________________
ગદંભીલ વંશી રાજાનાં
[ સપ્તમ ખંડ નહપાનું મરણ ઈ. સ. પૂ. ૭૪ માં નીપજ્યું હોવાનું માને છે. પણ તેમણે પિતાની માન્યતા છે હતું તેમજ તે અપુત્રીઓ હતી; જેથી અવંતિની ગાદી હકીકત ઉપર રચી છે અને જે આપણે અક્ષરશઃ
ઉપર તેને જમાઈ રૂષભદત્ત અહીં ટીપણમાં ઉતારી છે, તેમાં તે તેવું વિધાન નામ સમય બિરાજમાન થવાનો હતો. પણ કાંઈ સ્પષ્ટપણે ઉચ્ચાર્યું જ નથી. તેમાં માત્ર એટલું જ તથા સંખ્યા તે સમયે તેની ઉમર ૮૦ જણાવાયું છે કે વિક્રમના રાજ્યે ૧૭ મા વર્ષે સંવત
ઉપરની થઈ ગઈ હતી. તેમજ સરની સ્થાપના થઈ, અને તેથી ૧૫ર વર્ષમાંથી તે તે બહુ દૂર હતા એટલે અવંતિની ગાદી રાજા દર્પણ ૧૭ બાદ કરતાં ૧૩૫ વર્ષ જે વિક્રમ સંવતના રહ્યા ઉર્ફ ગંધર્વસેનના હાથમાં આવી પડી હતી. આ તે સમયે અમુક બનાવ બન્યો હતો. આમાં ૧૫ર ના ક્ષત્રિય રાજા બહુ પરાક્રમી હતું તથા તેણે ગર્દભી આંક સાથે તે વંશના અંતને કાંઈ સંબંધ છે કે કેમ નામની વિદ્યા સાધી હતી. તે ગર્દભી વિદ્યાને મહિમા તે વિશે કાંઈ ઇસાર પણ નથીઃ બ૯કે ઇતિહાસના એવો હતો કે, જ્યારે તેની સાધના કરે ત્યારે તેને જ્ઞાનથી આપણે એમ કહી શકીએ છીએ કે તે આખું સાધક પુરૂષ પિતાનું મહે ઉઘાડીને એક જાતને કથન શક સંવતને સમય નિર્ણય માટેજ વદેલું છે. ગર્દભ-ખરના ભંકણ જેવો અવાજ કરે, અને તે એટલે તેમાં કહેવાની મતલબ એવી છે કે, વિક્રમ સૂર જેના જેના કાને પહોંચે તે સર્વ મરણને શરણ સંવતના ૧૩૫ વર્ષ ગયા બાદ શક સંવતની સ્થાપના થઈ જાય. વળી આ વિદ્યાની સાધના અમુક દિવસે જ થઈ હતી. બાકી તો વિક્રમ રાજે ૧૭ મા વર્ષેજ તે કરી શકે એવી પણ વિધિ હતી. આ ગર્દભી વિદ્યા વિક્રમ સંવતની સ્થાપના થઈ તે હકીકત પણ માન્ય તેને સાધ્ય હોવાથી તેનું ખરું નામ ઉપર પ્રમાણે નથી; વળી ૧૫ર નો આંક કયાંથી ઉભે કરાયો છે જો કે દર્પણ હતું છતાં, તેને કોઈકે ગધરૂપ (ગદ્ધાના તે જે કે જણાવ્યું નથી છતાં ૧૩૫+૧૭ = એમ જેવું સ્વરૂપ છે જેનું તે) નામ પણ આપ્યું છે. તથા કરીને ૧૫ર જોડી કઢાયો હોય તો તે પણ માન્ય તેના વંશનું નામ ગર્દભીલ વંશ પાડયું છે. એટલે આ નથી એમ આગળ ઉપર સમજાશે. આ કથનમાં વંશની સ્થાપના ઈ. સ. પૂ. ૦૪ મિ. સં. ૪૫૩ માં ૧૫ર ના આંકની ઉત્પત્તિના મેળ માટે ભલે કશેયે થયાનું ગણી શકાશે.
ઉદગાર મળતો નથી છતાં અન્ય ઘણે ઠેકાણે થી આ વંશના પ્રારંભ માટેના સમયનો નિર્ણય તે વસ્તુને સમર્થન કરતી હકીકત તે મળે છે જ; કરવામાં જેમ ઘણુંખરા સંમત છે તેમ તેના અંત અને તે ઉપરથી તે વંશની આખી ને આખી નામાવળી વિશેના સમય માટે નથી. એક પક્ષક તેને અંત તથા સમયાવળી ગોઠવી દીધેલ પણ નજરે પડે છે; ઇ. સ. ૭૮ માં ગણીને એકંદરે તે ૧૫ર વર્ષ ચાલ્યો છતાં કહેવું પડશે જ, કે જ્યાં સુધી તે આંકની
(૧)નીચેની ટીકા નં. ૪૭, ૪૮ સરખાવો.
(૨) પ્રીસ જરનલ ૪, પૃ. ૧૮૮: જ, એ. રસો. બે ૫. ૪૯ ભાગ ૧:–
The father of Vikrama is calle! Ghosh Raja or the king of thickets; which is another name for Gan'harup or Gaddharaj in the west=વિક્રમના પિતાને ય રા અથવા ઝાડીને રાજા કહેવાય છે; જેને પશ્ચિમમાં ગધરૂ૫ ઉ ગદ્દારાજ પણ કહે છે.
વળી જુઓ એશિયાટિક રીસચીંગ ૫. ૯, પૃ. ૧૪૫ (૩) ના. પ્ર. પત્રિકા પુ. ૧૦, ભાગ ૪, પૃ. ૭૨૪:
सप्तदश वर्षे विक्रम राज्यानंत्तरं वत्सर प्रवृत्तिः । कोऽर्थः । नभोवाहन राज्यात् १७ वर्षे विक्रमादित्यस्य राज्यम् । राज्यानतरं च तदैव वत्सर प्रवृत्तिः । ततो द्वि पंशाशदधिक शत (१५२) मध्वात् १७ वर्षेषु गतेषु a Rારાવાઈ રાત (૧૨) મ1િ રોષ ઉન્નત્રરાવિક રાત (૧૩૧) વિક્રમ માટે વેઈમ્ II
(૪) નીચેના સ્થાનેથી આ વંશના રાજાઓની આંક સંખ્યાને લગતી હકીકત મળે છે. પણ કેઈમાં ૧૫ર આંક વિશે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
