________________
૨. અછતત્ત્વ. ૬ દ્રવ્યોમાં ૧૨ કારની ઘટના. ર૧૭ બાદ કરતાં, શેષ ર૦ ભેદ એક કૃષ્ણવર્ણમાં સંભવે. એ પ્રમાણે નીલ વગેરે વર્ણના ભેદની ગણત્રીમાં પણ વર્ણન પચે ભેદે બાદ થતાં ૨૦ ગુણભેદે થાય. સાર એ આવ્યો કે, દરેક વર્ણમાં વીસ વીસ ભેદ થવાથી, પાંચે વર્ણના પ૪૨૦=૧૦૦, કુલસે વર્ણ ભેદ થાય. એ રીતે પાંચ રસ પિકી દરેક રસની અપેક્ષાએ (પાંચ રસને બાદ કરતાં, તે પાંચ શિવાયના) વીસ વીસ ભેદ ગુણતાં રસભેદ પણ ૧૦૦ થાય. વળી પાંચ સંસ્થાન પૈકી દરેક સંસ્થાનને આશ્રયીને (૫ સંસ્થાન શિવાયના) વીસ વીસ ભેદ ગુણતાં કુલ સંસ્થાન ભેદ પણ ૧૦૦ થાય, તથા બે પ્રકારના ગંધ પિકી એકેક ગંધને આશ્રયીને (૨ ગંધ બાદ થતાં) ત્રેવીશ ત્રેવીશ ભેદ ગુણતાં ૨૩૪=૪૬ ગંધ ભેદ થાય, પુનઃ ૮ સ્પર્શ પૈકી દરેક સ્પર્શમાં (એક અમુક અને બીજો તેને વિધી, એમ) બે સ્પર્શ શિવાયના શેષ વેવીશ વેવીશ ભેદ ગુણતાં, આઠે સ્પર્શના ૨૩૪૮=૧૮૪ કુલ સ્પર્શ ભેદ થાય. ઉક્ત સર્વ મળી રૂપી અજીવના ૫૩૦ ભેદ થાય છે.
