________________
ર૦ર પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકણ. છે, માટે એ પાંચ દ્રવ્યો સપ્રદેશ છે. કાળ સમય હોવાથી તેના અંશે થઈ શકતા નથી, માટે કાળ અપ્રદેશ છે. કાળદ્રવ્ય શિવાયના પાંચ દ્રવ્યનું સપ્રદેશિત્વ સામ્ય છે.
' પુગલાસ્તિકાયમાં પરમાણુને દ્રવ્યરૂપે કહેલ છે, પરંતુ સ્કંધને નહિં. કારણ કે, પૂર્વે કહેલ દ્રવ્યનું લક્ષણ તેમાં (પરમાણુમાં) ઘટે છે. વળી પરમાણુને પ્રદેશ રૂપ અંશ થઈ શક્તો નથી, છતાં પરમાણુઓના મળવાથી એકત્રિત અનેક પરમાણુઓનો) સ્કંધ થાય છે, અને તે (સ્કંધ)માં પ્રદેશ રહેલા છે, માટે તેને સપ્રદેશી દ્રવ્ય કહેલ છે.
એક- સંખ્યાથી જે (દ્રવ્ય) એક હોય તે “એક દ્રવ્ય' કહેવાય છે. છ દ્રવ્ય પિકી ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાય એક એક છે, માટે તેઓ “એક દ્રવ્ય કહેવાય છે. જો અનંતા છે. પુકલના પરમાણુઓ અનંતા છે, અને ભૂતકાળ તેમજ ભવિષ્યકાળના સમયે પણ અનંત છે. માટે જીવ, પુદ્ગલ ને કાળ એ ત્રણ દ્રવ્યો અનેક છે. સાર એ આવ્યો કે- ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય ને આકાશાસ્તિકાય એ ત્રણ દ્રવ્યનું “એકત્વ ધર્મની
