________________
૧૭૪ પદ્યાનુવાદ વિવેચનાયુિત નવતત્ત્વ પ્રકરણ,
•
આદિ કાઇ પણ દ્રવ્યમાં નહિં પરંતુ ફક્ત પુલદ્રવ્યમાંજ રહે છે, માટે રસ એ પણ પુલનું લક્ષણ છે. પ્રકટપણે એક પરમાણુમાં એક રસ હાય છે, અને સત્તાની અપેક્ષાએ પાંચે પરસાને સંભવ છે. અને પરમાણુઓના સંચેાગથી બનેલા સ્કંધામાં તે પાંચે ય રસેાના નિશ્ચયથી સંભવ છે, છતાં જેની અધિકતા હોય તેની પ્રધાનતા જાણવી. બાકીનું વણ ન વ ના વર્ણન મુજબ જાણવુ
સ્પર્શ =સ્પર્શીને દ્રિયને જે વિષય હાય તે, અર્થાત્ સ્પર્શી નાથી-ત્ત્વચાથી જે જાણી શકાય તે ‘સ્પર્શ’ કહેવાય. તેના શીત–ઢડા, ઉષ્ણુ-ઉના- ગરમ, સ્નિગ્ધ-ચિકણા, રૂક્ષ-લખા, ગુરૂ–ભારે, લઘુ-હલકેા, મૃદુ-કામળ અને કર્ક શ–ખરબચડા–મરસઠે એ આઠ પ્રકાર છે. આ શીત વગેરે સ્પર્શ ધર્માસ્તિકાય વગે૨ે અરૂપી દ્રવ્યેામાં હાતા નથી, કારણ કે- અરૂપી દ્રવ્યને કાઇ પણ પ્રકારના સ્પર્શ હોઇ શકેજ નહિં. સ્પશક્તિ રૂપી દ્રવ્યને જ હોઇ શકે. હવે જૈનદર્શન માન્ય છ દ્રવ્યે પૈકી કેવળ પુલાસ્તિકાય જ રૂપી દ્રવ્ય છે, અને સ્પર્શ એ ગુણ છે, માટે તેના આધાર રૂપી દ્રવ્યજ હોઇ શકે ! માટે અવિધ સ્પર્ધાના આધાર પુલદ્રવ્ય જ હાવાથી, સ્પર્શ એ પુદ્ગલદ્રવ્યના રૂપી ગુણ છે, અને પુલનુ લક્ષણ પણ છે.
