNa ettha saMkhyA hai vastvityeva pratIte, ekatvasaMkhyAviSayattve'pi vA prAyo'saMvyavahAryatvAdalpatvAdata Aha-dviprabhRtiH saMkhyA, tadyathA-saMkhyeyakaM asaMkhyeyakaM anantakA ettha saMkhijjakaM jahaNNAdigaM tividhameva, asaMkhijjagaM parittAdigaM tihA kAuM puNa ekokaM jahaNNAditivihavigappeNa navavihaM bhavati, aNaMtagaMpi | evaM ceva, NavaraM aNatagANaMtagassa ukkosassa asaMbhavattaNao aTThavihaM kAyavvaM, evaM bhee kae tesimA parUvaNA kajjati-'jahaNNagaM saMkhijjagaM kettiyaM' ityAdi kaNThyaM, 'se jahA NAmae palle siyA' ityAdi, se palle buddhiparikappaNAkappie, palle pakkhevA bhaNNaMni, so ya heTThA joya- // 1.9 // NasahassAvagADhA, rayaNakaMDa joyaNasahassAvagADhaM bhettuM verakaMDapatiDhio, uri puNa so vediyAkato, vediyayAto ya uvari sihAmayo kAyavvo, Fjato asatimAdi savvaM bIyamejja sihAmayaM diDaM, sesaM suttasiddhaM, dIvasamudANaM uddhAro gheppaitti, uddharaNamuddhAraH, tehiM palla 4:45AAAAU. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM 15545 utkRSTa saMkhye ye palyacatuSka zrIanu0mA | mANehiM sarasavahiM dIvasamuddA uddharijjatitta, tatpramANA gRhyanta ityarthaH, syAd-uddharaNaM kimartha , ucyate, aNavahitasaLAgapa, hAri.vRttau rimANajJApanArtha, codago pucchati- jadi paDhamapalle okkhitte pakhitte nihite ya salAgA Na pakkhippati to kiM parUvito?, ucyate, esa aNavaTTitayaparimANadaMsaNatthaM parUvito, idaM ca jJApitaM bhavati-paDhamattaNato paDhamapalle // 110 // aNavaThThANabhAvo Nasthi, salAgApallo aNavaDiyasalAgANa bhareyavvo, jato mutte paDhamasalAgA paDhamaaNavaTThiyapallabhede desiyA, aNavaTThiyapalyaparaMparasalA| gANa saMlappA logA bhAritA ityAdi, asaMlappatti jaM saMkhijje asaMkhijje vA egatare pakkhevena zakyate taM asaMlappaMti, kahI, ucyate, DIukosasaMkhajjassa atibahuttaNao sutabvavahArINa ya avvavahArittaNao asaMkhijjamiva lakhijjati, jamhA ya jahaNNaparittAsaMkhijjagaM| |Na pAvati AgamapacakkhavavahAriNo ya saMkhejjavavahAriNataNao asaMlappA iti bhaNitaM, logati salAgApallAgA, ahavA jahA dugAdi dasasaptasahassalakkhakoDiyAdiehi rAsIhi ahilAveNa gaNaNasaMkhasaMvavahArA kajjaMti, na tahA ukkosagasaMkhejjageNa AdillagarAsIhi ya omatthagaparihANIe jA sIsapaheliaMko parimANarAsI, etohiM gaNaNAbhilAvasaMvavahAre Na kajjahAtti ato ele rAsI asaMlappA, idaM kAraNamAsajja bhAgataM asaMlappA logA bharitA iti, ahavA aNavahitasalAgapaDisalAgamahAsalAgapallANa sarUve guruNA kate-bhaNite sIso pucchati-te kaI bhareyabvA ?, gurU Aha- evaMvihaMsalAgANa asaMlappA logA bharitA, selappA nAma saMmaTThA, Na saMchappA asaMlappA, sazikhA ityarthaH, tahApi ukosagaM saMkhejjagaM Na pAvavitti bhANite sIso pucchati-kahaM ukkosagasaMkhejjasarUvaM jANitavvaM', ucyate, se jahA NAmae maMce ityAdi, uvasaMhAro evaM-aNavahitasalAgAhiM salAgAparale pakkhippamANIhiM toH ya paDisachAgAparale. tatoSi mahAsalAgApalle, hohoI. | sA salAgA jA udosagasaMkhijjagaM pAvihiti / ivANi ukosagasakhijagaparUkNatthaM phuDalara imaM bhaNNainjA taMmi maMce AmalaehiM pakhi Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu pa mANehiM hohii taM AmalagaM jaM taM maMcaM bharehiti, aNNaM AmalagaM Na paDicchatitti, evamukkosayaM saMkhijayaM diDaM, tassa imA parUvaNA-jaMbuddIva- valyacatuSka hAri vRttau pamANamettA cattAri pallA, paDhamo aNavahitapallo bitio salAgApallo taio paDisalAgApallo cauttho mahAsalAgApallo, ete caurovi dArayaNappabhAe puDhavIe paDhama rayaNakaMDaM joyaNasahassAvagAda bhittUNa vitie vairakaMDe patiTThiyA hiTThA, imA ThavaNA-0000 ete tu ThitA, ego // 11 // gaNaNaM noveti duppabhitisaMkhittikAuM, tattha paDhame aNavar3hitapale do sarisavA pakkhittA, eve jahaNNAsacijjagaM, tao eguttarakhuTTIe viNi cauro paMca jAva so puNo aNNaM sarisavaM Na paDicchatitti tAhe asabbhAvapaTTavaNaM pahucca vuddhati, ta ko'vi devoM dANavo vA ukkhittuM. vAma&Akarayale kArDa te sarisave jaMbUdIvAie dIve samure pakkhicejjA jAva NiTThiyA, tAhe salAgA-ego siddhutthao chUDho sA salAgA, tato jAhiM. dii| samude vA siddhatthao nihito saha teNa AreNa je dIvasamuddA tehiM savvehi tappamANo puNo apaNo pallo bharijjai, so'vi siddhatthayANa | bharito jami Nihito tato parato dIvasamuddesu ekekaM pakkhivejjA jAva so'vi NiDio, tato salAgApalle bitio sarisavo chUDho, jattha NiTTito teNa saha AdillaehiM puNo aNNo pallo Aijjati, sovi sarisavANaM bharito, tato parato ekeka dIvasamuddesu pakkhivateNaM NihAvito. tato salAgApalle tatiyA salAgA pakkhittA, evaM eteNaM aNavadvitapallakaraNa kameNa salAyamahaNaM kariteNa salAgApallo salAgANa bharito, kramAgataH aNavahito, tato salAgApallo salAgaM Na paDicchaittikAuM so ceva ukkhetto, piDitahANA parato. puvakameNa pakkhitto NiTTito ya, * tato aNavAdiyo ukkhittA NihityaThANA pucakameNa pakkhitto Nihio ya, tato salAgApalle salAgA pakkhitA, evaM annagaM aneNaM agavaTThi-1 // 11 // mAteNa AtiranikirateNa jAhe puNo salAgAparalo bharito aNabAto ya, tAhe puNa salAgApallo ukkhitto pakkhito.Nihito. ya' puvvakameNa,5 | tAhe paDisalAgAparale viiyA paDisalAgA' chUDA, evaM' AinikiraNeNa jAhe tiNNiAvi paDisAgasalAgaaNavahitapallA ya bharitA tAhe COLOGIG Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuThA paDisalAgApallo pakkhitto, pakkhippamANo Nihito ya, tAhe mahAsalAgApalle mahAsalAgA pakkhittA, tAhe salAgApallo ukkhitto pakhi- palyacatuSka hAri.vRttA ppamANo Nihito ya, tAre paDisalAgA pakhittA, tAhe aNavahito ukkhitto pakkhitto ya, vAhe salAgApalle sakhAgA pakkhittA, evaM aairnn||112|| NikiraNakameNa tAva kAyavvaM jAva paraMpareNa mahAsalAgApaDisalAgasalAgaaNavahitapallA ya catarovi bhariyA, tAhe ukkosamaticchiyaM, estha jAvatiyA aNavahitapalle salAgapalli paDimalAgApalle mahAsalAgApalle ya dIvasamuddA uddhariyA je ya caupallaTThiyA sarisavA esa savvo'vi* etappamANo rAsI egarUvUNo ukosayaM saMkhejjayaM havati, jahaNNukkosayANa majjhe je ThANA te savve patteyaM ajaddaNNamaNukosayA saMkhejjayA bhANiyavvA, siddhate jattha saMkhejjayagaNaM kayaM tattha savvaM ajahaNNamaNukkosayaM dadvvaM / evaM saMkhijjage parUvite sIso pucchati-bhagavaM! kimeteNa aNavahite palle salAgApaDisalAgAmahAsalAgApalliyAdIhi ya dIvasamuhaddhAragahaNeNa ya ukkosagasaMkhejjagaparUvaNA kajjati?, gurU bhaNatiNasthi aNNo saMkhejjagassa phuDataro parUvaNovAyotti, kiMcAnyat- asaMkhejjagamaNaMtagarAsIvigappaNAvi etAo ceva AdhArAo, rUvuttaraguNavRddhatAo parUvaNA kajjatItyarthaH, uktaM trividhaM saMkhyeyakaM / idANi NavavihaM asaMkhejjagaM bhaNati-'evameva ukkosae' ityAdi suttaM, asaMkhejjage parUvijamANe evameva aNavahitapalladIvuddhAraeNa ukkosagaM saMkhijjagamANIe egasarisavarUvaM pakkhittaM tAhe jahaNNagaM bhavati, 'teNa paraM | ityAdi sUtra, evaM asaMkhejjaga ajahaNNamaNukosaTThANANa ya jAva ityAdi sutaM, sIso pucchati-'ukkosagaM' ityAdi sutaM, gurU Ai-jahaNNagaM parittAasaMkhejjagaM' ti, asya vyAkhyA-taM jahaNNagaM parittAsaMkhejjayaM viralliyaM Thavijjati, tassa viralliyaThAviyassa ekeke sarisavaTThANe jahaNNaparittAsaMkhejjagametto rAsI dAyabvo, tato tesiM jahaNNaparittAsaMkhajjamettANaM rAsIrNa aNNamaNNabhAsotti-guNaNA kajjati, guNite jo // 112 // rAsI jAto so rUvRNoti rUvaM pADijjai, tami pADite ukkosagaM parittAsakhejjagaM hoti, ettha dilaito-jahaNNagaM parittAsaMkhejjagaM buddhakippa REAL RAKAR Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuAhaNAe paMca rUvANi, te viralliyA ime 55555, ekekassa heDA jahaNNagaparitAsaMkhejjayamettarAsI ThaviyA 55555, etesiM paMcagANaM gaNanAhAri.vRttI / aNNamaNNambhAsotti guNito jAtA ekatIsaM satA paNavIsA, ettha aNNamaNNabbhAsotti jaM bhANitaM ettha aNNe AyariyA bhaNaMti-vaggiyasaMva 4 saMkhyAyAM ggiyaMti bhaNitaM, 55555. atrocyate-svapramANena rAzinA rAsI guNijjamANo vaggiyaMti bhaNNati, so ceva saMvaddhamANo yamI pubvillaguNakA * asaMkhyeyAH // 11 // reNa guNijjamANo saMvAggiyaMti, ato aNNamaNNabbhatthassa baggiyasaMvaggiyastra ya nArthabheda ityarthaH, anyaH prakAraH, ahavA jahaNNagaM juttA| saMkhejjagaM taM rUvUrNa kajati, sato ukosagaM parittAsaMkhejjagaM hoti, uktaM tivihaMpi parittAsaMkhejjagaM / idANiM tivihaM juttAsaMkhajjagaM bhaNNati, | tassa imo samotAro,-sIso bhaNati-bhagavaM! tubbhe jahaNNagaM juttAsaMkhejjagaparUvaNaM kareha tamahaM Na yANe, ato pucchA imA-jaNNajuttAsaMkhejjagaM kattiyaM hotti?, AcArya uttaramAha-'jahaNNagaM parittAsanejjagaM' ityAdi sUtraM pUrvavatkaMThyaM, navaraM paDipuNNetti-guNite rUvaM na pADijnati, anyaH prakAraH, athavA 'ukkosae' ityAdi, sUtraM kaMThyaM, jAvaito jahaNNanuttAsaMkhejjae sarisavarAsI egAvaliyAevi samayarAsI tattio ceva, | | jattha sutte AvAliyAgahaNaM tattha jahaNNajuttAsaMkhemjagapaDipuNNappamANamettA samayA gahitavvA, 'taNa para' mityAdi, jahaNNajuttAsaMkhejjagA parato | eguttararavaDDitA asaMkhejjA ajahaNNamaNukosajuttAsaMkhejjagaTThANA gacchaMti, jAva ukkosagaM juttAsaMkhejjagaM Na pAvatItyarthaH, sIso pucchati| ukkosagaM muttAsaMkhejjagaM kettiyaM bhavati ?, AcArya Aha-jahaNNagajuttAsaMkhejjagapamANarAsiNA AvaliyAsamayarAsI guNito rUvUNo ukkosagaM juttAsaMkhejjagaM bhavati, aNNe AyariyA bhaNNaMti-jahaNNajuttAsaMkhejjarAsissa vaggo kajjati, kimuktaM bhavati?, AvaliyA AvaliyAe guNijjati rUNio ukkosagaM juttAsaMkhejjagaM bhavati, anyaH prakAra:-'ahavA jahaNNagaM' ityAdi sUtra, kaMThyaM / ziSyaH pRcchati-ukkosagaM' ityAdi sUtra, AcArya uttaramAi-'jahaNNaga mityAdi sUtra, kaMThyaM, anyaH prakAraH ahavA jahaNNagaM ityAdi sUtra, kaMThyaM, aNNe puNa AyariyA ukkAsagaM HASKHESARS Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttA // 114 // asaMkhejjAsaMkhejjagaM imeNa pagAreNa paNNaveMti- jahaNNagaasaMkhejjA saMkhejja garAsissa vaggo kajjati, tassa rAsissa puNo vaggo kajjati, tasseva vaggassa puNo vaggo kajjati, evaM tiNNi vArA vaggita saMvaggite ime dasa pakkhevayA pakvippati 'logAgAsapadesA 1 dhammA 2 dhamme 3 gajIvadesA ya 4 / davvaTTiyA NioyA 5 patteyA caiva boddhavvA 6 // 1 // ThitibaMdhajhavasANe 7 aNubhAgA 8 jogacheyaparibhAgA 9 / doNDa ya samANa samayA 10 asaMkha pakkhevayA dasa u // 2 // sabbe logAgAsapadekhA, evaM dhammatthikAyappaesA adhamatthikAyappaesA egajIvappadesA davvaTThiyA Nioyatti-suDumabAdara aNaMtavaNassatisarIrA ityarthaH, puDhavAdi jAva paMceMdiyA sabve patteyasarIrANi gahiyANi, ThitibaMdhajhavasANettigANA varaNAdiyassa saMparAyakammastra Thitivise sabaMdhA jehiM ajjhavasANaThANehiM bhavaMti te ThitibaMdhajjhavasANe, te ya asaMkhA, kahUM?, ucyate, ANAvaraNadaMsaNAvaraNa moha AuaMtarAyassa jahaNiyA aMtamuhuttA ThitI, sA egasamauttarakhuDDIe tASa gatA jAva mohaNijjasta sattarisAgarovama| koDA koDio satta ya vAsasahassatti, ete savve ThitivisesA, teoseM ajjhavasAyadvANavisesehiMto Nipphajjanti ato te asaMkhejjA bhaNivA, aNubhAgatti - NANAvaraNAdikammaNo jo jassa vivAgo so aNubhAgo, so ya savvajahaNaThANAo jAva savvukoso samaNubhAvo, ete aNubhAgavisesA jehiM ajjhavasANaTThANaviseMhiMto bhavati te ajjhatrasANadvANA asaMkhejjagA''gAsapadesa mentA, aNubhAgaTThANAvi tattiyA ceva, jogaccheyapalibhAgA, asya vyAkhyA-jogotti jogA maNavatikAyappaogA, tesiM maNAdiyANaM appappaNo jahaNNaThANAo jogavisesapahANu taravuDDIe jAva ukkosomaNavaikAyapaoyatti, ete eguttarakhuDDiyA jogavisesaTTA chedapalibhAgA bhaNNaMti, te maNAdiyacchedapalibhAgA patteyaM piMDiyA vA asaMkhejjayA ityarthaH, 'doNha ya samANa samayA u' tti ussappiNI osappiNI ya, prayANa samayA asaMkhejjA caiva ete dasa asaMkhapakkhevayA maNanAsaMkhyAyAM asaMkhyeyAH // 114 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri. vRttau // 115 // | pakkhiviDaM puNo rAsI tiNi vArA vaggio, tAhe ruvoNo kaMo, evaM ukkosacaM asaMkhejjAsaMkhejjayappamANaM bhavati, uktaM asaMkhejjagaM / idANiM | anaMtayaM bhaNNati- sIso pucchati 'jahaNNagaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, gurU Aha--' jahaNNagaM asaMkhejjAsaMkhejjagaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, anyaH prakAra:- 'ukkosae' ityAdi suttaM, kaMThyaM, 'teNa para' mityAdi suttaM, kaMThya, sIso pucchati 'ukkosayaM parittANaMtayaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, gurU Aha- 'jahaNNagaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, anyaH prakAraH - ' ahavA jahaNNagaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, sIso pucchati - 'jahaNNagaM parittA' ityAdi suttaM, kaMThyaM, AcArya Aha'jahaNNagaM parittANaMtagaM ityAdi suttaM, kaMThyaM, 'ahavA ukkosae' ityAdi suttaM, kaMThyaM, ettha aNNAyariyAbhippAyato vaggitasaMvaggitaM bhANiyavvaM, pUrvavat, jahaNNo juttANaMtayarAsI jAvaio abhavvarAsIvi kevalaNANeNa tattito caiva diTTho, 'teNa paraM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, AcArya Aha'nahaNNaeNaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, anyaH prakAraH 'ahavA jahaNNagaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, ettha aNNAyariyAbhippAyato abhavvarAsIpyamANassa rAsINo sati vaggo kajjati, tato ukkosayaM juttANaMtayaM bhavati, sIso pucchati- 'jahaNaNayaM aNaMtANaMtayaM kettiyaM bhavati ?' sutaM, kaMThyaM, AcArya Aha - ' jahaNNaeNaM' ityAdi suttaM, kaMThyaM, anyaH prakAraH - ' ahavA ukkosae' ityAdi sUtra, kaMThyaM, 'teNa para' mityAdi suttaM, kaMThyaM, ukkosayaM anaMtANaMtayaM nAstyevetyarthaH, aNNe AyariyA bhaNati jahaNNayaM anaMtANaMtayaM tiSNi vArA vaggiyaM, tAhe ime ettha aNatapakkhevA pakkhattA, taMjA - siddhA 1 NioyajIvA 2 vaNassatI 3 kAla 4 poggalA 5 ceva / savvamalogAgAsa 6 chappete'NatapakkhevA // 1 // sacce siddhA | savve suDumabAdarA NioyajIvA parittA anaMtA savve vaNassaikAiyA sabbe tItANAgata vaTTamANakA samayarAsI saJvapoggaladanvANa paramANurAsI sabvAgAsapaesarAsI, ete pakkhiAvaUNa tiNNi vArA vaggiyasaMvaggio kArDa tahavi ukkosayaM aNaMtANaMtayaM Na pAvati, tao kevalaNANaM kevala gaNanAyAM ananta saMkhyA * // 115 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu0 hAri . vRttau // 116 // daMsaNaM ca pakkhittaM, tahAvi ukkosayaM anaMtANaMtayaM Na pAvati, suttAbhippAyAo, jao sutte bhaNitaM teNa paraM ajahaNNamaNukosAIM ThANAiMti, | aNNAyariyAbhippAyato kevalaNANadaMsaNesu pakkhittesu pattaM ukkosayaM anaMtANaMtayaM, jao sabvamaNantayabhiha, Natthi aNNaM kiMciditi, jahiM aNaMtANaMtayaM maggijjati tahiM vajahaNNamaNukosayaM aNaMtANaMtayaM gahiyavvaM, uktA gaNanAsaMkhyA / 'se kiM taM bhAvasaMkhA' ityAdi, prAkRtazailyA'tra zakhAH parigRhyante, Ai ca ya ete iti prarUpakapratyakSA lokaprasiddhA vA jIvA AyuH prANAdimantaH svasvagatinAmagotrANi tiryaggatidvIndriyaudArikazarIrAGgopAGgAdIni nIcetaragotralakSaNAni karmANi tadbhAvApannA vipAkena vedayanti ta eva bhAvasaMkhyA ityuktA bhAvasaMkhyA:, 'sesa' mityAdi nigamanatrayaM samAptaM pramANadvAraM // adhunA vaktavyatAdvArAvasaraH, tatrAha - 'se kiM taM vatavvayA' ityAdi (147 - 243) tatrAdhyayanAdiSu sUtraprakAreNa vibhAgana dezaniyatagaMdhanaM vaktavyatA, iyaM ca trividhA svamayAdibhedAt, tatra svasamayavaktavyatA yatra yasyAM Namiti vAkyAlaMkAre svasamaya:- svasiddhAntaH AkhyAyate, yathA paMcAstikAyAH, tadyathA-dharmAstikAya: ityAdi, tathA prajJApyate yathA gatilakSaNo gharmAstikAya ityAdi, tathA prarUpyate yathA'sAvasaMkhyeyapradezAtmakAdibhi:, tathA dazyate matsyAnAM jalamityAdi, tathA nidarzyate yathA tathaivaiSo'pi jIvapudgalAnAmiti, udAharaNamAtrametadevamanyathApi sUtrAlApayojanA karttavyeti zeSaH, svastamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatA tu yatra parasamaya AkhyAyata ityAdi, yathA 'saMti paMcamahanbhUyA, ihamegesi AhiyaM / puDhavI AU ya vAUya, teU AgAsapaMcamA // 1 // ete paMca mahanbhUyA, tebbho egatti AhiyaM / aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 2 // ityAdi lokAyata samayavaktavyatArUpatvAt parasamayavaktavyateti zeSasUtrAlApakayojanApi svabuddha vA kAryA, seyaM parasamayavaktaMvyatA, svasamayaparasamaya vaktavyatA'dhikAraH // 116 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanuH hAri.vRttau // 117 // RISHN5256**SURES | vaktavyatA punaryatra svasamayaH parasamayazcA''khyAyete, yathA ' AgAramAvasaMto vA, araNNa! vApi pabvayA / imaM darisaNamAvaNNA, savvadukkhA vaktavyavimuJcatI // 1 // tyAdi, zeSasUtrAlApakayojanA tu svadhiyA kAryeti, meyaM svasamayaparasamayavaktavyatA // tAyAM idAnI nayairvicAraH kriyate-ko nayaH? kAM vaktavyatAmicchati ?, tatra naigamavyavahArau trividhAM vaktavyatAmicchataH, tadyathA-svasamayavakta nayavicAraH | vyatAmityAdi, tatra sAmAnyarUpo naigamaH, pratibhedaM sAmAnyarUpamevecchati, sa hyevaM manyate-bhiNNAbhidheyA api svasamayavaktavyatA'vizeSAtsvasamayasAmAnyamatirikta (cya na) vartate, vyatireke svasamayavaktavyatA'vizeSatvAnupapatteH, vizeSarUpaH sa naigamo, vyavahArastu pratibhedaM bhinnarUpameve. cchati, padArthAnAM vicitratvAditi, yathA'stikAyavaktavyatA mUlaguNavaktavyatetyevamAdi, RjusUtrastu dvividhAM vaktavyatAmicchatItyAdi sayuktika sUtrasiddhameva, trayaH zabdanayA: zabdasamabhirUDhaevaMbhUtAH ekAM svasamayavaktavyatAmicchanti, zuddhanayatvAt , nAsti parasamayavaktavyateti || ca manyate, kasmAdetadevaM ?, yasmAtparasamayo'nartha ityAdi, tatra 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti vacanAd hetavasta eta iti, parasamayAnarthatvAdahetutvAdityevamAdayaH, tatra kathamanartha? iti, nAstyevAtmetyanarthaprarUpakatvAdasya, AtmAbhAve pratiSedhAnupapatteH, uktaMca'jo ciMtei sarIre Nasthi ahaM sa eSa hoi jIvotti / Nahu javimi asaMte saMsayaupAyao aNNo // 1 // " ahetu:- hetvAbhAsena pravRtteH, | yathA nAstyevAtmA atyantAnupalabdheH, hetvAbhAsatvaM cAsya jJAnAditadguNopalabdheH, uktaM ca-"jJAnAnubhavato dRSTastadguNAtmA kathaM ca na ? / guNadarzanarUpaM ca, ghaTAdiSvapi darzanam // 1 // " asadbhAvaH--asadbhAvAbhidhAnAt, asadbhAvAbhidhAnaM cAtmapratiSedhenoktattvAt , syAdetat- // 11 // sarvagatatvAdidhammeNo'sattvaM rUpAdiskandhasamudAyAtmakasya tu sadbhAva eveti, na, tasya bhrAntirUpatvAt , bhrAntimAtratvAbhyupagamazca "phenapiNDopamaM | rUpaM, vedanA bubudaapmaa| marIcisadRzI saMjJA, saMskArAH kadalInibhAH // 1 // mAyopamaM ca vijJAnamuktamAdityabandhune" tyAdi, akriyakSANikai 345OMOMOMOMOM545 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAdhikAra samavatArazca zrIanu0 18 kAntA'bhyupagamena karmabandhakriyA'bhAvapratipAdakatvAd, uktaM ca-"utpannasyAnakasthAnAdabhisaMdhAcayogataH / hiMsA'bhAvAna bandhaH syadupadezo| da nirrthkH||1||" ityAdi, unmArgaH parasparavirodhAt , virodhAkulatvaM caikAMtakSaNikatve'pi hiMsA'bhyupagamAd, uktaM ca tatra-prANI prANijJAnaM // 118 // ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayoga: paMcabhirApadyate hiMse // 1 // " tyAdi, anupadezaH ahitapravartakatvAd, uktaM ca-"sarva kSaNikami| tyetat , jJAtvA ko na prvrttte| viSayAdau? vipAko me, na bhAvIti dRDhavrataH ? // 1 // " ityAdi, yatazcaivamato mithyAdarzanaM, tasazca mithyAda nimitikRtvA nAsti parasamayavaktavyateti vartate, evaM samayAMtareSvavi svabudhdhyA utprekSya yojanA kAryA, basmAt sarvA svasamayavaktavyattA, kA nAsti parasamayavaktavyateti, anye tu vyAcakSate-parasamayo'narthAdi1rNayarUpatvAd , yathAbhUtastvasau vidyate pratipakSasApekSastathAbhUtaH syAdvAdAgatvAt svasamaya eveti, taduktaM ca-"nayAstava syAtpadalAJchitA ime, rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaguNA yatastato, bhavantamAryAH prANatA hiteSiNaH // 1 // " ityAdi, Ai-na khalu anekAnta eva mavamamISAM zabdAdyAnAM tatkathamevaM vyAkhyAyate ? iti, ucyate, vivAdasta dviSayaH, zuddhanayAzcaite bhAvapradhAnAH, tadbhAvazcetthameveti na doSaH, seyaM vaktavyateti nigamanaM, uktA vaktavyatA // sAmatrattamarthAdhikArAvasara:-sa hIca sAmAyikAdInAM prAk pradarzita eveti na pratanyate, vaktavyatAdhikArayozcAyaM bheda:-arthAdhikAro yadhyayane AdipadAdArabhya sarvapadeSvanuvartate, pudgalAstikAye mUrttatvavad, dezAdiniyatA tu vaktavyateti / ||se kiM taM samotAre?' ityAdi (149-246) samavataraNaM samavAra, adhyayanAmamatAkaraNamiti bhAva: ayaM ca Sar3avidhaH prajJApta ityAdi nigadasiddhameva yAvajjJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyasamavatAratrividhaH prajJaptaH, tadyathA-AtmasamavatAra ityAdi, tatra sarvadravyANyapyAtmasamavavAreNAtbhAve samavataranti-vartante, tavyatiriktatvAd, yathA jIvadravyANi jIvabhAve iti, bhAvAntarasamavatAre tu svabhAvatyAgA SUSCR86495ASAIS+S450 sarala // 11 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAanu davastusvaprasaMgaH,, vyavahAratastu parasamavatAreNa parabhAve, yathA kuNDe badarANi, svabhAvavyavasthitAnAmevAnyatra bhAvAta, tadubhayasamayavAreNa tadu- oghahArivAgAbhaye, yathA gRhe stambha AtmabhAve cetyAdi, mUlapAdavehalIkuMbhastambhatulAdisamudAyAtmakatvAt gRhasya, tatra ca stambhasyA mULapAvAdaya: pare, AtmA | niSpane 129 // punarAtmaiva, tadubhaye cAsya samavatArastathAvRtteriti, evaM ghaTe prIvA AtmabhAve ca, sAmAnyavizeSAtmakatvAttasya, athakA zazarIrabhavyazarI- adhyayanA *vyatirikto dravyasamaktAro vividha prazasastayathA-AtmasamavatArastadubhayasamavatArazca, zuddhaH parasamavatAye mAstyeva, AtmasamavatArarahi- mANAdAti | tasya parasamavatArAbhAvAt , na yAtmanyavartamAno garbho jananyudarAdo varcata iti, 'causaSTiyA ityAdi, chappaNNA do palasatA mANI bhaNNati, dA tassa causaTThIbhAgo causaTThiyA cauro palAH bhavati, evaM battIsiyAe aTTha palA, solasiyAe soLasa, aTThamAjhyAe battIsaM, caubhAiyAe caGa sahi, dobhAiyAe, aTThAvIsucaraM palamsataM, sesa kaMThyaM / dravyatA tvamISAM pratItaiva, kSetrakAlasamavatArastu sUtrasiddha eva, evaM sarvatra / ubhayasamavamAre tu krodha AtmasamavatAraNa AtmabhAvaH samavatarati, tadubhayasamavatAreNa mAne samavatarati AtmabhAve ca, yato mAnena dhyatIti, evaM sarvatrobhayasamavatArakaraNe AtmasAmAnyadharmatvA'nyo'nyavyAptyAdikaM kAraNaM svabuddhayA vaktavyamityukto bhAvasamavatArastadabhidhAnAccopakrama iti,. samApta upakramaH | 'se kiM taM nikkheve' tyAdi, (150-250) nikSepa iti zabdArthaH pUrvavat trividhaH prajJaptastadyathA-oghaniSphama ityAdi, tatra ogho. WI nAma sAmAnya zrutAbhidhAnaM tena nirupanaH iti evaM nAmastrAlApakeSvapi veditavyaM, nakara nAma: vaizeSikamadhyayanAbhidhAnaM, sUtrAkhAsamA pvi-*||119|| bhAgapUrvakA iti / 'se kiM taM ohAnikAne tyAdi, caturvidhaH prjnyaatstdythaa-adhyynmkssiinnmaayaaksspnnetiH| 'kiM se taM AjjhayaNa sAhi-sugA yAvad ajjhappassANayaNamityAdi (*124 251) iha nairuktaina vidhinA prakRtasvabhAvAca ajjhappassa-cittasta ANayaNaM pagArassagAraagAra SECRESUGASALASSACRE A S Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAR zrIanusaNagAralovAo ajjhayaNaM, idameva saMskRte'dhyayanaM, AnIyate cAnena zobhanaM cetaH, asmin sati vairAgyabhAvAta , kimityetadevaM ?, yataH asmin | Baa nAmani hAri.vRttI sati karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM apacayo-hAsa upacitAnA-prAgupaniSaddhAnAmiti, tathA'nupacayazca avRddhizca navAnA-pratyapANAM tasmAdukta-16 zabdArthopapatteradhyayanamicchanti vipazcita iti gaathaarthH| 'se kiM taM ajjhINe' tyAdi sUtrasiddhaM yAvat se kiM taM Agamato bhAvajjhINe ?, 2| // 12 // 15 jANae uvautte' tti, atra vRddhA vyAcakSate-yasmAccaturdazapUrvavida AgamopayuktasyAntarmuhUrtamAtropayogakAle'rvopalambhopayogaparyAyA ye te samayApahAreNAnantAbhirapyuppiNyavasappiNIbhinApaDiyante tato bhAvAkSINa miti, noAgamatastu bhAvAkSINaM ziSyapradAne'pi svAtmanyanAzAditi, tathA cAha-'jaha dIvA' gAhA (125-252) yathA dIpAdavadhibhUtAddIpazataM pradIpyate, sa ca dIpyate dIpaH, na tu svataH kSayamupagacchati, evaM 2 dIpasamA AcAryA dIpyate svataH paraM ca dIpayaMti vyAkhyAnavidhineti gaathaarthH| noAgamatA cehAcAryopayogasya AgamatvAdvAkAyayozca 5 noAgamatvAnmizravacanazca nozabda iti vRddhA vyAcakSate / 'se kiM taM Aya' ityAdi, bhAyo lAbha ityanarthAntaram , ayaM sUtrasiddha eva, navaraM saMta5:sAvaejjassa Aeti saMta-sirigharAdisu vijjamANaM sAvaejja-dAnakSepagrahaNeSu svAdhInaM / 'se kiM taM jhavaNA' ityAdi, kSapaNaM apacano nirja reti paryAyAH, zeSa sugama, sarvatra ceha bhAve'dhyayanameva bhAvanIyamiti, ukta oghaniSpannaH / 'se kiM taM nAmanipphaNNe' tyAdi, sAmAyika iti vaizeSikaM nAma, idaM copalakSaNamanyeSAM, zabdArtho'sya pUrvavat, 'se samAsao caubihe paNNatne' ityAdi sugamaM, yAvat 'jassa sAmANio' gAthA, (*126-255) yasya satvasya sAmAnika:-sannihita AtmA, ka?, saMyame-mUlaguNeSu tape-anazanAdau sarvakAlavyApArAt, tasyetthaMbhUtasya 8 // 120 // sattvasya sAmAyika bhavati, itizabdaH sArapradarzanArthaH, etAvat kevalibhASitamiti gAthArthaH / 'jo samo' gAhA (*127-256) yaH samaHtulyaH sarvabhUteSu-sarvajIveSu, bhUtazabdo jIvaparyAyaH, trasyantIti tramAH-dvIndriyAdayasteSu, tiSThatIti sthAvarA:-pRthivyAdayasteSu ca, tasya sAmA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikSepaH anugamazca zrIanu0 |yikamityAdi pUrvavat ||'jh mama' gAhA (*128-256) vyAkhyA-yathA mama na priyaM dukhaM pratikUlatvAta , jJAtvA evameva sarvajIkAnAM dukhahAri.vRtcau8 pratikUlatvaM na hanti svayaM na ghAtayatyanyaiH, cazabdAd ghAtayantaM ca nAnumanyate'nyamiti / anena prakAreNa samaM aNati-tulyaM gacchati yataste nAso samaNa iti gAthArthaH / 'patthiya si' gAthA (7129-256) nAsti 'se' tasya kazcid dveSyaH priyo vA, sarveSveva jIveSu tulyamanastvAt , // 121 // etena bhavati samanmaH, samaM mano'syeti samanAH, eSo'nyo'pi paryAya iti gAthArthaH / 'uraga' gAhA (*130-256) uragasamaH parakRtabila nivAsAt , girisamaH parIyahopasarganiSpakampatvAt , jvalanasamastapastejoyuktatvAt , sAmarasamo guNaratnayuktatvAt , nabhastalasamo nirAlaMbanaditvAt , merumirisamaH sukhaduHkhayostulyatvAt , bhramarasamo'niyatavRttitvAt , mRgasamaH saMsAraM prati nityodvegAt, dharaNisamaH sarvasparza sahiSNutvAt jalaruhasamo niSpakatvAt , paGkajalasthAnIyakAmabhogApravRtterityarthaH, ravisamastamovighAtakatvAt , pavanasamaH sarvatrApratiyaddhatvAt , etaratamastu yaH aso zramaNa iti gAthArthaH / 'to samaNo' gAhA (*131-256) tataH zramaNo yadi sumanAH, dravyamana: pratItya, bhAvena ca yadi na bhavati pAyamanAH, etatphalameva darzayati-svajane ca jane gha samaH, samazca mAnApamAnayoriti gaathaarthH| sAmAyikavA~zca zramaNa iti sAmAyikAdhikAre khalvasyopanyAso nyAyya evetyukto nAmaniSpannaH / 'se kiM taM suttAlAvaganiphanne' tyAdi, yaH sUtrapadAnAM nAmAdinyAsaH sa sUtrAbApakaniSpana iti / idAnIM sUtrAlApakaniSpano nikSepa icchAveitti eSayati pratipAdayitumAtmAnamavasaraprAptambAt , maca prAptalakSaNo'pi nikSipyate, kamAla !, aghavArtha, lAghavaM ca asti itaH tRtIyamanuSomadvAramanumama iti tatra nikSipta iha nikSita Baa bhavati, iha vA nikSiptastatra nikSipto bhavati, vasmAdiha na nikSipyate, tatraiva nikSepsyate iti, Aha-kaH punaritvaM guNaH, sUtrAnugame sUtrabhAvaH, iha tu kdabhAva iti viparyathaH, Aha-yadyevaM kimarthamihoccAryate ?, ucyate, nikSepamAtrasAmAnyAditi, ukto nikssepH| * HONORAKAR // 12 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu04 'se kiM taM aNugame' ityAdi (151-258) amugamanamanugamaH, sa ca dvividhaH-sUtrAnugamo niyuktyanugamazceti, niyuktyanugamastrivi-13AnikSapAdi hAri vRttAdhastadyathA nikSepaniyuktyanugama upodghAtaniyuktyanugamaH sUtrasparzaniyuktyanugamazca, nikSepopodghAtasUtrANAM vyAkhyAvidhirityarthaH, tatra nikSepa- miyuktva niyuktyanugamo'nugataH yaH khalvodhanAmAdinyAsa ukto vakSyati cati vRddhA vyAcakSate, upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM hAbhyAM gAthAbhyAmanuga-IRInugamaH |ntavyastadyathA-'uddese' gAhA, (*132-258) 'kiM kaiviI' gAhA, (*133-258) idaM gAthAdvayamatigambhIrArtha mA bhUdavyutpannabineyAnAM moha ityAvazyake prapaJcena vyAkhyAsyAmaH, sUtrasparzaniyuktyanugamastu sati sUtre bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApta eva, tatredaM sUtramuccAritavyaM-'askhalita' mityAdi yathA''vazyakapade vyAkhyAtaM tathaiva veditavyAmiti, viSayavibhAgastvamISAmayaM-hoi kayattho gho| sapadacchedaM suyaM sutANugamo / suttAlAvagaNAyo nAmAdiNNAsAvaNiogaM // 1 // suttaphAsiyanijjuttiniogo sesao padatyAdI / pAyaM sAcciya XI laNegamaNayAdimatagoyaro bhaNio // 2 // evaM gha-sutna suttANugamo suttAlAvayakabho ya nikkhevo / suttaphAsiyanijjuttI NayA ya samagaM tu vaccaMti / ID3 // zeSAnAkSepaparihArAnAvazyake vakSyAmaH, 'to tattha NanjihitI sasamayapadaMce'tyAdi tataH sUtravidhinA sUtra urucArite jJAsyate svasamayapadaM vA pRthivIkAyikAdi, parasamayapadaM vA nAsti jIva evetyAdi, anayorevaikaM bandhapadaM aparaM mokSapadamityeke, anye tu 'prakRtisthityanubhAvapradezAsta| dvidhaya' iti (tattvArthe a.8sU.4) bandhapadaM, kRtsnakarmakSayAna mokSa iti mokSapadaM, Aha-tadubhayamapi svasamayapade tatkimartha bhedenoktamiti, ucyate, hA arthAdhikArabhedAdU, evaM sAmAyikanosAmAyikayorapi vAcyamiti, navaraM sAmAyikapadamidameva. nosAmAyikapadaM tu'dhammo maMgala' mityAdi, aneno-18 ThA panyAsaprayojanamuktamata uccArya ityarthaH, tatastasminnuccarite sati keSAMcidbhagavatAM sAdhanA kecana arthAdhikArAH adhigatA:-parijJAtA bhavanti, raa||122|| kSayopazamavaicitryAt kecidanadhigatAstatasteSAmanadhigatAnAmarthAdhikArANAmAbhagamanArtha padena-padasaMbaMdhanItyA pratipadaM vA vartayiSyAma:-vyAkhyAsyAmaH SECRECASEARCHER Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naigamaH zrIanu0samprati vyAkhyAlakSaNamevAha-saMSitA ya' (*134-261) ztyAdi, tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA 'para: sannikarSaH saMhite' (pA01-4-109-1I hAri.vRttImAti vacanAta . yathA-karomi bhavanta ! sAmayikamityAdi, padAni tu-karomi bhadanta ! sAmAyika padArthastu karomItyabhyupagame, bhadanta ! ityA-15 saMgrahazca nimantraNe, samabhAvaH sAmAyikamiti, padavigrahastu prAyaH samAsaviSayaH, padayoH padAnAM vicchedo'nekArthasaMbhave sati iSTArthaniyamAya kriyate, yathA li rAjJaH puruSo rAjapuruSaH zvetaH paTo'syeti zvetapaTa ityAdisamAsabhASadaviSayasUtrAnupAtI, codanA-cAlanA tadvyavasthApanaM prasiddhiH, yathAkaromi bhadanta ! sAmAyikamityatra gurvAmantraNavacano bhadantazabda ityukte satyAha-guruvirahe karaNe nirarthako'yaniti, na, sthApanAcAryabhAvana, sthApanAcAryAmantraNena ca vinayopadezanArtha iti sArthaka:, evaM SaDvidhaM viddhi-vijAnIhi lakSaNaM, vyAkhyAyA iti prakramAdgamyate, vAci | (nAmi) kAdipadAdisvarUpaM tvAvazyake svasthAna eva prapaJcena vakSyAmi, gmnikaamaatrNmetdityukto'nugmH| 'se kiM taM naye tyAdi, (152-264 ) zabdArthaH pUrvavat , sapta mUlanayA: prajJaptAstadyathA-naigama ityAdi, tattha gahiti-na ekaM naika, prabhUtAnItyarthaH, etaiH kai?-mAna:-mahAsattAsAmAnyavizeSajJAnaimimIte minotIti vA kama iti naikamasya niruktiH, nigameSu bhavo naigamaH, nigamA:-padArthaparicchedAH, tatra sarvatra sastyeivamanugatAkArAvabodhahetubhUtaM ca sAmAnyavizeSa dravyatvAdi vyAvRttAvabodhahetubhUtaM ca nityadravyavRttimantaM vizeSa, Aha-itthaM naigamaH tarhi ayaM sambaghASTaravAstu, sAmAnyavizeSAbhyupagamaparatvAt , sAdhuvaditi, naitadevaM, sAmAnyavizeSavastUnAM atyantabhedAbhyupagamaparatvAttasya, Aha ca bhASyakAra:-'jaM sAmaNNavisese paropparaM batthuo ya so bhiNNe | maNNai accatamayo // 123 // micchaddiTTI kaNAdava // 1 // dohivi NaehiM NIyaM satthamulUeNa tahavi micchattaM / jaM saSisayappahANataNeNa aNNoNNaNiravekkho 1 // 2 // athavA nilayanaprasthakamAmodAharaNebhyaH pratipAditebhyaH khasvayamavaseya ityalaM prasaGgena, gamanikAmAtrametat / 'sesANa' mityAdi, 445 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu018zeSANAmapi nayAnAM saMgrahAdInAM lakSaNamidaM zaNata vakSye-abhidhAsye ityrthH| 'saMgahita gAhA (*136-264) Abhimukhyena gRhIta:-upAttaH vyavahArajuhAri vRttAlA saMgRhItaH piMDitaH, ekajAtimApannA arthAH viSayA yasya tatsaMgRhItapiMDitArtha saMgrahasya vacanaM 'samAsataH saMkSepata: gavate tIrthakaragaNadharA sUtrazabdAH iti, etaduktaM bhavati-sAmAnyapratipAdanaparaH khalvayaM, sadityukte sAmAnyameva pratipadyate, na vizeSAn , tathA ca manyate-vizeSAH sAmAnya-11 | to'rthAntarabhUtAH syuranarthAntarabhUtA vA ?, yadyantirabhUtA na santi, sAmAnyAdarthAntaratvAt , khapuSpavat , athAnAntarabhUtAH sAmAnyamAtrame| va tattavyatiriktatvAtsvarUpavat paryAptaM vyAsena, uktaH sNgrhH| 'baccaI' ityAdi, brajati nirAdhikya cayanaM caya: adhikazcayo nizcayaH-sAmAnya | vigato nizcayo vinizcaya:-vigatasAmAnyabhAvaH badartha-tannimittaM, sAmAnyAbhAvAyeti bhAvanA, vyavahAro nayaH, ka- sarvadravyeSu-sarvadravyavidoSaye, tathA ca vizeSapratipAdanaparaH khasvayaM padityuke vizeSAneva ghaTAdIm pratipadyate, teSAM vyavahArahetutvAt , na tadatiriktaM sAmAnya, tasya avyavahArapatitatvAta , tathA ca sAmAnya vizeSebhyo bhinnamabhirma vA syAd !, yadi bhinna vizeSavyatirekeNopalabhyeta, athAbhinna vizeSamAtra 18| tata, vadavyatiriktatvAta , tatsvarUpavaditi, athavA vizeSeNa nizcayo vinizcayaH AgopAlAzaganAdyavabodho, na katipayavidvatsaMbaddha iti, tadartha brijati sarvadravyeSu, Aha ca bhASyakAra:- bhamarAdi paMcavaNNAdi Nicchae jammi vA jaNavayassa / atthe viNicchao so viNinchiyatthotti jo gajho // 1 // bahutaraoti ya taM ciya gamei saMtevi sesae muyai / saMvavahAraparatayA vavahAro logamicchato // 2 // ' ityAdi, ukto vyavahAra 181 iti gAthArthaH / 'paccuppaNNagAhI gAhA (137-264) sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnamityarthaH, prati prati votpannaM pratyutpanna bhinneSUkta // 124 // lA(vAtma ) svAbhikamityartha: tad grahItuM zIlamasyeti pratyutpannagrAhI sa RjusUtra Rjuzrato vA nayavidhirvijJAtavyaH, tatra Rju-vartamAnaM atI- " vAnAgataparityAgAt vastvakhilaM tat sUtrayati-gamayatIti RjusUtraH, yadbA Rju vakraSiparyayAt abhimukhaM bhutaM tu jJAnaM, tatazcAbhimukhaM jJAnamasyeti CREASOKAAR Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayA: zrIanu01 hAri.vRttI // 125 // CAESCARSHRESCREA5 RjuzrutaH, zeSajJAnAnabhyupagamAt , ayaM hi nayaH vartamAnaM svaliGgavacananAmAdibhinnamapyeka vastu pratipadyate, zeSamavastviti, tathAhi-atItameSyaM vA na bhAvaH, vinaSTAnutpannatvAdadRzyatvAt khapuSpavat , tathA parakIyamapyavastu niSphalatvAt khapuSpavat , tasmAdvartamAnaM svaM vastu, tacca na liGgAdibhinnamapi svarUpamujjhati, liGgabhinnaM taTastaTI taTamiti, vacanabhinnamApo jalaM, nAmAdibhinnaM nAmasthApanAdravyabhAvA. iti, ukta RjusuutrH| icchati-pratipadyate, zeSamavastviti, tathAhi-atItameSyaM vA na bhAvaH / vizeSitataraM-nAmasthApanAdravyaviraheNa samAnaliMgavacanaparyAyadhvanivAcyena ca pratyutpanna-vartamAna, yaH kaH ?-'zap Akroze' zapyate'neneti zabdaH tasyArthaparigrahAdabhedopacArAnnayo'pi zabda eva, tathAhi-ayaM nAmasthApanAdravyakuMbhA na saMtyevIta manyate, tatkAyaryAkaraNAt khapuSpavata, na ca bhinnaliMgavacanaM, bhedAdeva, strIpuruSavat kuTavRkSavad, ato ghaTa: kuMbha iti svaparyAyadhvanivAcyamevaikamiti gAthArthaH / 'vatthUoM' gAhA (*138-264) vastunaH saMkramaNaM bhavati avastu naye samabhirUDhe, vastuno-ghaTAkhyasya saMkramaNa-anyatra kuTAkhyAdau gamanaM bhavati avastu, asadityarthaH, naye pAlocyamAne, kasmin ?-nAnArthasamabhirohaNAt samAbhirUDastasmin , iyamatra bhAvanA-ghaTa kumbha ityAdizabdAn bhinnapravRttinimittatvAdbhinnArthagocarAneva manyate, ghaTapaTAdizabdAniva, tathA ca ghaTanAd ghaTaH, viziSTaceSTAvAnarthoM ghaTa iti, tathA 'kuTa kauTilye' kuTanAd kuTaH, koTilyayogAt kuTa iti, tathA 'kumbha pUraNe' kuMbhanAt kuMbhaH, kutsitapUraNAdityarthaH, tatazca yadi ghaTAdyarthe kuTAdizabdaH prapadyate tadA vastunaH kuTAdestatra saMkrAMtiH kRtA bhavati, tathA ca sati sarvadharmANAM niyatasvabhAvatvAdanyasaMphrAntyobhayasvabhAvopagamato'vastutetyalaM vistareNa, uktaH samAbhirUDhaH / 'vaMjaNa' ityAdi, vyajyate vyanaktIti vyajanaM-zabdaH, arthastu tadgocaraH, tacca tadubhayaM-zabdArthalakSaNaM evaMbhUto nayaH vizeSayati, idamatra hRdayaM-zabdamarthena vizeSayati, artha ca zabdena, 'ghaTa ceSTAyA'mityatra ceSTayA ghaTaceSTAM(zabda)vizeSayati, ghaTazabdenApi ceSThAM, na sthAnabharaNakriyAM, tatazca yadA yopinmastakavyavasthitazceSThAvAnarthoM ghaTazabdeno-1 ACCASCHECRECAC // 125 // STa Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanayaH zrIanu: cyate tadA sa ghaTa: tadvAcakazca zabdaH, anyadA vastvantarasyeva ceSTA'yogAdaghaTatvaM, tadhvanezcAvAcakatvamiti gAthArthaH / itthaM tAvaduktA nayAH, hAri.vRttI dAbhedaprabhedAstu vizeSazrutAdavaseyAH / sAmprataM eta eva jJAnakriyAdhInatvAt mokSasya jJAnakriyAnayadvayAntarbhAvadvAreNa samAsata: procyante, jJAnanayaH kA kriyAnayazca, tatra jJAnanayadarzanamida-jJAnameva pradhAnaM aihikAmudhmikaphalaprAptikAraNa, yuktiyuktatvAta , tathA cAha-NAyaMmi' tti (*139-267) / // 126 // 6 jJAte-samyak paricchinne goNhatavve' tti grahItavye upAdeye agiNhiyavvamiti agrahItavye, anupAdeye heye ityarthaH, cazabdaH khalubhayormahItavyAgrahI& tavyayorjJAtavyatvAnukarSaNArthaH, upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH-jJAta eva prahItavye agrahItavye, vA, tathopekSaNIye ca jJAta eva nAjJAte, 'arthamitti arthe aihikAmuSmike, tatra aihika: prahItavya: sakcandanAMganAdiH, agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH,upekSaNIyastRNAdiH, AmuSmiko grahItavyaH samyagadarzanAdirahItagyo mithyAtvAdirupekSaNIyo vivakSayA'bhyudayAdiriti, tasminnarthe 'yatitavyameveti anusvAralApAt yatitavyamevaM-anena prakAreNaihikAmuSmikaphalaprAptyArthanA satvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH, itthaM caitadaMgI kartavyaM, samyagjJAte pravartamAnasya phalAbisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktaM-vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravR-4 lAttasya, phalAsaMvAdadarzanAt // " tathA''muSmikaphalaprAptyarthanA'pi jJAna eSa yatitavyaM, tathA cA''gamo'pyavaM vyavasthitaH, yata uktaM-'paDha & PInANaM tao dayA, evaM ciTThai sabvamaMjae / aNNANI kiM kAhiti, kiMvA nAhiti cheyapAvayaM // 1 // ' itazcaitadevamaMgAkatavya, yasmA-1 tIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihArakriyA'pi nipiddhA, tathA cA''gamaH 'gIyasthoM ya vihAro bIo gIyatthamIsio bhaNio / etto lA taiya vihAro NANuNNAo jiNavaredi // 1 // " nAndhenAndhaH samAkRSyamANaH samyaka panthAnaM pratipadyata ityAbhiprAyaH, evaM tAvat kSAyopazabhikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAMbhodhitaTasthasya dIkSApratipannasyotkRSTa // 126 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIanu: caraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvajjIvAjIvAdyakhiLavastuparicchedarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAt jJAnameva pradhAnamahikAhAri.vRttomA mumikaphalaprAptikAraNamiti sthitaM, 'iti jo uvaeso so gayo NAma' ti ityevamuktena nyAyena ya upadezo zAnaprAdhAnyakhyApanapara: sA .. nayA nAma, zAnanaya ityarthaH, ayaM caturvidhe'pi samyaktvAdisAmAyike samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikadvayamevecchati, sAmAtmakatvAdasya, desh||127|| viratisarvaviratisAmAyike tu tatkAryatvAttadAyattatvAcca necchati, guNabhUte vecchatIti gAthArthaH, ukto jJAnanayaH, adhunA kiyAnayAvasara: tadarzanaM ceda-pakrayava pradhAnamahikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAta, tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAthAmAha'NAyami giNhitavye I&IityAdi, asya kriyAnusAreNa vyAkhyA-mAte prahIyadhye caivArtha aihikAmuSmikaphalaprApyarthinA yatitavyameva, na yasmAtpravRttyAdilakSaNa prayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilapitArthAvAptirdRzyate, tathA cAnyairapyuktaM-'kriyeva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, 4Ana jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAptyarthinApi kriyava karttavyA, tathA ca munIndravacanamapyevameva vyavasthita, yata uktaMPIRI'cazyakulagaNasaMdhe AyariyANaM ca pavayaNasue ya / samvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNaM // 1 // ' itazcaitadevamaMgIkartavyaM, yasmA-1 tIrthakaragaNadharaH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktaM, tathA cA''gama:-'subahuMpi sutamahItaM kiM kAhiti caraNavippamukkasta ? / aMdhassa ! jaha palittA davisayasahassakoDIvi // 1 // " dRzikriyAvikalatvAttasyetyabhiprAyaH, evaM tAvan kSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktaM, kSAyikamapyaM| gIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva jJeyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktiprAptiH saMjAyate yAvadakhilau - ndhanAnalabhUtA hasvapaJcAkSarogiraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA cAritrakriyA nAvApteti, tasmAtkriyaiva pradhAnamahikAmuSmikaphalakAraNadAmiti sthitaM, 'iti jo ubaeso so pao NAma' tti ityevamuktanyAyena ya upadezaH kriyA prAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, kriyAnaya ityarthaH / / OMOMOMOM // 127 / / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sthitapakSaH zrIanudA ayaM ca samyaktvAdau caturvidhe'pi sAmAyike dezaviratisarvaviratisAmAyikadvayamevecchati, kriyAtmakatvAdasya, samyaktvasAmAyikazrutasAmAhAri vRttAyike tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAta necchati, guNabhate vecchAti gAthArthaH / / uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnakriyAsvarUpaM zrutvA'viditatadabhi prAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha-kimatra tattvaM 1, pakSadvaye'pi yuktisaMbhavAt , AcArya: punarAha-'sabasipi' gAhA (140-267) athavA | 6 jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha-'savvesipi gAhA' gAhA, sarveSAmiti mUlanayAnAm,apizabdAttadbhedAnAM ca nayAnAM dravyAstikAdInAM bahuvidhavaktavyatA-sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAM, athavA nAmAdInAM kA kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM nizamya-zrutvA tatsarvanayavizuddhaM-sarvanayasammataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH. yasmAtsarvanayA eva bhAvanikSepamicchaMtIti gaathaarthH|| 18 samApteyaM ziSyahitAnAmAnuyogadvAraTIkA, kRtiH sitAmbarA''cAryajinabhaTTapAdasevakasyA''cAryaharibhadrasya 'kRtvA vivaraNametatprAptaM | hai| yatkiJcidiha mayA kuzalam | anuyogapurassaratvaM labhatAM bhavyo janastena // 1 // . iti zrIharibhadrAcAryaracitA anuyogadvArasUtravRttiH %C4%99%% .00 %00R 2600 %00. 360 3 // 128 // % %