________________
૨૧૬ પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકરણ
અરૂપી અજીવના ૩૦ ભેદ ઉધમસ્તિકાયસ્કંધ, ૨ ધર્માસ્તિકાયદેશ, ૩ ધર્માસ્તિકાયપ્રદેશ; ૪ અધર્માસ્તિકાયસકંધ, ૫ અધર્માસ્તિકાયદેશ, ૬ અધર્માસ્તિકાયપ્રદેશ૭ આકાશાસ્તિકાયસ્કંધ, ૮ આકાશાસ્તિકાયદેશ, ૯ આકાશાસ્તિકાયપ્રદેશ અને ૧૦ મો કાળ. તથા ધર્મા, અધર્મા, આકાશા, ને કાળ એ ચારે ના દ્રવ્ય-ક્ષેત્રકાળ, ભાવ અને ગુણની અપેક્ષાએ દરેકના ભેદ ગણતાં (૪*૫=) ૨૦ ભેદ થાય. એ પ્રમાણે પ્રથમના ૧૦ ભેદ અને આ બીજી વખતના ૨૦ ભેદ મળી કુલ ૩૦ ભેદ થાય છે.
રૂપી અજીવના પ૩૦ ભેદ-૫ વર્ણ, ૨ ગંધ, પ રસ, ૮ સ્પર્શ અને ૫ સંસ્થાન, એ ર૫ ગુણમાંથી જે ગુણને ભેદ ગણ હોય, તે ગુણ તથા તેના વિરોધી સ્વજાતીય ગુણ શિવાયના બાકીના સર્વ ગુણોના ભેદ તે (પ્રસ્તુત) ગુણમાં પ્રાપ્ત થાય. દાખલા તરીકેઆપણે પાંચ વર્ણ પકી કૃષ્ણવર્ણની અપેક્ષાએ તેના ભેદની ગણત્રી કરીએ ત– ઉપર્યુક્ત ૨૫ ભેદમાંથી પ્રથમ કૃષ્ણવર્ણને, તેમજ ત્યારબાદ કૃષ્ણવર્ણમાં સમકાળે એકી સાથે નહિં ગણવા લાયક (સ્વજાતીય વિરેધી) બાકીના ચાર વર્ણોને પણ (એટલે કે પાંચ વર્ણોને)
