________________
૨૦૯
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્ત્વ પ્રકરણ,
ર. શંકા-ધર્માસ્તિકાય તથા અધર્માસ્તિકાય આદિ ન્યા જેમ બીજા દ્રવ્યાના ઉપકારક છે, તેમ જીવદ્રવ્ય ખીજા કેાઈ દ્રવ્યનું ઉપકારક છે કે નહિ ?
૨. સમાધાન-‘પરસ્પરોપત્રો નીયાના” એ તત્ત્વાર્થ સૂત્રના કથન મુજબ એક જીવ (દ્રવ્ય) ખીજા જીવ(દ્રવ્ય) પ્રત્યે ઉપકારક છે, એ રીતે જીવેા પરસ્પર એક બીજાના ઉપકારક બને છે, જે અનુભવસિદ્ધ વાત છે; પરંતુ અહિં ઉપકારિતા અન્યજાતીય દ્રવ્યની અપેક્ષાએ લેવાની છે, માટે જીવદ્રવ્ય પેાતાની જાતિવાળા અન્ય જીવદ્રવ્યનું ઉપકારક હેાવા છતાં, ખીજી જાતિવાળા ધર્માસ્તિકાયાદિ દ્રવ્યનું ઉપકારક તા નથી જ, માટે સજાતીય દ્રવ્યમાં ઉપકારક છતાં વિજાતીય દ્રવ્યનું ઉપકારક નહિં હાવાથી અન્ય જાતીય દ્રવ્યની અપેક્ષાએ જીવદ્રવ્ય બીજા કાઈ દ્રવ્યનું ઉપકારક નથી’ એમ કહેવામાં કોઇપણ જાતના વિરાધ કે વાંધા આવતા નથી.
કર્તા–જેએ સ્વતંત્રપણે ક્રિયા કરે તે કર્તા. અથવા જે દ્રવ્ય ખીજા દ્રવ્યની ક્રિયા પ્રત્યે અધિકારી હાય, યાને સ્વામી હાય તે કર્તા જે દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યની ક્રિયા પ્રત્યે
કહેવાય છે, અને અધિકારી ન હેાય
