________________
બંધ એ આત્માની સાથે કર્મના સંબંધરૂપ હોવાથી અને તેમાં કર્મનું મુખ્યપણું હોવાથી બંધતત્વને અજીવતત્વમાં અંતર્ભાવ થાય છે. આસ્રવતત્ત્વ એ મિથ્યાતત્વ આદિ હેતુઓથી થયેલ અવિશુદ્ધ પરિણામરૂપ છે. આ પરિણામ કર્મથી થતો હોવાથી અજીવતત્ત્વમાં આસવતત્વને પણ સમાવેશ થાય છે. સારાંશ એ આવ્યું કે, જીવતત્ત્વમાં સંવર નિરા ને કૈક્ષ એ ત્રણ તને અને અજીવતત્વમાં પુણ્ય પાપ આસવ ને બંધ એ ચાર તને સમાવેશ થાય છે. માટે નવે તવેનો જીવ ને અછવા એ બે તવમાં અંતર્ભાવ થાય છે. અર્થાત નવતત્ત્વો પૈકી ૪ જીવતર ને ૫ અજીવત છે.
પુણ્ય અને પાપને બંધતત્વમાં સમાવેશ કરી, તત્ત્વાર્થ સૂત્રમાં સાત ત પણ કહ્યાં છે, તથા બંધ અને આસવતત્ત્વને અજીવતત્ત્વમાં સમાવેશ કરવાથી પાંચ ત પણ કહી શકાય છે.
આ પ્રમાણે, જે કે બે પાંચ કે સાત ત ભિન્ન ભિન્ન અપેક્ષાએ થઈ શકે છે, અર્થાત્ બે આદિમાં નવ તત્ત્વોનો સમાવેશ થઈ શકે છે; છતાં હેય-ત્યાગ કરવા લાયક, શેય-જાણવા લાયક અને ઉપાય-ગ્રહણ કરવા લાયક યા આદરવા લાયક
