________________
૨૦૬ પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુપ નવતત્ત્વ પ્રકરણ, છે. પરંતુ અહિં વ્યવહાર નયની અપેક્ષાઓ એટલે ભૂલ દ્રષ્ટિએ) “જે સદા એક રૂપે રહે તે નિત્ય કહેલ હોવાથી ઉક્ત ચાર દ્રવ્ય નિત્ય છે, અને જી તથા પુકલે એક રૂપે રહેતા નહિં હોવાથી (એટલે કે-જીવના દેવાદિ અને પુગલના સ્તંભ-કુંભાદિ અનેક
સ્થળ પર્યાયે થતા હેવાથી) અનિત્ય છે જીવ અને પુદ્ગલ એ બે દ્રવ્યનું “અનિત્ય સામ્ય છે. અને બાકીના ચાર દ્રવ્યેનું “નિત્ય” સાધમ્ય છે
૧. પ્રશ્ન-સિદ્ધના જો નિત્ય કે અનિત્ય ?
ઉત્તર–અનિત્ય છે. કારણકે જે નિત્ય હોય તે નિયમિત અનાદિ અનંત (ભાગે) હેય.” એવો નિયમ છે. અને સિદ્ધપણું સાદિ અનંત (ભાગે) છે. તેથી અનાદિ કાળનું નથી, માટે સિદ્ધોનું સિદ્ધત્વ અનિત્ય હેવાથી સિદ્ધના છે પણ અનિત્ય છે. સાર એ છે કે- સિદ્ધના જીવોનું જીવત્વ નિત્ય છે અને સિદ્ધત્વ અનિત્ય છે. કારણ કે- સકલ કર્મમલનો ક્ષય થવાથી અમુક કાળે સિદ્ધપણાની ઉત્પત્તિ થઈ છે. તેથી સિદ્ધત્વની આદિ છે, અને જેની આદિ સાબિત થાય તે નિત્ય ન કહેવાય, માટે સિદ્ધત્વ અનિત્ય છે (સિદ્ધશીલા તે શાવતી હોવાથી નિત્ય છે.)
૨. પ્રન–શાશ્વતી પ્રતિમાઓ, શાશ્વતાં મંદિરો ને મેરૂપર્વત આદિ લોકમાં જે જે શાશ્વતા (પૌલિક) પદાર્થો કહેવાય છે, તે નિત્ય છે કે અનિત્ય ?
ઉત્તર- જગતમાં જે જે શાશ્વતા પદાર્થો છે, તે આકારમાત્રથી કે પ્રમાણમાત્રથી જ શાશ્વતા છે-નિત્ય છે, કારણ કે તે શાશ્વતા પદાર્થોના આકાર કે પ્રમાણમાં કાળાંતરે પણ
